This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project
to make the world's books discoverable online.
It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover.
Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the
publisher to a library and finally to you.
Usage guidelines
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.
We also ask that you:
+ Make non-commercial use ofthefiles We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.
+ Refrainfrom automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.
About Google Book Search
Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web
at jhttp : //books . qooqle . com/
fc-.WU?/-/-
*}■£>
I> E 6 M ttl
A
■<*-}
/r.
y
J ""o-
RERVM FOSSI^
LIVM GENERE, G E M-
M I S,- LAPIDI-BVS, METALL I S>
It H V I V S M O D I> L 1 B lt I - A- L I
<^V O T, P L E K I <^.V E N V N C
?rim v i5 editi,
Ofera CsmM:G€0^Quorum CaHt&*
mmjtquensfolmm continsu
* a
i\
^-vmi gcmmis qus crant in velte
Aaronis>Liber Grecus & Latinus>
a z
yGoogle
H O C VO LV M 1 N£
cohthmitury
lo.Kentmani Drefdenfis Medici No-
menclatura Rerum fofsilium, qu£
inMifniapr£cipue>& inalijs quo-
queregionibusinueniuntur.
Eiufdcm, Calculorum qui in corpo-
reacmembris hominummnafcu-
tur^gencra XILdepifta defcnpta-
; : que cum Biff SSf sv - * ' /- ' .
De Metaliicis rebus ac nominib.Ob-
ieruationes vari# cx.Schedis Gc-
orgij Fabricij.
Scucrini Goebeli) Medici deSuccino
libri ILprior Thcologicus» pofte-
riorphyficus&medicusvcum Co
rollario Co&radi .Gfi&ctu
Vaierij Cordi deHalofanthofeu Sper
mate Ccti libcrj cum Cprollario
Coiixad^-GdGauEa^.
S.Epiphamj Epifcopi Cyprideduo-
dccim gemmis qu* crant in vefte
Aaroni^Liber Grecus & Latinus>
a z
DigitizedbyGoOgk
lolajrtierotarantmo interpretccii
Corollario C* Gefo&ri.
Fr. Ruei medici Infalani> De Gcmmls
al:iqudt,ijs prasfertim, quarum D*
loannesinApocalypfi memimt,&
alijs quarum vfus hodieapud oxn-
nespercrebruit, libri duo.Theqlo
gis non minus vnlcs quam philo-
fophis.
J[ His rede iungetur jn idem volu-
men Conradi r©efijeiri Dc reru fof-
filium>Lapidum & Gemmaru ma-
xime^figuris & fimilieudinibus Li-
ber^cum icombus plunmis,
OR-
yGoogle
ORN A : TIS SXMO
V I R O» M E D I C O.ETPHI-
nesKentryunusDrefdenfi^ar-
tium&Medicin$Do-
$01*, S. D,
| Vant£ nonmodo -ytiiitatts^fed
|l & di?mtaw fit> natur& co?ni<+
| tio> inde manifeftum e$7> cjuod
fj mentes Jmmanasad Dei ipfius
cognitionem deducit,&~q&Mefi qu&dam t^
tilk p&dagogia adconfirmarMafhoneflas opi
monesAe artificisjapiemia 5 qua apte rerum
cmniumformas cogitauit: Item depotentia^
quaiUas tanta puichritudine fecit atq y pro-
duxit:deniq;debonitate , qua omnia conjer-
udt^ & ad certQs h^m£-pfk$ defiinat. Etfi
autem in hac mentk nofirz caiigine^ nec peni
tu$ cognofii uatura rerum> nec iWm$ miran~
ds-yarietatisingenerationibus &mutatio-
nibus caujijatis inteUigi pojfunt : tamen re-
£\um efl , -yt iUarum reru tmanne Utemnr*
mt dux: iUe quauis barbarus^ dumfimm fium
4 J
DigitizedbyGoOgk
EPISTOLot
'dmirdtur, — SinguUkth r ^
luftrat ouans oculis 9 gaudetq^ in imagh
Qmdp^tMtt(00em^monenon mo*
uetnr^ n& is mentufu^ immanitatem prodit>
Cyclopiillifmilis, quiin antro Utitans, nec
coeUm afyicit ', nec numen ytturn reueretun
Mihi quidem^ir cUriftime, -varietatum in
hacrerumcompap-emamitudo toties admi-
rationemouet^quoties mvMumeum aci eam
refero:atf y ita mefillicheafficit^ -ytde condi
tione huim ~vit& conquerar^ multo bremoru r
mkm yt luftrari ea ratwne^neduanimo ex~
pendtomnia queant.Nefcio enim quomodojk
nis hominibttsquafipabuluquoddamfits dili
&ens cotempUtio natur&Jn qua ego confene-
fcere decreui Vtina~vero liceat mihi^non mo
dofttidijsfed & ojficijs muttm coiun&e tecu
yiuere.Video enim te miro flagrare reru in~
ueftivandarudeftderio in natura 5 & me tuo
exemplo adidemftudiuindies magk magisq;
dccendijentio. Nam & eam Phyfces parte,
de animalibm in aere^tcrra^ mariq; degenti-
hus expUcuifti,tantaperfpicuit(tte , dexuri»
tate
DigitizedbyGOOgk
fateatq-^bertateorationk^ quaantehacne-
mo enarrauit T>nqua:& etiamnu in catera-
rum partium inquifitione capis labores orn-
nmm maximosymhitomnino reliquifaciens^
ytmetamfimelpropofitam indufiria confie-
quari$ > & quamdetuis conatibm expeclatio
nemmuitis concitafii^eam non ad&qnas folu^
fedettam longe fuperas.Quare cum in histuis
lucubrationibm nunc quotidie -yerfir capi-
diu$,& quzprzflitertSiquasresmoliam, to-
ti pofieritatifitlutares , expendam: equidem
nonpoffitm ncn & ingenij tui i>im y & corpo
risfirmttate inter labores indefeffgs fatts mi
rdriyodeo ytte non duceflum naturafeddi-
•uinitm excitari^admukaru rertt patefaCiio "
pem^atq; iltufiratione^ qu& haclenm magna
ex parte \6bfcur& io-nots.q^fuerunt^dcred^en
dum inducar. quarum yeleim partis naturz
znquifitto^quam eritiUufiris &gratapofie-
ritati^quam defubterraneis corporibm fiifie
pifiuNonenimcontentm animu in cgelumjo
lum>atq;huic fibieSa corpora efferre^tnti-
ma quoque terrzitifiera firutark filertius:
quxtantafifiiliumcopia^ yarietate ^effica^
a 4
DigitizedbyGoOgk
aaq;penefupenda.exornauit -vnherjttam
conditcr^quantam cognitio humana compk-
cii /juUai^nquampotefSed eaipfa tamen mi
requoq;attentum injpeclorem ad omnipotm
tiz bonitath y atq;japientidimmenjk architc
cti conjiderationeducit^nec adeim notitiam
minuS) qmmjubamis iUa ccrporu ccelejiium
contemptatio, ejpcax u.idetuK Quamobrem
cum eg-o etiam in metallicorum comitione o*
cium tempusq; contnuerim non ext<nuum t
dtq; in ea tantnm quidem aj$iduitate atq; ex
ploradiJiudioprqfecerim y m • quamptlurimat
fofiliumjpecies nouerim^ eorumq; theJaurS
multis impenfs coUegerim^pauch comparabi
lem/vtmeum intantktuh conatibm Jiudm
tibi probarem^^T q ud fi (quodaiunt) mutua,
inre honejiaoperam traderem^ amico deme:
rnultk modismerito^indicem omnium qu£pe
nesmejuntrerum terra ejfofjarum confeci^
prkre quem ad te antefex annos miftnume*
ro multipliciterau&iorem. JEum \gttur "vbi
periegervs^fiquid tibi antdebh fc , cuiufcunque
ponderkftprecijuefaciamadmonitus^ -vico
vwfcas nihil tibi a me ^nquarn denegatu irn
-Nam
DigitizedbyGoOgk
$Jam qui mem eft in te animus , m& i>olun*
tas^quiamor^ts nonpatietur te -yuajpe i^Uo^
^edefideriofiudijioficij.oper^commodi/re-
rum cleniq; omnium^quas mihifortuna largi*
ta eftfrujlrari: Sed enitetur potius omnwus
-yiribm^quo abs te impetuprouocatur^eodem
tibi-vtperpetuo refpondeat* Siquidem nihil
winpishcminis esl quam nonparia reddereft
mndo^ eia quoamando tam humaniter pel-
liciaris.Nec dubito,qu£tua efl humaniwje
pari -volutatefore^-yt quam nmc literh ineo
beneuohntiam rebm omnibwfs cornproha*
tumsy &quam hocindice tennem tuaq* y le->
flione ~vix Mgnamnauaui operam>eam be^.
ueuolt l Jis acceptur/iSy 0*mei memoriam ntm
quam depofiturips. Bene &*foelieiter
-yale. Tor?£ :> $.2Vouemk
i l 6 5-
dbyGoogle
I&JICA REKVTSrTOSSJ-j
rT£iuOT * 2 SVCCi NA-
*' TiVl.
SC£NT3>S
liumloan.Kentmani
p^LOKJ^ ~ 4. PlNGVfcS
~L~A>IDE& * * LaPID.TN A-
■*■ NIMALIBVS
TTvOK"Es~~ * S si licEs v ?
£T"SAXX^ ■* ** LI G N A I N
Saxa corporsta.
2-5
15;
25
JTSTOMOMA * 2<s MARINA
* VAKIA
AKENAE ^ '* M- AVKVM
AR.GENTVM* iTARGENTVM
AES SEV CV- * iS CAi/MtA MET.
PRVM *~ * PLVM BAGO
PYKITES ■*" -20 PLVMBVM.
* NIGRVM
CINEREVM * 22- CANDJDVM |
STIBI * 24 FEiavM
Qmccjmd terra(ini4 % vems^reconMdit imif,
Thejh^ro^orhish^ebrem^rc^tegit.
lam magnx eU ucitMTMura inqmrere vire$>\
M4ior in hoc tj?fum munere ncjfe Dmm*
Georg. FahrwM*. C
yGoogle
yGoogle
CATALCKIVS RERVM
fofsdium lo.Kentffiani.Numcrus fo~
_lij punfio pr^eu0tc,faciem ,|>rio-
^ [>e^
fteriorem* ^ ""
rirn.z
TZ*J^€E f%\
^rgiiU 4*
Marg* .$
MedulU »6
Boli r 6.
Cret£ j . .7
Xpbrif* 7.
Qtbm •$
Vdfketerrk $.
ii. sycci N^tk
$*t ,$
frlesftititq .10
pfitrum jo.
^durnen .n
^/ttrdmentum *}%
Mekntert* 14.
Sory .tf
Chakitk Ai
Mtjy t$.
thrjtficottA lf>
*7*
?f # '
Cosruleun^ ^\
j£erug&
Jerrug?
^mipi^entum
S&nd&rxchd
Svdfur : #
Ejfjlvre/centesjeuextrtfr
8ii(prn&iO*<iu&
- cxckfiunt) 49
UI t SVCCl FJ&-
gues*
Bitumen $1
Succind liquiddfeufeU
lucidd ,.. '.-■ ■■'•'■" »$l
Gramda ^-*zz*
Crdjpinopellucidd, .z$
Mixtd cum dltjs Jucck
foh$ -25.
ir//, i^ffinis.
Succum dttntiemitten-
Us .2$
yGoogle
cZatjciog.vs
%pfimt z$.
SwvtUrk z6 m
i/Cmimtm .z?
Magnetk .zj
Laptsluddiew 18.
Tmhtt* &* Bntncht
fiL 28.
Brontix 29,
CcrmnU .30
Ojttlm veltejfojtmtles
foL * , 3 r
Clogkpelr^ ; ,31
«Ammoniscornw $u
SelemtA .52,
V. L^CPIDES ^B
mtmmtibm appelUti:
itemgr&mdt) &*C*tes
^4h^/€mbm 32.
^cjUAtihbus $z.
%Abtmkhh$0 aljs 33.
€r*uidi,&* 9clemmt*f
Crc. .34
\Jfettu ,34
Ceodes ,$$
Cetes 3f.
ff, JDirElLSf
«%
&
odorM j&
P&mices &* tophi .37
Ldfidesmdes 3$.
E itgno corporati, .3^
Jgne Itqttejcentcs 39.
VIL FLFO%ES^(X
Cdndtdietpellttctdi .40
NnnpellHCtdt e^tmpcr
jecii ,41
%ubri ^z
Nigri 4^
Fldtpi 4^
Vtrides 43.
Cwmlei ,44
Purpmei 43*
Phoenicei ^44
Ctncrei 44.
rilLSlLlCES 44.
PeHucidi 44.
XfonpelUcidi ^f
Fttrum .46
IX. GEMM^E
CrUpidesprectoJt aG+
Cryjlallm 4 &
/ri . 47 ,
lAddmas .47-
0/tf/#* .47
CermnU ^7
yGoogle
kmvM
$$Hrsgdi$$
''; 47*
Beryltas
47,
Ffdjixs
4 7.
ToPd^tns
47*
Sdpphirus
.48
J&nsshyjiw
; 4 S
Sarda
48.
Sdrdonyx
49.
Onyx
49-
Cdrhtmcultss
•* a
ByAcmthm
JO.
^firoitcs SU
Chelonitides .S z
Gemmahmd *$*
mj ^
X.: M^f^io^As^
Cmdida 52»
jfkbafhum - *4*
X/* 5^X^ 54.
jrfrenand 54*
2fe5* ^ exhaUt&nfr
htss 54*
tossit*
Gramdx *#
i^'//x •**
Cdlcdru SS*
LighdtnfdXd .56
Xi/. ^EtfJtE &■
FdflitU - $7-
xm ^frKTM .jg
X////. ^AKpEtf-
tum +S9
Xudeglehojum .S9
Cdptilare * .?9
/»■ alsasformds eoncre-
tum .60
Cdndidum 66.-
Flumhetcolorss 60*
Cmerei colork +61
tfigncoloris 6u*
Xuhri coloris pelltmdz*
fiL &*
Mwhri coloris nonpellu- -
ctdum ♦<&
Fldmcoloris 6z.
C&rulet coloris +6$
XK ^£%GEtfTFM
VlMWl .64
X r/. ^B^ -?>**
mprum <$S*
tfmnurn cuw.dhjsmc-
yGoogle
ta&smixtum 66.
^ferartj Upideseffigix-
tia natura 67*
t/ferartj lapides a natu-
raptQi .68
XVILPOMPHOLTx
fil jz.
XVllL SPODOS 72.
XIX. DlPH^fGES
XX. C^A D MIA
Capnifis s]$
Fornacum .75
MetaUomm velfoj&lis.
fiL .74
XX L liTH^Hpf.
rum ff.
XXJL MOLTBDjZE-
na vj6
Plumbago .rj'6
Sterilis 77.
XXllLfTmrjtE 77.
^Argentei coloris 77.
E quibm ignis eliatur
fil 78.
OGVS.
£ quibm noelicitur .j$
^yfureicolcris .79
VariommxoUmm *%&
Kubei coloris Scu
Cinerei coloris, e quihm
ignisthcitur $u
Eqmbmnon eliaturjk
Aliomco!omm,etc *1&
Parensfuccomm $z.
Metallomm varioruw
fertilts vg$
XXUILPLVMBVM
mgmm £$«,
XXV. PLVMBVM
candtdum jSs
XXVI. PLVMBVM
cmereum S7*
XXVILSTIBI 28+
XXVllL FEKZVM ,89
Rgcremeniaferri ,.$z
XXIXJTOMOM^
feu acies 92*
XXXrtAL C T0N1^£
&<*nch*&u$i*
yGoogle
^hi^rida,iAP>tisi^f-nifrAt'JsfJsm.
^Google
TERRARYM
gcncra.
T E R R <AE.
I Erralutofa,candida,.
j^eiffertet#en.
j 2. Arenofacandida,
I qua» conchas dura-
„ _J tas in fc continct.
<£*in fanoicfct «fOtriefy t>arinnmffauKf'
nefcJ?ttcc£ettljcttftein wae^fm.
5. Candida faponaria fiuc fullonia,
Elbogiana. SBcijfe feifFmer&« tt>afc§-
cr&c/ftt{ert>*.
4. CandidifsimaexMeloinfula,vc
tcribuscclcbrata.
f. Lemn!a > velfigiliatacandida,no~
flra aduitcrina.Vera e Lcmno infula
affertur, ®ifel(%tt gcftgdtccrfce.
6. Lutofacmerca. @ratt>erie«|en.
7. Pinguis mollis cinercaluliacefls.
8. Eretria cinerea vltramarina, qua
mcdicivtuntur.
o. Cincrca Patauina, in qua gigni-
•"' ■ DigitizedbyGOOgk
tur casrulcum.gleb^huius ttttm repc-
riunturinagris:qu£ cumfranguntur,-
m medio ineft terra candidifsima mol
li$&£nabilis:eabreuifsimo temporif
fbacio proptcr ambientcm aercm mu
ck colorem natiuum, & fit casrulca.
p^mmtftfy {afttr/oberpat>ttanifcfe&fatt>*
10. Cinere^ifpanica,exquavafali
qjaationisfiunu admixtis teftisvafo-
rum fra&orutxn ®pa«tttf4> Of&flftc^
fcarauf Wc fc^mcf^r^cCioarixm
il CtnereaHibernrca^quamfugiunt
cmnia animalia veneriata. Talis dici-
. tur efTequaedam inSueuiaiuxta Au-
guflam. ^rktti>if€§ cr&trtcfe fcarauf
f(ingitfti^m§mUtmtamtt
12, Cincrea rarifsima Gifelana, cx
qua fiunt vafa,qu£ exudant vinum re
cens &alios liquores. (^Mtgratt) tucf
crst titfy/ Daraup bte Hcfftf^cn moj^
f rcufc i»cr&en/ Ut ftc§ fcfetmictt.
154, Subcinerca fpifla Vualdenburgi .
ca, ex quafiuntvafa^nullosliquores
forbenna > & aquam(vtvocam)for-
tcm
DigitizedbyGoOgk
cm contincntia: deportantur Ahtuer
piam & Vcnctias. 3Bafoett&urgifc&
at>txicfybmu$8<fifttmtm/l>kf4ciU
mfitt nue ba$ 3toic*#c$e gfaj? fyltm*
14. Saponaria in candido rubraEI-
bogiana; leibfatU f«ffettcr&e.
15. Cinereadura&cruftacea exqu*
inltalia lebetes & ahcna conficiun-
tun ®ra» §orc ¥8ttfc§ ert>f rtdj/tw*
«ttfjmanftfcijttael/tmD feffdmacfef.
16. Gincrca Annebergia, cum rti-
brica fabrili mixta; ^ttt grcttt> (ttt*
ticf} mitbertft$ut»ctMfc\t.
v?\ Violacca friabilis, Iuliacenfif;
Crcfcon t>iolbia\m milt erMric^. -
18. Saponaria, violacea,Elbogiana.
<£mtrio(&raim feiffencr&e.
19. Saponaria fa&icia, qua eluun-
turvcftimentorummacula:. (£m$t
matfyt e«>e/ Darmtt man &ieflec?enau|
Dertfiet5erttfreiBf*
20. Vindis faponaria in Turingra
prope Beichhngum cruta in fodien*
do ccllariod
A ,
DigitizedbyLiOOgle
dvGc
TlTVL. 7. TE R R <AE.
12. Lutofalutea. ®(if>ttUttUtt*
22. Ochra:fimilis.>exquaplumbura
excoquitur Iimense ad filuam Bace-
nam. ymmauifcfyhltytvfc
25. Tripela. XrvpptL
24. Alana, ab Aknis populis,qui
nuncVaiachi. ©eJ&CT&Olll*.
25. Lutofarubra.
z6. Rubeaharenofa metallicain Al
denbergo, quaeieuifsimo attaclu ma-
nus tingit:& infodinis ipfafaxa,vtter
rajplanefiantcolorefimilia.
27. Rubeadurafabulofaiametallis
sneisMebis, quam appeilant, ^Kottt
tltt.
28. Rubca friabilis^ibidem. 3Cof§
2?. Rubea mollis fcifsilis Vualden-
burgica, vensminij non difsimilis.
6$&tt rot§e f<$ jff iricfetc ert>e/t>em qttecf*
fil&ererfcmttntgfcic^.
30. Lapidofa rubea Rochlicenfis,
cum quamargaipfaexfcinditur.
3fot§ jfeinicfcwwrid& / tarwif t»«e ffcm
roarcf
DigitizedbyGoOgle
T E R R ,AE. ?
mat&kicfy.
?r. In qua Aquifgrani cadmia fofsi-
lis repcritur,
32. Pinguismollisfubfufcicoloris,
luliaccnfis^cum qua boluscfloditur
S£tmnlicfmUn<%.
33- Nigra bituminofa. <&&wa?%
Ur$M<${ic§abiti(fy.
34. Ampeiitisiiuepharmacitisqua
medicivtuntur.
3?. Ex Vmbria Italiae partc. <£m
feifim tttttify m$ SQmUia.
36. PacodiSjetiammedica.
37. Friabilisfquamis srisfimilis/ex
quainHercynijs ferrum excoquitur.
ginmBt Ufttlbiaun ttHricf} /t>arauf}
manamJ^a^tiftnmac^u
38. Lcmniavelijgillatavcrarterraru
omnium apud mcdicos celcberrima.
&t{i$tltttrbt.
59. Qualatcrcs ducuntur. Qiati
€tt>t.
40. Nitrofa Thuringica } qus in mul
tis locis corium tcrr* occupat. Vndc
A '3
DigitizedbyLiOOgle
vix alibi plurcs ofHcinai nitrariar , vt
Mersburgi & Erfurdiae. Item in vUlis,
Taufteti, Netfchauia%Kirchfteti,Gra
fendor&Clobigi^SchafftetijEblebi.
41. Nitrofa {terilis,quamThuringi
0$altf/ quafinequamdicas, uoroi-
nant.
4$. Nitroia Torgenfis.
43. AluminofaMifnenfis,coloreva
?io,fedochr£ & fefruginis prarcipue.
Hsc foditur Heluigifdorfi propeVuil
lanfdorfium duohus fupra Mifenam
miiiaribus; <% Burgi prope Dipoldik .
ualdummiliaribusab eademvrbequa
tuor.Inucniturcadcmfpongiofa» %*
Uwn or Dtrtdj.
44. Aluminofa Mifncnfis cinerea,
qus veluti pyritcs rarus fplendct,fodi
tur in ijfde qui modo npminati funt*
P a g is '
45. Aluminofa Dibana,medioui-
*erLipfiam& Vidcbergam itincre.
4& Aiuminofa nigrahartns inEaf
quas
DigilizedbyGOOgk
T S M RiAE. 4
quaead lacum quendam in Lufatia
foditur,in viila qu« diciturMefo.
47. Atramentofa Goflariana. $»?-
48. Sulphurea Radcbergiana.
©c£n>«fder&m'd>.
49» Carbonaria,e ccfpitibus Belgi-
ca & Mifhenfis, qua carbonumvice
vtuntur.Antuerpiaj <©ttrflfnominant:
& baiulosquifaccis enauibus expor
tant iDttrffmftfger/Mifnenfes ftozpu
appellant,qu<e in montana cius parte,
ante paucos annos cognita cft & ef-
fofla. Vtunturea inalendoigne, vbi
eft lignorumpenuria, vcl invenisex
coquendisjqufignemaioreindigcnt.
<Dmff/&oipu,
50. jp£ea,terraBauarica,qua firrnif-
fimainignibusnoflrivtunturmetaiii
ci : ex ea enim fiunt catilli , qui in igne
continentedurantfeXjinterdumocro
dies:fiuntautem tanta magnitudine,
vt marchas argenti modofexagmta,
modo feptuagmta,ccntincant. Con-
v A 4
DigitizedbyGoOgk
TITVL, I. ^X G I L L <AE.
ficiunturHafnercellaj.quatuor a Pat$ ,
uiamiliaribus, ^ferfcfcmc^itgdjV
*4 g. Q I LL *AE.
1. A Rgilla candida Seburgica?
2. Caadida Anncbgrgia.
5. Candida Ifiebiana, cui intcrnitet
mi ca> argentc# ? ^Ci jV«r 5T§att tttit
filbiX^immtxkinf^
4. In cinereo cadidalilebiana,qu#
pofl orgyias trigintainfodinis #ris in
uenitur , poii ^erramxubeam fabulo-
farcudequafupra*
S* CinereaMifnenfis. (DCljettgtaft)
6. Cinerea Mifnerjfis prope Rifam
ad Albinu iktfytatamt Zhan/mn
m\
7. Cinerea Herlesbergenfis ex qua
Noribergas cum terra arenofa fiunt va
(aliquationis, in quibus orichalcum
confickur* &§an &ar<mp wan |>k
fc^mcf^
DigitizedbyGoOgle
*4. R C I LL iAZ. 9
fcfynt&Wl mafy/txivitm mcm t>mmcp*
fingmacjjt.
8. Cum terra arenofa. 25>crcif#
£§an «n Ocn fchmdt}ti$eln.
9; Lutea Miineniis. edtftt gtffct
10. Fulua, Annebergia in Pila mon
tc. ©d&erf§an.
ir. Rubric^ fabrilj ftnilis e pagoO-
croUa. ©cfcon ro#r t§an/t>on -Otf»&
u- Rubra Iflebiana, cui etiam inter
nitcnt micx argcntc». %om £§<H*
mitti>eiftm$limmevkm.
13. Fcrrugineicoloris eBauaria>qua
tmguntur fornaces > qu«e ex ferro fi-
unt. ^ifcn 2$an/ i>amifm«nt>KCi*
fcrn oTenfein eifenfaro anflreidjf.
14. Boemicafriabilis, e qua cximua
tur granati. -ieimicfcf erDfridj/ ooritt-
«m»ic(granai(cin.
MUR G A.
Arga candidapinguis mol
lisTorgana. 2£ei(ferM
DigitizedbyGOOgk
1 M
2Z27Z.. T. MjIRG <4*
2. Candida Iuliacenfisv
5. Candida cruftacca. ^32ftif|&
fc|tr&(cdjtcrmera,ck
4. Candida lapidofa Hallenfis.
&c#r§mtcrmcr$c(.
5. Candida arenofa friabilis,Hildef
hemiana.
6. Cinereamcdiocris, quasreperi-
turinferPrefdam & Mifenam, iicc$*
tfcfccnfar&cr mcrgcf,
7. Subcincrealapidofa.^fcJjcn&r&Ctf
j*cmtdjfcrmci#cl.
8. Cinerea lapidofa HaIIenfis,qua
artificesvtuntur in cffmgendis imagi-
cibus, ©m»cr§amrmcr0clbarcm
m<mComcrfc§cf.
9. Fulua cruftacea Radebergenfis
gua: reperitur in terra arenofa aurum
infe contineng, ®c(CT fc#r&(tc$f«
€>*>(&mcrgc(.
30, Duraluteaarenofa,BclgicaeTra
jc&ufuperiore, quaincol*,ficutiia
■<#}* Joci&agrpsftercoraat*
JTttttC^
DigitizedbyGoOgle
SM&mergd t>on$?aj?rte$.
M E D VI L <4.
l ¥ Tk /TEdullacandidafluidafaxo
±y\jumTorgcn{ium. 3&tij?
mttoepdnmarc?. (fium..
; 2. Cadida & pinguis faxoru Torgen
5. Candida&fluidafaxorumRoch
licenfium, (fium.
4. CandidadurafaXoruRochlicen
$. Candida metallica,nafcens in ve
nis argenti, qus curaprimum cxirni-
tur 3 colorc cafcum liquidum rcfcrt.in
acre ftatim indurefcit;ka tamcnvt ore
reteata butyri inftar liquefcat* ^Ddp
pjfeftlkrfldnmar^
6. Metallica candidifsima pinguis
& mollis Sachfenfeldcnfis , qus in fer
rivcnis rcpcritur,tcrras faponarise ta-
«du non difsimilis* ©adjfenfe&tfcfj
fercfftewmarct
.7 MctallicacandidaSachfenfeldcn
fisinnatafcrrifaxis- V&W& jffemtponi? /
mttdfmjfdneermtMf*
DigitizedbyGoOgk
22TVZ r L M E DV L L <A?.
7* Lutcag^odiinclufajochrsnon
difsimilis> qu# circa Francobcrgam
in Mifma cum hthanthracc repcrituu
&tlb $anmavd in fjoimff emett
8. Hauaduracxg^odc. J)aVt$<,lb
$tinmav&
$. Flaua friabilis cxgseo dc> quasrc-
pcrta cftMifen^infundamcntis celbe
. pcnaria?ludiilluflris* ®tlbmiiU(fyt
$einmavfc
10. Rubra mollis faxorum Roch-
Ikcnfiurn,quanoftrihomincsmagno
cum fru&i* Joco boli Armcni vtun-
tur. Otot %o<$U§tv$tinmav&
ii. IncandidorubrafaxorumRoch
liccnfium* UibfavUt ffcmmarc+«
12. PiccafaxorumPirnenfiuau
$5%mv% fteinmav$ /Q5cc£$dc^
i?. Viridis faxorura Cheraniccnfi-
um fupra Hilberfdorfium* ©Vfttt^
isc$ficmmar&
B O L I.
i* pOlus candidusfuliaccnfis, cx
JEjluteo' ac * quanda rubcdincm
accc*
• DigitizedbyGoOgk
C RM T+AF* 7
accedens,vcro bolo Armcnio non dif
£milis,luliacenfis*
2. Pannonicus verus, $Dn$(tif(fy&
rec^fcr&ofue,
3. Luteus Theophraftu
4. Boemicus rubeus.
5. Annebergius.@«Mrtgerc^er^ofl» r
5. Armenius ' verus, qucm anno
M. D. L V. Ele&or Saxonise Augufius
alegatoTurcico accepit;quiverum
cffe,& fefe huncin Armenia collcgif-
fe affirmauk;Item quod in magno prc
ciohancterramhabeatTurcicusIm-
perator. VtuntureoTurci contrafc-
brcs > peftem,& anginam.
C R £ T >AE.
*♦ /^tRcta argentaria > in quamlca:
V^argentes internitcnt. <S#*
Uttttibt
2. Raramoilis. @&* fc$tt$fcite
3. Dura. ^teinfmte
4. Lutea mollis Vualdcnburgica*
qu^facillime lineas ducit.
DigitizedbyGoOgk
TlTvU & C M E T u£E*
5. Tophac^a. £etcgtcfttftC*
6. Incinereo violacea > dura.
y, C£rulea>qu#cfIqditurinThuriti
gia prope oppidum Mogcllam 5 qua
fabriinpingendisparkdbus vtuntur.
&oiin$ifch fr&t*
&. Viridisdura.
9. Subuiridis. &UtlM $t&Mtttipti
10. Nigramollis. <©$tt>ar# fcfercifc
frctt>«»
«. Nigra mollis argcntcis maculir
nitens.
**. Nigradura.Jf>ar«fc^a>dr^cfrdbC*
13. Fabrilis candida, exquaCatalau
ni ad Matronam parietcs & muros c%
truunt: vnde etiam Argiers portus
cxtru&usdicitur.
14. Fabrilispinguis* qu# ciFoditur
inMifniaVualdenburgi.
%$. Dura violacea, qus ibidcm i&-
uenkur*
RV B RI C <AE.
DigitizedbyGoOgk
t. 13 Vbrica fabrilis mollig.
XSJBtiftbatittttl.
^2. Fabrilis dura. Dt&djleitt.
5. Fabrilisfacticia. Dfcfof.
4. Fabrilis pura & Suida effodjtur -
ad Leubingam pagum Vuertcrorunt
ittTfauringiajqua domorum te&afo-
lcntpingcro ,£>WMgtfdj tMfuglU
OCHR^AE.
*. /^VChranatiua^fiucSil^GoSa-
\J rienfis. SbtX&$tib] 4>tf &*
2. Fiftularis. 3fc&t4t©c$j&
3. Natiua crocei coloris Vratifla-
uicnfis. ©c^nfofr<«trot§/<25(rtfae&
t>ottS$rc(f<l
4. Vfta&acctocxtincla. £$ratt8
ro$.
J. Innata ferri lapidibus, efJoflaFraa
cobcrgiadTfchopamamncm. $ro»
tfot&crstfd| -Oc£:3,
6*. Innata &annatalapidiplumba-
DigilizedbyGOOgk
TlTVL. 7. VJtSUt 7 EMR 1S.
rio,Fribergenfis. $mbtt0§O(fyta*
V^ASsA £ TERRIS.
j. -r "yAfaVenetianaegregie&do
V depida. ecfc<fo58<ntWf$
t§cnmtg«fef?.
2. Numantina,fiue Hifpanica liqua -
tionis. ©panmr^tfc^mc^tigcl.
3. Ipfea. 3pfcrf4*nclJ?tigd/t>on.9af
turScffc. m
4. Hcrlesbergiana>ih quibu ' Non-
Bergsfitorichalcura. 91urmocr<$t*
fcfcefcfcmc^figct.
5. Gifelana, e quibus liquor exu*
dat. ^«ffifc^cmojiercuftfo^f^wi
£trt.
6. Vualdenburgiaquejiquoresno
forbent. 3B<ttoenDwr3tfc§efrU3C.
7. Ficlrilia in Lufatia in tcrra reper-
tatfuntvrnsfictiles.-incolxvocant,
©ttt>adjfncto>fe.
S. FicMainThuringia propearcem
Stcinamin montc vicino repcrta.
Succi
DigilizedbyGOOgk •
S VGCI N A* .'..,
tiui.
S J£Z. ■ .
t. ^Alcxco&uj.Talesfalin^funi
* l3"i Saxonia nobilifsima: Hal-
lcnfes,&Luncburgica;,&Stasfurdia-
n*:ln Th uringia,Franckenhufia;. ®$
2. Fiosfalis>«A««j^©*. fofttfafg/
fa%&mm*. ....
• -3. Peilucidus, cryflalli inftar/cui ia-
nata eft ccrrafalfa pulIa-& clncrea,eX
qua fuccus faifus efHorefeit. 3Durd|
ftcfctta, faffc / mtt r^a>^gran>er^»^cro«
«rniKngt / Daraaf fefcme Ml&tdmm
4. Fofsilispellucidus, Pannonicus^
quidiciturin offlcinis, Salgcmma%:
^naerffcfcfamerffemfafe.
5* PofsiliscincrcusPoIonicuj* 3>t>f
mfc&#cmfaf§.
<*• FofsilisnigcrPoIonicus*
64flW$9Mftfitfrifafe, ...
B
*DigitizedbyG00gIe
r^^.-r-
TITVL^L S^fL.
6. Podqlicus,.cproumciaPoIom^
habescum faifedinc faporem oui du-
ri. po J>otifc^ fal^/ fc^mecff tp j< §^« gc*
• . 7'., Ivlarinus , de quo Aufonius,
Jrntamentum y quibusadditury tqmreufal,
Hic fa| fcre durior & nigrioi' cft*
qaamfofsiles. SdoifalpVXtfyjati}.
8. Lacuftris. £>00 Vim 4tt£ jU&OI*
j&mi^$«rnf*utt«
5. Aaimoniacus. ©afarmoniafc
10. DcCeruia } inPiccno> quicxma-
xino mukaarte excoquitur.
jLlndicus* ^n&tanifc^faf^.
:». Colom£us,exVttalaehisu
13. Salis afpergo, quae veluti pruina
incampis & pratisiacct } vbi funtriui
falfi , vt in Thuringia fupra montem
Kifhuijanum,quaKeIbram itcreft. ,
14. Micx faliSjfuntgranulaqua? ia
faie marino fun.t, grandiores quam in
exccc"to. €}cfoattfa(g»
iy, Stmslahs. <5afrpfafF<ft'/feflS
„ DigitizedbyGoOgk
^JCLtS FJtCTtCIt. ti
J6. Maffie,quale$ funt q ui iri Polo-
hu cffodiunturi &fcindunturferris;
17. Conchieialis^qii» fdlsili Poloni
cbianAfci folent. , :_
- SaZES fu£CflCZI.
V QAl abfinthij, probatur in fei
j3 bribtis & pefte. 33M}m&
2. luniperihuSjValetih pcfte.
3. Defuccmo, cft efEcaX remediHY
vuuniperinus in caiculo. Qidfidn
f«f|. .; s
4. De ofsibus humariis. Sunt qui
jpracfentcm medicinarh eXiftimcnt fe-
bri quartan*. ZoHmUinfatt}.
5. De nitrO, cx quo fitpuluis Boni-f
bardicus. Vidc Halonitrunu
6. TheriacusGaleni;
7* Sacerdotalis,eftfa6tieius & cbrii
poficuii
B a
DigitizedbyGoOgk
. 8. Alcali,idcmquoqu*fa&iciu*, 6c
BODflfin cfl Arabicum;
■N 1 TRVM
t. "K Tltrum nkiuum fciCsile, <iu-
\^\ rum,exquo Venetijs Borax
coquitar. @^ifd^rnitcr/i>ara»^
ntansa 23cnet>iett Om 23o:rae macfct
/2. ; Natiuum cinercum, <iurum,gte-
J>o{um,ex quo itcm Vcnetijs boraX
coquitur. ©raipcrfjarfcr jtiicflicfctc*
mtwWM$ tttan aucfy SSoixas roacfcf*
3, " Verum Venetum co6tum & p«e-
paratum,quod chryfocollam nomi-
nantGr£ci,Mauri borras.
4. Goftuniadulterinum. ©cfcifcfe-
lerSSojrae.
c, Candid!fsimumplumofum,quoa
exudatTorga: exparictibus, quod
Gr«Gi*phronitrum vocant, <Bci$
nitcrbimrm." .
6. Fiauum plumofum , m cellanjs
Mtfcn^ :coiieclum. ®efc nrter&iftm.
7, Fiauum durum Ncapoiitanum.
DigitizedbyGoOgk
ftMpolitanifcfw&mcfytr nitet,
8, Efflorefcens ex terra Turingjiei
nigra.nirrofa.. tftifcr Ott6^)o«nafcfcrt
txM&mbt. 1,; ... ,
p. Efflorefcens cx recremento plfo
&v ^Wm&£rnt'ftr<}R^r^f4(acfm.
»o. Efilorefcens cum csrulco exre-?
crcm cn toxns. QMtkn&cr ntftr famyt
jrfncmntfcr au$fwtfftt fcfcfac&n.
^u rStaladticam in celiarijsJTorg*
collcftura. OidmnitaktcSm. '
.12. Halinitrum>kIexnitro CQdtuni*
€5a(p«cr. ..:■•::'■■■ ; :■■--•■;:>;
? A L . umen f af sile. 2&Hitt»0f$6
2 » JL\.Liquidumluteum,cxIluain.
fula maris Hetrufci , quod.tracWum
manibus ita mollefcit, vt ferc fluat.
5. Natiuumliquidumflauuminftar
feutyri molle,fouum in foro Vulcanio
propeNeapoIim. tfaapcnfantfcfcgiiJ
Nr alaun/todc^ tpwdnteer.
B 3
DigitizedbyGoOgk
4. Uqnidum cinereum cX codcBS
loca ©ratt>a>ric§<rta»tt.
5. Candidum piumpfura Neapoli-:
tanu. idcfetttxiffcr^capotitamf^
6. Can&difsimum fcifsile Neapoi*
tanum, ^#ftfet$?tc$iaiatttt.
r^. LutcumfcifsileNeapol. @#»
8. Scifsilecummelateriapermixtlk
quod fulfur redoietjfi iacendaturjof
file, Neaoolitanum. £m fc§tffrtc#
dzm/mii ;fc^tt)ar$cm mttf>im atranttnf
t>trmt^t/rm^ti»Kf^i»t^l
9 . Capillarc,, fofsiie Neapolitanu.
iq, RotunduNeapoUtanu. 3ttttt&$
motttt. „ , ,
ir. Piac6des,latascruftas habens,,
hjcapohtanum. $ fotcljtafatttt.
12. SaccharinumfacTicium. Qftotttt
g^jmptmt<4ttcfcr|ttttcm. -
«. Piinthides violacei coloris. Kftt
«Ifcawrataurt. ^ ;
14. In candido rubrum co^UjNc»»
- DigilizedbyGOOgle
politanum, OtotfyitfyataM.
ISt Fa^iciuminftarfluorum.hocfic
cum cruxaliqualignea in catinos im*
mittitur;cuiitaadhxrct> quafi fitad*
natu,&fere inquadrangulosformafc
ilS. Candidum purum coctumLo-
bcfteinaauinThuringia. %tin mi$
butcfyficfyiig gcfottm a! axrn*
vr. Vencnanum, quod contritura
rubrum fit, coamfi perfeeft candidfe
f&m&iitfyalam.
i8. Comune. ©emdttlattdfatam?*
~ 19. Vflum. ®thiatealam.
20. CandidumDibanumexcociu»
cx quo atramentum futorium effiore
fcit. &^tttxiakvm / t>ara»J ftipfer
v>a$tm<$}$t.
21. I>ibanura cum atramcnto mi-
Xtum exterrahumidaextillans, & co
crcfccns, QCfaunme^
22. Cum atramcnto ex lixiuio exco
&um c 8n$tU\titttatemtn<$l
23* Dibanum co&u. candidum pu-j
rttip^peUucid^atramcto caxks. %$m
£ 4
DigitizedbyGoOgk
gdwfcrtfMrc!#$%aiatttt,
1 24. Boemicum.
!. 25. Mifnenfc, quodfoditur in villis
Heruigifdorfo,&Burgo,de<£uofupra
jnterrisdi&umefr,, . "<■
26. DeTDlpha,quodprim&n fofc
ium cft inItali»,Pij fccundiPontificif
temporibus, '...*"' -
27. Vcna awminis cum mify,Nea-
politana. 3£rin fearcfart <m$ ^apo*
Ci'6/i>arttttt afoun »nt> a,di& SUraittcnt Sa
fc|m$tt#etc$.
28. T.erracandidifsima, ex qua co-
quituralumenNeapolitanum. <5(tt
«>dMattttcrfctrtcV *
29. LapkdcRocca, ex quo fitalu*
mcn-
30. Tcrra in cinerco nigra Dibana»
ex quaalumc coquitur. <£inf$t»arfc
graa> crotrtcfc fcarattj? «tan ia gHtUn a*
launfcu&t. :
31. Venaaluminisrotundi^qux.Nea
poli in fuperficic montis inucnitur.
€$«fc|tt«fet^clari|/$arttt tttmn*
DigitizedbyGOOgk
*XTRUMtNTVM, «|
JKafdttnfttgfmojed&m.
* 32. Venanigratobcflenana,inqua
inefl alumcn candidum natiuu, Q;m
fc§t&m<v gmtg/ oortnn «n mifc a\a\m
t>ofo,c,
»• A Tramentum album tenue,
* _/\.Goflarianum. ^upffflffcaf
fff&fame.
-2. Album durum fofsile Goflaria-
num. ^tp^fborglupfofwaffer*
,5, Gandidum purum fpongiofum*
fofsilc. SBctjj rctn ftttfer &crgfupjfa{
t»a(f«r.
54. ln candido rubrum , fpogiofum,
fofsile,Goflarianum. DtotftC&t ttttt> (tl
tfcrkrgftyffcrioajlcr.
; 5. , Candjdum durum ftalaiSHefi, na-
tiuura,Goflarianum. QBctp€5o§la*
:-.'&, In candido rubeum, kidem ftala-
aicum,durum. 3£otltcfc @o#artf$
^OWgfor
7. ViridfidurumJtatiuumGoflariav
B ,
DigitizedbyGoOgk
aum. ^artgrankJf^fttpffcrttxin^i
8. Viridefpogiofutanaauu. @rfit|
9. Vinde fhlacricum durum Golla
rienfc. ©mnSvm^dtfdgttf. ■
10. Incandidocincrfcum,Cyprium«
(^n>fcertffttpffera>ajfsr.
u, Durumcinereumnatiuu. ©JOtt
§artfcreffttpfmt>aff*r.
iz. Craereum natiuum Neapoliu-
num*cum fulfure viuo coloris lutei.
@jatt) fupffcrwaifac / mfc atKm rcinm
3ctafcty»$ef.
15. Viride durum folidum co&uai
Gofiarianum, ©Zttn^artgcfotfmftt*
pfeiwajfflf. . ■ _•
«4. Viride durqm Jpongiofum, ca*
auGofhris. ©mnfcarf fymmifyt
ft$^mi>affer, fl . __
15. CaruIeumcoctum,Cypnu,puk
chernmum. ©d^nfrfawgcfoftmftt
ffftttoafjcr.-
16. In viridi coeruleum co&u Qo£
iariaaum , &1&&6 Micfc fttpffcr-
yGoogle
UTRUMtNTVM. 14
tt>aff<r<
17. CoeruleumRomanura co&um,
18. CocruleumPannonicumco&u.
S&fom %3n&tif& t wp^tma ffcr.
15. CocruIeumPannonicum,in quo
alume candidifsjmu gignitur. V&iam
£PngftfFd& fapffertoalfr/batrmnfaaCicl
mattnmcci$t.
20. CccruIeumco&uRadebergen,
fein Mirni3,Pannonico fimile.
21. Radtbergenfe, cum fulfure mi-
xtum. 3Cafcc^if4fapfcr»flff«rmie
.fi$it^f9<rmifc§f.
22. Coeruleum co&ura Goldeber-
gcnfein SiMa, cum alumine mixtu.
©oU>fkrgifc§ fapfcrfijflffcr mif afcum
««rmcngf,
23. Candidum, durum , pe-Ilucidu,
fublimatum. ^)arf/tt)ci^»a&ar^fic^
fio, ftt&umicrf fapffcrmaffcr.
ZM DcftjJUtunu ^ttpffcrm<#l
25. Vftum, ©^ionf^
DigitizedbyGoOgk
Z7ZVI. II MTl ^tMTTJt 7&
26, Vftum cyprium.
,%?, Arramenti, falis, nitfi, & alumi-
mspofl deftiilationcm recremetum;
STottttifopfF »omfc$rims>a$cr* - -
28. Atrameti recrementu exquopo
ftca Radeberga: fulfurcxcoquitur. '
»♦ A Tramentum-nigrum,feufu
_/\.toriu m,Graeci$ .roelanteria.
^c^war&atrammf.
*. Melateriafaabilis. 3$Ci$ fc§tt>ar$
«firammt. _
3. Melanteriafriabilis,in quaMify
effiorefcit. <©arauf cm sal& atramct
friScf.
4, Vena nigra Iuliaceafis,ex qua cq
piofum atramcntum excoquitur.
^c$t»ar& atramcnt jlcm / ^arauj? man
j. Vena Goilariana,atramenti fulfu
ri viuo firoiiis colore>excgllen$& pre
ciofifsiraa,quaj rarius reperitur. (jilt
gran> atramcnt 1 fccm tc&ctt&isctt fcfcw
Mnic£ttma,lcic|* -
DigitizedbyGOOgle
s o x r.
SOry in eo differt a melanteria,
quodinforyincftvirusgraue»
naufeam moucris,id quod inmelan-
teria non deprehenditur. <£in ufo{*
ricc&ent fcljmar$ tff tammt.
x» Goflarianumcum pyrite,exquo
mify & atramcntum candidumfcm-
per efflorcfcir. <5c§n>ar$ tt&ctmc^OtC
«framem auf f i# vcrmcngt,
CH^ALCITIS.
n /""^tHalcitis dura. di citur autera
V_>hoc nomine, proptcr aerugi-
nem,quaecius color vcrus & natmuf
eft. i)arfrof!>aframcnf.
,2. Fnabiiis. $%HU<fyt rot£afram&
3. Durainquamify. 3fot£aframcf/
fcarmngal&atramenf.
4. Duramquafory. OSof§/t>armtt
f$mar£aframenf.
5. Duracumpyritcmixta. «©0$#
5. Cypria. QCpf§ aframcnf m§£ip
DigitizedbyGoOgk
tlTVl.lL M 1 $ Y.
■»• TV /f I{ y friabilc - sow #& ^
lyiframcnt
.:*. Durum. #art#fcatramtttik .
,. Durum cu chalctti mixtu. @cl&
|art atrammt/mvc rot&cm atramcnt m*
wlf^ . . -.-
4 . Durum cum mclantena mixtu*
@c& ^are atramcnt / mit fcfcware «tra*
tncntscrmtfcfct.
< Exquoatramentum tenuecandi
difsimumefflorcfrit. ©cl&atratttct/
fcarauff t»e$ftt?ffm»affcrHacf.
^. Cumehalcitidura,exqua atra-
mentum album tenue efflorefcit;
®el& atramcnt mit rotfjcm fcart em atra*
tnent »ermifc$t/oarmtff n>e# ftipff tr»af
fcr&taet. ^ r r ■
CHRTSO COLLc*.
j. y^Hryfocolla natiua pura , m
^^monte Carpatho colle&a;
&einfcercf«jran. . _ . .
*. NatiuaSnebergenfisinMifntajia
lapi4c metallico jerario. S&Cf C&$rillt
tncincmfupfcrcr^ - .
Nati-
"%
yGoogle
C^nitVLtVM. t4
5. Natiua ex Alpib* Rheticiscumo
lochiteftriatimpofita. <£ttl€5cij>»a*
$iftf}btt&&bn/mit tinl maia^it fcfcri*
fymtiftvttmmgt.
4. In lapidc fifsili Islcbiano. <£jrt
Utti £ran m £t£f etyftcm fcfeiftr.
,;j» ■Hcrbaccaquxpoftuncturam ap
pellat linguavcrnacula^Sc^ifergriitfc
6. Fac"hcia. £5«madjt{>ergriitt.
COSi? Kif KAf.
. t x^f Ocrulcum pulchcrrimu vi.
V^tramarmum feuCypnum,ia
tcrra cmcrca,6miic cocruleo faChcio
optimo. <£in ffytne lafw 1 in txatm
U<fyt$ratotn crDtrtdj au$ HpptxtL
2.. Naciuunjinngneglcbofum Snc^
bcrgcnfe, intus concauum , quod ex
terracadidafabulofaeiiodit. *2>c§t>n
hiaw fafur fugfcn/ inc intomUq §et/ »nu
tnriwr tpetjfen a,ti$it$ttn ersen Qtfun*
fcenteer&en. ■
3. . Patauinu,quod in glebis fubcind
reis tcrnereperitur. (ginHatt) m fcart
yGoogle
rrrvtju cbiRvtvvte.
4, NatiuumThuringicuYqnod ef r
foditur magtia copia iuxta Muchel-
lam. ($>mtin ttfflv fo man ttt Xfyxm
genftnof/oDcr&ttcfcf.
j» Natiuum copiofe adhaerens terr^
durae cincrex tcnui. Q?erc$aftn7 f&
|mift0 m0tm ewera/a»mfc&tr&(tc&
fcncr&ett.
6. Natiuumpuru.exPoIonia, (£ttl
ftinpolmfcfytlafurfttin.
7. NaciuumPolonicum>cum ferra
dura fabulofa candida. (£in.*poU
«tfdj iafut 1 mit emer fjarf ett grfitt'c$f ett
t»ei{fmerDen»ermtfc$f.
8. Natiuumcumlapiderudicandi*
do. ^ttmnertaruranweijfcmlleirt.
9. Natiuum Hifpanicum in quo au
rum apparet. (Spanifclj fafut j!ettt/&«
rtnft4tigfet'Jt0olD. 1
10. Natiuum Snebergenfe>adh2res
hpidibus rudibus. ^afuratttffdttatt-
gefc$n>eiffe. ^
; »1. iflsbianu in Iapide fifsili. €dtt(£
Jafttrtnfcfctfcrjtatt.
Natiuum
^Google
COWRVLKVM. %f
.fi2. '.Natiau Goldbergenfe cuchry-
focollajin veha ferri reperta 3 in lapide
candido^quiigniliquefcic. <£in ft$$
m bttdlajut/mit tinman$t$0§nlUvtt*
$t&nintintmti(Mtt%vft tpdffm <mat&
iil* NatiuudiSncbergenfej&chryfb
eoIJapuraJn filice candidd diftin&e
adharcc&- ^inft^ontUtdiafut/fampt
mMHintribttfiQtM/antinm fyatitn
^ tmb wc$m ftfxt&iftm/ in$*rfcfefDft'$ ««
14. Natiuum Gishubelianum in py
rite 3 exquo argcntum excoquitur^ id
mixtutn efl curxi fucco viridi concre-
jo } & Zonarum inflar Intetduin difpo
fitum>ex quo extra venatfl etiam cum
iucundrtarc efflorefcit. @rm hztxtia*
ftttin timm gav fmomn tapfftx f tcf?/$ar*
auj? ta$ic§ mgvam fafomt^u
ij. Fa&icium. <£afut* -
- 16. Faciiciumvltramarinum> quod
cx Hifpania &Thracia inuehi dicitur.
17. Armeniumlilebianum. V&laft
DigitizedbyGoOgk
iTVU-Il UZ&VG&
u A Erugo,color*ris viridis,vfi
jr\^ds viridi «rugine tin&os*
Martiahsnominat. ©sflttfpatt»
.2. Natiuainpyritcaerario. (*5jtht<
fpanattf dntffifupfferrtc£.
5. Sarbcrgenfis natiua in rudi seri*
lapidc,colorisplumbei. ©nffifpatt
auf etncmfapffcraMer&
4. InaircpurQnatiuo. ©rffitfpati
<wf#$t0nemlupffcr.
* Fa&icia. @cma$tajilnfpatt.
6, Sublimata,quo pi&orcs & pla&f
vtuntur. &tj.tUtertgrunfpatU
FERRVGO.
». T^ErrugOiferrivitium &fitu&
Jrafoft.
UVRIPIGMENTVM. J
*. A Vripigmetum cruftaccum.
x\@^tfrtcl)t operment.
2. GLebofum. (Stucrrcfciopermem 1 .
5. Glcbofum cmxtum cum fanda-
racha. 0jftfrtufcjjc£gcftt>ermengf.
.4. Album£ublimatum,quodvems
inalbofubiuteisdiftinguitur. 3Bc$
fttfcfc*
DigitizedbyGoOgk
fkMitmcrtopffmm** .
5. Sublimatu,nigris fubrujais & lu-
teis venis variatum»
S^ND*AR~*CH<A.
t* CfAndarachanatiua* Qveufc^d-
2. Fa&itiaVitruuij,velfandixGr«
corum. SBtainfnge*
(. 5. Imperfcde co&a, S&jctd^ mttt-
4. Nariua cum auripigmento mi-
xta. Du>f g«t& rait Qjmmtiif .wratcngv»
SVLfVR. '
*• ij^Vffur. liquidum candidu Ne*
j^ politanutn,cui aluminis non-
nihiladraixtum eft, quod inundante
Certis tcmp oribus lacu(qui contintfd
ebuliit)in fuperScieterra; ibletcolli-
> gi:& ex eo fulfure oleum natitrum ex-
. pximi. ^mmd^dkwibdm/Mxan^
ln Sfcapoii*. &ae'fd&»eW oi$cmac&
wixti ■■:'.:* .
".,%■> Luteum natiuu Neapolitanu in
foro Vulcanio(vtPlinius locunomi*
C a
DigitizedbyGoOgk
nat) fponte in capillamenta concre-
tum. "Mmxfubtiltxpatotx ftfy®shU
y LuteumpurumnatiuumNeapo-
]xtanum,igncrh n on expcrtum. ®d*
fcer natiirKc^cr fd?n>ekf.
4. Fofsilc fui coloris, Neapolitanu*
,cum terri fubcinerea. ^atwiititft
fcfetw&cHrt timm§mt$tawm tmti^
5. Vmum>lutcum, Neapolitanum*
in atramento cincreo duro. ^aftir* 1
li^erf^tt>c&eta»ff tintm grawenfcertf*
6. Viuum,in candido cincrcu^gle*
bofurri* ^Btifyxawx natixxU^ti
ftfyaotUU
7. Ginercumviuutnjincorticegri*
fcitoloris.
8; , Cirttrcum viuum 5 in cortice cine
rco lapidofo. &in naturftcfcer fc$»e*
Mintmtx §axtm gxaumn jfdmc$teti
JfyaUtu
9. Nigrum viuum>cum fulfure albo
molli. &cf)wax%tx ftfywM 1 t>armtt
tinm$xflU§$txi(kMUU
z Cabal-
DigitizedbyGoOgk
SVLTVR. tf
10. Caballinum fa&icium. 3to{f$-
f$«?c&cf/f$n>ar&cr fcfctococt
ir. Oleum fulfurisjfimilc bitumini
liquido>e fulfure liquido exprefTum.
&$tt5cfrcld(/ctncm 9>ctrolco ojcicfc.
12. OJeum fulfuris ex fulfure nati-
tio deftillatum. <©#tm'c#fc$tt>c&clo'!.
13. Ellychnia exfulfure,quo fubdu
cuntur fila aut ligna. &<fya>iUit(tfy*
lctrt.
14. TerrafulfurofaNeapolitana,c
qua excoquicur copiofum fulfur.
gtntftcaoohtamfcfc croc / bit x>il fc^ttx^
fcci§c(e.
15. Lapis colore nigro & rubro,pa-
rens fulfuris. <£trt fdjworfc WtttD rOt£
gcmcnge fcfcwcWjlcin / ocrt>ici fd}»coc(
|at.
16. SulfurcceruIeicoIoris,Aufbnio
notumj&fort^Hifpanicum.
SVCCl EFFLORESCEN-
tcsjjeu extrafli.
I. Y^^rites Goflarianus> ex quo
JL gcneranturomncs fpecies a-
C J
DigitizedbyGoOgk
flT*n % SVCCl ZXTRUCTt
traraenti. <2rm attammt ftttrtv btft*
oup atk ffi§ fces fupffertt>a|fere §<fr*
fomptv
3. Radebergenfis>ex quo mify ,:me-
lanteria>& atramentumtenuealbura
diftin<fte ef&orefcunt. .©arauff u$*
f td$ g# im& fcfcuwr&airaramtfamps ei*
tttmtbetgcn r" upffert&a jfc* fei&e.
3, Vena durapyritis, colorcargen-
Ceo ( vulgo aquaticum vocani) fimi-
lisDibanae , cx qua, fi in locany apri-
cum ponatur*atramentumalbum te~
«ye & alumen cfnofcfcunt, Eadem
vcna flori* illiug acrcdine, aeri expo*
fitain ioco aprico ita maceratur, vt
fciabilis fiat , & quafi in terram dege-,
neret. ^tttforcta/etncm «affcrfug
tttc^f »ttgictc^/barajtff/fo crara n>e«c*
Jrit/fupffertsaffer tmnt> alautt iftg(ct$
J^lacn.
4» Pyrites innatus dryita (ita vo-
caturlignum quercinum quod in la-
pidem duratum cft) ex quo atramen-
tuco. &mify effloreifcunt,
DigilizedbyGOOgk
$YCCl tXTR<ACTT. *o
XX PTJtlTE hXCOQVVH-
tupjfecies fklfxw qumque,
jdj; Drefd&.
I. Eft eolore argcti rudis,rubri pel-
lucidi, @m tQtfyfcfymUtwu zinmf}
If. Colofeargentiviui. ^mcmfcfc^
tKrtrotgrnquccfn&crtr? gfeic^.
III. Coloris fandaracha natiuas. ^i
«em retifefcgdo oper ro£g*& g^.
III.I. SimilismercuriOjVt vocatfub
limato & puluerifato* €ift fcfetK&cfc
$(rt$ ente gefiofttr: Stftrctuto ■ fii&iitratf©.
V, Colorenigro.vtlapillimgrU^
quib* plumbii aibu excocpitur. <£&
H^SC QV<A7VOR GZNS-
raexpyritefiunt* Grommen&inMz~
rauia, & (itnt odoris »rauifei-
mi & teterrtmi.
I. Eft viridc cti sonis fubuiridibus.
<£ingranerfcfctt>eM/ tnit toim&(gr$HC»
jfoicfce».
C 4
DigitizedbyGoOgk
TIZ ?7 t SVCCl 'ZXTJtjiCT*.
II. EftocIir^plumbariatcxAnglu
■ fimilc, ^mac(&erfcj^ft)^(/tt)iVctn^t|
III? Yarij coloriscumssonisalbis,
nigris,cereis,flauis .melleis, & corio
plerunc^ fauorum fimile. " fettfdjtt*
M axt§i wn manfytrty Gttimi&un
fathtt, . , t .
IIII ? Citrinum,quodcontinetin&
quafi grumos fujfuris, argeto rudi ru-
beo fimiles.eius fuperficies & coriu
pl2num,eflmeIIeicoIoris. (£in$tU
Ut ffymUU Utim tott ffiwklfiM*
km/gkj% ctmm mckficbti&nmhml*
bmtt& ? \
*• PyritcsFribergms,cumftcriIipIu
bagme>ex quo fulfur cduciturqui fo
ditur copiofe ad Albim Scharfenber
gi. Qrm $k$ mit tfttcr bimbt / t>ar<wS
wanfc§mWmac$u
2. Radebergenfis,cxqupctiamva-
riagenera fulfuris cxcpquuntunficuc
ex omni pyrite (vt iam dcprehenfum
f it expericntia)excoqui poilunt : fed
odoje
DigilizedbyGOOgk
* * <*
SVCCl VlNGVZS. i» *
pdbr natiuo fulfuremoieftior, & ca-
piti grauedinem facillime inducens.
"^'3. Tartarum,cxvinifecibus:quaife
ces amargaterreftri gignutur , & do-
lijsferijsq$adh«rent.
4« Tartarum vftum. €5(fc4tUtft*
wtnficm,'
5. Tartari oleum. ^Bdttffctttpf.
6. Succus acris venenofus 1 candi-
dus> quiefflorefcit e Cadmia metalli
ca. gmfycttvfft n?ci(]c gtffftaefcudj*
f tftitmt t>a uslubmttmff Pmt foUtt.
SVCCI PIN*
gues.
eiTVMEM
1, T) Itumen liquidum oleo fimi-
i~|le,quod innatat lacubus in
Saxoma:thermisinBaiano mari quod
Priifsiamalluit. Abagyrtis petrolcu.
spavoimm.
2. Liquidum Saxonicum. &du,
C 5
DigitizedbyGoOgle
mm. SVCCl PINGVMJ.
5* Camphoranatiua ? bitumefiod0~
ratum. j&*tt!pffer«
4. Camphorafa&icia« ©<moc^f<f
fampffm
5. l|itumen nigrumcraflura»quod
apicis coiore nomcnhabct,clacu Sa
domaro^quoMauricadaueraimplei*
&Mumiamvocanc. SSflumia*
6. NigrumcraflumcPaljcftina>vuI
go, %ftUani§c§Ut$m&$.
7* Boeraicum fofsile > nigrum^coni
fumptum in terra>quod nonpottfV
poliri : carboncs lapideos appellant.
S.~Carbone$bitummofi,molIcs &
£fsiIes>quinon procul a Drefjda cfio-
diuntur- ^ticfyfitinfoktu
9. Bituminofidurififsiles^quieodl
loeo c0odiuntur>quafi pittafphalti
VSxcfyfcinMm.
10. Bituminoficumpyritcalumina
fo ibidem cfiofsu <Sf tittfolm tttti a*
fmwfto
II» BitumiQofimaU«,friabiI«,in f*
DigitizedbyGoOgk
SVCCINjt. %%
jro cinet eo , ex vallibus Ioachimicis.
$5t<mtot<n in wtem gcmciwn grawctt
12. Bituminofi ciufdem generis,ibi*
(dcmiinfiuoribuscandidis. €5tttttfo*
IwtotDriffmfKtftcn.
SVCCINU LIQVIT>*4
feu pellucida,,
X. /"YVccinum falcrnum. 3Btttt
Offareraefffcitt/o&crtaflcttt.
*. Falernum in candido , vkro viri-
di fimiie. :&f jSettt «ncm »aft>t&fop
gfcic|.
3. Incandidoprafinum. gtngrutt*
(tcJjcr&ozttffem.
4. Incandidockrinum, (^tttftdjt-
ge&cratfffcttt.
5. In flauo dilutum. <£Ui$$db&
<ti^cm.
6. Fuluum. ©ef&acfftettt,
7. Topazio fimile. ©ofogC&cracf*
f&ttt.
S. In rubro fuluum. $0%ef&#
«tfffcw,
DigitizedbyGoOgk
T2T, 277. SVCClNjt Gn^tVID^t.
9. Hyacintho fimile. <£m§od&r0f?
grf&crpomffetn.
10. Crocci coloris. <5affr<m rot§.
ir. Chryfolitho fimile, ^Ctt»jfar*
fcncr.
12. RubrumvtCarneoIi. &irmol
jrot5.
15. Carbunculo fimile. gfeatttl
faroncr,
S VCCIN^A GRotVin <A*
** OVccinufului coloris.inquo
Ofpapilio candidus, <£m lan*
ttt m^tibtt f>om{Jem / oarmn tin tvtife
fer CDJofcf mpib o&er jfatermtt,.
2. Eiufdem coloris,in quoTipula.
&mmnemtt>afFcrj!tea,<.
5. Eiufdem coiorisjin quo mufca».
g)mnnfU<$ttu
4. Eiufdemcoloris,inquoculices>
3>armn fc$ttaacrenopermucfcn.
5. Eiufdem coloris,in quo formica.
<tarinttrinomc$,
6. Eiufdem coloris ,in quototura
quafiexamen culicum,quod habuit
An-
DigilizedbyGOOgk
SVCC1N*A CRsASS^A. «j
Andr.Aurifaber. <£>arwcmfcj}tt>arm
tiwcrett. _
. 7. Mellci coloris, in quo cetipeda.
<batinn zint$d/Qik ofcer ofyzmvm.
SVCCINsA CZ^SSsA
nonpellucida.
1. ^VccinumPrufsicumcandidif
^iimum,&maximepreciofum>
nonpellucidum, ,SDeraHera>etPet>ri
, Ufttad jfem ooer pojnftem.
2. Candidum. ^Betfler,
3. Subalbidum. 5£uhdfeitteificr.
4. Incandidoflauum. ©elbite^er*
5. Flauumnonpcliucens. 25ieid^
geioer.
. 6. Luteum. @<lfrer.
7- Ccrei coioris. 38dc$$gcftar.
8. Luteu cum candidis imeis. @ct*
fcer mif toctffen flridjeK.
p. Meilc: coloris. J£)oma,far&er.
10. Decocto mellis fimile. %m*
tfei§ontgfar&er.
u. Fuluum. $ot§gdp«r.
DigilizedbyGoOgk
rir.m srecwjt.
SVCCJN^l MIXTsA CVU
alijs faccis.
L ^rVccinum mellei coloris> cui
i3annata mclanteria, quod ia-
dies adhuc crefcit* J$m%\&$Ux m$
f(%wat$attammb
2. McilcicoIoriSjCui annata iign»
&Iignorum corticcs.
3. Candidum,mclieicoloris,& cin# 4
reummixtum*
4. Multiscoloribusmixtum.. (£ifc
nemori§»0n&ojn|!dtt»
$. AdulterinumeMarchiaBrande-
burgica>quod erefina coaluit, quod
sgyrts pro myrrha vendunt: ld colo-
reavcronihildiflert,& accenfumha^
bet odorem fuccinhquod inibrmic*
rutuintriis prope arbores inuenitur.
6. Falernum 6rientaie aPrufsis va
catur,quod acccnfum no habet oda-
remfaccini,feddulcem & aromati-
cum.&mafHchesiimikm. &in£>*
trimn^&m$ttUattvai£$tin.
j. Oleum fucciai c£ e#icax rsmc*
yGoogle
€ium In «pilcpfia. %&$titt4U
5. Rccrcmcntumfuccinu
9. Salfuccinu .
ro. Ambra natiua fa&icia.
LA PIDE S>
h *&/[ Agncs fpuTusferrei colorii
<cKurgi,propeSncbergutn. <£ift
2-. NigrrcolorofceiBina,Suarccbur
gius.
..$..■ Cufla theamede Soarceburgino,
qui vno latcrc ferrum attrahit, alterd
rcijcit. ^tn&puiar.
4. T<heamedes,id cil lapis^quifcrrfi
afeabigit. ^mfeiefar.
$. Magocs: flcrilis fcu adulterinus,
quinec^ attrahit, nec£ abigit fcrrum.
mnUfiatt,
6. Candidus/cxtafpecicsPliniji
r. Vftu* ^i n g#; a »t^? #fr*
yGoogle
TIT. ZHfL Z ^fP 1 DE sk
8. Hematitcsferricoloris gleboful^
MifnenfispropeZeblicium, ^uup*
fmfar&wr&wejfem.
$. Niger^Hercynius, glebofus. :
io. Nigenquiinvuarummoducori
crcuit,& fuccum nigru reddit. (£ro
t(fymti}<tttmUi(§tetf>ifoftcm.
ix. Nigcrexfodinisferrarijs, qui?a
croceorijgrumreddicfuccum.
12. Hercyniusriigcrcerebrofimllis.
13. Cruftaceus cinnabari vel. minio
fa&iciofimilis. gjmm $tmachmu
nobtt$itic§.
14. Carboniextincliofimilis. ^iti
toifatbm M&ffcm.
15. Vftus.
16. Schiftus ferri coIoris,c vallibug
Ioachirilicis,quifacilein longas par-
tes findi pptefb ^- jftflric$ft*
tytoffeto .
17- Bocmicus,ferrei colpris, cunea-
tus. <£m fmtickt Wfoffefo. attfyok
18. Hcrcynius,quiintusinfrar mini|
faclici)
Digilizedb/GOOgk
ZUP2DE S. z$
la&icij fplendet. 3>K gttlMfttt ttric
an^madjftrStnooav
19. Schifti nodus > Annebergicus»
magnitudinenucis iugladis>adeo du
rus^vtincudiimpofitusrefouati&us.
<£m '4U$fotff/ bamit bu @of btffymibt
fcas &olt>$tettm/otxt\>oiwm.
20. Vflus. ,
21. Saxa rubrairi quibus hajmatites
& fchiftosgenerahtur.
22. Lapisdurus fubdnereuscuco-»
rio ferri coibris bbdi^clus , &forami-
nibus infuperficie plemiSjinquo in
Hercyniafyluahsmatitescerebro fi-
milis reperitur:
23. TerrarubraruDric&fabrilifimi
lis.iri qua terra in Mifnia fchiftos rep e
ritur. <£in rof§ «r&«/#cfcft nnm btr§*
m<l 1 bwitm Dcr fa$fri<foi Uhtfmn
fotcf*.
L^iPIDES SVCCVM ls£T-
triti emittentes.
Orochthus , vel leucogca
mollis ex Saxonia.
D
DigitizedbyGOOgk
'M
TIT. IIH. ZUPfMS
2* Morochthusvel Leucogea diira
c Saxonia.
3. Gala&itesniger, cotibusattritus
{uccum la<Seureddit : erutus cx foila
arenariaHildeshetniana. (£wfcf$tt>0*
ftftmiifyfein.
4. Gala&itescinercus. *
5. H^matites^qui fuccum rubeum
cmittit/
6. Haematitesniger, quiincroceo
nigrum fuccum reddit.
GTPSVM.
1. /^YYpfum candidifsimum* foli
VJf dum,Cyprium,de quo pocu
la&vafavariafiut 5 quibus odores co-
tinentur. ^Bcijfcr <$pe m$ Cppcm.
2. AliudGyprium candidifsimum,
venis cinereis diftindum. @pp$ tttit
gra«jmf?rtc^cm
3. HLldeshemium candidifsimo c-
borino difsimile; @^p$ ttnc CW*£)cl
fmUin.
4. Northufanumcandidifsimum,&
quo itidem pocula fiunt*
Aliud
yGoogle
% AliudNorthufanu^vcnis fubrinerc
is ornatu,exquo fimiliterfiikpocula.
6. Glebofiunquodmarmoris mo-
re nitet & micat. @$pg dttettt $$Gt*
j. Hildeshemiufn glebofum * mol-
le , faccharo fimile. ®mm fc^ttm
g&ttttC$cr$ffti$»
8. Isfeldianu capiilarc. •f>cric^f 89P&
9* Isfeldianum candidumfcifsile.
io. Ienenfecandidum,iuxtafaxum
calcarium>cinereum.
n. Hildeshemium^ in candido cine
reum,gIebofum. li^tgtawtt gpps.
12. Hildeshemianum cinereum 5 ex
xnultis cruftis conftans.
i|. MeIIeicoIoris,peIIuCens.
14. SubruffumMifenum.
15*. Vftum^ quoThuringi calcis vi*
cevtuntur. &paxM&
16. Vftu 3 equovariasimagmesfaci-
unt plaft^. £)ara»f man^m UU
Ut$tu$U
D 2
DigitizedbyGoOgk
TIT.IUK ZUPIDES
SPECVLURIS.
i. "T Apis fpecularisThuringicuss
8 ^candidusjpellucidus, quifa-
cile in cruftas fcindi poteft. (^itl
ttdf?'ftur$jtd$g twfcr lUbm fitwmm
z. Adulterinusjcandidus > flexilis*
fexangulorurri,(quales fluores candi
direperiuncur)quiHal£Saxonumex
faxis excrefcit 3 in monte fatis fcracc.
Incokevocantfalemfatuum. ^Tott&
3. Obfcurus , qui in cruftas fcindi
potefc <£ina,tawt>lUf>.mfctlUbm$M
v>mty§!b$<?fyau
4. Carididus pellucidus eThurin-
gia, cum gypfo cinereo. &nfer IU4
f>m gtamn typmit $tawtm 39?$ m*
mmat.
5. Permiflus cum gypfo,in funda-
mentis Steinij Vuicelebiorum ad Vii
ftrutum fluuium inThuringia.
6. Vflust ®&ianutfyau
AUU
yGoogle
^AMIUNTVS*
t. A Miant|^cadidus fcifsiliSja-
jf^lumini^ifsili fimilis* Ger-
fnanifuperfiitiofivocant plumas Spi
ritus fan&i:Italilignumfan&£ crucis>
quiaigne non confumit ur , vt fignifi-
cat ipfum ety^non* £5$i$n$ $iaU
pbttbts htiligm @d(fe fabttn.
.2* Cinereus fcifsilis. f&iamU&b fo*
$♦ In fila du£us>alumini plumofo fi
milis. ®tfpnnntn f<Jbertt>e$.
4. Eilychniacxamianto, &a$t*
m$tiitt%u
MtAGNETlS.
X» Ti yflrAgnctis Liuonica^coloris
J^VAargetei>micans>qu£in cru
£hs tenuifsirnas fcindi poteft. (&%xt
Msrc^ftd^ttg ftftcrwtg .aupXpfforttt .
2* Mifnenfisjin candido viridis,fcif
filis.
5. Plumbeicolorisjnonpcllucida,
qu# itemin cruftasfcinditur. Q&fej)*
D 5
DigitizedbyGoOgk
fatU fitUtwti$mi<%t t>mrc^ ffytif
4. Glebofa 3 mq^mukxlapiIli 3 da^
rhrotundijponderofi infuntjCarbun-
culisimpuris fimiles. (£ttt fcljdtt fiU
btwti$/batitm totbt flemfcm ivtminm
(Btanautt ntcljf t>ng(ric$*
. ?. Onolsbachiaferreicolorisjcru-
fiofa^ equo tabuJUe menfarum fiunt.
<£$mfath {iib®mi$Mtau$ mati tifffy*
Uttittmasfyt
6. Bocmicacolorisferrei>cumori-
chalco permifta, quas e minutis quafi
iquamisconftac. &ki(fytitttt$Of$ttt*
7. Picei colpris iqfiHce metallico:
quaenonfoluin corioifed etia in cor-
porefaxififsiapparen^ ©ttf^toar^
ytfyutyfiiUtWiff.
8. Piceicolorisjinfaxoetiamcolo-
rispicei, quodfaxu ponderofum efl,
vtplumbarium: rarum,vt materia illa
fterilis metallica>quamnoftri ftercus
anferinum nominant. &ittat$tt
- Lapi-
DigitizedbyGOOgk
VJtRlh *B
9. Lapidesrukeirotundi,quiinma
gnetide giebofa argentei coloris rc»
periuntur, OCof^ ffemUttt tmilftcr*
mi^
ia. Micaeandidaincoriofaxoruni:
^enjtl&er/o&cr «>etffer gftmmcr.
11. Mica nigra lapidi plumbi candi^
di fimilis,fed rarior & Icuior.
©cfcmarger Qtimmtt.
12. Mica Mariebergica argentei co-
loris,glebofa,m cruftis filicis. <3itt-
cftc^t fo&enft&er m fc$tr$t$temlj0r.tt*
fieim
13. Ammochryfos. &H|Cttg0ft>f/O*
§er<$ef&crg{tmmer,
14. Ammochryfosmollis &friabi-
lis,ex quo fit puluis auro fimilis , quo
librarij locoarensvtuntur. Abhis a-
renisRomasmonsIaniculenfis nome
habetmontis aurei noftro tempore.
15. Hoplites lapis,quem armatura
vocant metallici. «f}arttifc!j,
16. ArmaturafplendenSjferro poii-
tQfimilis. <&%mtiw<%mi0i*
DigitizedbyGoOgk
TIT. lUtx LsAVIDZS
17. AliaOrichalcofimilis. - ®$»
ftcfcftr JjamifeJj,,
18. Alia } quaconchitesHildeshemij
per /ingulas jftrias yeftitur.
19. Squamata,quapyritesnonnulli
fuccorumparetes fuperindu&i funt.
fxtrnifck tg% fdjilppm tiUt ctmm f t«j?«
ZWPIS JVDsAICVS.
*• "I* ApjdesIudaici,nucIeooliua:
_ JL/fimiIes,ftriati.-quilapides vo-
caridicunturinhuncvfcpdiem inPa
l2iHna,oliuas lapidean <Sftittmtte 0?
tium.
2. Alius oliua? fimilis , ftrijs carens»
®lm&twmwoliwn-
TJtO C&ITJtz MT
£t?trocbt\
I. ''TpRochitef candiclus Spange-
JL bcrgiusinHafsia,apudnos
alaminis latis,aut rotis nomen haber.
<£m »ciff<r <&¥an&m$tin/ ptw an OCc^
DigitizedbyGOOgk
2. Cinereus. &ia&tt €5pattgm*
jfdtu-
?. Subcinereus. (Sd^argitd^e*
<5pangcnjfe
4* Luceus. €5e&cr $5yan$<n$titu
5. EntrochusHildeshemiuscandi-
dus,£qualitsrteres:>qui ex quatuor-
decim trochitis conflat 3 cruil:a te&is>
quafrad^eximuntur^lter alteriim-
pofitus. &patt$m$tinaminanb<t*
* <S. Luteus^temteres^qualiter, qui
ex decem trochitis con£iat f
y, Cinereus, quiextribustrochitis
<:omppni^rJ4^na e|lteres quide^fed
pars media tumet , extrema funt ftri-
$iora,ftrijs eminentibus:fed vbiex-
trema coniunguntur , quafi cingu-
lus eft.
p. Candidns teres,qui in mcdio tu-
met^ cui radij funthumiles, & qui cin
gulis caret. <£ttt $\atux ©pangctt*
petn,
£. Lapis cinereus rudis 5 in quo-gi*
D 5
DigitizedbyGoOgk
gniturtrochites,Spangebergius.M6s
excelhjks eft,in quo inuenkur; vnde &
niontii dc arci, nomen putatur impo-
fituiru
B RO NTItAZ.
L T>Rontiasvelombriasfubfufci
J3 coIoriSjdimidiati globi figu-
ra 3 in cuius fuperficie decem lincz ap~
parenquae ex vnopun&o defcendut,
binis femper coniun&is , qu# paruis
foraminibus difTecantur.hic lapis lin
gua Germanica a rans rubetas figura
nomen eftfortitus. &itt$tamt Ft$t~
* tmfttm/ batauff ^m tinim jiefcn/pa*
*n yavhifamw $k v&Uts t kitm Wcfyr.
2. Lutei coloris duplomaier ouo 5
quilineasvigiritihabe&rurfusexvno
punclo defcendentes , quatuor fem-
per coniun<Sis > qu£ diuife iudem pu-
£th funt. (£in gwjfcr gdkt froeeen*
fUixvmt immig pittyw jc vitx mmt
htyfaiiimwH cfee twlfcr iotfy t.
3. Eiufdem coloris comprefTus^in
quo lineas decem fine foramiiiib us. ap
pa-
DigitizedbyGpOgle
VURJI* &
parent. &in$tiUt0attmm&tbt\i&*
m fmmfeitvQM jlrtc^c
4. Subrubcr dimidiati globi figura,
in quo line^ apparent decem finepu-
£tis,vt in priore fine foraminibus.
5. Subfufci coloris femirotundus*
lineis & pun&is carens. &in glaf*
tit gtavott ftotunfian,
6. Flauus & planus in fuperficie > m
inferiore parte tuberans*
CEJI<AVNI*AE>
i. /^Eraunianigra 3 magna,pon-
\_^derofa , qu# prorfus refert
formam cuneLinparte lariore perfo-
rata- Longitudo eius digitorum ao-
uem^latitudoquatuor^pondo trium
&dimidij.Hiclapisanno 1544. Vi-
ennse in domum per cellam vinariam
impetu fulminis duodecim vlnas ia
terramada&usdicitur. dinfcfywat
fyttbonmthil
2. Alia in nigro coerulea,forma mal
leL digitos quinq$ longa> dups lata, q
jn latere £iri£iori eft perforata. Hune
DigitizedbyGoOgk
T2T 111/, L UP ID S S
lapidem anno i $ 6 o. fulmen TorgsJ
permolam qua? aventis agitatur.ma-
gna vi traiecit. <£m fcfrW biam
tionmta?t.
5- Ahainnigroviridis>qu£omnino
forma cunci cft,& pcr medium perfo
rata .• magnitudine fimilis eft priori,
quaeinnigrocoeruleaeft. Hxcprope
IIeburgum,tribusaTorgamiliaribus,
imprefiu fulminis ingetem quercum.
diuifit ante decennium. Q;m
fcfywatt} Qtat» bonnttM.
4. In|titeofufca ? acuminata,longa,
teres,in fupcrioreparte fimiiiter c«ete
ris perforata,in pago SiptioagriTor-
gani in arborem yi fulminis immifla.
Habct longitudinem ceraunia? nigr$,
& ita crafTa eft,vt duobus digitis pof-
fitinfuperiorc partecontineri. @;m
lit%ta,tan>et fyitytt bonmtfdC
5- Cerauma*autemdidajafulmine
funtrquas &in montibus Ceraunijs
Epiri.qui crebrisfulminibus impetu-
lurjinueniriyerofimile eft.
OS-
f DigitizedbyGOOgk
V ^ R II. $i
bSSlBVS ET TESTIS Sl-
miles^ui Ojleodes & Qftrctco-
desdicipcjjunt.
1. "T~t Nofteos,qui ofsis fpeciem re
M^prefentat, Cracouias infiumi
nerepertus. @itl &to$cn(itttt»
2. Ofteocollus candidi vel cinerei
CQloris,fiftulofus,quioflafra&aintra
corpus fumptus 5 mirifice ferruminat.
Reperitur in Palatinatu, in Hafsia > in
MarchiaBrandeburgica,locis areno-
fis. $&<inMUt/S5iinfo\tc§.
3. OftcocollusmMifnia,quiinter-
ra argillofa reperitur argillae colore,
folidus,& duricic alperior.
4. Lithoftracus, eft lapis cruftofus,
tefts habens colorem. (£m Stopff*
Jtem.
GLOSSOPETR^iEi
i, •^fLoflopetra candidacumli-
^JneisCxruleisin fuperficje.
(£tn t©€i|fc natcrlungmu Uaxom imien.
z* Candida,& ab vtroq$ iatere ferra
ta< ^uf kitf fytifcfiMflWti emfegfc
^Google
TIT. JIlT. Z^iPIBES
5. PrufsicacinerealinguaJpiciauis
fimilis.
4. CinerealinguajregulifimiliSjex
Prufsia. tginsavMnmuMn<in.
5. Innigrbrubens. g)un$tU
htcam*
6. Incinereo ccerule£,ferrata; vtrin
que,&nonferrat« J apudTungros in
ueniuntur.
7. Nigra ePrufsia* ©att$ fdjttar^
JlMMONlS CORNV.
h A Mmoniscornucolorisfub*
" jr^cinerei,omni armatura va-
cuum , & ita nodofum, quafi iunctu-
ris cohsrcatjlatum o&o digitos.. pon
dere duas libras fuperans, & omnino
arietis cornu tam lorma quam colo-
rereferens. <£infcfyx§om.
2. Cinerei coloris Hildeshemium,
omni armatura vacuum. (£ttt grat»
f etncrn fcfjerfjojn om §amif<%.
?. Armatura ferrei coloris veftitu,.
* £ttl
DigitizedbyGOOgk ■
€in f?cmcrf$cr§ommft §ami|tp&cr-
4. Armaturaorichalci obdu&um;
€m <mi>cr$mi( mcftngfar$ J^arrufd)
ti&cr$ogctt.
SMZnNIT\AE.
L f**EIenites,qui ad luns fplendc
j3 rem micans cognofcit ur: vn-
de a Gr^cis Lunaris dicituna fpcculo
rum forma JLatinis, Specularis : a gk-
cieiforma 5 Mari£ glacies, Germania\
&nfcr fiefccR gtawm q$ :
2. Pellucidus & fcifsilis : cxquo in
Thuringia, Saxonia, & vicica Mar-
chia orbesfiunt,quifeneftris inferun-
tur.
3. Mefofelenus, fubcinereus, par-
uus>ftriatus v armatura carens, habct
fpeciem lunasfe&a?* & in cornu cur-
uat*. S0?on&c»f?cm/C0?Ottflcm.
4* Alius paruus cinereus > tiriatuSi
armaturaaureicoloris obductus*
DigitizedbyGoOgk
TITVL. V.
LAPIDES AB A^
nimantibusappellati:item
grauid'b<3c Cotes.
^AE UVIB VS.
u ~r -rleracites, qui fimiliseft co-*
JTxlorepennis mollioribusac-
cipitrum; . .$atfc$tffCtiU
2. Perdickes,qui peimas perdicura*
quas habent ln pe&orCjexprimit.
Ok&(>an(Sctm
JL% ^[QVJCTILIBVS.
i. a Mmonitesminor,quipifci-
J7\um ouis eft fimiiis. $Um
Dtogmjfem.
2. Amonitcs maior. ©roffcrOto*
genjlcm.
3. Lepidotus,quifquamas pifcium
varijscoloribusimitatur. <5c!jup*
pcnjfcm, . . .
4. Strombiteslongus,quiaisimms
cft cochles aquaticsjexamplo in tc-
nti(
■ DigilizedbyGOOgk
V*ARIh 3?
Itueturbinis inftar dejSciens. (£in |o
§er oDer crfea&ner fcfcnetfmjfetn.
j v Strombitcs breuis; (S;ttt §&famctt
g<t>:ttto|c§nc^mf!cm.
6. Ctcnites paruus i cinereus ? firia-
tus,pciairiifim-ilisi ffinfdfiiftem/ fifc
7r L2piscandidus 3 arenofus 5 inqud
imprcmzs cftCtenites. , ^ttttpetffef
fanDfff dtt/darttttt tin %atoh$ iimfcf^l.
8. Lapis cinereus durus > in Lufatia
inuentus } qux Ctcnitem in fe conti-
nuit.
9. Lapis cinereusarmaturaaureicd
loris obduchxgjin quolapis chamsle
uisfimilis^iacuit*
10. Onychites * vnguibiis odoratis
fimilis.
11. Oftrcites,bftreisfimiIis; 0fetcf>
fccri @c%ttccfc«§cafcm &tc <Oj?rtett fjetf*
fcn-
12. Ofheites alius,qui £fex oftreis
fcoriftat*
15; Tellinites, quiTellinis omniad
DigitizedbyGoOgk
TIT. V. lofTtbt S
c$fimilis>armaturaaurei coloris oB-
du&us.
14. ChemiteSjcinereus/chamaela:-
uifimilis.
15. Conchttes Hildeshcmius,qui co-
chas biualuifimilis efhcum armatura
cdloris aurei; <D£%t«d;Cttf?eM.
kAB >ANIM <AL IB VS xA-
itjs^mtfmihm eorum.
U Ti iCYitesThuringicus^militii
X.Vx^^ ne mi *ri$ fedetis,& fe co-
trahentiSjin fuperficie planus &rom-
dus. [Myites aliuseftGe.Agrico!^
non quadrupedi murij £cd mufcuio
conch^elimilis.^
2. MyitesHefiicus^obionguSjCine
reus*
5- Onychitcs^quivnguesin corpo-
re humano repnefentat. ^lagdjidtt*
4-. EnorchislapiSjteftibusanimaa-
tium fimilis.
ji Tnorchisjtriplicibustcfticuli^
ia
yGoogle
VJtRIh J4
\xl fiuminibus formari perhibetur.
LaVmES GR.AV1DL
1. "O Eiemnites csagn 9 cinerei co^
I >ioris,fricatus oletcornubo-
uis vft um,& terrarn in fe continet caa
didam. &xtm§®&w&$i$<&M*
taan jnreibttyj?tnc?tw «te gc&am§o:n*
2. Paruus eiufdem celcris, terraxn
fubcineream in fe continens,
3. Magnus arenam in fe continens»
quinonolet quandofricatur. (£m
gtop gra&cr a!pfcfeo#/&er nid&t $\x\ttu
4. Paruus ? quiterram candidam m
fe continst^fed non olet.
Hiomnesin fofiaHiIdeshemiare-
periuntur.
5. Prufsicusin rubro nigcr 3 pelluci-
duSjqui terram in fe continec. <£trt
fccwiUdjw &ar$ftc&? %er #&$•
6. Prufsicus cerei coloris , pelluci-
dus^qui etiamterraminfe continer.
7. Csndidus,quafi vfcuseffetyHil-
deshemi in terra reperiiur. Conrinct
infelapidemnigrumdurum:eftopu-
£ z
DigitizedbyGoOgk
TIT.V* ZaPIDES
ihi odoris,ncc multum differt ab od<$
re albi fuccini. &ehiamtt atyftfyop
ttt ml vewfyt tomn man in ttibw ifiiri
txttrbmm&ianu
u z t i t ^ii.
$• A Etitesmas,Africanus,innii
JTXtilo niger , valde durus , qui
terram candidam friabilemin fe con-
tinet. <gmf%ivm$UtimUfytraWr*
fttm/bannntm®tt$ti$tticfy\
9. FoeminajHildesliemiusjuteico-
loris,molIis,cui ochranatiua adhje-
ret,&ineftterraduralutea. (£in$tU
far aMtrfttin/barinn tin gcftetrbc.
^ io;. Alius irt quO lapis liber & folut»
iacet,& ccnquaflatus fonat. <SDartt1
tinanberfttinltinfiawtrt.
11; Subrutilus,durus,cui lapis ferrei
eoloris adh;eret. <£m biavmmfyt
ffeto/ barinn tm tpfmfarbmr ffcm ge*
teacJjfett.
12. Mottefchanus,capiti humario fi
milis"
^Google
V of R II. 3f
piiUs ) rotudus J & durifsimus, cuifluo
rescryftallini quadranguli fpecicada
mantumjquiformatifuntjadhajrent.
aw^dnoon C9?otf^m/t5ormntt>djF<
m&tfk&w mn$i(fyi flO#/Dm to*
tnfo pun to gtricfj tt>a$fm ;
15. Lapisconcauusierreicolorisjia
ferri vena repertus: in quo nihil nif}.
^er continetur, fitl orttfc
t. /^YAeodes durus,fubrutili co-
VJf ris,Mifhenfis, oblongus, ma
gnitudine oui Struthionis^ arenam in
duratam , colorc ochra natiuaj in fc
contincns: & impofitus aqua^ffrido-
rem yariu m emittens. ££itt Ojettttfidj
(Idtt / txmntt tin f^oncr g#«r £art#
fhnot. *
2. Chemnicen|}S,fubfufci colorisja
pidi ferri fimilis»qui in fe tcrram lutca
continet. (£m cifcnfarftur pcin/ oa*
fmtt3rifo#p«.
DigitizedbyGoOgle
CO TE S.
s. y^OsaquariaZebliekna,cpa
\_ykuigantpocula> qu<efaciuc
-ex ophitc. (rin ^iUi^tttoi^m.
2. Aquariadura,qua ferrametacx-
acuuntur. Aquarias vocant , quod a-
<juaprius madefxant>quaminijsaeies
excitatur. £m&m(mWi%$Mt.'
3. Alia e ligno querno., inlapidein
mutato* €in tt>c§fldn au$ < gicfy\sm <
|oig. ; ' . _ ' ■ ■ ' ". ' .
4. E ligno fagino in lapidem muta-
to,qu£ fagus (vulgo fic di&a. nam a-
lia veterum fagus eil) cum trunccra-
mis,foIi}s,altimdine CLX X vl-naru;
sn faxo cinereo durifsimo fub terra
invalleIoachimicarepcrtae$. (j£ut
5. Okariafabuiridis coloris. ^itt
«KUffciri t>c wGtt w.it $ fiuflrdcM fo man
to&mtoili.-
6. Coticula>Iapis in quo probatur
aurura. @m €5ofc$«n/ &Mr«tt|f KfcM
DigitizedbyGoOgk
PIVERSI GE?
neris alij.
1. ^Telecnites,quifpeciemftipi-
j3tiskabet,prppe Mifena in ar-
gilla repcritur. ©torf jfcm fo tn Cttte
iZfyambfy S9?ct{Tcngefun&cn tt>ttf.
2. Pcntagonus. §mfft$tibtcr$eitt;
3. TriskedccagonuS;, id eft,trede-
cim angulorurmcandidus, Hildeshe-
mius. <£inmifiv$tin Donejci^c&ctt
icfcn* .
4. Xrraenius kpis,luteus,qui rcpe-
ritur inverabolo Armenia inciufus*
£cuti Samius in Samia terra.
5. Smiris lapis fe-rrci coloris > & fer-
rodurior. (gc^mtrgci.
6. Lapis forma nucis amygdalin»
in filice inuentus. <£ttt flcm gUtcfe Ct*
ncrmanpcinuf?.
7. Menoideilapis^fiue pharmaci-
tcs.
8. Lapiscandidus,pcndcrofas,are
. &arius,quiex fiftuUs qu« cx lapide da
E 4
DigilizedbyGOOgk
tit. y^ z^pides
rifsimocinereo funt, eft compofitusj
qus fiftulx contiguz funt, & veluti
faup quodani implet«e.
; $♦■ Lapis fubflauus jleuis , inftar to~
,phi,qui fiftulas grandes habct arena
plenas, qui fodkurliabfchicij fupra
Mifenam-cius coriuminterdum tub.c
,rat s iGter|ium ; e£ plajium. " ." '
. ip. Lapis candidus,-durus, rotim-
dus,a|? yno Jatere multis lineis par-
uis 5 rptyndis 3 quie e^ynocentroflu-
unt,prnatus.-ab aitero ailenbus ligni
iraxinj fimjlis. ©n UtUt «Xtffor fldti
tim$fs4bm Zaiwmfi/auff tiwt fty*
tm v&Utt rttntett iinim/ aufftxt rnUtn
$*i$tiMmef$nwffot>tr.
n. Zeblicianusnige*durifsimus,u>
quoplurimigranati.
QDOA^TI.
1. T ApisAldebergius,cinereus,
m J^Violamplenst SfrofcttPtW
2, Aldenbergiusrubeusolensvio-
lafc' P5mf^na«Wi(§«jKWatt)cmortt.
Laucn-
-DigilizedbyGOOgle
^ jLaucnftenius temererepertus:ma
4pfa$u$& exppfitus foli,violamo-
let: itcm confperfas .> & impofitus for
naci.calor enim odprcm clicit.
4* Mariebprgius inycna dd.Fabia-
ni & Sebafiiani, mallco percuflus mu
feumoluit. ^mfymtt^iftm.
5. Thuringicus forms Ctcnit#> qul
c cuniculo aqusdu&us in arceBcich
lingum dudi efloITus eihoiuit ferpil-
lum. IRtufytmt&umhtL
6. Zebiiciuspphites.fionomniso-
let;fed qui olet> efflat mufiei quidda,
non folum in poculis, fed etiam in
inafsisrudibus. %t\xtfyxoitmt>%
7. JEchitesapud Solinum^oluit vi-
pofupiquiddam.vtipfcait. %Btin*
tvfymtfywittotitt- \
8. Hildcshemius imitatur odorcm
cornuvfti,fiatteratur alij lapidi,aut
mallco feriatur. D?m$t tt>« wblCMt
§om*
PVMICES ET TOPHI.
X. T)Vmcx candidus> cincreus.
1 E 5
Digitized by V^iOOQIC
2. Tophus.quipUtunc^raniscfl'.'
3. Thuringicus^quiinHclbafluuio
loinuenitur>&eoexundante,copzo-
fein ripam eijcitur. Ex eo ftruuntut
parietes.-coloriseftcinerei.
4- Lapides qui in iiftulis,pcrquas
ducunturthcrmjesnafcuntur.vtinBa
denfibus.tophis fimiles. ^Q(0t M
mnmihaxinn Das (KtflVwafltr inbiiU
fccr $tku<t mxt>t 1 56 ^orggmf Sdo*
S>m.
5. Lapidesquuntubisaqusducluu
nafcuntur, vtBeichiingij exeo fonte,
qui m arcem dcriuatus cft>tophis fo-
Irdiores.
6. Tophus in cincreo flauus, Hal-
Jenfis. ginJ)mifa<vZov$em.
7- Candidus Mifenus Rabfchiciu&
cxquocalxvritur.
8. Candidus fiftulofus Mifenus.
@intoii%tcrZop$titi.
9. Candidus,inftarbotriinfupcrfi
©ie>Mifeaus.C*m titibUffy® Zvpfttin.
Caa?
DigilizedbyGOOgk
jo» Candidus cruftaccus Mifenus,-
fSd&trMtcfct.
n. CandidusMifenus,qui conchis
plenus eft. &<ititm edjmcfen|«tt*
fer.
12. Gandidus Mifcnus > in quo folia
quercus&alnifuntimpreffa. &a*
tim <£tc$en t>nt> <Srfme Mcf ter.
15, Spadicci coloris , durifsimus , «
fcaturiginethermarum Carolinaru*
^Oerim £ar#ot> tm jtru&ei roec^f .
14. FlauuSj qui in calidarum canali
busfubfidet. £ermrmncntt>e4Ptm
ttjarmen&e&ern.
15. Flauus^ qui in calidarum camah-
|>us fliriarum figura pendet. «Skr a»
icnrmmn»omtro|>fft»aiTertt>^pi-
16. F]auus,quiiricaiidarum canali-
busftiriarum figura Jignis.ftrammi,
& cuiuis reiiniect^annafcitur. JOjt
(i$ m aUc fcmg fo man tne «jaffer mtiu
aniegt. _" ,'.„'.
~ 12. Globuli tophacei flauu qui gi-
gnunturin fcaturigine Csroiinarum»
DigilizedbyGOOgk
T2T.VL ZuiPlDZS
:XutttoMet%dfoftt$e!tt/i>t< ^tt fttuM
cmjHwrfift.
18. Plane flaui > & ita rotundi quafi
arteeflentprsparati. <£jrtfc(rtlttPk
19. Rubei. DCo%e(&.
20. Purpurei,
2r. Spadicei.
22. Vir^4es ?
„ 23. Raui, g corio duro glabro funt
obdudi. "^je »om (attgm auffmcrf-
fcrt Dee flru^/gfmf tt>or&cnf«n!>.
24. Pifa thermarum Carolinarum:
qua? pifis magnitudine,& colore<Sc
formafuntfimilia. <5fCtttCrncer&$,
25. Qus coriandro funt fimiilima).
MtimttH,
Z^iPlDSS RVDES.
*• T Apisrudis,viridis,vt iafpi$
l^impurus. ^tttgCttKtncr^Cttt
ctttcm vhrtmn }#t$ gfctcjj.
2. Lapisrudispyritifimiiis, <£ift$t
jncmer (lcttitpjcctnfKf,'
Ste-
DigitizedbyGOOgk
DIVERST. &
f . Sterilis plumbario fimilis. <£\Xl
#CMtt>ic<itt$<m&.
£ LJGNO CORPORoiTr.
i. TnfLatices.exabicte. 3$cffcti
jQ/§o% tit fleirr »crtt>anMcf .
2. Dryitcsjequercu- (Std^irt (l«HI
j>crwattt>'cf.
3. Phegkes/e fcgo. ^SttC^tt ttt ftcitt
»Crft>attMcf.
4. Clethrkes , ex alno. Srfctt itl
jlctrt»ctR?anMcf.
H&c quidem pr&cedentid quatuor no-
mina, imponi pojjunt , 7>r yarietasfit
notd.
5. Iifdeminterduinnafcunturfluo-
res candidi, vt in illa arbore,qu2in
Vallibus Ioachimicis rcperta eft. In-
terdum pyrit^ flaui. .
. tf. Exalno etiam fit lapis artificio-
fchocmodo:lmponiturlignu,quan-
ix velis magnitudinis,in labra illa am
pla *nea,in quibus lupulus coqukur^
,£„*,*. 4».*wpt~* "^X&^
ad faciendam ceruiSam :€um<^ per^
co&usabunde lupuluseft, eximitut
idem lignum , & arena velglarca in i-
pfisceliarijs,obruitur per triennium:
indecum exemptumfuerit,duratuai
inlapidem apparet:equo potifsimu
cotes fiunt, quibus ad ferramenta a-
cuendamenfarijvtiitur. <£tkn§oS%
madjt man funjlitcfc $unt fmne / atfo:
%Btti man QMcr bmmt/ fcpe man c& mit
fcem §onrfen in i>er pfanmn mi ftet>en/
fo'f? ixt fyopffmn genng fyaitt&atmcfy
$xtU man es epn/uze^ %ax in etnen frtfc^e
JanU o&erf ie$ tn emen ^efier / fo ttnrt ee
$a§amm$em/»ni>gt&f&te &e(ien33&$
wt&SStfcfefenite.
LiAPlDES JGNE Lj^
quefcentes,
u T Apidum qui igne iiquefcut, 1
| ^tria funt genera. Primumcfl:
iimilegemmis tranflucidis» ©djdne
fe»rfl?fte$tge jttfffc
Secua-
^Google
% $ccundum>nonpcIluciduni>moI
le ftcut primum, cx quo ignis attrku
clici non pot cft. #iuflt ium fc^mci^
3. Tertium eft ita durum , vt ex eo
ignispercufsioneeliciatun exquovi
trum conficitur. Mi$iin$$mj tifc
1m$i§oiti$m/fiUmft<itu
FLVORES>
C^4ND IDI E T
pcliuadh
l Y^Luoreslongucandidi.pelluci
Jj di/exanguli^cryftallo ilmiies*.
3Bc# fcttrefeficfetige fluff c/ fp;c cm Cr^-
fM-
2. Huor Iongus>candidus 3 pelluci^
du$:incuiusmedioeft lapilius niger 3
cxquo plumbum candidum confici-
tur* &arinncht §tngrauptv
3- Candidupeiiucidufexangulijfog
ma tigm erecti^vc Biftkcs Mxfcna^
yGoogle
TlTVIL FZVORES*
%Bk &f t M$ m auff$m<fyu
4;' Candidi pclluadi 5 quadrangul
adamanti fimiles, &adhsrentcs mar-
morLmetallicdhibro* <£Den<*Dcmft
fjunc&ersg!^ ,
5. Candidi mets figura,in partefa
premapeIIuddi,infax6metaIIico ci
dido, qiii coriaridri granis faccharc
bbdudifimiles funt : quib^ quafi fcir
till^ex pyriteaurei coloris adh^ret
%Bu$tiiu$t in $0$ qmt$tnfritbcifcfyt
ttnctikrlogncr €oiianbtt/i>attin Uxw
Uinvon$€lhmwa$etfu$ gtfpim&t.
6. Ldngi 5 candidi> pellucidi, fexaii
gulLixi plumbagirie & pyrite candi-
doaqiiarioi Qiuff tittl$lan%x>xiwtifc
fmto0ttit$p§tn$&
.7. Candidi 3 pellucidi,quinquangii.
ii,infaxo metallicoVcandido^afpero,
^ntaut^mflo^utt^tn.
S. Longi, candidi, peliucidi, fexari-
guli 5 in mica coloris argentei. ^n ti*
ncmft)c#nglfsiimer/obcrfa^cnfite
9. Candidi,pellucid^inftariquama
rum
DigitizedbyGoOgle
FLVORES. ^;
lumconcreti. ©cWjttcfcttpffc
NQ N PE LL V CJJ) /
I. T7Luores cadidi, imperfecti;no
• :JP-pciiucidi f - ^cifcxmffiM
- 2. Lbngi>candidi,no pellucidi,fex-
anguli^igni fbrma ere&i in pulcner-
rim o pyrite;cotoris'argentci. '..' iattgC
tt>«'f$c ffufnn timmfc^nm paffettkfj;;
3. Lbn^catid^i^pcllucidijiexan^
guli:qui vna partc lapidi m etallico cit
dido , qurgraiiis cbriandri iaccharo
bbduffisfimiiesfunti& cui quafigra,
na pyritis.atrrciCbioris funt iniperfa.
^t^^' ; ^^wdjfeb''te^(ttr
^qftcr^im/ Me^craogttcmCo^n^
gfdcfyk&fcft/ fcarcmf wnicin wri Bois*
ttifi$$pM$i. ; -:■ . ; , _ ' . .;\'; w
,4. Longi,candidi,fexanguIi , no pei
Iitcrdi 3 fornia trgni erecti, in galena .
xeflellata % . 3n;em
* 5, Candidx , non pciiucidi; biiigra-
■- . K
DigilizedbyGOOgk
T?T. VII* /X^l^
mspukherrimispyritis argetei colc?.?
ri§>& fluorib 9 purpureis mirifice tunc
ornati. 2(uf dmrje9««^^n wc$/
ottff Dcr <m&ctn»sHer n>afforft# fwncr/
j>nD&jattnen|lfl(|cn-
'6. Candidinbn pellucidi, fexangu-
li,pyritcaurcicoloris pbdu&i.
^ 7. Catadidinoh pciiiicidi,qui in ca«
"bone molli funt natu . . . ,
" % Ldhgi J crcdi,iexangulbcandidii'
in Hlicc. cmereo ., ex vaa parte veftiti,
paruis & exiguis fquamis diuerfi co-
Ipri^partim lutcis y partim rubeis, pa?
tim ^lncrcis , partim nigris : quibus
iuhtlntper{a graixapyrins aurei colp
jMMnhcn^
jlcfic^^ J
9. Carididi cxufl^cei,ndhpelldcid£
10. Candidixplanivlapidiipcculaii
fimile^ ^Kwfcrlic^n^mmmc^
tx t 1% candido purpuraus guadran
■"■'■*"r '^ — -— g^
DigitizedbyGoOgle
nroiMi 4*'-
|uB,& fcxaguli e g?ode Motefchano*
* 15* Candi£li,in quibus argentum pa
ram capillarc candjdum. $$ii$&i*
gncm^ar^fe '" *'■ ;&'J:i\}
.. -i^ £^&^ inft^lcoii-
jOTCti, .;, f/; v v, . , - ;;.^v-v
14* : : ^tjdidij ipinis rhamnii|fnj|£&i
cxpycite^urei cploris affurrgcces^m*
1> tfs inn u m cne. fqu am^ ;qi* afi a# ijpe
&iw. ^i^jrtcryiwratt «Itf H^fc^i
pot/gf c$2 itfe mu flctf? $cjlcc£i fcmt>*
. 1 k s i jl.. : , >#
^C :Ji^^^
*Jfe.' k%m?»fe &£©* #gSt ere^I 3
«jmB us ii a t Ugillinigri anij^pjgigi-r
lapiae c«urdido %| ec^o^^^^q^fijp^
. les. ^tnl rujibai €0?ccr)gcl (oDcjp^m*
y Google
NIGRh
t. "T^Luofcsnigri,qu'adra"ti>n6pcI
j* lucidl <5c|R>ar§ wxaXisfc
tcffc# : _ v /
a. |\|igerrim% angulorum multoru-
lapillisnigriSjexquibuspiumhucan*
^^bTmtxcoquiturjnon-dHsftifilcs. 1
&thmt%m 5mgrauj?m m%t »tt#(cttJjL
^ -Gkbofi i Gagatem reprsfcn tan^
TL^LVL
i. TNcandidpflauyonghfcxangii
' ^^x^ii^peliucid^in marmof cmetai-
lico* -. ■ i: /- t "';'. i -, : : *;— --■■ '.-
< 2i Haui^llucidi, tutoarteorcmc-
taH^do ciriic rc o , jn qu ib u s lapis ptuinf
iJarkis fexangulus* *fti$ett ctttemgra*
«mt ff>a#m cmem1V^|«^fCtt s(«ftg
^. ^Teffellafti pcHntidivcum pyritear
gentei ; c6loris jin lapide iimplici ei*
iiereo* : -»■' # -■ -
4. Solidirquiin fuperiorc corio fiu^
ori-
DigitizedbyGOOgk •-
FZVQRE S*~ 4*
^nbus candidis funt 5 quafi*mid$falis
grandioribuSjConfpsrfi* %{$ mfcm
(ie mt gft&cm (ai% U$ttmu
5. FIaui,Hanobriani,pellucidi, cru~
fblUapidi fpeculari fimiles. @cft'C
t)uri^fic^ttgc f^trMtd^f e
6. Pcllucidijchryfolithofimiles^
7. Pellucidi 3 topaziofimiies.
8. Pellucidi quadrati>candidis flua
ribusobducH, ;
9. Tnanguli pcllucidi,pyriteaurei
colorisobdu&v
10. Crocei coloris^peliucid^ qua-
drati.
il Falernicoloris^fuccinofimiles.
12. Fiaui cq!oris,non pclluceritss,
acuminatijfexanguli. $(ot§§&ibtfpi*
t}i$tmtifi0tdm.
1$. Aldcnbergij flaui, intus albi, fo-
ris crocei, coiorc tin&i aqua metal-
iica. ;
14. Non pelIuccntcs,quadrati 5 con
fperfi in fupremo corio quafi arena*
qux efl aurei coloris*
F 5
DigfeedbyGOOgk
i^ Eiufdem generis , in corio c&ni
fperfi magnetide. ©C|cn/R>K fii ttkt*
L ~% Tlridcs.teflcrisfimilcSjpeHu^
■ \/ cidi,pra{iru.coloris. ©l&U!
- a?ffr??k^e|ii#. : ^ •■ ■
mJ Pcllucjdbimaragdofimiles»
3. Virides cu lutcis pcllucidis £lria4
tiaimJxri-
4. Quadrati: in quibus innataplum
l>ago,qus t& etiam teflxllata, JD^lhfS
SHsreer'tc§Krgian$,
5. Solldi,quiinfuperioricorip flua
ri^uf ; eandidis funt,qu*(imiris falig
gran$oribus>confpera\
- ;.:■ COEJIVIEI*
h ^^OcruleipelIucidi,quad&m s
'-;,- i^iapphiroJimiles. S8&U&I
3, Non psllucidi .,
'' , f fVR-
DigitizedbyGoOgk
rivoRi S. 44
PVRPVR E I.
i, /"-"^Olore amethyftinQ> ex lapi-
V^deinTrebifainueto, 55zatt<*
itcflufwitQtmftifictt.
2. Ex geode Motcfchano. QL ttjj ti
j?cm*;»$?otfc§cn*
3. InmarmoremetalKcoincandido
rubente, %n eincm fcibfar&ncmfpof.
4. Quadratijin mica candida dura.
3rtrincmo,u'mmcr.
5.. Quadratipeilucidi,pyriteargcn-* .
teicolorisobductt.
6. NQnpelluccnteSjequibuschry-
focolla cfflorcfcit. &arin&Crc?armi
m0t.
7. Purpurei viridibus ftriatini appo
fiti&permixti.
8. Aidenbergij fanguinei coloris,
intus albij foris aqua mctallica tin&i,
PHOENIC ET.
1» "r^Hceniccicoloris s acuti&fcX^
X anguii, Cajfamcn fcraurw
2, Longi,phccnicei colaris > fcxan*
DigitizedbyGoOgk
TTT.VI\ FLVORES.
gulinon pellucidi,cum fluoribus ca^
didisglebofisjechjno marino fimilef,
quibus adHeret oehra natiua pulcher
rimar^unctct&jaiate/icmge/fee^ctft^;
uf^/ti an iimm tvtifitn jt<#tgm $l#/
u T Ongi ) cinerei J fexanguli,pel--
- i ^iucidi , in iapidc duro cine-
rcOjechinomarinofimilcs: inquibus
granula pyritis argentei coloris funt
infperfa. vginlrunpm €D?cerigclgfei^/
batan vidMmttinvon t&affitUtf &t*
fpicngf %
2. Subcinerei,met2 figura^ @:<ttt>$
fpi$tfW(fo : " • ' '
3." Subcinerei tefTellati. 0:<MW
vktttfitigt*
:$
SILICE S.*.
PELLVCIDI.
Ilex pellucidus candidus. CSrttt
mi$wbmt&fi$ti$ttfi$iina,.
Pellu-
DigilizedbyGOOgk
SILICES. ^ 4$
2. Pellucens.fardarcolore. €itt<W J^u-l
> Melieicoloris>pellucidus. ^//^t A
3XQN PELLVCIDI.
Iv Ti if*Ariebcrgiusmctallicus, ca
JVxdidus, cummicacandida.
2. lnTrebifafluuio inucntus,fluo-
res candidos infe continens , tin&os
amethyftmo colore. QCupfccr XviUfcfy
tin ti$lin$/ t>arauff «wffc wuio bmm
$$$%#;
5. In fe cretam , atit quid creta: fimi-
Ie,c6tihens. (&ttffa|?&crcmtt>cif;crt>t*
ric§infiefc(ja(tcf.
'. 4. Cornupolito fimilis. (SittCma,**
glc«crtJomgicic^ ;
'<r..'?v2elIeicoloris.
6. lalpidipurpureofimilis.
7. Nigcrcumcrucecandida. ^Da^
rmncinn>e$rreij£.
8. Niger cum multis cadidis lincis.
S^itiPCijfcnliigcn.
F $
DigilizedbyGOOgk
^rm STL l€t~S*
fr Flauus , in quo line<e innu me*
tx impreffie>non excedcns nucemiu*
glandem* quem habet Georgius Fa-
bricius/
10. Cocruleuvn quo duchir linea-
rumjquseformamTheatrireferu^in-
nentusinagrocircaMifenam. -
m. Silices caniformes(feu cynoce-
phafi)gradmfculi&parui,qui incfra
.Mtiris prope Mifenam # ©oJ^tttt&jM
fopffmqitifyfsfytn.
12* Cafeum referens.
15. Qui cafeum Hollandicu refert*
fipcrmcdiumdiuifusfit.-corium ex~
ttemuro,cafeic'orio fimile:in media
itadenfatifuntfluores,vtfolidu cor-
pus efficiant: & fuperficies colori ca-
feircfpondec. (£inti$HttgtiMmauff*
gtffynittnm J}oknbift§mfa$$kick
i-fe MMum Perficum refcrens. ^*
15. Caftancs coloris>rotundus>effi-»
giemreferens hepatisvitulini>in bu*
^ tyrofrixu. ^m^ f mmt\$tu
CaxW
DigitizedbyGoOgk
srz/ce jv $4
-,i& Candidus^ex quo vitru faciunt*
JDaratsf? matt $ia$mat$L
17, Tritus ad conftationem vitrh
h&- Gandidusmctaliicus* ^Ciffcf
"19, Luteusmetallicus. ©c(&r§o:n^
jfcm.
20. Rubermetallicus» Dtof §cr fcoirt-
ftcm.
VITRVM*
i. T^XvitrisEuropsispr^flanti^
jt^fima iuntMurana, qua? Vcne
ta nommantur , & comparantur cry-
flallo. ^eite&ilcle^JTaamgkfcr*
a.' VitfaAfiatica prcciofifsimafuc-
runtSarcptana,qu#appeIlata funtSi
^doniaj&comparatafucruntjVtLucu
£usfcribit,eIe<5tro,
5. Recrementa vitri> in caridido vi-
«dia. 3Dd|fe gfap fd|fac£cn/ ©fccr glap
fcfeattm. -
^, Recretpentavitrirubentia Osjj*
j$c glaf f^f^n/o&er fc|aum t
DigitizedbyGOOgk
TIT. IX, CEMM iAE.
, 5. Vitrum quo tinguntur metalla,
£5c$me($3iafj,
LAPIDES P RE*
• ciofi : & qusedam Gemmae.
CRTSTJlLLVS.
L /^Ryftalluspunf>imafexanga
\^la,ex Alpibus. Dieine Qfrp-
faUm nne ftc w oen ZtymynnO §o£e«
&*Birama,cfun&en.
2. Cryflalli fcxanguW translucids,
e Boemia,cum pyrite.
5. E monte arcis Cribenfteinia: in
Mi fnia efFoflie. €5o (teJjt tmnfc [>$$n/
tme ctit (auter ottmnwaffer.
4. Sexangulsimpurz.' C9?o(c?t'cfc
U »nbtm?cine.
5. Cicri colore fulgeres. ©eiMtcfcfe,
6. Politse,& in varias figuras forma
tx. Scfc^nitfnc/o&ergcpDlicrte.
7. Combinatce,tin&«ec£ cinnabare.
SDfc^JcnD^e.
IRI5.
$
DigilizedbyGOOgk
; I R i s.
t TRiseft lapis fcxangulus, candi-
ldus>quiquando radiosfolarcs
excipit, arcum coelefti iimilem iacit
in partetem. <£tn flon / gifc <in fc&OR
bo$m.
\Z. Iridcsadulterinaifunt., quatvcra
imitantur. id facit Brontias polita &
Candida, Item fluores flaui traniluci-
di, qualcs vidi apud Fabricium no-
flrum.
%at>\am\as.
*. A Cuminatusjfigurarquadra-
JHLguhe. £*m£)imwM puncft.
2. Quadratus planus. (£in &ti-
mmttaftU
• ov\alvs.
i /"S Palusvelpcedcros. ^in
CERiAVNiaE.
I. /"""tErauniaslongus. ©ttfettg*
DigitizedbyGoOgk
**1
z. Rotundu*. <£tnran&ef«
L T->Ellucida,acritervircriS. <£ili
X romr@mara<$t. V. ? ''"'
2. Obfcura,quc proptef crafsitieni
a oa twnfluce t. £*in $tmim fom&
ragf. j
5. Adukerina:cum eryftallifunt-eo
binatat, & tinclse fa&ieia aerugine. i
€m 3emac$e«r ©marogt / stor SRtytot
^i|t^r0rftr«r&aMtt&.
berYllvs.
Eryllus. <£in<£tri&
JChryfobcryllus; &\tl.$dM%
ttt&mtt. .
- 3. Chryfoprafius. Mn&M&mU.
PA^iSlVS. \ f
Apis colori pOfrillinilisv
,<£in%>ia$; '"" ■ "'
X.op^tzivs..'
1. /-j-tdpaiius. ££tn2!0j?af?.
2. X Ndios» ^mfr&otaDUjf
$af£eiw t ' ■ 3
SAr-
DigilizedbyGOOgk
>. 13 *
* JD<
OfQxrtfl
3. Chn
l. T Api
JL€tn
•. SsApPHlItVS.
% Q Apphirus , vel Cyanus , tna*.
O £m fcfctfner Uamt ©appfjm
2. Sapphirus fbemina, <j£jnn>e$e3
45app§wv
^METHTSTVS.
■ f - V~S Ricncalis - £m4>tt'emi|<|<«
^. Mimkafqu^ Vuolchenftcini e fb
eSinaquscx amethyfto nomeninue-
nit, eruitur. (£m 0)?et$nijc§<r Zmt*
3. Qu;e inMifnia in riuis, vt propc
Stolpenam, & in fluuio Trebifa pro-
pe Mifenam reperitur. &er ttt &*
c|m t>«b a>a||ern ^cfun&m fPttt
4. QusinBoemicis montibuscol
ligitur.
■J. Qus ad formam cryftalli defcea-
dit. <£m gcnngcr tcctffcr :£metiif.
<?. Lineiscryftallimsdiltin&a. ^jtl
JmremerSCmettjl.
7. "Quadrangulaacfcxa^uiaingeo-
^Google
TlT,lX> GEMMJLIR.
dcMotefchano. <S:auttC fpi£io,C/WcJ
*>no fccffitfKfyt&tmtiftsxu
j. nr Ardalndica, pellucida : quaj
j3mukumrubet>& mas voca-
tur. .. «©urc^fic^ftgcr^«rmo{.
2. Pellucida minus rubens. (£itt
fclci#rofcr£arniol. ^
5. PeliucidajCarni htlmanE fimilis;
€itt jfoifcifarottcr &wtiof.
4. Pellucida fimilis carni , pun&is
mbris plena. <£in flcifc^farottcr £ar*
riio(/mitret|en puttcfdcin. ,
5. CaraLfimilis>nonpelIucida.
-» 6. Loturz carnis fimuis,non pellu-
cidajfpadiceiSjrubriSjflauis & candi-
dis lineis ftriatim ornata.
7. . In vna parte fpadicei coloris , no
pellucensjin altera carni fimilis. 2fttff
«mer fc9tctt €a jtanien fcatttt/ attff Oer a«
J)crttflnfc§far&.
8. Carnei coloris,ipadiccis lineis &
circulis variata.
Pellu-
DigitizedbyGOOgk
9, Pellucida^Iotura» carnis fimilis*
(£ittmi$tit$Ut QiattiioL .?
10. Lotune carnis fimilis s nonpct-
lucida*
il LoturaicarnisfimiiiSilincistjru-
bris,fiauis>candidis,quafiparaUeIis-&
circulisnaturalitcrdepitia.
22« Pdlucida^ia candido nonnibil
rubens*
Zj, Rubracandidisvariatalincis*
14, Rubralmeisfpadiceisvaria*
. ly. Irirubroiutea s peliucid#u ^sif
gc!Hicfeecr€a?mol
16. Melicicoloris.pcliucida-
17. Pellucida.flaua^ inftar iuccifiL
i3. Rubranonpellucida.
19* In rubro obicura 3 no pellucida,
ao> Spadicei colons>nonpclluces,
2h Spadicca>lmciS flauis piena>no
pcllucida,
22. Spadicca,nigris& rubrismactt
lis & hrieis* ^ummfcaun/mit ro*
v > G
yGoogle
TlT. XX. GEMM^tZ
S<ARI>ONYX.
i. QArdonyxruberpellucidus.-hi
l3 Det fpecie vnguis humanUm-
pofitusmanibusinfuperioreparteap
parct onyx:in altera^farda. J^aib «ttt
QamiQl/vnb §a(& tin (EnalceDonttr.
o & r k.
U /^\Nyx,& aloco Chalcedo-
V /nius>purus,peliucidus>co£
neicolorisi
2. Onyx cornci coloris, lacleis &
purpur«is2onis trafuerfis diffin&us.
€m Ktrttr <£§aket>onkt /wn vioftm*
mnmt>mtftmi&&c§$ti$m.
3. Onyx cornei coloris, in fuperio-
ripartela&eiszonisjininferioripur*
pureis tranfuerfis ornatus.
4. Onyx cornei coloris, qui lineis
rubris ex iafpide a natura eii pi&us.
5. Onyx cornei coloris * in quo ap-
parent line» fpadicei coloris ex ia-
ipide*
6. Onyx cornei coloris, rubris pun
displenus.
Onyx
DigitizedbyGoOgk
7, Onyx candidus, pellucidus,in
quoinfignia nobilium fculpi folent,
&atemman i>ti waavmfttin fdjrm&f.
S. Onyximpurus. (£inmf>i£i$t&
CARBVNCVLVS.
** TVA^^ 8 ^ 1 ^" ^ 1 ?"^ ^"
l.Vi.^einam reperitur, d£i\%
ffiti$nifc&? {&ianat.
•2. Zcblicius, qui efloditlir e colle
oppoilcolapidicins, exqua ophites
eruitur J & qui in vicinoriuo copiofif>
fimeinuenkur.
;5- Aethiopicu* (£in 4>*ttntifc$tt
&ianat.
4. Paruusruber. <£m@jMttd.
5. Amethyftizon. (SinOCti&m»
tf. Lychnitcs. ^mgtl&itt§fcr3Eu&irt,
7. AdukerinuSjCombinatiscryilal-
lis , cum vfitata tindura , fimilis a.mc-
thyftizonti.
8. Alabandicus ex Afia. (£in Qfot.
m«ttt>m.
Q *
^Google
■QS
727*. /JTi GEMM jlt-.
HT<ACINTHVS.
Vi in auro rufJefcit. ^itf
^mnncn&cr 3tf«m§»
2. Aureicoloris.
3," Ad eleclri colorem declinans.
Cin&jcidjer^acimfi.
4. Scaber. @rm enrcmcr 3arfttt§#
*. Adulterinus&fa&iciuSjtm&ufa
adhibitai C*in falfc^cr 3acmt§.
IUSPIS.
- 1. OMaragdoviridifimilisvnapar
^3 te,altera cceruleo fofsili obdu
&a. ^in <Sc£n?am|cijcr ffatt/jj«fc $?«
(acp/§3& ^crcfbfur.
3. SmaragdofimiIis>qu§lineisecaS
ruleo fofsiii ornatur. &art>ttrc!j fcfa*
ttjcjfridjgept. .
4. Inviridiccerulea, (£inMatt>ttc£«s
tcr ^afpfe.
5. Inviridinigra. -©c^ar^riln.
6. Viridisjacte fufFufa. 3Bei£a,rtttt*
7. Borea^quas ccelo fereno efi ccerd
ka, dicla Turcica. <£m £>iimtif%&
Surc&f.
■■-■ Borca^
DigilizedbyGOOgk
0EMM^& jf*
8. Borea^qu^coeloferenoeflcceru
Jea,& dimidia fui parte viridis* (S«|
9. BoreaStrigenfis/in cceruleo al-
bicans.
10. lafpis borea fa&icia* (£in §t*
il Iafponyx lapis, qui in vna fui par
te eft iafpiSjin altera onyx. 2tuff $$t
drten fcptcn jwlfc dn ©jalcc&ontcr*
12* lafpis purpura>cumChaIcedo~
nio mixta 3 albis puncHs« &oiicr tt>ctf*
fcrf!ctfcnt?onC§afcct)onictt^
13. Purpurea, quas plena cft pun<?tis
velmaculis cadidisex Onyche, &fla
uis quafi ex eiufdem geneps lafpide.
14. Purpurea, qu£ punfiis & lineis
candidis cx Chalcedonio &Iafpide
rubra & fiaua mirifice efl compofita*
1$. Purpurea>pura*
16"* Corenfis^ ex Mifni$ 5 £inguincq
colorc rubens. &ittf$0nmo$tt < $&!
fpfe/fo §&Cojcn m ^tifimbii$f.
17. Inrubronigra.
9 5
DigitizedbyGoOgk
i8. Flauocolorediiuto*
19. Flauo colore faturo, (^iftfcl^
tterroi&jd&cr 3a|?!e.
20* Flauarubrismaculis,
21. Iccoriscolore.
22. Sacuro ieco.ris colore, (^ittfetftt
25. Mcbianarubra^qu^infehabet.,
vtgeodesMotefchanus^fluores qan-
dzdos^peiluddos^iexangulos,
X* A Stroitesmas^globidimidia
X^rifigura^ilelliscinereis pie-
iius, €mfi3^em»0lkr{l2rneii,
2. Aftrokesfoemina 5 globidimidia-
ti SguraJn quq maculf no ftcllis* fed
crucis yermibus £miies vifuntur : ka
ftclhe funt ab ipfa natura confertim
c6'padte.. ^araufmcBttfermny^-
fccrffn^ewferattpmi&fcgCR. ■' *
3. Ex aftroite globuli, quibus na-
j3Qcrabantur olim precef (Sin $?a£££
€HE-
yGoogle
CHELONITIBES.
1. ' /~*\ Helonitis,fufci coloris. ^m
\^j$cmtx Hcmtx ivroHmn ob&
&cfyit>alUti$cin.
2. Inflauonigra. €mf<$ttW£$tf*
GEMMuiHVI<A.,
J. •"">( Emmahuia * cuius fedimen-l
VJTtum cinereu eft. ££m@5mt4
ma§uia anff tintm Qxatom fco&m.
2. Cuius fedimcntum nigrum efr.
3. Adulterina,ex conchis aut muri-
cibusfa&a.
4- Adulterina,exvitro candido,ce-
rufTa tin&o. (£in fapjer g*f$md£ttit
®cmma§uia.
L A Le&orius. ^m &q>§«t*
./\jkm v
2. Chehdonias. <£m fc§a?«fmm*
f!em.
5. Cancrorum lapilli. ^K&fjauge*
4. Percarumlapilli. jfcu(j?ttfcfttt*
© 4
yGoogle
TJT. JV- MJtRMonJC.
£ Lapillilocufhrufluuialiu, 3}rt*
6, Lapillilndici, %xti>\m\fy<pm
Un*
*7, Lapillimargantarumadukerini,
cvicrocandidifsimo. ZfoUtpirUn.
8, Lapilli margaritarum adulterini
ex ofsjbus facti, & fpunsa argenti tiri-
<Si, "^oucpaurcn^rtcn.
9. Lapiiumargaritarumrotundi,©-
ri«ntaies, *fatpcrfert<
M A RM O RAk
J ' TV/T^ rmorcan< ^ um Lunenfc
, i Vjjn Hetruria, £fo n?e$ $tos
mclftdn,
2. CindidumCarrarienre,
3. Pacauinum^uodferrisfecatur,
4. Italicum,Yeniscinereispicium,
5« Ratisbonenfe,equotabuI«men
wrumfiunt.de eoeft ara Annebergi-
£h ^ua, exfolido & vnico marmore Si
*- "' neia
DigilizedbyGOOgk
MURMOR*A. $$
»e inltalia quidem vlla pulchrior cx~
nt. g)axauf> man ttfcfeMctfcr macfyt
- 6, Candidifsimum ex thennis Ca~
ro}inis ?
7. Hildcshemiumeborilimile»
8 ? Ebori fimiie,Arabicum,
9. Annebcrgium>inmetallisreper-
tutn. QinmUvsiftk warntc! o&cr fpal
Mncmgfang.
io f In candldo cinercum Hildeshe-
mium^quod olet cornu vftum.
■% y~^flnereu Hildeshemiih quod
\^j olcc cornu vftum,
2, Zeblicium 5 quod incolae ferpen-
tirjum nominant, cum venis &pun-
$i$ candidis > fiauis & aigris. (dct**
ftnim.
5, Zeblicium/cuiinnati carbuncu-
li, & in polito marmors miram fpe-
cigm&afpe<ftuiucundam£aciunt #
4, Rochlicianum* cum luteis ma-
cifiis* ■
G j|
DigitizedbyGoOgle
tm -X, M ^tn MOR ^
f. Rochlicium cum nigris macj^
lis , qux funt cornicu vngulis fimiles,'
6. ItalicumjCumnigrismaculiSjqu^
ferpentibusfimilesfunt.
L\ baiiluftrifsiraiducisMauri-
?Ij Eiectoas: & in primis tabul^in q-'
bus ihfcriptiones excife. ©f^jparl
5?t'DerkneH^05?armcL
2. Annehergicum.
$. Ratisbonenfe.
4. EBelgio,quodoIctfulfur.
5. AHud quod olct cornu v/lUjibi-
dem effofTum. *
6. Andegauenfcjpolitum^nigcm-
Sium,non procul ab vrhe erutum.
7. Stolpenfe, ferreo colore & duri-
cie. hoc Bifaken nominat Agricola:
SosBafalren. €5to!pifi%rf?eM.
i. T Aconicum^YiridejquodVc-
jL,netijscernitur,
% Subuiride,Veronenfe>cumviri-
dibug
DigilizedbyGOOgle
MJtRMORa. f4
$ibu5 lucentibus maculis, £\t%i*
gmn/mit gritttcn fcfymmbm ma$ titu
3, Laconicumaliud>inviridinigri.-
caas,
RVBRiA.
L TQ Orphyrites, Aegyptium, vni-
JL forme. ^infc^omttoutmat
2. Porphyrites^Aegyptium^candi-
dispun£tis difHn&um,
3. Rubrum^Ratisbonenfe.
4. RutilanSjRatisbonenfe^cum ca-
didismaculis. (gm$ton%mbtt 8ftat*
5. In rubronigrum3oemicum.
6. InrubrocandldiLBelglciLquod
varijs maculis diftincfcum eft.
7. Annebergium in metallis reper-
lum,
8. In candid^ rubrum > in mctallis
fereomnibusrepertum.
FLkAVj£-*
L T^Lauum in metaliis repertum*
jl 4 fesfefpaf*
yGoogle
72ZX%. SiAXU.
2. Belgicum>fard«n5peIIucidanS
difsimile.
sAL^IBlASTRVM.
1, A Labafr.rumpellucidum,Ve<s
X\neujs in D,Marco,& Rom?
inMariaAegyptiaca. 3&<tffcr3fta*
frajfcr.
2. Italicum* candidifsimum, e quot
poculafiunt.
5. Factxcium. @tittac$f Cir 2(f<tfajfert
$ A X A*
1. QAxaarenaria,Pirneiia. Wtif*
Ofer tpimifcfttt fanbiftan.
2. LuteaFribergia,
?. RubraRochlicia.
4. Cincrea Querfurdia.
5. In rubro nigra, Em,beccajin Sa~
Xonia. ^/
TlNCTA sAB EX~
halatiombus.
B. QAxumrubrocoloretindumJ
i3€tn ro^er ffctn »on ftsftantttg
DigitizedbyGoOgle
|$r&f. ■ %
2. Ferrugineo colorc*
3. Fiauo.
4. Spadiceo.
5 % Nigro.
S*AX\A GRJlVID>A.
L OAxa cinerea dura: in quibus
l^conchx maria^enafcancur^i-
pfius lapidis duricia.
2. Cmerea^ in quibus conchas bl-
ualues reperiuntur in arenisin Lufa-
tia. (ifchfatbt 1 Mvinn fange ficmcrm
SDfofd&eto.
3, Arenariacandida/mquibus pe-
&ines. &atim votifit ^atoH$Jlm
ftefo.
FIS S ILI^f.
L T^Ifsile nigrum>fteriIe,quod fa-
Jj xilefindipoteft.
„ 2. Durum fleriie,quod non nifi fer-
raarhficisfindipoteft.
3. In cinereo candidum* (§?&*&
fcfjtfer.
4* Cinereuin* :
yGoogle
$. Candidum. /<
6. In cinereo glaucum* ©jW4
fc&fer- -
7. In clnereo cosruleum.
8. Rubrum.
9. Subluteunu
lo- NigrumMansfeidenfium^cuife
periuntur imprefl^ imagines pifciu*
colore nigro 5 flauo,orichalceo. &a&
ir* Nigrumjin cpo reperiuntur ra-
xni arboris cum folijs , oiius iimiles*
fhatim man $$$ »on hmtnm finfat*
12» Nigrum Andegauenfe^ cx quo
non folum tegul^e domorum & pa-
rieteSjVerumetiam tabuke &menf<§
fiunt- &atan$manZi$c$ma($L
33. NigrumRhenanum>quopiuri-
misinlocisfaftigiamaximarumvrbi-
um Spira^Vuormati^Mogunti^ te-
ch videntur.
*» C^AxacandidaPirnenlia.
2^ j^CceruleumPirnenfe^
$&«
DigitizedbyGoOgk
5* Saxum cincreum Pirn enfe.
4. Cinereum cum venis candidisi
Pirnenfe.
5* Saxumnigrum>granatos in feco-
tincns,Eff oditur Zeblicij iuxta ophi-
tcm>interie&o inter vaiufqs venasflu
uiolo.
6, Rubro colore tindrum faxum afe
humore metaliico , non procul a Fri-
bergo nafcensrin qua vcna nafcuntur
ftibi 5 &fchiftos. €iitrof§cr fitinmt
Utdma^t gtfcM/ baruintn fpit$&U$
v&bt&tfitinhitify-.
t T% Ami,foIia,cortices>Iigna ; car
£vbones s olTa, conch<e> qu# ia
faxa corporata funt,fucc'o lapidefcc-
te.infontenonprocul aFrancofurto
adViadrum.
2, Rami 3 foIia 5 cortices 5 Iigna, mani-
c?,chirothccc,&alia,immiflapifcin^
prope Schellenbergamarcem in Mi£
nia^infaxa corporantur.
3, Trabes molarcg mutat* in &x*:
yGoogle
T2Z X II* UR EN ^E
qux trabes prope Torga in Albifusi
repert«e.
4. Ebenusfubterraneuscummelar
teria.
5. Lignumfaginuminfaxunicorpc
ratu , cuius dimidia pars adhuc lignt
cft. (£m c$ tJon emcr SMcfJm/iw &al{
6. Saxafa&icia. ®$m(i%U$tinwt
Mfavhrt.
7. Lateres. ©C&adjtteffdtt.
8. Maltha 3 quaincruftanturcafte!-
la , & pifcinae aquarum. ^Bofjcr-
9. Lithocolla, €5teihftsfjj.
A REN AE>
1. A Renavilis. ©omthor fattb£
2. jr\_FafsiIis,tenuis & candida,
IVlifenaein charadns verfus occafuna.
(Dcijdtter tt>ctj|cr fanbi.
3. Pelgrana,Mifena.
4. Bibula, qu*e lauari & cribrari fo-
let,
DigitizedbyGOOgk
let, cftq$ inftar chart* bibula» Ger-
manis.
5, Mcfaria^qu^lotanocfl, ^afcjj*
& Ingeodeinuenta. cDw ttttltW
«ttfcerttpetnenfiobcf.
7. IntophisMifnenfibus:
8» Fluuiatilis 3 que cum calce mifce-
tur,& adhibeturad sdificia.
9. Mctallica Goldbergica, in qua
ramenta &globuli auri reperiuntun
«©armttettttum &olt>tiefynx>nnt>k6z*
mtfinbt
10. Metallica, ex qua lauatur auru
inAlbi. ©ofotfcfcficfc.
ir. MetallicaMifnenfisjin pagoapU
fcatonbus diclo,prope Leifmcium*
12. MifnenfisinnuopropeSchclic-
bergium arcem^nipfafylua,
13. SabuluquofternuturVi^ fftfti
flerfan&f*
14. Sabulum nigrum , e quo lauan-
turnigrilapiili, equib 9 piumbu albu
cxcoquitur. QfyitkMrin Jmsrawfc
H
yGoogle
riT.xih \aren<at> ,
.15* Sabulurnfterile*
16. Arcna rubra circa Ifenacum ia
Thuringia. Otot§cr fanbu
17. FlauaGIogauienfis.
18* AureicoIoris^aquamonsRom^
nomen habet,mons Aureus , olimIa~
niculeniis*
19. Cmerea,
20. Nitida feu micans* €Mcif[Cttf
tmecmgltmmcr.
.21. Marina/ £9fcl^an&f»
.22. Lacuftris pinguior. &(((&'
itttc&ftrfanta»
23* Pinguis metallica,
F^iCTlTl^t.
X. A Ren# expyritc> qua chart*
j7\bibul#loco vtimur*
2, Exmagnetide,
3, Explumbonigro,
.4* Scobcs sris,aren£ locoinfpcrfe
ehartis, atramento nondum ficcatis,
IStliilwimUi pon Q?cffmg/^a&i«
ftfffpaw.
AV«
DigitizedbyGOOgk
AV&V M*
t ^A Vrumpurum>ignemn6ex-
jCXpercuicquale in Albi, & ia
multis nuis Hiieax lauatur. ©e&fgttf/
2. Fofsile ex mote Carpatho > quod
ftarim cftfaum. ©etfgen €tafbf, :
5, Auru purum fofsiie in lapide fer-
n cx eodem montc, %n tintm ^9*
fmfmn.
, 4. Ex eodem monte , in iliice duro
candido. ®*&fe«n®oittfoctncfi<it*
fenfm&^em.
5. InlapidevocatoArmcniocxmo
tcGarpatho; ©etngen ©offcmemg
lafitrftdm
6, Bracrea: &fcintill* auri purifsi-
miinfaxo candido duro » ePannoma
citeriore, %Qt%$m$m ©ofotjtikr*
Ititom timm jjarfttt weijjai jlefo,
7- Argencofumfuluum.in faxo c-, -*
aido e Pannonia, quod cft «rgcnso \i
H i
DigilizedbyGOOgk
77T,X1II* sAVRVM.
uoadhuctin&um. e 83<i$®olbt/ba
tan ba$ qmtfftiUt nocfc nicfy gar w
raudjttft
8. Argcnto mixtum in filice cinc
reo,e Noricofeu Stiria, quodele&rl
appeilant. 23(<tc&got&/ ©aUu$ fil
Uvmatmiicf} mit fiikv wrrncngf*
<>. Argento poft exco&ionem mi
Xtum. 3£crct
10. Aurum codtum, & ab alijs me
taliisfegregatu,quod obryzon Gra:
ci. #ero0o(&f.
11. Quod argenti mixturam habct
*S(etcf? goCof /3&>etrofe§ a,oi of .
12. Gupro tindum. ©egrettt goftfc
13. Infiladu&u. ©efptinnen golof.
14. InBra&eas duclu. ®efcolaaeil
©olof.
15. Lapilli qui repcriuntur in riuii
circa arceHonfteinam, e quibus au-
rumcxcoquitur. ©ofDtfdmer.
16. Auri ramentagrauia ibidemin-
uenta. ©e%cngcptf f 0o(Dt v ,
17. Vena auriferulis e monte Car-
patho*
DigilizedbyGOOgk
«ARCENTVM. &
f>atho, f&M% it%i obit dtt gttf&incie
|<mt>f#cm*
* 18. Ramenraap.rileuiaexeodemlo
co* Dvcm^eDigctt flcmmtcfjt &o$t.
19. Scobes auri colU&^iotura, 6c
inramentadu&£. ^ ^ccfrc^-
20. Spupnaauri. (&ol$tgUtt.
2L Recrementa aurL ^odjlac&tt.
ARGENTVM>
1, A Rgentura rude candidum»
_£^glebofum , Schnebergium:
quodcultelio fcindi,& tra&an mal-
lco poteft. " spaut cr£ 1 fcfcwcawj? $t*
ttgcn filUtjbi<$t fiibcr.
2. Anncbergiumcandidum inmar
moremetallicocandidifsimo. (£in
jiiiflcm gc&igcn fil^cr m tt>csj|cm fyabt.
1. A Nnebergium candidum ca
_/Yp ilIarc - ^Brip &t>i$m§s*
ttdjffitfccr.
a» Capillis multiplicib^s conden-
H 5
DigitizedbyGoOgk
fatumintricsmodum. @CdJ3Ctt§C*
*i$t fs&er / ^ufc^cttpcifi Zufammm ge*
$. Candidif$imum,quod quafiglo
jrius e filis argenteis minutifsimis co-
fta r, <£irt tpimmer »on pr$" c$f cmjfft*
4. Argento calamiftrato fimile , in
terrafriabili fpadicei coloris. ^ittCitt
f rau,%cfppnnenm fii&er gteicft.
5. Interraflauaiutofa. J£<fri$£ft(*
kraRememgei&ettleiien.
6. Mariebergiumincadmiametal-
licafubcinereafluida. ^fti CtnQngra
&mflix$i$mtokit.
7- Infilicccandidifsimo, %tl eittl
petficn ^ompcin.
8. Infiuonbus rubeis quatuor an-
gulorum p ellucidis. ^nrotfyn »ier*
f rf id?t m tar$(u$tfgen puffcn.
? 5). Mariebergium in lapide cincrco
duro.
10. Annebergiumm maiTa argcnti
j>kmbci colorik
Cum
DigitizedbyGOOgk
URGENTVM. 60
ii, Cum argento plumbei colori*
influoribus candidis,
12. Capillare,cum argenro plum-
beicoloris.Annebergiuminmarmo-
re candidifsimo,& pyrire aurei colo»
ns. QBcif? Htitfy (iibtmeUn tintm ge*
bignm $ia$tt% m eutcm twi jfm fpa&t x>n
gclknfupfrcrtKf?.
15. Repercum inValle Ioachimica
in ligno abiegno. 3lujf <5.io:cnjjf
im3oc^tm6t|ai /in Sgatnm §ol§ #*
tpa$fto*
14. Annebergium candidum capil
larejrudejrubrumjpcllucidum.-ice ru
depiumbci colorisin vno lapidedi-
flin&econiun&um. <£in fyatiUfein
iwtnn (jaricijt fiikr/ uurdjficijttg rotfj
gulbm cr*?/»nt>$ap tx% W$\tyt\ vater*
ftt$tt$/&
mtu concrttum.
Vod in arbufculae figurana
excrcuic &tfy am (l«tt
H 4
yGoogle
TIT. XIW. otRGZNT VM,
wittitttofaitobtmUitu
&> 2. Inftarflammarumignis concre-
tum,cuiquafi coniannatifuntmafTu
1« argenti plumbei coloris. SBctg
fttocr toie ftwtfUtffim/batauff tf ofcerfl
jlffcftcm upngla^ sma^fctu
cUndidvm.
l : A % cn " candidi bracleolann
•^lapide pingui. ©cotgen <m*
gcffogcn fit&crm ctmm fctffcn gcNr^.
3. Bradeoi* infaxo cinereo duro,
Mariebergiu m. Q&ctjj gct)t0Cn ftl&er
4ttctncm0mtt>cn|?em.
3. Inpyriteferri. ©C&tgCtt toetjj.
4. Jn chryfocolla dura, Suacij ex
Alpibus. C*m retn ongeflogm fif&er/
$n cincm ^artcn fecrcf grun.
PLVMBEl COLORIS.
*' A ^g entl,m p !u mbei coloris,
« r *-quod facile fcinditur /facili-
iis malleo tra&atur. (£moMcrfc bas
fte&ttneee au^Demkrgfompf/fcfyntoert
DnOmiin^cntc^.
2. Inpyntecandidodurifsimo.
Mct*
DigitizedbyGOOgk
14RGENTVM. 4i
3. Metae figura concrctum &qua-
drangulum. <£in $b\&m wcrfcfcig
4. In fluonbus candidis fexangu-
lis.
5. Sicnatum&igncmnonexpertu.
hoc facile frangitur proptcr molli-
ciem. ©q»co,t $a$m \e \n rttnfciiiw
frmmcn. ,
6. Ruoribus purpureis,pcliucidis
quadrangulis. €*m ftupffc glfl^
barinn foatmc s>icrccncfctc Uurcfeficfettg<
7. Quod in medio venam argentt
rudis rubri habet , qux minio natiuo
purifsirao fimilis. ©c&igm 0(apW
fcarinnfcfytoroiljguiDcne.
CJNEREI COLORIS.
j. A Rgentu inftar flamma? ignis,
**in cadmia metallica,Annc-
bcrgium. ©:am gci>ia,cn fil&cr incin*
fiartcnfofccff.
* 2 . Mafla. <£in §attttitcint><ma,ct>t-
«ncms^ctt^»
■ ■ H s
DigitizedbyGoOgk
WT. XillJ. ^fHGEN TVM.
3. Infilicecandidifsimo. 3«d«|
NiGRI coionis.
■i. TN filice cruftacco candido.
f4ir&$c^nfjo:nf$dn.
2. Inpyritecinereo,
5. Ramulo pfcudocuprefsi firailc,
€irKms«rt m ©ppj^ gki^.
2LVBRI COLQRIS
ptUnctdum.
*• /^fLebofum,carbunculoame-
V Jthyftizonti fimilc. ©c^«
Ototmro^/Mirc^ttg ro^guftmer*.
2 % Sex J feptem,oao } anguios habei
carbunculo fimile , tigni forma ere-
&um>inpyrire cinereo, & fulfurena-
tiuo flauo. 3n ewm&mm frcfotl
ItotatoiQtn gelfeen fymbcl.
5. Spinisechiniterrefbisfimile,m
cadmiametalIica,queformamhabet
ccrebri. $km fyi&$ m t>w%M*
DigitizedbyGoOgk
URGENTVM. 4x
fto, rof§ gttfomcrt?/ tn dncm fdfetswr^m.
fokif* , . .
4 . Cuius maffube, quafi e rubims
purifsimis 5 apparec cocretse, ©cf^rt
3Ettfcwrot(j&uto«ttcr8.
5. Cuius maflae quafi e granatis o~
rientalibus pcliucidis copa&«. v£it»
®janatrotijrot&a,tt1t>mcri?.
HON PZLLVC2DVM.
u oEptem angulorum. V&lilt'
OroiMt&mccfic^ rot§ guiltf er*.
2. Giebotum inmarmore metalii-
cocandido. ©mtcmrot!#tt$m5.
3. Giebofum in pyrite aurci colo-
ris,minio natiuo fimile.
4. In fiucribus candidis fexangn-
lis.exteriori cortici caftaneae firaue.
Oattri&wui&fdjarff »« fcie ftoc&lKfctttt
f^aicn/tarinnoicCajtonimfcmo.
5. In Clicc cinereo.
6. Adhaercns rudi faxo. G:itt att*
gef^nstrotlsul&cncremcincm a,ra«>2
lojnttem. ' .■ , ,„- ,
7. Albicanit 28$ »$ && flfc
DigitizedbyGoOgk
TJT.XUll. URGtNTVM.
8. Inlapidemollicaodidp. 35&j|
m§gui&crts/trt nwjTcn flocfqucrscnt ' '
9. In pyrite cmcrco.
10. IngaienainanV^ncmcr&fcn&C.
ir. Aurum in fe contmens. @u(#
t>id|t fi&cr/obcr mtt (*5oit>t scrmcnat.
12. ln rubro nigricans. 25 jcunitcfc
roti$u(&cne.
15. Iecoriscolorc. £?&crfarfrc6rot§
gufDcns.
FLolVl COLORIS.
*• /"*""tApillare flauumintcrrafl»
V^ua. <£mgcf&i>crtcfctftsfccr/
wm&crggcfcr&t. '
2. Pyritesaureicoloris fimilis,cui
granula argehti plumbei coloris *4-
hxrent. $upjfcrficf?gfo?dj.
3. Cornupeliucidofimile,Maric]ber
giumrcandek: admotum liqucfrit.
<£in totcbfifyt i$ fymnfaxU gct>t$cn fil*
fccr/Das am (icfctc »crf4mt(fct.
4. Terrcicolorisjdurum^quodper
cuflum maileo nitet,ne(£ fpecie , fed
igne probatur. £m gcDtgCrt Mtfcfccm
m
DigitizedbyGoOgk
\AJt GENTVM. €$
}tc$ ftfcer/ttnc etn gemeinegratve erfcc/ifl
jtfjmar/rocnn manmttt cmcmljamtmj
tarattff fc^iccfct/fo a,(i$ert es.Sfteierfar-
ne ^ertf ieut /f enmn ee fe&cr ntcfjt .
COERVLEI COLORIS.
t. /""\ VodinmedioquaGmedul
y ^Iam,argentum rude rubrfi
in fe contmet. Sin t»(an> ge^tgen fii*
far erfc/i>arinn rctksuluens tjf-
2. Commixturo argento plumbei
coloris,& candido gleBofo. %ti ei*
nem a / fa£er#tmn& metffvtt geDtgne ftifccr*
.5. Argehcum coloris viridis>Anne-
bcrgiu rn venaCcelcftis exercitus fof-
fum. . @3tun ftlfor»
4. Argecumpurpurei coloris> fof-
fua. in eadem vena. Q&attli ff ttkr.
f. Lapis argentarius. £in ftt&C*
6. Vena argenti durifsimis nodis.
®neif;/mi$bikiU
7* Vena argenti diues> cui corium
adh«ret. £m fcan&f ikin / t>aran m>c%
forfrrtfi(tv
^Google
TFT. XTTTT. ^TRGENTV M
8. Argentum cum plumbo, ab iti
fegregatum. Wttct.
9. Cumplumbomixtu,ideft»ftan-
num. &c%wmUt§/dHttDtxci.
10. CumpIumbomixtum,dme^
Sbtty odct wat&ty® \>Ul fitUx §tit
11. Mediocre. itic$ttt ein$nt§.
12. Pauper. ^rif«j«r cm ffridj.
13. Panesduri>quiplus argentiinfo
continent. 3fric§garf nxrft
14. Moiles,quibus plus plumbini-
griineft. Wticfyduttt t&ttct.
15. Panisargentiminutus. ^infH*
fcorpiok*
16. Panis argenti puri. ^tttMic?
fiiUt.
17. Recrementum argenti cinereu»
®iatt>filhtfcf!lacttn.
18. Subcinereum. &tfymt%t {UUt*
fcfylattm.
19. Spumaargenti. ^itbttgltt^ '
20. Argentumcocl:um,&plumbo
adhucmixtum. ^r^ot>cr Utyttitfy
(UUu
Segre»
DigitizedbyGOOgk
jtRGXNTVM VIVVM* 64
%t. Scgregatu amctallisalij?. @£*
fngerf fiC&cr-
22. Pcrpurgatum. ®<fommfil*
&r.
25. Exco$ionc purum. gdftftl*
24. Signatum. ©ipj^f/ofccif &t*
ttturt£tfiii>er.
.*j.. Inauratum. &??<${* ftl&er.
26. Du&uminfila. @5fp$rmm f&»
fer-
27. BraSeatum. &*f$feg<tt jft*
l<r.
ARGENTVM
viuum,
1* A Rgcntum viuum. «Ojtfcfr
2, Quodiineexco&ionepurumin
metallis inuenitur. §m V%in quccf*
bjGoogle
TIT.XV. JCRG-ENTVM VIVVM.
\. E minij vcna exco&um. ®c
fc|mc^t quccf fi(£»cr.
4. Sublimatumvtvocant.
5. Praicipitatum.
6. Mortificatum. @5cfo*DC.
7. QupdarteChemicaconcretuai
eft. <£tn qttccfftifor b.w ft;<jemac§t.
8. Miniumnatiuum. SScrc&ino&flV
9. Glebofumdurum,quodArabes
cmnabari vocant. gino&cr.
10. Friabile. ^Bcidkersino&cr.
, 11. Faclicium. &tmatfiut aino&er.
12. Anthraxjvenamini;. ^frgang
.faraitjf erfotcfce.
15. Venaminij,cuiargetumviuura
innatum eft,vt quoties frangitur» ar*
gento viuoguttatim ftillet. <JDarttttt
nod? (e&en&ig qttecr* fiioer.
14. Rudiargentorubrofimilis,eval
le Ioachimica. <£in bttb quCcffi^CT
*r#/Demro$ gul&cn er# gfapcg an farfce.
15. Cocco fimiiis , cum pyrite auri.
• 16. Eidem fimilis in lapide fifsiii ca-
dido. 3n<tn<#tPriftmfc§tf;r»
Itera
/
DigilizedbyGOOgk ■
j(RGEN TVM VIV VM. 6i
17. Iteminlapidcfifsilicinereo.
18, Argenti viui diues, iecoris colo
re. ic&crfar&cnrc^qtteccfttkrcre.
ip. Rudi aigento rubro pellucido»
firhihs,in magnetide coloris argenteii
©ncrn bmMWi&n voi§ gnlUn <x%
$q$ 1 trt emem ffyiffticfym ft&e tmi$ T
2,0. Hydrenfisinrubro nigra.-quas
inalieo percuiTajgranuIa viui argenti
ftllatim exudat, . gmffif!MX%XSt§
quccf ftCS-cr m <m$%&na>
-21. jrlydrenfisyfpadicei coloris.
&unMbicMnqttcdfi$mt%*
22. Fulua;in qua flriatitn pyrites c6
loris aurei eft pofitus. (£itt roCl>gcl&
s quecffit&cr er#/!>ar&ttr4f$tcj^ ttJCitfeettf
Ittjjffcrficpilrcj^
23. Recrementa argentiviuh
AES SEV CV*
prum,
iV A Espurumfeunatiuumfiffl-
yGoogle
TIT.XVJ* uas SMV
%, Naduumrubm abomnibusm^
tallis Iiberum,quod Anrod? in. ditio
ne Mansfeldia in venis proprij s inuci
mitur. Oicin ^&fg«nfttpffcr/fdn to
pffct r ; : . .
3. Foisile in propn p vems repert&
4. PurumfoisileinvcnisargetiiSni
bergiunu
^ f Riibrurn Mansfeldiunijquodar*
gentum in & continct.-. ®&igm f&
:6. Natiuurn rubru Suaccnfe, In Al
pibus Rh$tici$ 5 quod aurum in fe c&
finet, ©ebigen f upff » twe goibf §cCr.
^ 7. Sui coloris Gishubelianum > ad-
li^rens inftar braftearum lapidi durc
colorisfpadicei. ^CngcltOgCSIgC&ip
fupfffe ^
8* Sui coloris in nuonbus purpi*
9* Sui coloris cumfubflantialapi
dismixtu, ©e&igmlupfcr/mtf^
^^ 10. S ai coloris adhaarens lapidi d u
1 " ZQ;
' DigitizedbyGoOgk
! f o>qui in candido cinereus eft. ; v
! u. Sincoloris,adhejenslapidifci£-
filiMasfeldio. ^mrof|ans^wdf|
fosffcr/ an rin fc^ifcr flcmmic|$ gc&ige»
jupfcrmcmcm|pmNn. ' ■/:"' ,."-- *
12. Aerisramentaleuiorajin^filige
candido*
.13. Aerii
I pffcrcr^/ittcinem^artcrillciri.^ . , _
I 14, Aerisyeuaputrida,diueSi ;(£ms
I ^mltigcrgan3/mneen%fcr. -A
1 15. Aesiu4enatiuu{%mmus fince?
frum. ■^nreittge^nfupfcr. : .^. ^
§ 16, Quod iaai fuuci cft,ex MorauiaJ
1 iXcmgcl>%mripf^^ ^4icn.i \ V^
I .vj. A«S^atiuuQiflauurn>adha!rens
I lapiilo fifsili Mansfeidio. @#f^r| —
I 18. Cceruleum adhsrens lapidi fif-
i fili. ^amfarMci^fcr. .--'
I 19. Totum cceruieum. ^^efc^Otl
I liamift. :: \V -i
I 20, Viola.ceicolo"ris,adh2erenslapl
[■' " - _ rv
f DrgitizedbyGoOgk
~2K*- Gandidum, rudiargento albeii
lmIe>M;&pide fifeik fen nwf l|
22*. Nigrfii ^ft^fttjjjf^^
saj^ Ifapidi fifsili ita copidfe mixtu,
vfynus centenarius libras quadragia
ia^isinfecontmear. <2mtt>ricJjf<$<
f$k&0k%%piti bu 4o.pf»n0 §eCt
24. Aesnatiuum bmnium colora
quafi Sonis diltint-tu^aureijpurpurci,
croceijilauijviridiSjCoerulei. <£m#*
l%mf «^er wn »i(€ftfarktti
^gro^ocidem coiorumeximioruip>
-.gui-ita;mtcnVq-^a^:i^ot;peiiu'ci<^
: 'df, Innafum plumbo candido,in-
^araur* politi nitidum. ^tWimiftjfc
tmfe titi ?j>Um 0pit>f. : • ■'. ";i
JifE£ NiATIVV M CVH
j ; .~v 'afysmttaUkmixttmti '■• ' '.'
■■■■*] A Esnaduu curriplumbocaa
" - : - Xxdido mJxcuDau ©tfjjgmft*
DigitizedbyGoOgle.
cvPRVM. & ■.--'■■
2. Cuiaurumineft. .
3. Cuiargentutninefl.
4. Venaa;risvfta,inqua guttul«£*
ris purirsimi in fuperficie magna co-
piahsret. ®txo\t fttpjfew&/Dae*>o(f<*
rot&err* npfovBiMV jfefjef / mt trotffctw
5. Aespurumco&u. €5cjet#rtrtt*
6. jTerra rubra, vellapides rubri,
; qui funt fuperficiesmontiu ? lflebia?,
equibus efFoditurlapis sserarius fifsi-
iis. Sub ifta terra lapidum genera vn-
: decim funt,antequam adeumfodie-
I do perueniatur qui eft «eris copiofl
fcecundus. OvpfJjer tk§.
I. Lapis rudisdurus^terrs colore.
©mtjt.
II. Nonadebdurus,cinereo colo-
re. <5e§we§doocr<5djtt>eUe.
III. Durior &afperipr,i colorefimi
lis primo. <QUt rattdjffeitt.
IIII. In cynereo nigricans>fed fc-
DigilizedbyGOOgk
ZlT.XVTi JiES SEV
Cundo folidior» $tc$$tM'
V. Cinereus durus &afper, 55n*
fcetrmidjjfettt.
VI, Itidem <Turus,in cincreonigri-
cans^tquartus, <50Utt$iitW>bet
$&tiaetfmtt. ■ - : ■-' ',
-VII. Colore fecundo fimilis, fed
mdliior, >6&er fcttfe/obcrfc^sooim.
"-Vlli; CinereuSjfepcimonigrior
paqloatqfctdurior. $RiiUlfteitt.
I X; " In candido cinereus, mollis rq
cultelloivt margadura,fcindi fculpi-
quepoteft.^nSfcuU/ot>'on0Crf^«?0(f.
" X. Cinereus, marmorea duricie &
foliditate> ^Da^,
X L In cinereo prioribus omnibus
nigrior.tRokr^/oWomcrc^/o^famf..
• f. jXapisfifsilisIilebianuSjCoIore
fubcinereoj qui «ris eft diues, <£*ifl
fc^ifcr/rcic^ tjott Ittpf er.
L.AFIDE S \AEHiARlZ EF-
ftgiAti a natura.
%. T Apisfxfsilisnigerjnquora-
I JL*miiisj>rcisUnatura T £)<mti
_. DigitizedbyGoOgk
CVVRVM. <&
$t<fit$t<mtvmil>m gfdd|. ;
2, Hfsilis mger, in quo forma harc-
gi,aurei coloris. £>«ritttt dtt §m»g.
5. AeriusJn quo forma perc<e maio
ris,aurei coloris. «©aritttt Cttt 'Qfofr
jjcrf^/o&crflreufpcrf^
4, Inquo forma perc«,nigncolo-
ris,
5. In quo formafunduli^cajrulei co
loris. hmMnm^mi to»Mo»*
«$ijt-
LuiPIDES WER^ARIJ *A
tiatura ptBi. #
u T Apisfifsilis niger ajrarius , ia
_Lquo bra&c* a»ris natiui. g)a
tinnrof§g(oigmfttpfaf. .
2. Inquoehryfocollanatiua. <Q<X*
Hnttfc%tfcrgrtttt. ^
3. Inquocceruleum natiuii. <©**
rwttfc^iferMaas
4. Lapides fifsiles, quibus ajs aurei,
rubri,ccerulei,purpurei., violacei,ni-
gricolorisinfperfum. &atatitt&n$t
I 4
^Google
$, Lapis fifsilis>ift quo vcna arris aq^
rci coloris. &atitm <m &lh aibim
fuyfjftt: " '
6. In quo yena *ris,galen;E purifsi.
m? fimilis. <©armtt dn »*# «ftfecR
7- 4" Lapis fifsilis srarius, qui fub
coelpyiluscfc. @mg*&j<mffl«rfd&if<r.
£. Vftus. ©efcanne.
9» Vitus fub coelo , & poftea femcl
excodu$:& cui recrementa detrada
funt. ^tcin m £&,mwncinm<&
ig.Lapiliiiriftar globulorum.ex*
cte. circulares 5 dari '& ponderoii, ma-
gnipatui^.hi quo^ reperiunturin-
terlapides sranps>quorum . cutis ci-
ncrea J ,quafie3c:3renul:s effent comps
<^i:qui G maileo franguntur, intus py
ntiargenreiaut cinerei coioris } funt
nmiles. exhis interdum xs, interdum
argentum excoquitur.
ir. Lapiili dunfsimUn nigro ruben
tes : quireperiuntur inlapide srario
fifsili,
DigilizedbyGOOgk
CYTRVM. $f
|if$ili 3 renibus animalium fimilcs; qui
fra&ifallunt colore,quafi xu$ diui-
te$;fed cum explorantur igne^nullius
metalli materiam habent. $UpffOS
tmmi%aitmmfyt$*
12, Lapis fterilis > in candido fubci-
nereus, fub lapide ^rario inuentus*
*De& fdjifere liQtnpj p» ftfyifm fanitf
aUtbottm*
i$. ^Panesprimarijex^rcrudi cq-
fiati. €5{Ct&
14* Secundarij > in quibus argentu
?el aurum adhucineft ; qui vendutur
dominis pfficinarum argentum ab $-
re fecernentibus. ©efdjftffctt t u^ffcj
f$d6ctt/fne »ngcf dgtxi/oba ^ttgcfetgcr*
tcrfupffcrr
* ij t Panis fathifcens, yel panis seris
fpongiofusrex quo>cu plumboquod
additur,argentume£iextra&u. <£itt
timftpfi*
16. Panis argenti & plumbi, qu$ ab
#re fegregata funt.
17* ^Aes,inquoineft argentu tcm
1 5
DigitizedbyGoOgk
T2T. XVh \AE $ snv
peratumcumplumbo. gin{\§i\&£
fupif(t/t>anin ctrt &m*tyfom-
18. Aesapanibus fathifcetibus tor
refa&is exemptum. ®at fttpffer/fdtt
fupffer. ^" '
19- Panis xrh ab omni metallo Ii-
ber, ^cfd^nfapffr/rdnfttpffcr.
20. ^fSpinavquajdumpanesfathi-
icetes torretur,ortai funt.3fc>jf DOMer,
-21. Qus de panibus cx sre &plu-
bo co-nfiads , orta? funt. £)omer fo
22. Panes *ris ex fpinis confedti.
&tu£e ooer fupf erfc$e*pcn/fo »on ooV
«erngemacfck
z\. Spin* de panibus,qua» exfemel
reco&is panibus fpinis cofiatis ort«
funt. &$imxfoeinmal$taxbeit(ini>. m
24. 4Aescodum,cuiaurumine/l»
rDaogoiDt§dt
25. Caiargentumineft.
26. Cui argentum & aurum ineft.
27. Magnetide tinaum, SSetfTes
in#ttg,
CatJ-
DigitizedbyGoOgk
CVPRVM. 70
28. Cadmiametallicatin&u. ®#
lermefFmg.
29. Aureicoloris. CSftefpttg.^ #
30. Coronariura, quo ornameti lo
co noftri vtunt ruftici in fertis. lafyxif
fcarmtf? man £irme£ firar$c mc\% btn
Vdaminechtm.
.31. In rubro fiauum. ©efcigertfu*
32. In rubro fufcum, tXoJtfcipfftf.
33. Auri eolore arte chemiftica tin^
<&um. 2Cfc£emijlengofcf.
34. Inauratum. &crguCt>t
■35. Argenticoloreartechemiftica -
tinaum. 2C(c^emi^fi(kr.
36. Cum plumbo candido mixtu.
©fee&nfpe#.
37. Crematum. ©etof^.
38. Coftun!,cumplumbocandido
mixtu m. ©emacfjf gloe? enf?*es$.
39. Teperatura^cuiusdimidiapars
ex a>re & argento confiat. &obe(f.
40. Aes in canales ferreos fufum.
^upff er$tp / toaatf m^iepJpH macfct.
yGoogle
4*. Aes in granula reda&umjfeuCyr
at*pellantvuigo)granulatum, &$*
f&ntfupfftt*
4 2 - 4? i . osa:r i s > £ fepanibuscanden
tibus exiliens,mftar feminis milij.
&upffaf6pnkin/ Ut »om $upffer aU
fpjsngm&/
•f>- Pecandentibus catinis exilies,
minutior quam femen papaueriser-
ratici, £tt?ff®$atf> /t*r aup $m Zi?
Sdnfymt$t.
44- A? ns iios vcrus, exilicns fpon-
te Suaci;,ex catinis candentibus.yc
olim in Oyproab *re. <5^tt>4#fd2et
&pf#au&/3<m$ftdn/o*r t>a witt m$
manabftifyu
4S*. ^Aesco&unij&maUcisindu-
ratum. ©efjerecffupffer.
46. Aerisfquama. @Jo&*fiipfftt*
fc^acrmauf bmfjetnmern.
47- Aeris fquamaepurifsima;,qui-
bus figuli vafa viridi colorc tingunt.
^upfferfoaun/ batmit t>u Zfyfftt gturt
Pmkftnit>a$\inKt man U$ t>m £u*
pffCP
DigitizedbyGoOgle
CVBRVM. 69
48. Aesmglobulosdiflblutuni,
fofangeapt
49. Aerisfcobesdimata:» ^ttpfftf
f«.ifp*§n&
50. Aeris batitura.vt noraine Itali-
co nonnulli vocant,hoc eftjss du<Su
inlaminas. ^ttpffm>tedj.
51. Aereafiia. &wpffttt>ia§L
52. Aerea fiia inaurata pro £iis au>
reis. §aifch c $$o$mgf>ibu
53. Argetata. ^&ifc&geSoacttfifkr*
54. Piumbocadidoobdu&a. &#
Stntor t>w|f* ,
55. Fiia orichakea. SDfrffma,cr fcjaft
56. ^Recrcmenta nigra^qua: de ia-
pide aerario in prima exccctione de-
trahuntur, &chwmvmibtfc§k&c*
57. Metalium factum e lapide a.ra-
rio 5 quod femel coCtunij & cui recre-
mentum detractumeft. (ginmitallj
ta$ cin mai $4 tfymfgf .
58. Metallufexicstorrefac".u,iam<£
^Google
TITXVL UESjsnr cvprvm.
vltimoexcoflum>cuiprima &fecu»
darecrementadetra&afunt. J)Ufr
tm f upfftt ba$ ((0 mal$zto$tu
58. Primumrecrerncntumrubrico
loris. eft materia vrceolorum > e qui-
busrnuftubibiapudnosfoler. <£>&*
__ rauf?man&it^ '
5p, Secundujponderofum^replu*
boue mixtu><juod vocant lingua ve?
nacula > (Sinn : idcjiteru ad metalia,
vt citias fluant > in vltima excodiQtie
additur. <5i«n/fi?k£ dtter _ fecf «nfjKtg
^Mymanim ce &cm »nfla fligm er§ &
60. Tertiu.quodin fbrnace rema-
net.quando cuprum>cui adhuc arge^
tum ineft>efduxerit.ex ifto recreroeix
to cum contunditur , &adexco&io-
nem iterum pneparatur , fit ferruin.
^kfambatan^wmmfinma^t
61. Jf Recremeta quae epaniburss-
ris torrefaCiis detrajiuntur. (&at
fdtladm* ,
6z. Recrementa cupri prirna* Ieuia
funt.
SecuE^
JPOMPHQZTX* -■'■-#*
£$♦ 5ecunda>grauiora> -
64*- Tcrtia>grauifsima^& colorisni
grLcarukbpurpureijrubri
PaMPHOLYXK
1, T^Ompholyx eftfuligo quexol
JL ligiturin cameris,vbi coqui-
turmetallum. J) : Mtffivmc§.
' %, -Poraph olyx de argento. §lofe
»5. Lutea qus adhsret parieribus 3
quandqargentumaplumbo fegrega
trar- #cfk? gtfffigcrpefcnrauefj.
' 4, "A eris Mansfeidij . • ^jjpffcrff <2U&
i 5. jQt»# coliigiturquando argentu
acupro fcgregatur. ^upfjfcr j&mb <m£
$Ctt fc^rButtmv ; - • ;
6. Qus in caminis co!ligitur,vbi
plumb.umcandi dum co qu itur. Qin*
(UuV
7. Candidapurifsiraa, <DttU$t
yGoogle
TIT. X VIII. s P O DO S.
8 r E Iapideis panibus torrefa&is,
cum £s coquitur>c6creta. &£twtjfl
U P«eri tamfy&et ro'cj"# / 1>® m &>irDc
fca^maar&orDcn.
9. Pompholyxalba 5 quodor1icina
nihilum album appellant** tftjcgg/
»«$rp«mraucfc.
SPODOS*
X. QPodos cft fuligo cinerei cold
O "s, & gra uior quam pompho
lyx. gin&wm fcwmv Jjtiutfr
raucfc.
2. Lutea } qua»generaturinfoei1tiij
quibus mctaila feparantur. @$tf&#
^a«mr«W£|/Dcrauf &^m^rd& §am
$. Subterranea cinerea. ®za\M#
$c(>errattdj. "':'■-;/
4. Subterraneanigra, (BcgttW&tf
&JKrrmse§.~
5. Subterranea viridis. ©jumr^
iarrattc^
DIPHRT-
DigitizedbyGOOgk
n
DIPHRYGES*
L T~^IplirygcS} quoci remanet ift
' JL/fornacisfundOjpoftquass
efEuxeric. 2)nt>cr ofcnfc judjc.
2. Quod a pyrite zrofo gigmtur.
$ntw ofenfoudje ?on ftipff crf tc^
3. Quod a lapide asrofo cremato
proucnitV @o »o« gerojlen fupff er*
4" Mansfeldium v $0on SDfatlgfd-
tifcfccmfcfctjfr. ' . a r .,
5. .Ginis qui in catinis & fomacibus
rcmanet./ < 0|cnafc|C/^Ftcaf^C. , '
GADMIA C A*
pnitis.
! TOS.NJLCVM.
L /""^ Admia capnitis> e fumo for?
* V^nacumfublata^difiert afcf-
fili,vtfequentia declarabunt.
2. Cadraiaaiba>efr materia venena-
ta,qu-aj exhalat e metallis,& fe parieti
bus quafi aff igit>cum metalla . torren-
'.J.i K
^Google
TIT.XX. CUDMIU.
tpr vclvtfitur» ^dfFmpemmttc$/
§mgt fjcfc antiwmtmmn mam$x$
ffcr/o&crfc&mcf&tf.
3. Lutea. ©d&<rptfmrmic!j.
4. Crocea. OCo^crpttmraucfc.
5. Cinerea. ® ratt>cr§fftfmrattc§;
6. Cadmia opcima , qua: fit in arra.
rijs fornaabusexpyrite,ve|[ cadraia
metallica.
7. Parietibusadhairens infornace,
vbi vena; sris excoquuntur. RoUlt
au£t>mfc{jmcf$ofm.
8. Parietibusadharensjcolledadc
fbrnacib^vbi venaauri decpquitur.
9." Collecta de-fornacibusjvbi ve-
naargentiexcoquitur. '.&aman(tt*
fccrfc$mcf§f.
10. Colledtadefornacibusplumbi
candidi.
ir. Cadmiafornacuimpura. <£>&cf
s>t>it mittti ofett&tttcjj/tmmnc ofm&mcfy
12. Qusargentuminfecontinet.
13. Qusplumbumcandidum.
14. Cadmia£ri$,eiusfpeciesinno-
"ftril
DigitizedbyGoOgk
C<AT>M1<A. 7*
ftris mctallis reperiuntur,quibus Dio
fcorides & Greci alij^a forma ipfa ia-
dideruntappellationes.
#. Placodesfeucruftofa.
1(5, Zonitis,quafi. cingulis diftincta.
17. Onychitis>variorumcolorum,
vtfunc venas iapidis onychis.
18. Oftracitisfeuceftacea,qu£fer£
adharet parietibus.
19. BotrylciSjbaccata.feuracemo-
I fa,colore cinereo,quaj baccis racemi
I ijilarafbrnacumlatenbuspendec.
| 20. Botryitisnigra^cuibrattessco-
! lore «eris purifsimi adhasrenc. £)&*■
rimtcin^rjfiojffupfer.
i 21. Stalactica fcu mftiriascocreta.
i 22. AlexandrinajCuiusnuncinoiTi
; cinisvfuseft.
23. AdCameram»
24. Sublimata.
2j. Atramentofa.
CjtDMlU MET^tlZQRVM
l <jh& eslfofelis.
f Admia metallica foditur in
K *
yGoogle
G
TIT.XX. C<ADM!<A.
venisBohemi#,& Mifni^ magna co-
piarquam noftri metallici cobaltutu
norninant,vt&genusquoddamd£,
xnonis metallic^Cobaltum : quse vo^
ces quam notionem habeant , huius
laboris non eft inueftigare aut ex-
pendere. ;
2. Cadmiafofsilis^qusexpers me-
talii 3 foditurininferioriGermania>iti
Ve%haIia,ano£trisvocatur Calmei,
lapis calarninaris*
j* Cadmiafofsilis 5 fiueIapis calami-
naris Ignem non expertus. Sth Xtfyit
galtm\%'
4. Perfecla vfta» excoquitur enim
quaterdecies>donec ad tindluram c«
terorum metalloru adhibetur/ f&ai*
mtp Der mt^mmai^htannt ff&
5* Vfta purifsima mollis. (£m m\U
m$tbiannm$aimt$>
6. J*Cadmiametaliicacinerea.<£ttt
nauMwfytv gvawttfoUiu *;/
7«, Cruftacea,cerebrircferfcnsiimi-
-litadincau -~ w-
Fof& :
DigitizedbyGoOgk
cjtnMiji. 7$
8. Foffa Sonnebirbilij prope Val-
les>plena fulfure, quae accenfa ardet.
$tf>titi>(thttmti.
" 9. In qua argentum rude,rubru,pcl
lucidum. ^Darmiff5tttfc^fi^t%Jfot§*
gufomcrfc.
10. Nigra,glebofa. <£nt fcpargCt:
p&ifyutfobtlt.
11. Cinerea^valdedura.
12. Ferrei coloris^cruftofa.
13. Cinerea, ponderofa 3 friabilis.
14. Cinerea^dura.
1;, Cinereajeuis. -
16. Similis plumbo cinereo natiuo
puro , leuis , quse facillimemalleo in
multas partesfrangitur. <J£tttfptO&<¥
bUlu$ta§t wittixi gcptgcn tt>t§mttt.
17. Dura,ferro polito fimilis. <Va*
rmttft#ijittt
18. Cuiinnatuplumbumcinereu.
19. Fofsilis , quaj in Vveftphalia in
montibus & torrcntibus reperituna-
fpe&u racemofa,
20. Sulfurea.
K ? ' ■■
yGoogle
TlT.XXll. ZITHjIRGYRVM,
2h Bltuminofa. ■*
22. Auruminfecontinens.
2j. Informamnudaticranci cocre
ta. ®em4fm®iawwU6%t§im.
24. Concaua,plena pulueris niger-
rimi.
2$. Huida , durifsima , ex quo fuc-
cusvenenofusindicsefflorefcit. <£fe
§amr gefloflfnerfo&efc.
z6. fluidainrluorib^quotidie cxu
dansfuccuacre coloris lutei. gffa
fL&ttoMtin&ibmfliiftm.
LITHARGY*
rum.
1. T Ithargyrum(neutro,veIpp-
_Ltius LithargyruSjfoeminmo
genere) fiue fpuma argenti. Argyri-
tis. BilhetBim).
2. Quod fit quando plumbum ab
srgento feparatur.
3. Emixturaplumbi&auri.
4. Emixturaplumbi&argenti.
Emi-
• DigilizedbyGOOgk
I
5. E mixturaauri & argenti,
6. Ortumexplumbo&asre.
7. Recrementum lithargyn coeru-
MOLYBDAENA
&plumbago,
MOlybdaena vel plumbago
metallica. JjaxtUtym*
&arsf«nkud&.
2. Nata e plumbo & asre.
3. £ mixtura plumbi &argenti.
4. E mixtura plumbi & auri.
$. E plumbeislaminisco&a.
6. Inmediacatini parte orta.<o?OJ*
7 . ? Molybdien2cinis. 3Cfc&mw>»
efmfeucjjcn,
P L VMB*AGO.
1. -|~\Lumbago mctallica vel na-
X tiua, verbo Hifpanico gale-
na/id eft,vena plumbi & argenti com
munis. (&fan%-
K 4
^Google
377; X JS7J. P L V M B *£ G O.
2. Plumbagoflmpiex,qua:nihiIni,
fi plumbum m fe continet. Ofa ntt
4,{<m&/&ertttcfcc$ &mn.tt<p fylt
Y PlumbagQ diues. £lanfpetftt«,<t:
gian$.
4. Mixta cumpyrijecandido.
*. TeiTeiiata in Iapide calcario.
^utfmM$min fcettfemfofffcfattt.
6. Teiiellatainfluoribusiongis.ca-
cidis,pellucidis. " "' '
7- Cumfluoribusflauismixtainla-
pidecandido,quiigneliquefcit. 0)ftf
gdkn|«||-mi)ttrc^^fen/tnetne>etf-
fenpdtgenfetrn
8. Cumpyrite candidoiniilice ca-
dido.
9- Tetragonos,influoribuspur-
pureis.
10. O&agonos inaliaplumbagine
fcnh. an^if^rg^n^anffet^
ner&fenbe.
11. Polonica, cui ochra annataefl
*9f<mH tm innm em £>uw&al
12. Glebofa^quepyritecinereocru
ftaceo
DigilizedbyGOOgk
■PLVMBJIGO. 77
flaceoftriatimdiftinguitur. ©fonfc
i>erfc#ckftt>eife miumsm&a®* .f$»Ni
$ertfiejjgeffjei(f.
13. Cumfilicemixta.
14. Cum fluoribus candidis pellu-
cidis.
15. TeiTellatainfluoribus candidis.
16. Rubei coloris,ex qua copiofum
plumbum excoquitur. . #
17. Nigra 3 a vena cupri fic tindta.
£infdjtt>ar$ergfanfc.
18. Iecoriscolore^quajabalijsme-
taliis fic tingitur. quando color exte-
rior abraditur,propriusmanet.
19. Elaui coIoriSjfl uonbus luteis fi-
milis. v
20. Rubri vel ajruginofl colons.
2ios§ tou cin fdjon gcDigcn o&cr gefeigeri
fapjfcr.
21. GlebofaFribergia. ©:oofpci*
fiaerAfonfc.
22. Aerifimilis. $iipffn$tergfa&.
25. Islebiana>in lapide fifsili.
24. Argent i & plumbi foecunda.
^Google
71T.XX11T. PLVMXU <S Qf -^l
2$. Aeris&plumbiferax.
2<$. Fribergiavarijs&diuerfiscole
ribustin£ta,iriderepr«efentans. (gfn
$m tstt «umc&crfep »on far&m/ ftcfct
f»U cin fc&dnerrdattt&ogctt.
VLVMBjtGO STERllIS,
i. T^Lumbagofterilispicifimilis.
. X 25«|Mcttt>e,
2. Stimmi fimilis, £(tfn* fptfflge
ftmtx.
3. Haua nites Sclwrfenbergia pro-
pe Mifenam. lify gefc Mcnfe,
4« Candida,nitens,Scharfenbergia.
5- Sterilis galena; fimilis, ©fottfc
fcktti>tt
6. Sterilis venai cupri fimilis. &u*
pffetblmte,
PYRITES*
iARGENTEI COLQRIS.
?• TT)Yritesetcnuibuscruftis,ar-
JL gento polito fimilis. <£ttt
ttKtfftf
DigitizedbyGoOgk
ptrit^e. 7$
2. Quadratus s tcffcnsfimilis, VTttl
«v8rffiicfefaftt)a|T«rficf.
5 . E marmore rubro mctallico.
emtt>dffcrtt>a{fcrficpmcinrot§m foaf.
4. Inmarmoremetallico,quiinitar
mic* fcintillat. 3n cin pcrtDCiffctt
f?at§/t>cr t>a gltmmcrf tt>iccw fafccnftl-
fcer.
5. Omatusfiuoribus purpureis a-
methyftinis,quadragulis,peilucidis.
^arauff »icrccf icfetc fc^dnc l>ur$ft$tt*
«cfiitffcftc&m-
9 1 ln faxo candido pofitus,qui «a-
ciscoriandrifaccharo obduaisfimt
liseft. ^mtt>ct((cr»ferRc^&arauff
runoctociffcfdmcr/oS ffctfqucr&c ficfjn/
t»cm ttbcraogttcn (Eonanocr gictcft.
7 . Spongiofusquimicat.
8. Pumicoms,&abexhalationear-
denti nigro colore tin&us. etttttt*
tf cr waffcrficf / fo oonn octf tt?ittcrtttt$
f#tt>ari?sratt>gefcrfo<
yGoogle
2TRITES E QVIBVS
ignu elicitur.
x * /~^\Ccahedros,dodecahedros
\y e quo igniselicitur.Dicitur
noc modo^quiain quacunc^ partelo
catur,ihrefoIet. £in acbtfaiM/
Imif Wm mftettkfi/ $ibt frftos.
2. Glebofus.in terra arenofa candi
da dura > repertus Mariebergi. kin
votifftt mftettitp m emcm hattm fanW
tcfyitmmticfy.
3. Inflauo candefcens, ipumajlupt
4- Friburgius 5 cumplumbaginemi-
$. Mariebergius e portiunculis co-
ppfitusteffellatis, plumbo natiuo fi-
naihs. £mm&bi8nmm§mnt8lety.
6. Inquofulfurnatiuumluteum.
7. Squamofus>pelli ferpentis fimi-
Iis, tin&us exhalatione fubterranea
onereocolore. £M$fymttttDaf*
m$tmnftst(W> gefcrkf.
£ Q.VI-
DigitizedbyGoOgk
T?YRIT*AX. 7S>
2 QVIBV S IGNI S
non elicituK
i. T) Yrites argentei coloris. quem
■* circunftantflusres lutei tef-
fellati. ©clfc mtfMK $# / *»*
2. Curn fluonbusiuteismixtus.
2 Fifsilis,cuneiformain marmorc
metaliiccqui cotmenter exudatfuc
cumacrem. &d0ti$t Ct «xtfictftcj?/.
«tmctncm fiwrtSwit fcflc/wn^ gfc
frmfcti&n. j.j- «
4. Cumnuonbuscandidis,&mar
more mctaflico mixtus , cerebro fi-
milis.
<AVREI COLORIS.
1. T) Yrites qai eft folidus,& colo-
^xem auritotusrefert, nominc
Hifpanico dicitur Marchafita. SOtol*
cfeafif* . • „ — - ■ ,.
2. Mansfeldiusin fluonbus candi-
disfexangulis,non pellucidis. &itl
gofoegdtar fupff ertt$/m wrificn fc#*
«ftd&tmflafiat- '
yGoogle
TlT.XXlll. PY.RlTUBi
5. <31ebofus,inquoplumbago<ft
£ QVIBVS IGNIS
elicttur.
r. /-yUbofas , prorfus aurei colo
Vjrris; < £incf(inm$otot$iei$
2. **Iebolus,angularis. (ginftwg
voUtrttftn.
?. Cumfilicedurifsimo cadido mi-
xcu *- S&rt «>«'lT«tt §om{fon wrmetf,
4. Teileilatus.
?._ Angulofus,cuius corium plenu
eltfluonbusc3ndidis,fexanguIis,pei
lucidis.
& Spongiofu|,e granis partim ro-
tudiSjpartim angulofis , compofitus.
E QJTIBVS IGNIS
non elicitur.
t. A Nnebergius, angularis, m
-TlLpyntecandido. .(SintOiA
1 Gif.
DigitizedbyGoOgk
PTRIT^E, 80
2. Gishubelianus,inquochryfocol
la iiatiua. 4>armn rin Ut& gran.
3. Gishubelianus,inquo plumba-
go ftcrilis, pici fiffiilis. ^Dorinit «W
fcgMtntt» ' .
4. Gui annata ochra pulchcrnma.
£)artnn rin fc^n fcrcfgelfr.
5. Annebergius in faxo candido.qui
fecillime igni liqucfcit. ^ttUWtffcr
V+ARIQRVM COLORVM,
e quibus ignk non tticitur.
1. q P6giofus>aurei, viridis, cocra
jj)lei,violacei,purpurei,cine-
reicoloris. <Stn lu$ cr u?<#rfte£ »on
welfar&ett.
2. Aurei, rubri, purpurei, ccerulei,
viridis coloris>in fluoribus candidis.
3. Zonkisin lapidecinereo,colo-
risaurei,viridis,coerulei,purpure!,ca
didi,iridi cceleiri ita Cmilis,quaficflet
depi&a in lapide. ^tnftc^ t?on fc£&
nm farkn/emem rdgen&ogen attltc^.
4. Aurei,vindis,violacei,purpure!
byGoogle
*
T1T.XXIIL PTjtlT <AE.
coerulei coloris,in marmoremetalfi
ccquodinrubrocandidumeft %
eimmltyhfatbnmfyat.
$. Coloris aurei,rubri, viridisjcoea
lei : quo tinclus eftlapis ferri , cruft a .
ceus , ferrugmeus. £m triofftttafi.
twa'ag4o3tm¥a?fftm$/<mtinetoth
&lbmf(§itbU%tmtifmfuM.
6. Cupro polito fimiiis. (£in ts*
t&crfitpffcrficfj.
7. Pyritisrubri granulaminima,in
lapide cinereo , duro , fiori *ris fimi-
iia. ^m roigcr angsfptmgut Hmty*
uthtpffttU^/anff emem gran>m fom/
flememgef&men %ffergfcte§.
RVBRl COLORlS y E J
qao ignU non elicitw.
tm R v bcrdurifsimus Mebianus,
iX^fpidi rubrs fimilis. <£m'
rot fjer §awr fitpferfi^/itrie em 3afpt'fc
C/iV^ £/ COZQRIS, E
^uibm ignis eiicitur.
■*• JN candido cinereus,fpongio«
JLfus, ^Bctfsratpcrftef.
Fluidus
DigilizedbyGOOgk
FTRITJa. . u vv;*
2. Fluidusinochranatiua. @rtn$T4>
perf&fl&crfief?.
j. Cui plumbago metallica annata
eft. &mttntinf%6ntt gfan£.
4. Spongiofus,A<}uapyritisitatin-
ftus & infe&us , vt extenor cutis, aeri
purifsime polito fimilis Cit. ^mptttt
ficfcarftcj?/ocr w ftej5tt>a(fcrfc^ort fu*
pjfarrotjj gefer&i / Das er fur ctn sefctaetf
fopjferan$»fe§m.
£ qvjsvs iGNis
nonclicitur. -
u- QPongiofus. S3otter t&$cT«?tc
Ocm f(|n>amm.
. 2. Cui plumbago fterilis , venas aeris
fimllis.adnata. &aran etnc fupffer*
Menoe.
3. Rarus , faxo arenario molli fimi-
lii. €tmmmt{fenfanef(ietng(eicfj.
4. Spongiofus > in quo funt cruftat
quadratas c fluoribus candidis , mul-
tipliccs • qua; ornata: funt granis,ru-
brijpurpurc^cocruicbviridisc^ coio-
^Google
ttT.XXm. FTRlTiAB*
vtottfti$u $Hjc/ fcorattff UtnUin *>o«
t«t fat&i^twfiefm.
5. Glcbofus Kutzbachius , argenti
&£risferaci&imus. J^altineifttpfffl
»nofi&er.
6. SubcinereuSjSuacenfiSjVaJdedu
rus. (gin f$n>ars$rattwer "ficjw ttt$
»onf«pff«rt>n&fi&cr.
7. Spongiofus,cxhaIatione ardcn.
ti tin&us nigro coiorc.
8.. jCincreu$,longus> quafi e mul.
tis virgulis compa&u$>qui contincn
tcr atramenm cxudat. 2Cfe ttott \m
$m rfiffldn/ xoit titiUfem$lilkfam
gcfogt/ fcarattg tagfic& £ttpff«rtt>af$ti
9. Glcbofus,Hildcshcmiusjatr3-
mcnti parens. <£in grattWer f upff«r>
fkm/fearauf? tagucfyfoerarotottier **#
|ettffi^ r" upffertoafTertrettfft.
10.4 Glcb ofus Radcbcrgius,cx quc
fulfur excoquitur, <£)ara«p tttattt
ALIO
DigitizedbyGoOgk
kALIOTlVM COLORVM JB
quibtn ignisnon eUcuttr*
r, /"lOerulci coioris , fpogio&s*
i. ViolaceicoIoris.,ip6giofus»{£ttl
wlbiauMttifc
j. Purpureus*
4, Purpureus,in quo chryfocoik
iiatiua puicherrima. <£m &:«tmct
&$/fc*tmt fdjort 6mf gr$t.
5. ColorcpIumbagiEdfimiiis. ^in
$J<m#a<l?ft$.
E Qjro TGNIS
tlicitun
t. X Ylgcrglcbofuscarboniterre
X>( ftrifimiiis. £ttt f$ft>«fl&*&
(k£/f$ethfofatdft$*
2. Pyrites fteriliSjqui igne lique-
fcit.-ideoqjmetallis locoplumbi ad-
ditur, vt Jiquidiora in excoqucndo
fiant.anoflrisvocantur<Sfdn. f0&
wfwmfimfit/mtWm&faH on ftatt
L 3
»Google
27T. XX7IK * TIi 7T\AE* 4
3. Pyritesuquefcens. ^lafjp&ttfitf.!
,4. Vcncnatus,qui.plumbicandidi
venis adiungitur Eberndorfi. Si dea-
quainqualotus fit, authomines aut
animaliabiberintjintereunt. <£fo
gipger ficf^om ft><#r ©arinn mm
in toefcfc tf /ooer oae t>arDttr dj/o oer &a*fo
fecr jW/jf ir fa «&# »«* taraonftiiwl&
-, PTMITE S PoiRENS
fuccorum.
1. TN quo chalcitis gignitur.
2. Jjn quo Sory.
3. JnquoMelanteria.
4. Cinereus, e quo atramentu con-
tinentereffiorefcit. ' , t
5. ArgenteicoioriSjhivenaargenu
viui.
6. CromenauiusinMorauia 3 exquo
fuccus jndies exullat, qui fulfuri ru-
bco pellucidofimiliscfi, <OtX CMOtl
ro^mfdjtttf&clgfci^. ■ - _
DigitizedbyGoOgk
?. P~7JtlTJi& V
MZT\ALLORVM V*4-
* rtQrumfmilis*
t TSYntcs aurum in fe contines.
I -2* X ^Argentofus*
j 3. Aerofus.
| 4. In Lygijsrepertusauri argentiq;
jferax # : ;—• • • ^ -
| : y, Bohemicusargenti&xris.
| & Aeris plumhique nigri foccun-
7. In quo plumbum nigrum & can
l Glebofuscandidusduriis. (£itl
oaffcrf kfybm man ftudicfy fmitf/ tnwi>
tfjf t>t€6tt^|ctt|^:au&cf*
9. Duorum aut trium tefticulo-
rumfpecicin aquis repcritur colo-
risaurL
10. Colons argenti , qui ab exhala-
tione"virofa>cplore cinerco eft tin-
L f ■--'-'
yGoogle
T2T.XXUIL PLVMSIVM
PITMBV*
* nigrum.
. *♦ pLumbum natiuum * fui colo^
* ris , fed impurura. ^S&igttl
3,. Vena; plumbi mgri apud Vbjos
candida,fiuoribus candidis-non pcl*
lucidi§fimilis. ■$bkgtit&.mi$ §m ffift
5. Vcna pIumbinigricaadida^iiuoT
■ri^q^andidis,pcllucidis fimiii* > co-
piofe diues.ex ccjitenario cnim fiunt
libx» pius quam fcxaginta plumbi
mgvl
■4. Caldcbornia^ margs cinereafir
miiis>
. 5. Lapidi arenofo candido fimilis*
6. Siiici metallico firniliSjin quo
srerml^viuifulfuris apparcnt.
, j* H PpIonia>cuxa ochra natiua
«lixta.
g/ $ Flores pluqabi jiigri, corallii
Baui
DigitizedbyGoOgk
£ Flaui, fulfuris lutei lineispleni,
vadcnomcaplubo&fulfure, ^&fcg*
mfaV <£m geikr Wtftifr&iL
io, ^Plumbumgrum Villaccnfe co
aom. &ro'Mcfy&a*fc& ant>tttitf*
ftjtt§**t*-- jV " ~ ■ "'■ " '"• ''■-
n, E Palatinaturaollifsimti, ®att&
12. Depaupcratum. ^rtfdj &#*:
K^t rricfeam&te^ - - r ^ /<« .
15. Diucjfc.- 3Ut4&t<9/l>a*Sttttftt>
IffjMt. :
!,i4. : Inquoaijruas,c: ^^^. - -
ij. Inquoargentum- JP#& J
>tf.:&!geg& > ciiprG &.aura mixtu.
2&M& „ ' *'■' ^-'«
i 17I Depuratum.-3Cd«i&^/^»matl
ftj&eHam&JOttcijk .■....'
18. Efpumaargentt&moiybaam*
confedbm.v _ $attbl<9> ;- - - - I • _
! ie>* Eipimi^rg^^^ 1105 ^^
20. MetalJislncxc^uctt^a4cfci
iam, ^a*m«ttittttt$*ad#8 W5*
^Google
1 21; r GranuIatum vtnominankl^
fmnttoty. - • -
22. .Inminutifsimum puluerem vet
granulareda&um. £)ae maninWt*
«ci>ig.$S&cnr" Itmmfanbtftigm fomtifc
2 3* ^f Ochra plumbana vuigari&-
24. Qchraplumbanaoptima.^tVf
S^ $*»*$&. .:;■■*■--.'>;'; ■•'■■■:.'
25. ^fCerufla. S&fcpftKf. :
^; Ccrufla natiua -ex agro Vicen-
tino. .
2 7« ^MiniameceruflavftafaSuffi.
f&cnma;c/"E^iro«r*.3 ■ '-';.'.-■ .:i
l%c> " ".':^*-?
£29,- Sec^idarMmje plumbarip lapi
de,quiargenti plumbjujj fertiliseftjj
^"■iS^e^;';?...-;-.;.'' 1 ! '.?:'
30. Recremcnrum^upd jep!ua&
bp]^^a^rgentifacTsoi&jpe'moly'
b^e^^^aktar.-r^^gfi; ; '.os
•Sfc* B^cisemeataj:an{idapumbi:ni
griGoflariana. ^nffcra&jlrwfr :i
£ -* ' " . Pium-
DigitizedbyGoOgk
*$jj Plumbicutisimpura. &tt«i*
ear<#ric&
,%. ^Plumbum viignisincinerera-
refolutum. - - ''■".'
34. Cinis plumbarius chcmifhru.
35. Fumus venenofusluteus,quiat-
t5ilitur,cumargentumapiumb6 fc-
eernitUr. ; ^&flf $$f %# fcfe$rau£$A
wmtt man fcasfci® Domfa6!«r »maucfe|
(cpftiamrtDtefw^
^5. :Plumbum elotumDiofcoridisv
37. Vftumpiofcoridis. v. ;:
^ PPIB VM
' L candidum.; . *V r " -"
-1. pLurobom candidum purifsi-
± mum, effoffum inVaUftloacki
mica, ©eingm tin. . _ ~
■ z._ <jranulap?.r!iacan<£d3,.qua5 Ia-
uanturprope Vallem loachimicam*
3. Ramenta prumbicandidi^que. ia
*: : l 5
DigitizedbyGoOgk
riuis/soliigtmtur* ; S&itt&ftiftnifa
4. Plumbum candidum purifsimu*
BAtmumjScKisiccbcnualdfcfioffum*
.5.: lapilitAidcubcrgij cadidisfluo-
ribus peliacidis fioailefc %Bti$<tiW
graupm* r
6. Lapilii fiaui viuo fulfuri fimile*,;
raHegniftomctalio. 5&ac§$<i&< ittt*
gmupmauff &ror#«a#» -
7. Lutci. .,:,,_■„' .;■::.. ■.;:.:..,,.
,^i: :enkci coloris. $0%<f&* Sitt*
graapm. -^ ••■.."-'■
$. PurpureL
10. ^iridcspropeSchrcciejtbcrgii
in aquis rcpcrci. ®lM»t $ma,rattpmj
fomonaujf t)cm @^«tfm&crg<t»4fc^f.
il Aibiin fiuminibuscoUce^L ®e-
faffamift&imttet*
12. CandidipropeSchncbergumin
riuis inucntL; ^«fl(Pgcfof« $itt<
grattpm. - - ->'■' ^■■■■<:-y:~. ;
jj. Nigri minutilijquos flamina.de-
■ ferun^-^f^r;:: v ; - '- -'• <?
? - Ni-
Digitized by
Google
t£ Nigriparui. getoercrV
ij. Nigri mediocrcs. &Kg0ctiV
16. Nigrimagni. ®jofcer#eitt.
17. Lapillus nigcr, omnino fuus&
parus. <£in gefcfcttfc/ o&cr fc§: rcidje
$«ntt"erf*eirt.
18. Lapiili nigri & flaui,mixti,ex Hc
gaifto. @eme^cr$mjt«m5um^)mgfl.
19. Nigriparui,&bracl:ea:plumbi
candidipurifsimi,in fluorc candido.
^(dntlmgraupcn/»nt>reittgc&igcn Sin
inttJCiffcnpfFctt. ,Y r • ,
20. NigriSchlaccheualdenies mla
pidemetallicocandidifsimo. ^ttCi*
#mwctftcn<ttscffc
21. Nigri inlapide raetaliico cme-
reo. 3ttctncmgra»cn^ttci^.
22. Nigri mcdiocres in marmor»
mctallico. %ntimmU$fGX$ni&mfi
jfcm. r
23. Influorc candidopellucidoicx-.
aqgulo.
24. Bohsmiciinlapids arcnofo na
^Google
2$. InlapideferrL
z6+ Inlapidefpccularicandidopcl
luridoSchlacchenualdak
27V Cumpyrite* ;
2S* Nigricinereicoloris* @:att)tt
§tt>ftttn ;^[
29. Lapis plumbi candidi in filicc
metailico. &inhw&tm{intimttt§at*
tm§ojnjfdtu
50. Vena plumbi candidi , in quo
cadmia metallica. &0UH ttt CtttCttt
31* ResfofsiUsmic^argentl fimilir*
&mmi§fi&L
32. Plumbum candidum Anglicu
optimum & purifsimunu (£ttg{ifc§
$ttttt«
53. Candidum purilsimum co&ura
Schkcchenualdenfe.
54. Adulterinum^cui plumbumni
^meftadditum. ©cfctfi^fjttt-
35. Inquoargentum. gttt Da$$*
56. Durum* $#Hit
Molle
DigitizedbyGoOgk
ly. Molle; &(fymibi§Utt*
58. Ingranularcda&um.
39. Molle canccllacum. ©£$§#*
tm$m/obcr fouf manegfie.
40. InpanesformatUjduru^tttjf-
41. Exrecrementisexco&ii. &ott
42. Ccruffa e plumbo candido. ,|
6patti^M^i»etf.
43. Lapilli nigri fteriles , fimiles for
ma & colore lapillis nigris proie&is.
Quandocum iapillis plumbicandi-
dicoquuntur/plumbumconfumut:
& quod remanet a indurefcit > & macu
lis dedecoratur. €5tS)Jtti / tauU im
jta fcas Unjmatfyt & fpioH mtti> $<*
44. Lapis plumbarrus Annebergi-
us,qui maJIeo fra&us, argill^fit fimi-
lis: vndc catilli conficiunturjfednon
apti ad metalla propter mixtioncra
plumbi aibi,quod lapis in fc cotmcL
pw cr§mit&annnnif^||t{|(ts/t>ttn&
yGoogle
TIT. X X VI. jF L V MB VM
Sm&fo&arinnm.
4J. Plumbum candidum co&um,
cui plumb um cinercum cft additum.
€Qtt&fw[®unUiftt.'}
46. Rccremetum plumbi candidi,
P LVMBVM
cinereum.
I # T T OcBifemutumnoftrimetal
JLi^ v <>cant:&folecab ijfde
tc&um argeati nommari^quia eiar*
gcntumfepcfttbfidct. 3B$m&/
2. Tlos plumbi cinerci candidus*
&inmn$mi$mtttUnmu
3/ Purpureus.
«4. Rub ens.
5. Plumbumcinereumnatiuumpu
rum,quodin montibus vicaloris in-
terni e venain lapidem ftiilat , & for-
mam fUift Indic* acquirit*
Alde-
DigitizedbyGoOgk
CllVBItEVM. 51
'€■ Aldebcrgiuminlapidechicreo
duro. (£in w$mfo in nrxm gsatem
jfci».
7. CruHaccumcVallcIoachimica.
6otf$fiKtfcfcfc$t>
8. GlcbofumSchnebcrgcnfe^inla-
pidenigrofriabili. &tU$Mif<ia&
nsmmur&mftdn.
p. Inlapidecandido. l
jo. Infilicccandidoduri/simo.
a. TclTcIIacu in lapidc cincrco plu-
bi cinerci. Znffmtm 8ta®ttt tt#»
12. Venaplumbi cincrcitorrefa&ai
inquavi ignisgranula argcnti purif-
fiai fimilia extra&a cmincnt. Qin
gariptftwgmftc/ter »ofitf fiikmtifiit
tstyffkinfU!&*
13. Plumbum cinereura cxcodum*
14. Panesepiubocinereoimpuri.
ij. PanesplumbicinereipurL
16. Plumbumcinercum rarum e&-
coctum.
J7» Vena plunabi cinexci vft* , ad t-
^Google
TITXXVII. STlBf. \
fiimfiguUrum. ©afironfar&/&amft
18. Recrcmentum plumbi cinerei,
croceieolqris. ©*l&<tt#ttt& fctya*
tfm.
STIBlv
rTibi Roma* efFofTum in Clr-
1. rrTibi Koraa* eiioiium m Ur-
j^co Flaminio , molle & »igru,
&crultaccfi 3 inftar magnctidis. 3tp*
2, Fofsilefriabtlcjpolitoferrofimi-
le ex Ilua marisTyrrheniinfula^ 3(up
3/ Fofsile Boemicum m filice can-
dido.
4. Isfeldium cxHcrcynijs, quod \
paruis^&Iongis &rotundis crufiu-
liSanguiads quafi confarcinatum e&
inillice candido*
5. Stolbergiumdn quofuntfiuores
candidijfexanguIijpeilucidL &toi*
Panno*
DigitizedbyGoOgk
TtRRVM* tp
i. Fannonicum/mquoaurum <5c
jiumbum nigrum.
7. £ Stibi vena galcns flerili fimU
is*
8* In lapidc duro,pyrit£ argctei co~
oris fimtlis*
9. Stibiinvenaferriinuentum. 3**
Mftfcnffcttu
10. Nafccnsiuxtafchifionlapidem
propc Friburgum in Mifnia*
11. Sdbhquod multa codione ia
phimbum mutatum eft
12. Co&umfcifsile*
ij. Co&umfolidum*
14, Per quod aurum purgatumeft*
£cr&urc& &olbt g«sef[wu
iy Panesefhbu
i& RecrcmentafUbu
FERRVM^
I* "I^Errum purum fai co!oris>in
X teius vcnis repertumin &ifm
M
DigitizedbyGOOgk
T2T.XXVHT. FEJtZVM.
lice candido. 3Um Q&i&n't$tfc
2. Noricum purum m arena fltirai.
- num repertum , quod nunc Suri.ma
nominant. Dfomgm>a$fmc9fm.
5. Lapisferri,iecoris colore,Go|
dccronachi fcffusinFrancia, in quo
bra<Se£ auri purifsimi. £*m p$$
,fl«6wD«jrittttflcmmic|t©o(W.
4. Lapis ferrijiecoris colore,ibide
inuentus, in quo bracte» argenti pu-
rifsimi. &atim f&ttidtt / Wtt g$$
mmtt>€i|T<mftte
5 1 . Cummagnetemixtus. (£ittty
Jm(frm/i>af3)c*aa,tt«cr.
6, VenaferriGishubeliana iecoris
colorcfolida^dura^ponderofa.
7, Iecoriscolorcbotryitis. 38tl
mwtmxlitfy tttfnflrauR.
" 8. Iecoriscoiorein filice candido,
itamixta, vt marmorileucoftido fn
fimilis.
9. j-Venaferriaerofa. C^pftttfMl
t>cr auc^ f »pff«r ... ,
CoH
DigitizedbyGoOgk
PBJtltVM. $&
io. Cobalto mixta.
ir. Inquaplumbumcandidum*
12. lecoriscoIorefpongiofa^ToV-
gana^equafcrrumcopiofe excoqui*>
tur. tuaxaup matimi cpfcn rcnnce •
ij. Jnquaplumbumcandidum*
14. Venaferriinlapidefifsili.
ij." lecoris colore, optima. €5f6*
f cfrodj c^fm.
16. Norica* exaquis ferriferis con-
creta. 2Cu§ fccn cVfcnfcQiiiJigen »af*
(wtn&cr©farmar&
-17. Saganaj in Lygijs : qu^ quando
cruitur^iterumintra decennium na-
fcitur. £>c? ftferon^fHr fieccfef? f.
18. Nigra^durajpohdcrofejCerebro
fimilis. ^inborfoc^fcncr^ ^
19. Inter Hoenicham oppidum > 8c
VeteroceUam>inpago CaldofanOj h
puteo eff ofTa.
20. Intcr Francobergam & Chem-
aicium e puteo cHolia > qus intus o-
chram continet.
2i # Nigra a dura a lapidigagatifimiliS 3
U z
yGoogle
T2T. X X VIIL T * % *" VM.
c rnulds quafi racemis conftans> ab
vna gleba aflurgentibus, ab exhala-
tione fubtcrranea croceo colore tin-
&a. &in fc&war&cr fcmcf icfetcr tyftn*
ffettt/obmvon (>cre£ttntterung}c^n faf^
frangri&gcfc^r.
22. SuicoloriSjCxhalationcardcnti-
nigra tinfta-
'23. Glebofa,fui coIoris,qusfimi-
lis-gagati * nigro corio obdu&a cft.
<Etn ftcfetgratscr cpfcnpctn / fccr mit cincr
fc$&ar$cn §a«t / gictcfc cincm poitcrtc»
agsffriniftcrfcgcntfl.
24. Cinerea,fcopisfimilis*'
25. Hxmatitifiimlis*
26. Lutea*
27. Incinerconigra,botryitis:qua-
£ egranulisgagatis nigri eflet compo
lita^ia Euonbus candidis.
28. Inquaplumbagoftcrilis.
29. Inquamica. &arinttmippi*
30. Inquapyntesaureicoloris.
31. Plambillenl^ftcnliptccofimi
liSi
yGoogle
FFItXVM. ft
32. ^Ferrum co&um. ©arcnol
33. Ferrum viuum,P!inij. C^fflt
mrt&cm magnct &sjfrtc$c7 fo»,f aj?5un<j-
lcm.
34. Venafcrrivfta.
35". Vcnaferri lota.
36. Ferrum Noricum optimum, ex
luto in aquis ferrugineis coagulato,
co&um. ^ifmfomanin^tcirmarcf
<M§fc$fo$macfcf.
37. Terra lutofa, e qua ferrum No-
Ticum excoquitur. <SdjUdj Darattf*
man cpfcn rcnnct in <5f cirmarcf .
38. FerrumIlmenanu,quodad(yI-
uam Bacenim, e terra fpadicea coqui
tur. &a$ auf? cincr f cffclbzaumn crpcn
gercmtf nnrof ,
39. Quodexochrarubiginofbqua
■Ubcrcrfc vocant,excoquitur. 4.0*
&crcr&
40. Quodexaggcribus ferri anti-
quis coquitur. 2fo£ aitcn fint>cr|jat* ,
M 3
DigitizedbyGoOgk
TIT, XXYllh FERRVM.
itttgCt!tt$t. ' 1
4.1. Ex recrementis cupri cocrumj
qusin cortinasfundoremanet. 2,1$
f ttpffcrfc$aif m gemaclf.
42. Durum:quodin fundocatini
purumremanet, quod difiicuhcr du
citur. %miti)fm/»i$chmfii$tyfcni
taeftcfetttnnneniftgrwnDtf^.
-43. DurumSmaiachaidenfe* -^otf
*9fa!/@eitfcnet>fen.
44. Tenax,Sueuicum. gejjeetfctt.
45. Optimum,quodinexcoquen-
do in fuperficie natar. $em cpfctt*
45. Rimispiena. ©d&tffir^/afcfett*
47. Aquoretra&arecremeta. @<
fmDcrfe^fcn.
48. In aciem mutatum, multipliti
extindione. &ta§c(/<oWr a,e§et1tf
c$*en.
49. Cui acies addita. ©$&$#
^fcnz&aranflaftc. gcfciitvct§f.
50. Ducule. ^cljmctbtgcpfcn*
fttwr& 51» Fragiie,@p»2»ci?[c»/tmui«9^
■".".. Ba-
DigilizedbyGOOgk
FEZXVM* $\
52. Bacillaferrea. (£$fm$ftbt.
53. Laminajfeubra&esferri. &§*
fem&ecfc.
54. Ferreafila. <£$fett fcjaatfj.
5J. Ferri fcobs elimata. (Etyfcnfirff
j<J. Rubigine fcefum. 3lo$i$fyfm*
57. Policum,&icaarre prajparatu,
vtferrugmemnonattrahac. <£$fm
58. Policum. S&miityfmwoiittt
59. Inauracum. S&r^uf&fe^fen.
60. Argentatum. c X$bit(i t Mn q*
ftxixu
61. Plumbo cadido obdu&Ci. &er*
tmte$)fett.
62. Aqua acramencofa inss colo-
ratum. @5eferfct e$en.
63. A natura foncis Cepufij in zs
mutatum. x
RECREMENT^ NI-
ora ferri,
&fyvm<tfittotr>
U 4
yGoogle
TIT, XXIX, STOMOM U*
i. Cincrea.
2. Cxrulea.
3. Fabrorum. &$ttrit>fc$acfctt/e«
t>arfmt>eir.
• 4. Defilientia de tnaffa ferrea cali-
da,quando denfatur>& pulfatu mal-
leis iigneis in maflam redigitur. <gy*
fmt>a$to<d>(¥iin$tjmnn mattcs Swf^
tnmttdU,
5. Bra£tex,qux de ferro defiliuDt,
quando pacilia mailcis magnis faci.
unt,quipuspo{teafabri fcrrum acu-
unt. @:p|Tcr§amm#$acf/&amitl>K
jc§m0jt4c^ktt.
STOMOMA
fcu acies.
1.' ^^HalybisvcnapuraexNari*
V^yfcis > feu Votlandia prope
Fichtcibergum." $i%tifbtt$if% $&
fdflcm* .
2. Stomoma cx vcna Chalybis ex-
co£uffl<
DigitizedbyGoOgk
S TO MQMU. ff
cofium» $«wf!a§d.
3. E ferro optimo co&um. (£9*
4. Venachalybis cinerea,diues.
(£m rep$ff a§#«n.
j. Acicsdurifsima. Stemftcfytl.
6. BaciUa ex acie fa&a. €>fa&«(*
7. Brafieaj long« e chalybe, qui-
bus mouentur horologia, &inftru-
mentaaliajquaerotisverfanturincu-
linis, & locis alijs. ©fcMne fa&OM.
8. Squame.chalybis. ofa&et§am*
HKrfc#acr*.
9. Qhalybisfcobeselimat«e, $<#*
fpam»on jia§<f.
10. picum chalybis e fcobibus eli-
matisfaclum. ©fo§clp(.
11. Chalybisfila. &tf$m fcaaf§.
iz. Recrementachalybis.
13. Chalybe» acus. <5f$(§mtf
ittp«(tt.
M $
yGoogle
7JT,XXX.
alcyonia,con
ch&> &* 4&t* % u & cxfalfo liquorc tri<t-
rk> & cx eiusjftuma* cum U-
nuifimisforiibmpcr^
mifldiCQcrefcmt*
- 1. A Lcyonium Ipongix fimik*
" *' 2. jf^Figuralongiufcula.
j/Milefium:
4. Fungiflmile.
5. Pila-marina. $$ttthaUt*
6. Spongia. <5<%mmttt.
7. Spongite5. <5^tt)ammf!dm
& Corallium rubrum, £ojaU«$*
9+ Subrubrum.
10, Candidum*
' 11. Nigrum.
12. Melicera>veIfauago.
13, Androfaces*
l4 # Solmarinuj. $ftm&08n£<
ij. SteUa marina pe&inata. $0?*$
porne.
16. Stellamarinaleuis.
Echi-
DigitizedbyGoOgk
CONCHlAE. ?4
17. Echinus ouarius. (gin Wtt&flf
jSBwfed/[o&cr <5# «?p.]
18. Hippopotamus,ideft,caballus
marmus. €0?ccr ro^Tcwj-
19. Cancellusinbuccinatuberofa.
£m Utin$t<b$km/m dnemfcfcmtfro*
§cuptein.
io. InTrocho.
21. InNerita.
23. Oua Canicula; pifcif.
23. OsvelteftaSepis. ^ifd^trfrt,
24. Lepas,Pantalenavulg6italis.
2J. Tellina ex mari Adriatico.
26. Ex mari Tyrrheno violacei co-
loris.
27. Purpura,
28. Chameleuis. . _
29. ^Peipris.
30. Afpera,
31. Nigra.
32. Pe&en maior. ®icf%$tc&*
$tofc$em.
33. Minor. Mm%Mf>H$8tif$tlw
yGoogle
TIT.XXX. lALCTQNTjt If
54. Candidus*
55. Lutcus*
56. Striatus*
37, Pe&uncuius, altera parte aum*
tus*
38. Pe<9:unculu$candidu&
39/ Cinereus*
40. Corallinus*
41. Fufcus.
42. Fufcus cum croccis maculi&
45. Niger.
44. Conch#ftriatar.
45. Candtd^nonftriat^
46. Conchaakeralonga.
47* Conchuberugofsc*
48. Concharhomboides.
49. Concha fafciata*
50. Matervnionu. ^erlmmte
jr, Echinata.
52. Depreila,
53. C«slata,cumfuoopcrculo«
54. Qperculumcochlea^velvmbi-
liwusVcneris. ^mflHwtioM*
Gochlea
DigitizedbyGoOgk
CONCH<A& 9f
5$, Cochlea cylindroides*
56. Trochus.
57. ^TTurbopentadadylos*
58. Turbines tubcrofi,
59. LongL
60. Acutiores*
€u Obtufi.
62* Leues.
63. VirgatL
64* Scabri.
6$. Turbines intra iponglas mum~
tC£.
66. Oftrea cum turbine tuberolb*
67. Oftrea. 4>|?nm*
68. Limnoftrea*
69. MytiluMuulu
70. Buccina*
71. CochleaVencris^fiueMurex*
72. Mutianus.
75. Cochlearum Vencris quatuof
fpecies,
74. Solen masavel daffylus*
7> Onyx«
yGoogle
TIT.XXX: <ALC7 NtU.
7 6. NeritjeAeliani.
yj* TubulijVclSiphunculi.
78. Dentale.
79. Entale.
80. Vnguisodoratus.
FI N I S>
^Google
CALCVLORVM
avi IN CORPO*
HE AC MEMBRIS HO-
minum innafcuntur,gencra JC II.
depi&a defcriptaqj, cum Hi-
ftorijs fingulorum ad-
mirandis:
PEH /O. KENTM^£NVM
DrefdesfemMedicum.
TIGVJRI. x $ 6^
DigitizedbyGoOgle
VIROfPIETATE> ERV- ;
ditiont i 6tmagnarerum cxperien-
tiapr^totiiGonradoGeinero 3 ar* \
tis Me£rae do&ori^amicoflio
Ibngerharifsim o, loan- :
rics Kehtmanus Dre& ^
; •-denfisMedi* ' * "
•■"'■ • .-■'--;; '■'■-* cusS. - - ■;■-
\ die Decembru^ \Anni elapfi
j i 5 ^ l.-adtededi^getiui abs
[ r? 5 ^/> exinuk &* amice di-
HO leaejMcrdm tantifoer face-
m dendiftH? lihri 9 quem de Lapidihm atq;
Gemmkparah^eiHsq; adme dederas fjieci-
me % donec alteras a me acciperes^quibw cum^
tlicjuid qnod addendum (rneo iudicio) no in-
tommode putarem^mifjltrus ejjem.
Eius igiturfetitionu hanc habui caujam^
fMcum eo in iibcllo -yidijfem^-yarios atque
iherjos abs te pingi dejcrihiq; lapides 5 quos "
k terragenrrari & crejcere confiaret, nou
<j£a a
DigitizedbyGoOgle
incommode tefaclurum arbkrarer>& bom
imenusgratam operam daturum ,fijubtet~
ranekijiis eosaddiderk, quosinhominucor*
poribus^eorundemq^membrunafii experim
tiadocui^eosq; nominm firrna rgeneribusj;
^arios:quiquidem doflkpariter atque indo*
clis maiorem etiam admirationem mouebux,
qmmittupfiquiinterragenm^
In qua re n>t meum quoque fiudium tibi pro*
barem , aliquosex ijs quos corporibm humt*
- : nisinnajcicomperimusjepittos dare*
.'. &quibminmembru&perfo-
' " nisfimulifuerint reperti^
-'-'"-'■' paucis fubijcere
-yoluu '
L\APJS
yGoogle
LAPIS IN CERE*
BRO HQMINIS .
repertttt.
L •
I R. clarifsimus Iohannes
Pfejtyartium & medicinas
doitor, in Academia Li-
pfenfi quonda profeffor>
a&inis & praceptOr mcus charifsi-
mus>faepeinter praelegendum publi-
cenobisauditoribus narrare folebat,
fecurationem fufcepifle hominismi
feriat<$ inopis,vbi primum Lipfiam
redijfTetexItalia.-vbi complurcs an-
nos egregiam Medicinae operam na-
uarat,& maioris diuitisqjnofocomij
Aa 5
DigitizedbyGOOgle
£>£ CALCVLIS
FlQreminicondudusmercedc medi
cus fuerat,yir magna dodirina & plu-
rimo rerii vfd, nam & a phiiofophia,
arte Medica atq$- Aftrolbgorum fcien
tia prgclare inftru<3:us 5 & Latine ata$
Gnece infigniterdo&us erat;is igitur
cura fe egiffe #gri cuiufdam affirma-
bat 5 quidiuturnQatqjintoIerabilica'
pitis dolore aHepfuifletexcruciatus }
vt dies no&esq$ nullam^prorfus quie-
%i% caperet partem. Interrogatus aut
ipfe.aut quieitum miniftrabat.quid
iibi pr^cipue doleret^Capitis rpnti-
Tiuo cruciatu fe cpnfici aiebat , quem
iibi Mpri efia cpntraxiflet. Nuili o-
gcm:mm j>arcens MAdicus, oqines
adhibui,t machinas, -nihil intentatum
reiiqiiit JL iinbvero & fuisipfefumpti-
busmedicinampauperi^grotocom
parauitjVtqupquoriipdo pofletjan-
guepti jopem auxiliumc^ ferret, fibiqj
ampliisimaininde mercedem qu^re-
ret^gioriam. Sedin tam dubio atque
fkiip^tG caiu ■■ j q'au\c opram ludp*
'fectc*
DigitizedbyGOOgk
IN COSPOJtS HVM. *
fccifcnulla qu# fanaret medicihaytan
tojnalo reperta fuit,seger perpetuis
doloribus>ijsi^accrbifsimis fupera-
vas vitam morte commutauic ; Hic
pr^didus do&or lohannes PfeiL ho
mo induftrius&fideHs medicus>cu
arderet defiderio cognofcendae cau-
fetanti cruciatus, quofacilius & re-
fiius opitulari alijs fimili in cafu po£.
fefca defun&i cognatis precario im-
petrat, vt diffecarefibi caput mortui
Eceret. Erat enim inter c^tera dona
quibus clarebat ? etiam Anatomes e-
gregieperitus* Quod cum fecifiet*
mcapitis aperri cerebro iapidem re-
perit magmtudine & formaMorL co
lore autem quafi pullo aut cinereo^
quem deinceps pro fingulari miracu
lo raulris oftendit, Difcipuli & au-
ditoreshuiusviriinterc^terosfuerut
pnecipui illi & pr^flantes viri > D. V-
dalricus Stendlerus phyficus Laba-
chenfis , D. lohannes Sprcmbergius
:phy ficus medicus VratiilauienfisjD*
Aa 4
DigitizedbyGoOgk
iMatthias Cornax* Gefarex maiefti
:tis to^dicas Vienn», D* Vvolfgangus
-Meqrcrus philofbpbias &:medicins
*pro£e£br m Academia Lipfenfi , vir
f>ietkte &do$rina fingulari , & artis
Medio$ peritifsimus ,tunc temporis
omnes artium & philo£bphi#Magi.
flri. NonmuItb|)oftidemDiohaa.
nes^PfeitLipfiainaalam accitus fbitl
-duce Saxonise Mauritio, cuius corpo
-ris curam egit>donecanno 154 4X1-
pfiecalcuitdoloribus confe&us evi*
fadilcefsit/
CjLLCVLI 1N TON~
jillkjkucium
IL
r T mirum eft atqj rarum in cere«
w bro humano lapides nafci:iu
nonminusfortafTe admirationis h*
bebit,quod in tonfillis , fiuefauciutr
glandulis (quas a fimilitudine Amy
^gdalas dicimus* quarum munus d
_.. .. hu<
DigitizedbyGOOgk
IN QQ2lP<>Jt% HVM. 3
hurffote ex cerebro in x?p*i&S! deftil-
lante,faliuam vocant> fauces ipfas &
laryngalinguamq$,atq$ adeb omnem
concauitatem oefopbagi ad orificiu
vfq* ventriculi irrigare) cakuli quo-
quegenerentur>dequibusvir clarit-
£musdo<SorIohannesLangius s illu-
ftrifsimorum principum coraituPa-
latinoru medicus ? fecundolibro fua-
rumEpiftolaruraraedicinalium fcri-
bens ; CuraiTe fe, inquit , canonicum
Ratifponenfem nobile de Sparneck>
qui ob lapidcm in tonfillarura fau-
cium abfceflu concretum continua
afili&us fit tufsi,quo emollito hunio-
re,oborta exdeftillatione valida tuf-
£,calculum gypfeum excreuerit,fi-
millimu tophis qui intra digitorum
articulos chiragra laborantibus ac-
crefcere expituitafolent.Quomodo
autem quibus<^ medicamentis
atque medijsidfa&um
fit,ibidemex-
pomt.
yGoogle
3>E CULCVZfS
ZjiPIS 1N TVMORE
fublwgua concntw* -
T-Org* In aula principis .■ cte&o*
ris lohannisFnderici ycralaude
Jleligionis illuftrifsimi -, tibicen c-
rat^quo buccinatore nonnunquam
princeps vtebatur, in eo ftudio cm
ingenio ncc fine induflriaverfatusjo
hannem Steideiium vocabant. Huk
tuberculumfub lingua furgit duriu-
fculum & diuturnuyfed doloris pro!
fusexpers: quodipfe & quos confu
4ebat>exflatu vehemcnti fic intumu
ifie opinaban tur. Sed cpm pauktin
accrefceret>& buccinanti inipedim
t o effc c<xpiiret 3 achirurgisconfiliut3
peni,quimalagmatis foris appofitis
intu
DigitizedbyGOOgk
intus autem gargarifationibus tunio
remollito^f^niem tyberculumillud
facerecogunt: quod dum idtuaperi-
retur^ expri^jpretu r^^ iux ta p u s du-
ros quidam lapillus exilit, qui etiamr
nupenesmeeft,vtbina pifamagnus,
teresqs > cum arefa<9;a atq* excortica-
ra lauri baccafimilitudinem habeiis,
colore fpadiceus & iufte grauitatis*
Vulnus deinde fanatum integre fuit,
k tumor euanuit , nec tibia can?nti
amplius moleile obftitit,
C*ALCVLI PVLMONVM,
IIIL ^
yGoogle
Cdfculmk Vdlopio rep&M;
- CdlchlmcuMPaiilttt xAegincu mt-
minit* ~"i
QVbd inpulmpnibnscalculino
aliter atcj inrenibusaut vefica
gignantur>no feo^el ab induftrijsMe.
dicis corapertum atq$ deprehenfum
^ft>vt ex longe clarifsimiatq^ peran-
tiquiMediciPauli Aeginetae comen,
tariorum lib.3. cap.jr. apparet , cuius
verba fubijcere libuit; Bxpertum cer
tc mihi>inquit,aliquem ex ijj s qui fan-
guinem< pulmonc reijciunt>tempo-
ris procefTumaximacumtufsiSpfan-
guinis copia calculos quatuor aut
quinq* expuifTe* afperos tribulorum
znodo>ad magnitudinem filiquarum
trium aut quatuor ; ac deinde dolore
leuatu, paulo poft tabe confumptum
interijfTe. Similem cafum recenfet
«iam Alexader Trailianus lib.^.cap.
4 ,fe
DigitizedbyGOOgk
IN COZPOZE HVM. $
^fevirum vidifle^quicum tufsi ficca
vfcg ad tabem maceraretur, eiq$ di#ta
frugi ex hume&antibus & tempera-
gxcnto leniter frigidis indixiflet> tan-
icmobortatufsijexpulmone lapide
cuidemdurum, exquifitetatnen lc-
nem^cruiSaritj qui pauimento illifus
rcfiiiret.-vnde paties tufsi leuatus cfh
Anno ijSi.Gabriciyalopius vir / F
pr^clare dbdus,&Anatomes omniu ;
qui tum in Italia claruerunt>peritifsi-
nias 5 quibufdam amicis fuis morem
gerens,in celeberrima fchola Pataui-
fla,iuuenis cuiufdam viri corpusfe-
cuit:qui aduerfa valetudine diuturna
vfu$,tabepaulatim c6£umebatur>dc
anhelo pectore, & quotidiana tufsi
pnecipue querens> doncctandepla-*
cide ex hac vita migrauit, In eius pul-
monc Valopius quatuor lapides of-
fendit^nuilum faba maiufcuia mino-
rem> iatos nonnihil & tubero-
fosjcincreos &fub^
: duros*
DigitizedbyGoOgk
232 CxALCVLlS
LuPlLLl IN HEPATIS
fubfiitntmcoaguUtL
VT a Peuccro Philippi MelancE
thonis. gen ero (viro illuftri do
&rina> perito rerum & exemplorun
omnisoj vetuftatis> quo cum mihivi
tus &aucunda necefsitudo. intercc
dit) accipio,vtq$ idem in Commenti
rio luo de Diumationum generibu;
memorat r tres lapides reperti fuerim
inhepate Hieronymi Scrib^ iuueri
Noricimire ftudiofijdodiatc^peri
tijquondaValcri) Cordicomitis pe
Ger
DigitizedbyGOOgk
Gttmmhm ^ Italiam , amicoruroqj
ipfius quo$ eoluit intimi, qui Cordii
fiorente state Rom# extindtum^Pa-
rifijsanno 1547.no multopoftmoc
te fubfecutus fuit v Vtriufque (proh
dolor)immaturus interitus dcplora-
duscfcproptcr fingularia ornajmen-
tajquibus ita eminebant, vt quipa-
tri&vniuerfie emolumento atq$ gio-
i m fuperftites futuri faiflent* Lapl-
dumeorum vnus prscipuas magnita
! dinis,dimidiatum fere columfe o-
\ liumad^quauit^totusangulofus^co
I loreHuiikvsypkle^
I snelancholico congiutinatus. It§ve-
I rohepatiscarni adh£ferunt,vt paa-
nicuip iecur tegenti contigui
^flcai^omncs taodi*
cefolidu
yGoogle
2>£ CJtLCVLlS -
CjiLCVLI 1N FOLLtCV-
lofellisgeneratu
'• : VI. .'■
jt.
Calcuttts exctftts a Vatofto tnter
alios 125.
B.
Cakulus Friderici Ill.eleftoris Saxonit,
^Google
JN COXPOAE HVM, ?
C
Zapides Badehorpij.
B.
Lapis p&mtdmmjra&$t$
NOn fecusatque in pulmombus
phlegraajitaquoque fiauabiiis
prius hepatis caiore adufia, poftca in.
lapidis formam in feilis folliculo coxi
crefcit,vnde eos eximi ante experiea
tiaprobauimus,fed exillis ipfislapil-
lisbiiis receptacuio inherentibus ma
gnas obitructiones invafis ^multaqj
violcnta fymptomata confequi non
minus compertumeil:inqu]busvel
pcritifsimi medici stateproueda h$-
«rc atq$ impediri queant, ambigen-
tes nimirum vnde tam ancipites egro
tationes & accidentia ita varia exk-
flant.Atq* vfuattentipribus medrcis
inter fecandumcorporahumanave-
niffe audi-uimu$>non duos folum aut
tres,verum aitquado centenos quoq$
iacodemreceptacuio caies calculos
Bb
DigitizedbyGoOgk
DS C^iLXVLlS
vtrcpererint. Vtinam fepc multud
indubijs prafertim acpericulofisca
£bus,fimilxterfieret,atq$ ab extinfio
rum cognatis precibas obtineretut
fecare corpora vtmtegrum efTetjncm
dubito eiufmodi feperes oblatuiri,
<qu& vfu notatucpvtiies atquedigns
forent*
Qui in fellis receptaculo fiunt 1*
piili 5 magnitudine ientes, pifa.fabas»
auelianas,aut digitoru articulos, vel
sugIandesetiaad<equant:formapar-
timrotudupartim angulofi :i)c£ auc
pentagoni,autheptagoni 5 autolhgo
ni.aut plurium ctiam anguloru ; quo
cnimplurcsfimulrcperiuncur,eo.ma
gis funt angulofiroesvt tophileucs,
coloreadflauumaccedete> quicum
ipfis augefcentibus paulatim in cro-
ceum mutatur, modice folidi : fraflij
intus fubpuniceiapparent * plenian-
guftis ctrculis feinui€eambientibuS)
ka vt videre fit cumis fake obiter ad-
ucrtcnd^quomodo lenu ■& vifcofi
biliS
DigitizedbyGOQgle
/JV CORPOHt BVM. $
bilisaccntroaduf^fupcrficicm fcn-
fimadh^refcensaccreuerit, & hepa*
tisfcruore in cam foliditatcm dura-
tafucrit.
Eximij atq$ clarifsimi viri D.Badc*
fcorni Iurifconfulti 5 hodte cofulisLi-*
pfenfis>frater(cuiMaterno nomcn^
cuo egofamiliarifsime vfusfui) fum*
io ingenio adoicfces,(forma acfpe-
cieiiberali.animo l#to atq* alacri > in
omnibus rcbus comis & perquam ha
manus> monbus quoq^ compofius
&tcmperans)mItaiiamitudiorucau
faproficifcitur.mdec^domum reuet
fus,quenfeni1tR dc iiomachi& hy-
pochondrij dextri torlionibus, ncc
nondcnaufc* moleftia ccepit* Erat
cnim cfafoQ®*, & aluo fcmper ftridio
re>ou£ fymptomata fomno ipfura,
priuabant.vnde & membrorum cor-*
poris laf$itudmem 5 & moerorem > &
melacholicas afte£iones> tabe quo-
que coufcqui nccefTe fuit: quibus ma
lumifcr uaufpcr infcftabatur^doncc
Bb z
DigitizedbyGoOgk
f 2>£ CJLLCVLTS
& dolore & moeftitia lenitcr emarcc*
fceret. Multifaria remediaplurimo*
rum do&orum confiiio adhibuit,>ve*
rumfruftra, quod segritudinis ratio*
nem re&e videret nemoJPlures ex rnc
dicis quibus tum vtebatur,& cogna. j
tis fuis > arbitrabantur ipfum in Italia
QthTfoy haufifle. Cum igkur in vera
inuocatione filij Dei decefsiftet 3 roa*
gnitudinedolorumfra&us^quodfa- |
ehim fuic anno i 5 5 L «tatis autcm j
fu^29-corpusdefundi permiftufra* j
trisfectum^membrisintus omnibus '
faluis atc^ integris: corde faltem mo*
dice tabidofuit.Vbivero feliis vefica
aperta,intus 22. calculi> quafifubiu-
tei^magnitudine difpari reperti fue*
re,quorum minimi pifis minutis^ma-
ximimodicisfabisrefponderunt.O-
mnes quinq$/epte>odoautplurium
etiamangulorum,
Paris form^fed numero plures cal
culiefeilis veficaChriftiani regisDa-
ni«vitadefun&i,GXcifidicuntur..ls
^ diepi
DigitizedbyGoOgk
JN COZPOAE HVM. 9
diemfuumobijtannoSalutis infiau-
rats» Millefimo > quingentefimo, &
quinquagefimonono. Sedrarae ma-
gnitudinis lapis in eadem cyfti memo
randi principis Friderici tertij cogno
mento Prudentis (cuius paulo poll:
vbide vefic# 5 qu#vrinas receptaculu
eft, lapillisegero,meriofiet) peruefti
gacusfuitjformaquadrangula^articu
ligranditate/edcolore aliorum di£
fimilis>quafiadprafinum accedente.
Hocduplo maioremnobilifsimus
Anatomicus Gabriel Valopius in po
ftrema fua Anatome , qua paulo an-
teobitum Anno 156 2*incelebri A-
cademia Patauina abfoluit> e felle vi-
ricuiufdam inter csteros^quorum
centum & viginti tres numerati fue-
rejexemit^inftar femioui gallinacei,
grandiufculum,latiorem quamrotu-
diore,digitum vnu crafrum>multisq$
tuberculis afperu,vt tophus leue>&:
luteu: reliqui,modicas fabas: minimi
at<£plurirni, pifaquatitate remlerut*
B b 5
DigitizedbyGoOgk
29 S C\siLCVZI$
CydLCVLl RENVMn
VU
k
Calculus Friderici ///. cUftoris S4-
xonis,
B.
Forameit ero/tim> yuodyrina perfiuxk
C.
Calcultts ^Amygdalinus^
Llcet non tnodb vfjtatum,fed&
quofidianum fit>arenulas &cal-
culos intra renes reperire,ibi4etnna<
tos & adau<3:os,magnos &paruos,
duros & ]<£ues:formadiuerfos,ob!6-
goSjacuminat05iIatoj,angiilofos,rQ
tufl*
DigilizedbyGOOgk
tundos,planos,coloiribu$ albos, pul-
los^fiauosjfaiuos^fpadiceos & ni-
gros,vc depingi nullo modo pofsint:
tamcn hofcc duos lapides , ob iingu-
laremquandam granditatem & for-
xnam adijcerevolui, Alter&maior
quidem (vtdeinceps indefcriptionc
|apidumveficaedicetur)e dextro re-
u laudatifsimi & pientifsimi princi-
pisFridericitertij,Saxomseledoris>
aperto pofl obitu eiuscadauere>ex-
cifusfuicAlterum cuiufdam paupe-
ris 5 pannicularij vxorem vigmfi an-
no$natam>IVlifenas excreuifle coiiar,
poft innumera medicamenta . tanta;
diftcultate,vtin difcrimen vita> veni
rct.Equidem fimiles dolores>quod fe
teor, anteno vidi. nam fextotos dies
cruciatus enitedo pcrpefla fait adeo
feuos^vt eicrus dextrumftuporepe-
nitus ngefcerct, & denigraretur, do-
neciapidempeperiflet magnitudine 9
forma atque colore amygdate ita fi-
milem,vt amygdslispermixtus abijk
Bb 4
DigitizedbyGoOgk
D£ CJLLCVLIS
dem internofci repcntino afpe&u v^
pofsit.
CulLCVLl m vssic^t
homiuis duratt.
VIII.
3Dextrum Utta calcult.
B.
SiniftrumUtm.
C
Cujpis in meatum ■vfinalem porre&a,
D.
¥#r$Utiorinvefica.
Me-
^Google
ZN COJt POME H VM. u
Medium calculi, <juod *ve/ic& orificium
iMpUxuJutt > 0* txttum i>rin* prchtbuit.
\TOn fecus at<$ derenum lapillis
]\j di&um eft,in vcfica quas vrinam
excipit,lapilli concrcfcunt^necmi-
nusvarij forma> quantitate atq$ colo
re:nifiquodvefic£ca!culiapudquof-
dam pr£cipu£ cuiufdam magnitudi
nis & duritis efTe folcnt,vcl tanra > vt
necmedicametis atteri cxpelliqj, nec
inftrumentorum vfu frangi eximiqj
iamtcaefis queant; (cd necejQTe fit , qui t inciJU
ficinfeftantur,quodipfcpcrturbatowy/c^
animonon fcmelexpertus fui,mole
dolorumfuperatos oppreffbsqj , in-
terinfandos cruciatus mifere oppetc
re.Equidem, qu* mea eft opimo^nul
lam acerbiorem homini mortem ac-
cidercpoiTeputo eaipfa>quam calcu
liinfcrunttormenta^vbi quismem-
yGoogle
2>£ cutevLis
indigne exhalec : id quod Fridcricc
I T I. Saxonis electori primo,pictate,
ftudiopacis, muitiscj virtutibusm«!
morando(qui Anno r 5: 9 j.die z/Ja.
nuan; inlucemfuiteditus)euenit. \%
enim pius & fapiens princeps, cume
terra lan&a (in quam profcdtus fue.
rat.vtveftigiacerneret, inquibusfi.
lius Dei ambulauit, docuit, fignafe-
cit,& totius mundi peccata fuamor*
te perfoluit) domum ad fuos fcelicw
ter & incoiumis redijiTet, quod fuit
anno 1494. deinceps celeberrima
Academiam Vitcbergicam inftituit,
anno 15 o 2. accitis vndicj magno
laborc impendiocj viris do&is,fapie-
tibus,omnium linguarum atcg do&ri
narum peritifsimis,quos & honore
& bencuolentiaprofecutus fuit, &li
beralifsimis ftipendijs e fifci proprij
facultatibus af?ecit,quibus etiamnu
illorum fuccelfores vtuntur,fruur?
^Google
IN CORPORE HVM. tj
tumprincipcm interemk>confidera-
r epofsis.Sedidem chirurgusfellisre-
ccptaculo alium calculum exemit>
vt vir clarifsirnusdominusPeucerus
mihi iignificauit ^ qu em manibus fuis
fefe contre&affe aiebat, praiino co-
IprCjforma quadrangulumjinagnitu-
dinisvniusarticuli.
Indc & renes fe&i fuere , at<j e de~
xtri lacuna alius quidam lapilius e-
uulfusfuitduorumarticulorum ma-
grucudine > fubrutilo colorccircum-
circa vno in loco circulari ambitu
mcdicamentorum JuQodgv^tHxSff
acredine attritus erofusq*
quavrinaper-
iium
yGoogle
£>£ CjCLCVLIS
C^tLCVLl IN 1NTESTU
ais generati.
1 x.
A
CdlculiMauritija. Thimetty qudts fm^
Ihmenfibitsfinedotoreexcermt*
B.
Lapss intever M,B*khafiwis JlvnM.
DigitizedbyGoOgk
m CORPQRM MVM. %4
cc.
Id/tiptr meiium fc£lus*
[ fotAtnen triquemtm*
QVod calculi intcrinteftina quo
quehumanaparui &raagnifi-
aat,exempli$ aff irmare poiTum. Sed
muki homincs iam concretosin vi-
fccribusful$>neftnfu quidem perci-
piunt.necdoloribusinfeftantur, nifi
; cam angulofi & afperi pcr fedes eij-
ciuntur. Alij maximis veilicationi-
bustorqucntur, tantifperdum iapi-
dcsimmorantur^&cumexitum dc*
niquepetunt.
Efl: inter alios in hac noftra dioecc-
iivirnobilis^Mauritiu aThimenvo-
cant,procerkate &robore corporis
confpicuuSi^^e^ ctiam & bene
coloratus.Ezuspraedium non plus v-
nomiiiari Vitebsrgaabefl. Kuiusin-
tcilmamultosperannum calculos fa
ciunt:quorumfinguii| aenfibu^vl-
yGoogle
25 E CJtLCVLlS
timo quadrantcaliquos abfcj tnole*
ftia eijcit, nifi cum tenefmo laborat,
fycclum & lapilii afpcritatc t K7tMv<ryMj> 9 $ m
imefiinu ^^penetrandoroduntialias maio-
res^alias minorespifis,partim rotun.
di, partim oblongi & afperitatis ali*
quidhabentes. Nonnunquamexa-
renulis conglob^ti conglutinatique
cernuntur vclut Ammonites, colori-
busfului,mediocris duritia^^fcdle-
uiores:quod indiciumeft,magnaex
parte ex flaua bile 5 phlegmate admi-
Xto, coaluiffe.
Sed & Torg# vbi ego nunc vitam
ago>& Mediciofficio fungor, eftvir
pius & do&us, astate grandis(iam e-
nim duodecimum climadcrcm agit)
cui nomen magiftro BalthafariAr-
noldo>qui in hoc oppido annos con
tinuos 42.munus docendi in Eccle-
£afulHnust;quo,pr£terito primuan*
no,fe abdicauit, Hicindev%apue-
ris colicaspafsionestolerauititama*
gnas>vtvita ipfius non fcraclinper-
'- • dicis
DigitizedbyGOOgk
IN COHPORE HVM. tf
dxtis & dcfpcratis fuerithabita. An-
n o dcrnum Millefirao, quingentefi-
jso.quadragefimo o&auOjhucgran-
demlapideffiper longanonem clifit,
ciiius formam & magnitudinem hic
depi&aaddidL Eftenimfiguraqua-
fitereti* duobus articulis attteriori-
buspollicaribus coniuri&is magni-
tudine non abfimilis^bafi vtraq? no n-
nihilfmuofa autcocaua^admodum
cotylarumautfinuumin ofsibus 5 qui
bus capita aliorum ofsium inferun- •
tur,venulis albis & luteis in colorc
fpadiceo difcurrentibus>foris Iseuis
feu glaber,vetufti alicuius luti fpecie*
Sinus autem ifiLfummus & imus , n6
alitcr apparent ac fi aii) eiufdem for-
m% IapidesiIlisinferticontigui<^ fu«*
ifient,ficutbonusTenex ipfe ait, cre~
dere fe,fi obferuatum fuifiet> pro ma-
gnkudmedolorum quos inter fedes
iubinde pertuhfTet 5 pliires ciufmodi
caiculos cumexcremetis cgeflosfu-
i5e;acnchuncquidcmagnic«m fuil-
Cc
DigitizedbyGoOgk
2>£ CotLCVLlS
fe,mfi tranfuerfiis per rc&um intefH
num defidendo tantos cruciatus pc-
periflet,Yt haerens difficultcr extrahi
potuifTet. Fra&uspcrmediumpalli
docftcolorc>& mollior ta&u quati
foris:plcnuscirculorum,e quibus vi
deree&vt indies cxadh^rcfcetema
teriaconcreucritSed &foramen tri
quetrumhocmodo difTe&us oftca-
dit,non penetrans > fed fiflura fpeei
cm habens. Sedvtformarnmirabi
lem huius lapidis coram melius afpi
cerequea$>amicorumommum inti
mc Gcfnere, quamcx data pi&ura!
ideo fufum exgypfo &coloribus fuis
tin&um repraefento, fiquidem vcriU
pidismittendipoteflas mihi fuitdc«
negata. Porrb hocliberatuspondfr
rcpius &emeritus fenex>nullis huc-
ufqu^ colicis torminibus cruciatus
fuit.
Similiterquoque (vt a viro docb
&perito medicoD.do&orelohaaa
neBrambachioDrcfdcfi> aginimco,
co-
DigitizedbyGoOgk
IN CORPORE HVM. i&
«ognoui , quem ego fraterno amore
ample#pr) poft meum exltalia rcdi*.
tum in Gcrmaniam.,Iapis pcr feceC-
fum egeftus fuit magnitudine oui > &
prsftantifsimo medico D.Frizemeli-
ca:quonos prasceptorePadu3s,vta-
lijsclarifsimis viris, lohanne Baptifta
Montano jD.Francazano^ D.Bello-
cato,D.Lando,biennio vtebamur. Ia
qaoqj magnis cruciatibus colicis a£
£due difcruciabatur*
CALCVLVS INSTE^
tomeue crurti condenfattti$,
X.
I
N eledoris Saxoniar principatu a-
"«$ quidamnobiiis cft patriaMar*
CC 2
DigitizedbyGoOgk
' X>E CsALCVLlS
chita>norDinc loachimus Kobcl>pr^
fedura; Schwenicenfis pr«fcs,j^ifc
ti# pcritus > cui in finiftro crure ftea-
tfcmacnatum> vltra annum durauit,
gallinacei oui magnitudine: quod cu
cinihil impedimenti interambuhnv
dum afFcrret,ncc dolcret etiam ,ind
dinoluit,fed ita reliquit.Sed cum ali-
tjuando inequeftri ccrtammc exin-
curia id grauiter ofFendiffet, vt immo
diceintumefceret & inflammaretur,
dolores acciderunt acerbifsimi,do-
xiec tandem concepta fanie apertus
tumor fuit: in quo lapis auellans ma
gnitudineapparuit 5 angulofus>rotua
dustamen>&fpadiceus,quo exetn*
pto vnacum pellicula qua continc-
bantur humor faniesqjjtumor
fubfedit,& vulnus per-
fe&econcre-
uit
CAL*
dbyGoogle
iN COXPORS HVM+
- CULCVLl IN
yulneribtu*
X L
«7
Calculusfueri
miecim annoru.
£.
Tars latior in-
m yeficam >in-
ksamefcens..
C
Parstnyuke-
tttejo.
Subjlantia cuth &•
carnls yfiulata a puU
uere,ambies materiem
calculojam.
B.
Materia in calculu
iurata.
C.
Meatmtjuemvri*
naferfiuxiu
Cc 5
yGoogle
1)2 CJLLCVZIS
QVemadmodu exemplis oflcnl
lapides in hominu f csrKiy^
ncls fm generari > ita externis quoque mes&
yifarib. briscorporis humani fauciatis exu|,
ceratisve calculos innafci comper-
tum habeo : cuius experientis duo
exgmplafubijckv
Cerwici>quod oppidum efl ditio-
m$ ducum Anhaltinorutn magna lau
de pietatis illuftrmm,puer quidam li
thiafiaffeftus tredecim annorumjab
ignaro quodam atq$ imperito litho-
tomo c#fus fuit, cui poftea incuria
^tqije negligentia artifieis meatus in
ycficje ijjcifqra remanfit, qua vrina fr
ne intermifsipne ffillauit , deferto a
naH quem natura def%nauit- Ho<
cum adldngumtempus duraret/cb
^aeum meatqm glutinqfusquidaw
coaceruaturhumor> qui paulatim it
lapidis cinerei duriaeqi coalefcit , &
|iQuas,imo maiores vtScx diften(io
nes 6c cruciatus acerbiores,raOoii<
pbftnj£ti foraminis , quavrina anti
yGoogle
Digitized by V
ZN CORPOJIV UVM. ti
ptfcolakatur , affcrt , quam expriore
calculoperccpcrat.Nec rcmouen no
uutnhoc malum aliterpotuit, quam
nouaveficaj mcifione. Iam enim cal-
culusmagnitudinem, cuius hic pictti
ramdamuSjContraxerat Quodcum
fa&umperperitum quendam &exer
citatum artificem,& iapis denuo ex-
«nptus eflet,piagareae coaluit, pu-
«ripfeaiacer &ad quamis expeditus,
I nulla amplius moleftia, nuila difficul
t tatepremiturautinfeftatur,
I Anno i j 5 8.cumHifpaniarum
1 rexPhilippus regi Gallias beilum in-
tuluTecduonobilcsexMarchia qui
eius miiitiaj focij crant ^ & ftipendia
fubregePhilippo merebat, cumiam
initinere cum alijs compluribus eC-
fent, forte fortuna coorta inter ipfos
diiTenfione cogrcdiuntur. In quo ccr
tamineis, cui a Kalckreut nomcn cfl,
alterum Conradum a Bernheim infe-
ftifsime adoriens bombardae ictu pe-
tit. Verum globus crumena; iamina
Cc 4
Googk
Digitized by '
cc 2>E c*xzcrz2s
t puluertex chalybe obdu&£,in quai£fris|pi|j
bombay^ucm 6c pilarum gerebat , cafu illilijs
dicHger. a later e eius refilit ; & palmi infra^mi
bilicu fpacio intra corpus penetraa&j
jvefica homini traijcit, in eademiiik
£dens> impetu eius ex primo afflifi?
frado, Hocacceptoi$u>equodeci
-dit a & afatellitibus fubIeuatu$,LipfiI
ad chirurgos exanimis reducitur:qui
dum vulnus ei ohligant , animaduer*
tunt veficam fphserula fauciatamet
fe* Ibi defperantes obligato vale&
cut, omni curationis fttjdio abieSo;
nemo eninj tantum fibi futnere vo-
luitjvt plagamvefioe infii&am fana<
ret v quam ex Hippoeratis Aphorif-
moru libro feptimo ,aphorifmo de«
cimoquintojnfanabilem & mortife-
ram efie didicerant ; cui tamen Gale-
nus in commentario fupra eundcni
aduerfatur* Sicigitur dereMus>o*
mni^ cura deftitutus faucius>accitis
miniftris fuis domu fereportari expe
tit aut viuum aut mortuUt quod cum
face-
DigitizedbyGoOgk
2N. CORPORE HVM. 19
laccrcnt fatcUitcs , & iaoiTorgam Lj
pfia aauexiffent, aeger cupidus vit«,
cbirurgum oppidi peritifsimum Lc-
on hardumVvolcium,&me quoquc
precibus acccrfir, At primum rem o-
mncmvtaccidiffet,prolixe nobisre-
cefet,deinde gemebundus opem no-
iram imploras,obfecrarefe ait vt de-
! fertum ab omnibus noltrabeneuole-
tiacomple&eremur,& curandufu-
fciperemus. Chirurgus itaque laxa-
tis ligamentis , & cognito vulneris pe
riculo,moxyitam fimul atque cura-
tioncm denegatdefperato, Tandem
ineainterccfsioncmotus, cum polli-
cerermeam quoque opera acfidern
coniuncturum,fufcipit & religat fum
moftudio, Ibitumhebdomadasvn-
decim vrina non canalem perfluxjt
ordinatum,fed per piagam manauit;
pcr.cam autem omnis fubftantia cu-
tiscarnis^vflulata ab i&uerat,ei<$
materies qu.sdam- glutinofa ex acre-
dineiotij faniec^ circumcirca adhas-
Cc 5
DigitizedbyGoOgk
v i)jr calcvlis
refcen$n lapxdis foHditatcm ofc^
ruerat » ita tamcn vt vrin« meatus 4
diein diem exiguus pat£ret > qua$&
laret, donec eiapfis quinque ab iQ{
feptimanis/ubftantia ea vftulata,fii
tredinc fenfim laxa ta,vna cum calea
lo accretp,a chirurgo inftrumems
cxtra&a fuit>& v$na iam immediat^
vulnus permanauit. Porrb fubftaa-
tia foiuta & exempta, ambufts &h
t£ admodum cutiperfimilis cratjdw
rum iHpulariim crafsitie, digiti tranf
uerfiiatitudine,lapidofam eammats
riam ambiens> qua vrina exitum ha-
1)uerat:qu2e quidem tophos, qui ia
thermis congelantur 5 ferc fuperabat
firmitatCjColorc cinerco , taftu a%-
ra vt e grofsis areauiis congiutinata,
Sic igitur ampliato meatu > & purgata
vefica libcrataq* a rciiquis fordibus,
calcuKs,vifcofitate,fanie, & alijs '$»
de globo bombardico, lotij acrimo-
nia confump to fupercrant , & orifi-
«um vefic^ obftruxcrant > vulnusf*
aari
DigitizedbyGoOgle -s
/JV CORVORE MVM. lo
jaririte(Dco auxiliante) coepit:idq$
tambrcuitemporepcaitusadeo coa
laifcvtnecambulantijnecequitanti,
seccurru vedo^ impedimento mo*
lcftisiie eiTet„ Poft hsec vxorera du-
xicnobilis^&in hunc vfc^ diem vale-
tudineeft commoda& firma.
tatihus dijritorum*
CJLCVLI /A? EXTREMI-
fts dirit
xu
k A
Ulculi RochlicenfU.
B.
Calculi Trebinenjis.
ROchlicij,quod Mifen* oppidii
eft , ciuis quidam hafctauk ho-
^Google
< BE CsXZCVHS
neftus&piustqui ibidem feptuag*
Barius vitam finiuit, magnis dolori*
bus confe&us*nomen illi Iohannes,
cognomen OberndorfFero fuit. Tq,
tos enim annos viginti doloreartuii
miferecruciatus fuit,req$ imparuvna
cum setate nimirum morboq$ augc
fcente:neccontinuo,fedpermtcrual
laredeunte*Morbus , vt foieupcdes
primunUndemanus brachiaq^tan-
dem humeros quoque& fpinador-
& occupauit^ donec progreffu tem*
poris omnes corporis artus muafit,
quos fiquando^navicefuretcrpeiv
repferat omnes^quod aetate proue-
£ko fepe eueniebat,in digitorum,p^
dum manuumqj extremitates deuo*
Iutusdefinebat, vbi dolor conquie-
fcebatpaulutu.au Tum enim puita
Ix ijs locis furgebant, primum gl»
cx* deinde maturatopureflati&q^
ruptas aut acui<5he magis etiam dole-
bant ante affli&o , quam vbi impun<
4kz relinquefeantur. Sic igiturito*
, tibw
DigitizedbyGoOgk
119 COHPOHS HVM. a*
Hbus tuberculisj materiaintus ardo-
reexiccata vftulatac^ nouaculis fuc-
crefccbat:cui pracife vomic^ i%, do
lore iaai hnus fedato , lapillos in fe
conunebant duriufculos > colore ci-
sereo nigrioresVgrano piperis pait-
cosmaiores;minores>plurimos,
Trebin^ in Marchia^ alius ctlara
(iomicilium habet Iohannes Schu-
neman,*tate quidem grauis, fed cor-
pore adhuc firmo & obefo * qui at-
thritide fimiliter valde infeftatur an-
Initierfaria* Quoties vero cruciatu^
omnes corporis articuios perrnea-
runtjin vtriufquc pedis pollicc vomi
C£enafcuntur,iuglandibus non mi~
noresjfed dolorisardcntifsimL-quo
mitigaco conflaccefcunt rurfum,fa-
nieinms arefcentc, Vbiigitur puftu-
kumdoioribusiam leuatum fefea-
titjincidi eas patitur :tum calculi c-
ruunturfubrubri, piforum aut faba-
rametiam magnitudinem habentes*
&tuberofi, quibus femel liberatus
yGoogle
DE CjILCVLIS
nouostimetardores, donectandos
interitnant quod fepe exanjmoo.
ptat&expetit.
Sic igitur hahes* omnium dileftiftm
Gejhere* duodena ^enera calculomm miU
quidem cogmtorum > qui intra hominumyU
fcera>& in extremis corporis membm npt,
riuntur. Et/iyero>qu£ tua eft excellens m*
dttio>harum rerum longe peritior es^mm
me& dejcriptiones confequi poffunt* Umm
-yehementer oro> eo animoacciperehafeefr
rum quidem eruditas >fedbonojludio coHz*
iias objeruationes ^elis^quo ego eas adtetnit
tojndeq; propenfammeam ergateyohitih
tem expojitumque animum animaduertm,
xAetemm Dens pater Domini noftri Iefn
Chrijiixui te committo^juperjiitem inmi-
ta prouehat fecula propter filium medkth
rem , & Spiritujanclo Juo -yegetet & coh
roboret : faciatque n>t labores tui acres #>
indefefi) n>t hacienus extiterunt, deincf
quoque ytites t&fafataresfint 'Eccbf^-
DigitizedbyGoOgk
tN CORFORM HVM. ti
y^ubkts>tibique^tukque. Vale yir exU
m l C}m eque(ytcoepiW)amareper^ Da-
Xi Tor#£> -yigefimoprimo ^Aprilis^ eo diequd
(Jhno t $ * 8.) Drejd&natusjum^
j£nno Mittefimo, quingente*
fmo jjexagefimo
quarto.
LibelKDe calculis in cof-
porc humano#
finis*
yGoogle
PE METj£LLICtS
fiEBVS :;AG
KOMINIBVS OB*
SERVATIONES VARIAE
&erudit«> e:x£chedis Georgij Fabri-
cij •: qui.bus. ea poti&imirai cx-
phcantur,quaE Geo.rgius
Agricola prae-
TIGVRZ M.D.LXV.
^Google
GZORGII fJZBRlClZf
^obferuattontmi Mtmlliea- ,
-v > 3rumUbricapit4.'
1 L '' ^ Aurum. ; * '■*-■ ■ V >: :
4L u *Argcntum^ ';
I PI. n Argcntum viuum. -
I IXIv Acs. I
V, Plumbum candidum*
VI. Piumbi*mcincrcum*
VI L Plurnbumnigrum.
VIIL Fcrrum*
IX v StibL ; ;
X. Stcrilenicidum.
XL Pyrites.
yGoogle
M *>* iOHANWl
KE N T M A -N O M £ DTG;0
Torgand, viro ornatifsimo, I*. v
cobuStFabricius Chcm-
nicenfisj S. %v "
WO^ plura.de tuorerum Me±
taUicam thjejauro audiueram,
e&cupjdiw tenuperTorm con-
ucni^maiorejyiUumcumdele-» *
limonejum contemplatm. Ete&JaneDei
londitorkbeneficium in^ens^ dio-naq; admi~
ntwneconfideratio^tantamremm putcher-
nmarumcopiam^-yarmauminterra <??
nerari atque inde adhominum non Jalym -po
kptatemfidetiamistilitatem eruljtaq^t
maxtmopere > tumafficiebartui thefauriin-
fpeclime>ita nunc mirifice mihi placuit in~
iex mmerofifiimm>quemex rebm ipfis pr&
fintibm coUegijilfiudium enimtuum inpri**
mis magnudpparet^ qui quafi Boeotiam Ho~
memamtxpiicajihin harum.ccUivendarum
l^ratione>0*rM^ndorumordine. Sei
■cmt nuUmfitcxmitmtantm^ qui accefiio-
* t*
DigitizedbyGoOgk
ne augeri nequeat , e Georgij fratris agcBo ■
quafdam colleflas coptas acite adduco ; ytfi \
inflrucl& atque -vtikstibi yideantur ytuis
coniung&s>& ~vna in montes Heluetiosai s
principem militU philoJophic£ Conraium \
Cefnerum dimittas* Tametfi enim Georgim \
<j£g?icolaprimam &pr&cipuam laudemin '
hoc oenere efl ante aiiosomnes adeptm y qui \
fYoJuafacubate^n>iin^ijexceUenn ¥ ,
totinflrumentisadhibitis P totcunicufo i
totmachinisadmotisjn arcem reiMetallia !
inuafimamen in hoc naturz latifiimepaten- ;
tis campo,Jemper noui thejauri nouis exph* ;
ratoribm r aperiuntur >quocl Iper hunc ipfim (
proditur indicem tuum : qui i?t non temere i
congeflmeft^ de rebws -yelignotis -yel objcth ;
ris:itamultorum cognitioneiuuabiufid mfr ;
ius certe excitabit defidenum* res tam yfr
rias &preciofits e locis diuerfisinynam bi~ i
biiothecam digeflas > apudaiios legendhdpud i
los iUorumpafcere.H&autem>qu&mM aws >
Jummittmturcopiok ? adphilologosmaximc ;
dbyGoogle
peYtinet>4tq;^ytputo>cum ad intelligendum^
tum adinquirendum fmilia proderuntjlu-
iiofsproprietatis^hifiori^-varietatis :tam-
etfnomuUa etiamajferuntur^ quorum cau-
Qsinuenire atque exponere eii peritiorum.
Quicquiddehisautipfejiatues pro tuo iudi~
cio> aut dele&uhahitoGefnermpronuncia^
hitjGeorgiominime repr&hedetur:quih&c
inmagnkoccupaiionihusjuis^nonexprofef
Lfed quafaliud agens> inchartasconiece^
nU ijspr&fertimannotam> qu& pr&terierat
Jfrricola. Eas chartas egocoUigens >adte
mittendas exijlimaui, quiaaUquarum in tw
iniice rerum habent expoftiones* Vale,
Mifen& Hermundurorum^ diefoUli-
tij brumalis. M* Z>.
LXVI. .i
a 5
yGoogle
!.► AVRVM*
[VrumVcontra fententiam i
Flacci & Pompeij a fplen- :
dore n o men accepit. aura i
enim veteri verbo fplea* :
dor eft. Vnde Virgilius in fi.
^^£urlper ramasdura refulfit*
EtHoratius in Odis eadem metapha I
ra auram pro decore p ofui t,
— — Tuiimretardet
^ummarkos. j
Afferunt alij alias quoc^ etymolo- I
giasifed banc vt rei conuenientem 6c ,
maxime propinquam ample&imur. i
Medici morbdi&eroleu arquato la-
borantes,ab ipforu cutis colore, qu^ ]
flaualuridaqj eft, ex aureo genere 7$
ygt<r*Y$i$ efle dicunt.Vndenonnul-
li auriginem formant, vt ^ruginem. \
Color autem auri fuluus,num fiteX ;
terra admifta,an ex fucco, quamar*
genti magis exco$o ,id philofophis
^xquirendum relinquo, Interpres >
PiA- 1
yGoogle
Bindari & Chymiftas aurum dicatura
cfle ferunt S^li. Aurum, quod ftatinx ,
fuiim eft,6? quodobry^u nominant»
auc effodi tur e tcrra, auc lauatur in n-
uulis.E terraquodeflfcditiioautfin-
cerum cft & folidum : aut fcintillis iu
centibus tin&um atq* imbutum,vt
quod adhserct lapidi c^ruleo in mo-
teCarpathoritem lapidififsiii, Repe-
riturautem inpropria vena» &m fa-
xis fplendorc candidis;item in pyrite
e proprio;aIiquotiesinpyTite ferri. Ia
Hyrcania glebas maxinus auro mica
tes reperiri ait Marceliinus 5 iib.25. &
inGaliciafrequcnterglebasaureasa-
ratro excindi teftaturTuftinus lib.44^
quinetiam aurutn terra fulgure pro-
fcifla detegi » fcribit idem. In infulis
nunc Moiuccis in arenis colligitur:
cuius au.ri maffas orbiculares tres,Ge
orgio Saxonum duci Carolus V.do-
nomiiit. InmontibusGiloucnfibus
Boemig auulfam de filicc auri maf-
km pondoduQdccim * & ad rcgcaa
V 4
DigitizedbyGOQgle
252 IfEBVS M*T*ALL<
Vihciflaum delatam , ait Dubrauius
Olomucenfis.Menanderauru e Gli-
cia celebrauit:& hofpes Cilix aureos
montes pollicitus apud Terentium
fuit.Arua Phoenicum aurifera fcribit
Silius. Aurum argentofum nomina-
tur,quod argenti colore habet^quod
repehtur in citeriore Pannonia ,mo-
do in pyrite ferri, modb in faxo pro->
prio.
" In riuulis quod lauatun aut omni*
no purum eft^qualeinfaltuSchellcn-
bergiano vno a Chemnicio miliarip
inuentum fuit: aut e lapillis nigris ex-
. coquiturjidcjmodo fcintillis,modo
bra&eolis micat, In Xufmicip riuo i
BoemiaBgrana&maflulasauricice- :
rismagnicudinepuras repertas, quas
nulia eguerint excoetione , teftatur i
Aeneas^Syluius. Claudianus contra
Eutropium quatuor enumerat auri- i
fera numina,in quibus fe Midas rex i
Phrygi» lauerit : Sangarium , vt ipfe |
ait,eDindymis fluentem, vt Liuius,e i
. montc i
DigilizedbyGOOgk
tnonte Adoreo; Gallum, Marfyam,
Mxandrum. Vult autcm fignificare,
cos fiuuiosauri ramenta deferre.Au-
rumCallaicu celebrat Martialis.Dal-
maticum Siiius,a Befsis accolis fof-
fum diuus Paulinus , Colophonium.
Ariftophanes in Cocalo. Indicu So-
phocles in Antigona.-Lydium Phry-
gium<$ Euripides in Bacchis. Sopho
clisinterpres Indicum vocat «AtxHv
#s*»w63wpty:fcd aliud efl ele&rum,
aliud aurum obry^um.Indifuos m e-
tallicos, itv^tms appellarunt.-vnde
fabulis locus datus eft mirificis : his
etiam alas affinxerutpropter afsidui-
tatem laborum:& raptu fuhTe eo po-
tiendum narrant, quia nonfoderunt
iine magno precio.E Lydia pulfi me-
tallici,venas auri in Thracia ad fluuiu
Strymonemfoderunt.
E fofsili hodie optimum eft inEu
ropa,Pannonicum: ex eo,quod laua-
tur>Rhenanum. InHifpania tres au-
rum ferentes amnes,locis diuerfis no
a $
4 - . DigitizedbyGoOgle
1)2 mBVSMXT^lt»
SBinat Silius>Durium, Tagam>Cordti
bam:quibusaddicMinium erececio^
xibus AncNebnfTenfis. Tarnim Gak
li% memorat Aufonius*
Memorabile in primis eft, quodi
BanratAlexanderNeapoIitanusinli-
bro 4,Dierum genialium:Cercis & fk
de dignis authoribus fe comperiffe*
m citeriore Germamaincra Danubiii/
vices exiftere, qua? clauiculos & ple-
runq* candicaaciafolia ex puroauro
germmet,qu^ regibus & fummis da
cibus donofintdaca. Caufam addit>
cum ibi aurifodin§ fint^fubtus coale^
fcere in radicibus aurum , & vna in-
genitum & condenfatum occuka vi
& origine,dum germina emiccuc vi-
tes,mirabili nacur^ coftituto^aut de-
crecofteIIarum 5 a»urum fim.ulerumpe
re. hsceius & fencetia & verbafunt*
Quod ex naturaii caufafumptum>fa
bulainuoluit poctado&ifsimus, qui
de aureo Virguko ia luco Cumana
fcnb%
DigitizedbyGoOgk
.G£*JB<AAjttCtt OBS.j %
Pifiolor^ndeauyiperrdmosdurarefulfit^
Etaddit,
:> —^Primoauulfunondeficitdlter.
'jCurem^fimili^ondefcit-virgametaUo.
Qua qmdem rc oftendit , feracem
faiffeterramillius metalli- Crcuifle id
aurum in arbore, poeticum cft : per
quamarborem copia fignificatur. Sa
crum fuifle Proferpin^ 5 mythologi-r
cumeft:quia fubtcrris>aut certe (vt
Plinius ait)in;f ummo ccfpite ., metal-
kinueniuntur. Arics auratus Ae«t£
regis Colchorum poetis notus efb
item arics Pclopidarum>de quo Tra*
gicus> / .
..-, •7+—npbilemJ}dbulispeci4S
j£rcanmdries>du£loropulentigregk
Humsperomne corpm effufi coma,
T>epmdetduro^cuiws itergo noui
JLuratd regesfceptrd T^ntalicigerunU
AurumTolofanum, quodm cius
vrbis incendio conflusdtjlocum pro-
uerbio reliquit in co$ , quibus infeii-
pitcrfuarapi^c-esdi^ AuranxaunQ
yGoogle
effodicurEngelsbergi>non proculi
Reinfteino*cuius lapis ochraminteiy
dum annexam habet. Lapides, qui :
infeaurum continereferuntur, apudi
nosfunt,fchiftos &granari;fchiftos
copiofus in venis aliquot reperitur;
Annebergi &ZebIicij:granati & eflo:
diuntur 5 & lauanturin agroZeblicia-
jso. Pantarbenlapidemaurumadii
allicere,vt magnes ferrum allicit, tra<
ditum memonse eft a Philoftrato &
Zeze;aurumipfum oflatibke accipi-
tris attrahere, ab Aeliano. Lauatut
ctiam arenarea^modo^eflcoIorenH
grayvt qu^propeSclacheuerdam ren
peritur,mod6 pyriti fimilisv Si auro
liquefcentigallinarum mifceaturofi
fa^idin fe confumunt^aitBrufbnius;
Aureis compedibus vindiDariusi
Cyrus Artaxerxis frater, Agrippa 3 Ba<
iazethes* Auro oetera inducuntut
metalla, vt argetum & £s:item ligntf
ftatua^deorum: item turrium & doi
inoru te^vt Vcnetijs &Oenipontt:
Incrui
DigitizedbyGOOgk
GE. FUSRICll OBS. 4,
Incruitati auro fuerut tabulata &pa
rietes & cift? teponbus Solomonis.
Aureis poculis e philofophis vfus tik
Arcefilas : aurea corona Pythagoras,
tibros literis aureis fcriptos> templis
donarunt Arnulphus imperatorRa-
tisbonenfis : CarolusMagnus Aquif-
granio.- Otto Magnus Magdeburgi-
co. Tem-ploMersburgico aram au-
ream>& thecam gemmis ornatam do
nauit Henricus I Umperatorvvtfcri-
bitDitmarus. Aure«e tabulae altariii
Conftantinopoli & Romae.fuerunr,
| & adhuc funt A quifgrani:auro indu-
&e ! Ratisbona;vifuntur.-& infepul-
ckoD.Elizabethaj Marpurgi. Auru
exitio fuitSicheo & Amphiarao; pcc
ne^Crafia&Mida:. Romanumimpe
riii auro vendidit CCurio, auro v.en-
dibile eflTepraedixitrex Iugurtha. V-
fumaun eiTe in medicinis, non igno-
ranteruditi. Ofiander theologus aa
team cathenam collo geftauit, ne le-
prainficerecur» Auruminmarepro-
^Google
JD£ RMBVS MET^Zli
iecit Thalcsan dcfertis locis to& e&:
onerauit Ariftippus : e fua vrhe Plato-
Id exegit legibus/tangere nifi in facrif
noluerunt monachi Francifcani. A-
fbrma huius metaili>qukquid Grid
volunt p ulchrum haberi y i d aureum*
dicuntjVt ait Homeri iriterpreStVnde'
a pulchritudineVenus aurea: ab eiufr
dera praftantia ^vAx vyi<x<z Pindaro:.
aurea mediocritas Horatio. Luna.
item ab aureo curru r jg^gjx«T©' ei-;
^em Pindaro:&Amphitrite ab aurei^
colo fewut&n&bs: 6c Bacchus ab orna:
meto capitis a Sophocle ^v^/7y^;
Iouem ninxifle aur o in regiam Acrifij;
efl: apud Pindaru m &Teredum. NoA
ilri homines vulgo Ioquutur> Artem:
quamuis foium feu fundamenturaha:
bereauri;quianemo eget, qui eaexejj
cere nouit^atqs vult exercere* Aurea
feculafub Saturno fuifle , conftantet
poetae fcribunt. Eloquetiam jgwwfi
ybMfcoc eft>lac aureum vocat Nice-i
phorus. Aurca vrnaTraianiimperai
toriS;
DigitizedbyGoOgk
GF. TjTS klCIl X)BS. f
toris ofla condica fupra columna cd-
chIid-cm J tr.adkEutropius.Aurealor
ricaindutusinNiloperijtvnusePto
lcm^is-Nauem auream fecit Cleopa-
tra,retibus_aureis pifcatus eft Nero.
InAntiochi SQterisexercitu tantum
ayrifuit,vt vel gregarij milites caiigas
aurofingeret,& (vtIullinusait)pro-
culcarent materiam.Brutus auru ba-
; culo inclufitj-jannibal infudit ftatu-
jK:illevctegeret{uam{apientiam.,hic
i vtodaretcupiditatem. Aquilam au-
} reatn {tacuicinveftibulo templiHic-
rofoiymitani Herodes "cfibi prajferri
ffiandauitCIearchus tyrannus. Au-
reos le&os Orodes Parthus habuic,
currum aureum Sefoftris Aegypcius,
aquatuor regibus captiuistractum.
Autum effefanguinem hominis Gne
cus fcripfit Comicus: animam homi-
ms altcram^teftatur quidam Iurecoa
fultus. Aurum rerum omnium vali-
' wfsimum.nam,vc.DiphiIus,
^Google
25 £ RZBVS METaLL.
EtHoratius canit,
perrumpere amatjaxa^otentim
iBufithnmeo.
Inuehuntur in cupiditatem aurumfo !
dientium,Ouidius i.Metam.
-*- Seditum eslin -vi/cera terrs.:
Quascnrecondiderat Stygijsq; admomit i
~vmbw,
Xffodiuntur opes irritamenta malorum. i
ItemHoratius 3.Carm.
^Aurum irrepertum > &fic meUmfitm j
Cumterrac&lat.
Mecallicos Philippenfes m Thracia'
laudat diuusPaulus apoftolus:&au-:
rileguIos(ita enjm vocat)ad Danu-;
biii m Dacia,Paulinus Nol? epifcop'.:
Aurum obryzum. $cui€foft>t» ,
Fofsile purum, ®cl)t3ett©oiW.
Argentofum. 3Bri£ ©ol&t»
Aun grana. ©ofotfdtwr.
gleba. ©olDtjteufkm*
ramenta. @0U>f$C§*te
fcintilte lucentes. 2fo<^
■ towmQti*- Auri
yGoogle
CE. FJt&RlCII&BS. 4
Auri arena; ©ottKgcm&fc/otf ®0&t*
ARGENTVM^
* A kgentum norocn formatumha
jr\jbet ex Grico ttfyvQiuy, quodi-
pfideducunk&j? tjS> ^>8,qu6d exccl-
lentifsimus eius colar fic eandidus*
quemadmodum auri eft fuluus. Hoc
dicatum volunt Lunaj.Quod igncm,
non expcrtum &ftatimfuuni cltjpu^-
tum putum,Gellius : merum & omni
parteverUjPompeiusappellati quod
vero excoclumpurgatumqjeftjidptt
flulatum Martialis: qui ctiam phiala
deciufmodiargento fa&a > puuulam
felicem. Argcntum aUtcmvclcfto-
ditur,vt plerun<$:vel in rluminibus
rcpcritur,fed rarifsime.-nec apud nos
inucntum conftauFlumina tamen, in
quibus inucniatur in India, a Plinio
memorantur Gangcs &Cophos.Poe
t* fluuioj PeneumuEridanum > Ery-
*■■■" '^ b.
j , - DigitizedbyGoOgk
^nominant^acolorcparo&Uliin^ :
Ex arcnis lauari atq* cxcoqui mini
mc <|ubium c& y pt^kiiim eorum fiu- !
uiorum/qui terras metaiiic&s pr^tcr- .
fiuu&t; NuJlummetall«m cotoribus :
*nagisYarium,vt ineoartificiuquo^ \
4amnatur$ mirabile appareat. Colo| I
auwm cius quidam tranflucidusefk :
vt argenti rudis rubri,& argenti rudii -
iecoris colore : iil u d r uhin o gemro? ■
Hmile , hociucem corneam habct^ ,
cftpropemodum fimile fard£,Qui* ;
dam trapsiucidusnon cft^ yt albi, ni- :
^yutei > cinerei ) purpurci > viridis> pI5 :
fceicoloris. Rariorcsautcmcolorci ;
ianwecori^quod olim Pribergi, nuc i
Maricbcrgi tantum cffolTum cft mdi \
mtnfo tercio &vigefimo diuas EbfV
beth^rarifsimus viridis.quale effo& .
fum Annebcrgi , in vena illa diuitc & :
copiofa exercttuscGeleflis. Non igi-
tur(vt Horatiuspoeca cank)
Nulbtt&rgentQ colort^
&udc
Google
&E> $a$RICII QBSiz - 9
r Rudc autem quod eft, etiamno&
jexcocltum , msilco tamcn jnterdun»
trafiatur o^ fign^tur.-vt argcntum ru-?
dcpluhcicoioiriSj.excuiusmallapur'
j» opus excelkns fecit, Chri& refur r
re&onem ex vna partc, ex alteravi*
#oriam Garoii V.de Gailorumrege,
infignis artifex Gafpar Vlricus, duif
Ioachimicus» PecodemargentQ an-
nuiummihi donauitvir hone|lusDa
uid Huterus, meus oiim difcipuius f
Ibidcm argentum iecoris. CQlore,fi>
gaatum innoftro corporc metaliico
appare&Hocautem plumifca moliir
tiescil,& adco fuum lcntum^, vt aj
candelam adhibitum Uqueat ;iubita
autemimpofitum igni > exiiit.-co<Sum-
Iente>nonfecusac plumbu fluit; inftt
fumingypfum, proptcr fubtiiitateni
fpiritnum,omne cofumitur. Eius pat
Ucula: tenuiores, vt comu .- tcnuife
roa^vtgiacieSjpeliucent. '■',- -
,-, Nafcitur argcntum varijsib,rmi$*
taodo filo^u® morc quafi congio*
.;..,. ■■: v - *> % '" '*
DigitizedbyGoOgk
bitui% modo capillorumyquafi con i
tortum 5 modo ramorum > i dq$ varie* ;
«litum^ftcixumjexpanfumjfurcatunH
telfcilatuto 3 tQrbinatU'm , acuminatu, ;
angulis tnbus.»quatuor 5 quinq$, pluri \
busJntcrdum folidum efHn vena^dc
qua magnae mafEe minoresq? decu^
f iuntur ; interdum cum faxo corituri*
d:umVaut cum fluoribus,aut cum py-
rlte^interdum adhar&tanturh,vclu- :
ti bra&ea;mterdum omnino fepara* i
tum; pnefertim id^quodfilorum mo* i
reconglobaturjautcapillorumden-
fkur; quale nos aiiquoties in lapide
plumbario quafi cauernulis impofi* i
tumvidimus.
Argenti ex parte feracia funt alia \
quoque metalla; aquibus fepararifo
kt.-qualia funt> %$> plumbu^ bifemu* i
tumVitemalia qu^damfofsilia/vtpy- j
rites 6c cobaltum : vtfaxa, marmora, i
lapides, & lapis fifsilis - tu iile, ex quo :
^excoquitur,vtIsIchianus;tum iHe, l
xgXQ proprie argeatum , vt Abcrtha-^ I
■%- «. mius#
DigitizedbyGOOgk
&e;wj(r m crr.-onsL s
imusatem fucci concreti>vt ccerulcu
Gishubeiianum* * Nullius atite me*
tali^&ibrn^isr&colpribus,^ figura
tanta cft varietas.*fplendorem certe
tranflucidum folum habct;& in co na
tum,quaii iueem in tencbris medita^
tur>& quafi rudimentafabricaturftei
kmm jn jma terne profunditate* la
perm^nia ntilla regio huius metaili
copiayicit Mifenam^ in qua maxima
e metalli s oppicla condlta funt in ra~
dicibus Sudetaru-m montiumrFriber
gum , fub Ottone Marchione>(jlak
buta fubFriderico TL ele&ore^Sne-
bcrgum fub Ernefto eie&or^* ^nne-
bcrgum & Mariebergum fub Qpor-
gio & Henrico dacibus fratribus^Ga
tcsgabium fub Iohanne Eridericoeie
&ore;e quibus alia ite oppidula qua»
ficoloni«dcdu<51:« funfccaq* m huce
diem florent omaia. - NaiBtnorum
ex argento fa&orum nomina, vt a mi
nirois incipiam> funtiembeHa^libei-
U,fc(lcrtius> quinarius feu vt&ona-
*•: : b 3
DigrtizedbyGoOgle
tuSjdenarius ♦ Opera cx puro argeii*
tofa&a, vtpafsionis £hri£U hiftoria,
& duodccimHcrcuIis labores , dela- !
tafunt adregemFcrdinandumi e duo i
bus potifsimum gcneribus* argenti i
fudis piumbei coioris , <& argcnii ru-? ;
dis rufori transIueMU Talia exteris ;
ctiam oilenditcmctaliJSApatrc ditat i
tusifcaei Miuceiius in Trebocis vir. '
tonoraius, Lecricampedib.ttsarge7 ;
teis habuit Xerxes Perfa> vtfcrihis i
Harpocration; felkmTeribafcus Ax? !
menms^rXenophon. InauiaAlbcr :
ti Gardiaaiis Moguntini,omnia J ..qui- !
bns mcmainiirucbaturivaia cx argeo i
tofuerCetiamfports &cani{lra:in :
aulaSoteris ^.ntiochi etiamftruracn i
t&cuiinariaan Domitiani imperato? i
ris* quibus onera naturs exciperck :
$>«Hetrufci ciuisRomanithermiSjca :
WtW Syiuis Statiu s,-
- li^jgentojic^dit.") . - : i
-* |cutaha^u^Ie.argenfac$Iatalbet I
' e ■'* " rp| i
DigitizedbyGOOgk
&s,tradidit Varro •*&*> ^^iceiPar-
thoscxpuro argcnto^yc tradiderunt
aiij. Miiitarunt «fybfaagti&to Solo*
iaoniHebr«o,AlcxandroMacedo-
sijSoteri Syro > Seu«ro Romano. Pli-
jiius ad Traianumfcribit>fe ei glcbu-
lam e metallq Parthico mittere.-ied
nec materiam ,nee locum exprimit:
puram autemfuifleconijcimu^ quia
jdimperatorcm munus mittitur. Vc-*
s-aargentea-GiMarcclli cineres Han-
aibal condidinf oculo argentco caw
fiij a Parthis Antiochus Sedetcsi-dot
flium remnluseft. Pfcudargyrum
quodnafciinTm olo monte fcributi
Quale&,non expiicant:efle autem ex
jiitidisflerjjit us^de^quibus infia dicei
tut)fuipicari;poffumus. Eil quoti
ffyyvmp pmtv&wi? appcllantj quodia
laminasd^ciam ia theatris fuiper*do
batur, id^Latinis proprioncminc
Hxtar,^«uthopcii.Ghariii«s; Poet«e
ab ho.c£aictallo:fampfcrunt epkhc^
tyvt <tjyv$fa>fj&' Apollo, fl^v|«3ri&
DigitizedbyGoOgk
Tfei^ apud Homscgtfij. .Qoic^ui4 !
autcmieuore 3? ca&dore M^cmS^ j
cu um,id argentcum Latinis,T
-•. Vjolitauitfccuttdu Ennium argea-'
tcusanferRomciaCapitoIio. A§yv- t
ffcfA^^famesargcnteadicitur^cuia
in conuiuijs.plus cfl apparatus,quaai
cibi:^)Iendoris 1 quam ; obfoniorum*
*f>«fw|:/^avfontesargcntcidicun :
turIoqui,cumpotcntesverba£acitt(i i
& fibi ContradiciautobAari npripa-? j
{iz^ux omnia iioilium caftra tranfc i
eunt & tranfigunt* : Apud nos » Ar* i
tes dicuntur argenteum habere ©a* i
nubjrmm;qttiaquemuispcritum ale* ;
K&fuiteta^reppflunt^ -.'JlJtyv&tQsi*?. !
ab Athen^o.dicitur mgcns &profun I
dum poculum argetcum;e quo quaii i
fonte haurircturxuiufmbdi crantiE?
icphas,Labronius,€ondy. ,
: Aetas argentca Iouis» vlrorura he?
roicorum fuit ab Hefiodo & Arato ,
cclcbrata*- ■
^""■; V fi " At-i
DigitizedbyGoOgk
GE. FUBMICII ' QB S. to
- fRude, .
Purum. V©ct>tg? jifcOWd
Suum. J
Album. ^ajj/oocrfrtfcfc
fifccrcr$.
Plubeicoloris, ©fapcrg.
Rubrum. 3to$ gttlden o$»
Rubrum tranflucidum»
^©»rc^fw^^rot§gttloat.
Nigrum. oc§tt><ttt?*r#.
Cinereum. @5:att>cr£.
Purpureum. 2&Jatm *r&
ty-< Lttteum. @# erfc.
Iecoriscolore. 4i&erf<ttN?
oencfli.
Viride. ®t»tter#.
Cornei coloris trSflucidu
More capillorum natum*
J^dri^Per.
Ramofum. 3e§mfil&erv
Cu^mafcis quadragulis.
S$it$teremc#«tt ttoc? eV
taprfi adhajrens. 3fa*
yGoogle
tumviuum. ;
ARgemum viuum^quia aqu& in-
ftar iluidum li^uldumc^ cft.l
Gnecis vJ}*ctfyvg& , & c^yfg&xynf*
neceftaliqua interh^cnominareru
dirtmftio.Quia autem de c^tcris rae*
taTlis dctraiut,cxeonatum prouer-
bram>Hydrargyro furacior. Hoc aut
naciuum eff,quod purum finceriim-
^uerid^ &m venisp
dum in fchifti vena,quod nos vi-dr-
risns^reperituf ; aut eJft laSiciu,quod
eminio^Miniumaute & fchiftos»
.par£s r hVws'mct^H putatur. Minium
ipfum interdumin lapidcfifsilicine-
2^o^^iamr,l>raSearum mpre^m
tcv duirtia lapide metalIicokandidi£
£mo x q^ Inacni»
tur criani purum colofe at<£ fpecie* (
2?ihjl difFercs ab argentq rudirubro*
. intcrdum £tiam iecoris colprc* Hoc
foluauacgite fodi-
DigitizedbyGoOgk
\wt, ant certe tanta copia non fpdi-
tor»vt opcjrajpKcium lit.quanquam,
fchi&vena^atiuononplanecareat:.
AminioHifpaniaifluuius Miniusap-
pellatus, Minij ccrtenullaterra fera-
cior HiipaniartefteTrogo & Plinio.
Minio corporatinxerunt Maxyes in
A&ica,& Acthiopesiacics itcm rufd
ciiaLatio facya Bacchi cclebrantcs.
MiniO:tin<^?fucrunt dcorum ftatua^i
Panis, vt apud Virgilium ■> Iouis.vt a-
pud PBniurajfecchi, vt apud Paufa-
nianx. Ccra &lrninio > vcl(quodidcin
^Xceraminiatula antiqui epiftolas
aotabantiVtex Cicerone ad Atticum
coiligitur. Miniatula? quocj fuerunc
notaiibrorum,quasparagraphos,co
ronides>6talkrifeos * 1 &*uis
nominihus appellar ant poetaram in
tcrpretes-vt in antiquo Piadari exenv
plarianimaducrtinius, quodvir cla-
r&imusLazarus Bonamicus.Paj:auij
mihi o£endit:& quodnuncimitatus
cftrcgiu§0pographusPari%A^|,^
DigitizedbyGoOgk
^ Wtcx ctiani IijreconMtortfinde noi
jajcn accepcrunt > quarum Pcrfius3e
Prudcatiusfaciunt mcntioncm» v4
■;';:■■ 11 j:r> a^s> ;
yT Es,quod Gr«ci ^Ajo^ &R04
jr\.mani a nobilibus venis Cypfi f
Cuprum appellan t , Veneri dicatu®
tefte Pindari interprete; f uit etia dcii*
Aefculanus ab xrc di^us ♦ & port*
Aefculana Rom#>^ttam & RaudUf
fculanam nominantHoc mctallu ra*
ro purum inuenituninuenitur tamea
cum in venis proprijs> tumctiamift
argentari j s & p lumbarijs; in his tatnl
copiofiuSj vtFribergi videmus* Cc£
lonbus maxime varium eft,rubct i vif
ret,purpuratjauefcit^^
mul omncs hos colorcs comple&i-
tun&in vena propria,quaIem maffii
lam donaui medico excellcntifsimq
Mattbioio; & ven* plumbaris inna-
taj qualem dcdi amico vetcri Iobannt
Kcnt-
DigitizedbyGoOgk
gcntmano. . Quod cnm pyritc na-
fcicur, cacttrd folct eflc colore prae-
ftantius : quodcum Japide fifsiji,aut
lapidis colorcm nigrum imitatur r au£
tolori^aurcieftiquodcumpiumba-
gine>plerunq$ colorcs multiplices ha
betXicebkstiam j$^$^&*®it ap
pelkrcillud,<juodi*atini vetsm JLu^
nr:icienim in bra&cas laminasqj di-
latatu dHffi iri thcatris *hodie adhuc
in templis I talicis fufpendi t u r. Pri-
matnoncta #rea fuit>vnde &«erariura
apud Rdmanos nominatum. fuerunt
«neainftrumcnta v & omniaarmorfi
gcnera,vt apud Virgilium, galea^ tho
tacesjlofic^cnfcs^curcs.pelt^jcly*
pei,tub#,cornua. Roftratse ctiam na-
)it$y$Jite{A&tei <&^A^f^ dccadem
caufa Graecis di&x. Eft ofsi in Her cy->
nijs funt thoraccs & gladi j amei>eo ia
campo* qui ab alendis nomen ha-
buk;in quo Lotharius ele£or Saxo^
ni* congrcirus prxlio ctlcu m Henri*
«o Vtimpcratorc;ium cultri^framc*,
yGoogle
calcaria aenea eftodiunturin infcrio* i
reLufatia-armill^&moniliaatnfiain- i
aurata Beichlingi inThuringia, erc*
gione arcis»qua oriente fpe&at. Nanj ;
Henncus 11-11* imperator Beichlingtf i
expugnauitpropterDodonemThu- :
ringia &Mifniae marchionem, quiia
eam confugerat. Vnde veteres Saxo- i
nes armis ameis pugnafle verifimile :
eft:Romanos teporeHenricill.que :
San&um cognominant, certum,ex ,
Ditmari^praefulis Mersburgici libro :
quinto.Gonftatautem efcriptisana i
quorum, Perfas, Poenos, Hifpanos*
Grscos vfos armis ameis. Aeneis cal
ceorum foleis vfus itemEmpedocles ;
eft,vtfcribitLaertius. Fuerunt olitn '.
tota templa snea , vt Minerus intcr i
Taenarum promontoriumv&vrbejn
Lacedaemoniorum,cuius AemyliuS I
& Liuius meminerunt,quod cogno* i
mento^AxwiHs^ fuit appellatum.Ro ,
msxneajedicuIafuitConcordisjis
. Gra5coftafi,dejquaPiinms.-«neumf^ :
cdluffll
DigitizedbyGOOgk
&& ^SMICII QM& n
ccllurolani GeminL dc quo Proce^
piusaacuYco!^^
chij autcm Hadrianu Kodie ibidem
ftatue cx qtc funt in Capitolio Hercu
tficis:«aca fcpulchra duorum ponri-
£cum,Martini , V.in monte C*l io^SI-
xti I II L in Vaticano , opus Antonif
Pullarij EoreatinL Regum Anglico
lamVveftmonafterij adTamefimfi^
wuahquotfepulchra snea funt^fed
omnium maximum & fpiendidifsi-
mum Henri ci VI L Sami in tem plo:
Iunonis^uhyniflatuasnea fuir, ca-
iusin Satyra metio apud Iuuenalem*
& Apuleiumin Flondis, qui aitfe ni-
Jhil vidifle ea perfe&iu?» Socratis fta-
tua Athenisjitem Aftydamamis.Fue-
liunt apud veteres enea vafa,^^*
diO:a,qu^(vtMartianus ait)horarum
du&us>ftiliin niedio fundo fitiprocs
ritare^difcriminarent. Vafa pmcrea
iomeflica omnis generis fuifie amea^
&nujacmulti fclalocis dre&o tumdt
yGoogle
Templa &xurr« laminis «neine&a !
m Mifena multis in bppidis cernere :
eft. Aquifgrani in bafiiica cx xrc £o- '
lidb ianuas canceUosq? fccit Caroluj I
Magnus,vt Eginhardus fcribit , & res i
h o die teftatur. Argcn torati ad £>• I
Mari^* biforesianuas funt altifsimar, 3
qua par tc turris eft illa excelfa* In
AtaDyrio Rhodi promontorio crant 1
inc^boucs,^^n^^^fc4A^«1p^V ,, I
yk,n&vU;iiVK£v5 i vt ait Scholiaftcs Pin- ;
dari. InThuringia a familia nobiii :
Dutgerddia,idolum qudddam seneu 1
afTeruatur,infundametis arcisRoten 1
bergi#,quas dcfcrtanunciacet,inucn 1
tum in facello fubterraneo: idoluap- ;
pcllant Fuftericiuni,ftatura puerifor
matum.-quod manum dextram auri- ;
cul#dextr# 3 finiftra genufiniftroap- i
pofitamhabuit.Intuscauumeft;&a- i
quareplctum,atq$ igne circundatu, 1
cumingenti fonitu aquamillamina- :
ftantes inftarflammarum euomit* Ia
*MildaRheti« pago, eregione Oeni* ;
pontiSi ;
DigitizedbyGOOgk
0E. SJtBRlCII OBS. 14
ponti$,amc* ftatu* antiqu* 8ctcctii
m ducuni Auftriacorum funt pluri~
a^partim ftatura puerili* partim vi~
liH. Erant «nc£falccs,quarum^~
fusinfacrismagidsfuitjVt inAenei-
dcVirgilius, in Rhiiotomis tradidie
Sophocles* Thufcos vomcrem £-
neum adhiberefolkos in defiguandis
eondendisqj vrbibus* fcripfit Carmk-*
nitis lib.ii.de Italia* Apud Sabinos
cx $re cultros y quibus (acef dotes to&
derentur 1 fuiflc , fcribit Macrobius*
: Vafa ctiam illa,qu£ authepfeCt-
teroni>in quibus vcl car&es fa&£ fri-
^d^rccalcficrcntjvclfaciliiis clixa-
rcntur^cxarefuifTc opihiocft* Ac-
nea fuerut labra, quibus fontanse ex-
ciperentur aqu£ in ccenobijs^quale
jnaximum nunc eft Vvalckenritti in
Hercynijs, & Ccllavcteri in Mifenis.
Globus aneus>& peluis #nea Ari-
ftotelis proptervigiliasipfius no&ut ,
nas celebrantur. Aenci nummiap-
pellabanturfcmiSias^&libra* In »$
c
DigitizedbyGoOgk
iacifle o!im fiieruntleges duodcesn|
t^?ularum,qaa^Pomponias Iurccoi
fukm npn re&e fcripfit fuifie cbusp
neas. Tin&ura «ris duplexeft : aut
cr&im tingitur cadmia> & auri colore
refert:aut magnetide, & coloris fitar
gentei.Vtraq* tin&ura in vfu efV&no
ta veteribusfuit. Quiasrevulneran*
t ur/acilius curant ur,quam qui ferro;
quimetalia «eraria fodiut, vt eft apud
Macrobium, femper oculorumfanfc*
tatepollent:& quibus ante paipebri
jiudatas fuerant ,illic conueftiuntur.
Probat etiam Dioicorides.» vt ad uio-
dicamenta oculorum vafa 2me$ i(M
beanturv Diftinguendum eft apudi
medicos inter fquamam ^ris , & fio^
rem. Squamaeexiliunt, cum %$ ferro
tra&atunfios vero e candente «rccu
apertis fbrnacibus in catinum efBu*
it,ta£u aeris exjlit cum flrepi tu , qui
ferrcis inftrumentis excipi coiJigiqj
folet.Fios itafubtilis eft>vt interdum
granuiis minutis,interdu pulueri fit
fimi-
j
DigitizedbyGoOgk
gsulis, quem ctiani metallicinomini
tus diftinguunt.. granula nominaM
^ttpffcrfdmfeid verb,quod puJue-
rifimile eft, JvU$W«U&/0&er fupftt-t
fcaim.fquamas autem, &upf<$fclj(a$*
Jin&ura Vitri , exasris & ferri fquama
CEiixtafierifoIet* Sunt&ionteshoci
pierallo uncH,ynus inpago Goza,il-
to intcr Numburgum & Cicium ia
t MimiaraltexpropevrbemFridbergfJ,
in Hefsia, Interara ipfa etiamdiiiin
gucndum eft apud. fcrjptbres,Teme-
fsum nobiie efhpropter antiquitate,
id^foirumfait.Dodonasumproptcr
pateras,tripodes,&vafa, qusfunt in
templu Apollinis cx eo in Epiro ob-
lata;Corinthium , quodineiusvrbis
incendio e vanjs metallis confiuxit:
deniq$ Corybantium & Saturnium:il
lo vii tn facris funt Phryges , Cy beles
miniftri:hoc Itaii,in facns SaturniJn-
ter eadem cuftinxeruntartific.es pro-
pter loca,quod aliud aiio fuit Vel pul
fihrius vei tra&abilius» Myron fta-
c 2
DigitizedbyGOOgk
i>E XEB. METJltL.
tuarius vfus eftsre ex Delo infula.- Fo ;
lycIetusexAegina. Aerariasnufquai
puto nobiliores & magis diuites, \\
tucre hacrcnus comitum Manfueldio
ru.Fuit i&Tw-jrvs ofosin CoIono,qua 1
per ipfasasrarias via adinferos patu- 1
it>'vt Apollodorus fcripfit, fortaffc ;
pr-opteringentem illorum puteorum
profunditatem : cuius viae mentio a- :
pudSophocleinOedipo.Apudpoe*- i
tas igtesm&s funt boues Aectje>&
codem nomine appellantur Furia; &
fpectruillud, quod Empufa dicitur,
pedem asneum habuit. Ob indefef-
fum ftudium Didymus grammaticus,
3£A*$v7t£@- cognominatus , quafi x-
neisefletinteftmis* Aureapro«eneis <
arma dedit GIaucusDiomcdi,fuapcr :
petuainfamia. Aescircapecrusha- i
bere ab Horatio dicitur>qui proptcr :
audaciam nihil non tentat & aggredi
tur. Auclores«reuappeIIantjquic-
quidfirmum&quafimuicTiumeffcvt ■
apud Horatium, murus ahcneus : & i
tur-
DigitizedbyGOOgk
GM, FjiBRlTll OBS. 16
turris ahenea. A colorc capillorum
nonnulli Aeneobarbi ac£eperunt co
gnoraentum, vt Domitius apud Ro-
manos>Fridericusprimusimperator,
&§aladlnus pr^feftusTurcicus. Ac-
jcos aquales frigore &frumpi, legj-
turapud Straboncm. Aerofidicu-
turpyrites,& aerofa |axa,qu§ plurimu
mfe aeris contineot. SubasratUjCjuod
fttbtus *es habet,pro mixto & adulte-
rato,vt fubejratum aurum Perijoffub-
«rat$ ftatu&intus ajrea^forjs aurocp
opert?. A:£ra?cis oratorcs^nonnulli
quoru mfepie.Btta noo jn; p eftorcjfcd
iaorecft. IJlir^ui mumis fubaaratis y-
tuntur, criminisftcllionatus ^otan-
tovtSaxonesexfefu^ribusinfede?
antiquas x euerJ|>Mgif V&* ~'ps>W&'
mm de<|erunt,hiyerQ,i^i%~
- moacMuntjifephiftsap^
i. ; peilaotur*
DigitizedbyGoOgk
, %1;r : : T: ; candidum. " \\
PlMmfeaffl candidam>Mcrcurio ;
i(acmm>Gr^ecl ^c^p^^jmdo i
Ga^terid&inMa Celtiberis oppo* :
fit^ ncmehabeat^Hoc eiblidismoii .
tibu£ exeiditur^&J fiii Coloris non re*
perkur; tameB rep&Fitar purum>iak*
pillis videlcet nigeOTimis { id^fepfr;
^^autfliuis>^tcai^dis*qtsid4mex I
fc&pcl^^ :
ris7&<fi|dem tameti admqdumi^A ;
Vidiquod^ihife^ ;
iiiile^cim^py^te aurei colari^in c^m
plulp#um ipfum argentiy pyrkesauri i
|gitflra^Exe<> itH^ 5 <jaod leniia* :
fiSffimieei^ :
bufiii^^ute i
didifsimo adh^ctiii%^rii<:fiuoribut i
coioris argentei, quilapis aliquando i
ijlicis^uriciemhabet,aliquandofria :
yGoogle
biliscff. Sedhic muit6fcracior:aJt-
«uado etiam lapidi nigro aut tottiftt
&natum cft>aut%eractei,Qupdpu
rum eft,fcre.aiiguloshabetquatuor,
auinc£,fcx : : mod6 etiam cellasiauis,
iodo emmentias botro fimilcs. m
roctaUo HengiftoiapilH funt fimilc?
jalfuri viuo .\quod vtteees mctallum
a,itavbcriimumfuit. M4tisinlo ?
dslaptdc^plMmbicanmdhitaioiiai
duri<* fumvvt nifi igne exfcindi nc*
qucant. Ab igne igitur ita dpman-
tar^vtmgenties maife mon«s>Angen^
tialatera^pci$ici$,d.ec;utia§Mivq«od-
fitpericflloiofe»»in^ a «* ; Sunt
UEt
ke cinerci ;& feut,quH&s^s,qttof
noftt^aguayca»aculaipi*mamiupt
appcllancpfs^^p^rpBrckqui^
yiaofti^iffico&ioacds l^mtate
natmiiie&ahu^ c Piumktpa candi
dumcuoMiil^
c 4
Google
tiuireferat:itainter femifccri, vtin*
(picienti paulo louginquius fucufa>
cjat,Mifcctur hocplumbo nigrp, vt
0|>?ra exeofieripQfsintrpcr feenim
«niuus eft tra&abile. Item plumbpei
nereo, cum fplendoris tum leuitatig
gratia. Plumbo candido cum addi
tur quarta pars de orichalco, fimulij
incoguuntur, vafa,qu« ex ea tempe»
ratur^fiunt/argento ciTe Smil&vide*
tur, Tabell^quacirat«ptumbi can
cidi annuloruifcfundis includuntu$
iux^a4amates > quodiiliuscolorin*
%aiix**ii|er fitvhuiu^vcro^eximie
Wdidus^ppeilaturautem candii
oum,no qu^d natura. atafi^c plu*
fei genus, fed ppfteaquamEignem ex^
froitur&cxcoquu^r^um demu can
porcm accipitfinguiare^ Scruithoc
ipttaj&ux» noflro cempor$&Iucro#
in^pftur^mcrcatowu^ieu p otlus
?n#itor4,qui ex eo varia va|a^inftru-s
m*tm& crepun4ia cftiduBt^orna-
fui ?<3c lufibus puenlibus acjcpmmo^
^ -' ' data,
^Google
gttJfr
data. Vafe ver6 domeftica maiora»
qu* cx co fiunt , maximo funt invfu.
fNigripuri. gmittflr.
Hauicoloris,®^
Ut
Candi&, ^rifltf
Candidipellucidi.*
Adultcrini & fteriies.
Lapilli < ^^&W&tt&dp*
1 obttSS&pitfc!.
Purpurcivicioiv £>tt&
itMtttf. - „
Sterilespettucidi. <£#$
tfnffcttV
VI. ■':.
; PLVMB VM
cincrcum.
Blfemutum quod apoeUant metal
lici,id plumbum cincreum pri-
mus Agricola>putauk<$ & Grsc» &
c 5
yGoogle
Latinis fuilFc ignotum* Eft autem -{jjjt
injxoftraelegiadiximus) ■ c: . ? )
Ha<5tenus m Angiia tantum* &ia
J^i&ria, quodfcitur, ef&ftum eft;&
prixrHim in Mifena tanriim in venis ar !
gehtarijs Snebergimuper v£ro &An~ i
nesbergij&Mariebergiy qu4nquapau v >
cum rarumc^ in ijs venis inuenitur: i
Bebnon in Valiibus. Nitet int?rdun| ;
argenti colore> vndc fortaf|e plumbu :
argentarium^ft Plinio:interdum pur i
purebleddilutiore:nam&floseius i
quodammodo e£t purpureus. Re-> !
j^rkurpyritiautcadmi^annatum: i
kemlapidicumargentopuro illitu, i
itavtabargentonifiigne nondifcer- :
nas. Simile quoque antimonio eft, :
quod^dfi|urpmattin^>^(icolor$ i
pneftantius. Exco&um antequam i
purificetur vt duciqueat^autham- :
mitemfl^ideipe^ :
fit ra^m^&iK^nitacoagmencatum, :
Z ^ * lorum
DigitizedbyGoOgle
lorum capillordmue morc contorra
eft; id^iioris colorcmiobfcuriorem
tamenjiabcr. MafTas cius puras foli-
dasc*nonvidi/edadherenslapidi,&
eidem copiofe innatum. Lapis autem
durifsimuseft, eo excepto>qui :& uo-
res habct, & cui nitrum innafcitur;
qaod itafaxa exedk at<£ corrumpit,
rc penefiant friabilia.Fiunt ex co vafa
diuerfi generis , quse proptcr colore
argenteaelfe putcs.fed plumbo ca»r
dido minus funt pondcrofa.
- Plumbum cinereum. C8tj?ffittt|j.
Phimbum cinereum flibi fimilc
j Pkmbumcincrcumlapidiaahae-»
tmm argcntum. . ^cfcfclWiptt
:■:,; .^v:^\ VII. - ■ /■■ ■■
::p;f;MB^;f: ;
i - ... nig 1 ! 11111 * • ;
PtumbuQj^iigtums Graicis $&**
yGoogle
S>E JtSS. MZT.AIZ,
pideexcoquitur^aut natiuum eflo<ft
tur.Qupdnatiuumeft,autdurumfo,
n^umc^vtFolonicum.-autminusda
*um,vtnoftrate. Colorc mod&albu,
quale eft Suacenfe in Aipibus, raodp
obfcurumi mod6rubcum>ytSult^.
bachium,mod6ad csruleum accc
dcns,vtFribergium,cui ochra inna-
lcitur; Vidi quod armaturamhabuit
aurei coloris. Excoquitur aut epro-
pria vena,aut e lapide plumbario fc-
race, cjui interdumlapidiarenariofi-
mihs,interdumfiuoribusalbis.Maf-
farum vari* funt formaj; quasdam ro-
tunda?, quaidam quadratai .•quatuor,
quin<j , fex angulorum. Quod fui
coloro eft,aut eft planum , autmica*
rum inftar fplendet, aut eflftimmifi*
mile,aIiquandoetiaa?rinatiuo. Dif-
fcrunt Japis plumbarius, & plumba-
go.bsc enim puracft > quamHifpani
galenam norainarut. Plumbagini an-
nafaturinterdumcopiofa ochra^vt
Polonicx.^minus copiofa >V tFriberr
yGoogle
GE. FjtBRlCII OES. *>
gbe } &Stercingenfi in Alpibus. Annar
fciturinterdum viride quidda, quod
ciufdcm metalli ferax eft, & , vt non-
nulli autumant, plumbinigri flos eft.
Plumbo teguntur £cmpla,vt Ro-
mx Panthci , Londini diui Pauli , Ar-
geiitorati D.Marias,alibi alia .-Turres,
vt itcrumRom* in Efquilino turris
templi Maria maioris : Palatia, vt Pa-
tauinum & Vicentinum ampli&ima*
Arces regum , vt Vvinfarti in Anglia:
kem nobilium, vt Comitis Arondcl-
ljein eadem prouincia •• & aliorum-
Fiunt e piumbo fontes, vt eiufdem
arcis Vvinfarti fons fa&us a Philippo
Hifpan^o.-itcm lauacra, quaieeft Coa
ftantim Magni Roma; in Efquilino.
Fiunt ex eodem tubi & fiftule>qui-
busaqua dueitmyquales fuerut, qu«
efMsfunt infinuBaiano e Neroni*
pifrina:& inlaeu Albano prope Ro-,
mam. Emfmodififtularumplenana-
uis inuenta eft, cuius Blondusin dc-
fcriptioae Eatij meminu. De squa
DigitizedbyGOQgle
Martia canitStatius* >
<j£ucUci tranjcurrkfluminapkmho.
Fefularum monsm Hetruria, FIo.
rentifciuitatlimmines^lapidespluiii
barios habet,qui fi excidantur > breui
ternporis fpacio, nouis incrementi$
iniiaurantur, vt tradit Boccatrus Cer
taldus, qui id compertifsimum efle
fcnbit* Mafla duum pondo plum-
bicandidi purifsimi cflolla Slacche-
Tvaldianno 154 9. quas formam
Habtiit erinaceL MafTa plumbi ni*
gri>quamipfe vidi extrahi>pondofex
babuit,anno 1 5 5 1. Fribergi,efe-
eundo dimenfo alt# Betul^, in quod
tum fumptus faciebant mercatores
AuguftanL Vafa plumbeafiquore
aliq uo plenajexpofita^ aeri^cum gut
tulas fbris concipiunt 3 pluuiam defi?
gnant.Liquido plumbo vfi funt olim
adfontes excruciandos puniedos<j^
VndeHoratius lib J.Carm.
— — Necfemrm
VncmabeUiliquiSmMflumhm*
Idem
DigitizedbyGOOgk
I3cm infufum fuilTc Ghriflianorum
<rorporibus i fcriptores Ecclefiaftici
inemorant. Plumbat* quibus casfi
funt.in corundem Hbris notifsimas*
Solct medici vafis plumbeis ad quaf-
dam pinguedines medullasq>conti-
actidas vti. Phiietas poeta Cous>fo-
lcis plumbeis vfus in calceis eft > ne a
tcntc propter corporis exilitatem c-
ttcrtcrctur. Plumbeispugianibus di-
micare dicuntur, qui pugnant inutili
tcr: plumbeo item gladioiugulare a-
pudCiceronem. Plumbeus homo
nullius ingcnij,apudTejcntium. Ir«
plumbeas prograuibus, apudPiautu.
Aadtrum autem num ab effe&u aeris,
autcorporum,Horatiusplumbeuvo
cet,ambiguntinterpretes. Mu.flcio-
iim laminaspiumbeas pe&ori impo-
fucrunt,ad cantica exclamanda, vt
fcribit Ifidorus/ Chartam plumbea
fupinus pe&ore fuftinuit Nero impc
rator,vtSuetonius, conferuandae att-
gcndi^vociscauia; TaUiudcmla-
■ _ DigilizedbyGOOgk
T>E REB. METjtLL.
inina Caluus orator cohibuitubiat;
ncm,tcftePlinio»vt vires corporis 1*.
boriftudiorum Cuftodiret. Nonnulli
cafdcm afFeclis mcmbris imponunt;
fed hos ad medicos relegamus.
E plumbeis tabulis» feu (vt Sueto*
nius appellauit)chartis,codices olim
fuifTefactos conftat; quales fub terra
inuentos in fepulchris fcimus Neapo
li,&vnumnobis monftrauitvirnofci
lis Hadrianus Gulielmus,totius antis
quitatisinueftigatordiligens. Plum
beisfarcophagisimpofitaorbis terra
rum lumina duo,Martinus Lutherus,
& Philippus Melanchthon. Plum-
beos globos e tormentis manuarijs
explodunt militcs, inuento vidclicet
malo, vtmetallum aliorum omnium
maximemollejhominem devitatol-
lcret.
Plumbumnigrum. 93fq>,
Plumbago. ®Uim I OtW Mttm
Uty.
Lapis plumbarius. 23f^jr^.
Viride
DigilizedbyGOOgle
; Viridc annacuai piumbo; £&(c$*
J FERRVMv
EErrum > Grxcis &£%§©' > dicattini
Martyd^u tflbditur, aut colligt
t$r,aut cif^cs^uiturjaut kuatur. Effo-
d|:ur e&vcna, yt Laueiifteini * Gi$hu~
kl^Gks&utt^ in Miiena; coUigkuii
i%agris#ide^^
fimin IHc^ Palatinatu $& in
%ancia:^cogiiitur vtrumc^j&fofl
hm q«<>d M r& c 9P c ^m ; iauatur>
* ^musimaflfateram^^
iimntur, InJLuiatia & Siiefia effo&
ium>noua mcrementa accapit, & ter-*
ra arb o$urriqj trunci iri illis increme&
M >materiam ferri acquirunt ^primu
jtajuori cuidam dcnfb fimilem ^ po$>
^magismagis<^induixfcentc. Mo^
lucc;^ populi jhoc tnetallo caret:ide<S
paiorcapudip^* eftinprcciorcarei
- DigitizedbyGoOgk
«oderii regbnes M(>fbobitic5B> qiil* i
fous id(uolucro 3 gcntiumaliarumin4 i
commodo importarunt auari mer- i
catorcs. Fcrrum: quod ftatim fuum .
eft>reperiri negatur : fiii tamen colo* I
ris reperitun Alias colorc variumeft* :
pteruhq* nigrum: aliquando iecoris >
colorc , aliquando pyrkilimile, rara ;
galcnsevrarius item plumbo cincrco: <
qualefoditur snmontcGapha,duo- :
bus fito a Vvilentala miiiaribus.Foris :
fpecic diucrfum^aut afTurgens virgu- j
iarum in: morc 5 aut tumensipecie ce-
re&ri vel botri: aut omninodcniafft :
habcns {uperfickm>eamq$ modo rii-
demjmodoaitidamjmodoafperariK ;
xnodb coloratam* GonCauum quoS
cft, varias in fe rcs continec Vnum ge-
nus cotinet copiofam ochram^qualc ;
eftoditur prope Tfchopam flumcii, i
iuxta f rancobergum oppidura , noa :
36ge a Trapenauco metallo antiquo^ |
quod nunc plane defertum eft. altertf ;
gc-hus»vcl crctam Sapoaariam , vtiai
aomi*
DigitizedbyGOOgk
ftoiBinem^^
^ehthumulapidem , quale cffedicuc
^xcnMdkORertiiuri genus contines
iafcquod mctallicl piccmappcilaii
qaodlni&rfamcoloreiiigra^ eft;ia
ictdaoi fidiiAt^^^em4ial>eK^ii6e^
ram qaod iuxt& magnctis vcham efc
fodituc^&pcpin^am cft, &L £ errum di^
ucsa metailicis dicitur, , Flosferri
c^didi§imus dk> & ieuis , ramuios
interdumhabens coralKofimileSjin-
tcrdumfilorum fiexu fubtiles;is£3ti
ria ad nos adfertun ; Acies auteiB^
qiiam Gta^i^^icilipfiusferribo
nitas>quemadmQdumtiafl:ura eiu£
^(mxobur.Noti^nim XuntverfusHa
mcri QdyfFes nono: •;■ r. / ; : ::i
Qxfp&wtofa **> ytf wTL&dlikg&Yi, xf&~
Hauij autemciufmodi im&igs»
yGoogle
: DM MEB. METJtZL.
pti nrNoi^oitmtmti^
icriptis ycterum cclcbratu cft-InHi-
fpania iponumur a Martiatc Bilbiii^
^r^iajSalaraluftinOjCfaalybs^ab
alijsilberus ,aquoIbem lorics,|H«
fomifsimis apud Horatium. Inltalia
ii r qui Com um pneterfluit :&. Lam*
brus>qui Mcdiolanuxn,xIc quo Ianus
Pansoiiius, - :
i . la hoc oppido ferrumj quod Albi
tingitur>minus bonu eft, quarn quod ;
torrcntc Trcbifa.Non ignorauitboe i
poeta do$i£simu$>qui m 12; de gla* I
dioTurni Ioqucns> tinduram com* 1
xnendat; -
:- J&^ |
parenti : ^
■ -•; ^: 1 n>nda* '■ 'y; > <'/'^ z:: - H'yy" ' .
Idcm cum heroum csetcrorum aiv .
ma&nbatmafu^ !
inquitv L
<2{#» ■■
DigitizedbyGoOgle.
<&iJ7mferroH<]wdbueipoieJlek£lro* ULpote-
Vt fignificcr vjroforti a Valcano,^.^-
&firma & fplcndida, e temperatura neid.$,
nobili,traditaarmafuxfle. Dclorica
HannibaIis,SiliusIib.ii.
jffoc &re& 'dta-i 'chafybis perfe&a me-
^fropiBmperfuJaTagi. -~~ , .
Ex «re ferro^ &£uni , & auro indu-
&im f uifledemonftrat. Ferrttm citi-
usliquefcitrocHereflindum, vt ebur
vino.-yitrum vel lapis , in decoftionc
£nguinis,vt retulit Pandulpbus An-
glusxuius fragmenta citata legUibst
«lim integri nondum excufi funt,» ia
quibus copiofe de fofsilibus fcripflt»
E ferroglobifiunt,qui etormen-
tiszncis cmittuntur,immani interda
pondere» InbelIoMediolancn4pro
mncifco Sfortiagcftojin oppugna-
Oonc oppidi Arona: ad Jacum Ver-
J>anum ,{ex millia globorum aduer-
wsmoenia explo(a: mobfidioneii-
pu^bcllo Saxonico ciuiH, vltramil*
i i
DigitizedbyGoOgk
liaxluodecim. Inobfidione Paftiad
\ jDanirbiuex vniscaftrisGeorgij mo-
> nachi,mille ducenti quittquaginta:*.
jiquiigr aucs pondo o&oginta, altqui
centum&decem. Oiiicine/ferrino
J^les fuerunt Cfcalybum in Scythia,
quamAefchylus mJ [ -9§opv'fi§ce<£i*vc&
dixit. Ideo Ghalybes deteftatur Ca-
£uH:US>. -:.,:•- ' '.-.;.:* i
- luppiter'^ chdyhm<imnegetMpere<i£
■%fiauiprincipioJi&terrdqu£r.ereven&
X: Injlkh y acferrifrdngerefariciem~ •
. -Id«i:fratres cognoraento Da#yBj :
fabriferrarij fuuTefcribuntur, qui ma
jteriamartisfoderintinld» promon»
torijsLecl:o,Gargaris > &PhaIacra.y^
uumexijsyCelmumnomine, mutatu i
mfej?rumfcribitZenodotus:in ad>;
mantero^Quidius.-fortafFe cade eau?:
fe,g? pra?eo ftudio aliaomnianegle^
xmi> & metallicus ditifsimus fuerit. i
NiWifehri-Vulcanijliteri&poetarani,:
'«■IJBrcwtesySteropesqi &*nttdtts memhri\
■-Um£jrx<i<w<>8*'''--'*' ; : ■'■■'■■' ■ - ' ,' : ."•
DigilizedbyGOOgk
iedantiquifomumin Ilua> exegionc
Yoiaterrarutji 3 vbi ferrumln hunc die
cfFoditur^quod redigi in maflam no
pocciLnifi deue&um fitia continen-
jem,vt Marfas Gefenas fcribit. Virg.
v jluaque inexhaujlis Chalybuw gemrojfa
metallis.
: Celebrat Liuius Populoniam in He
itmria. Populonleafes enim cum ad
bellum Afdcanum alij aliud pro fuis
facukatibusjRomAnispoliicerentujr,
^uoddarecommode poflent,fe fer-
rum daturos pollicitifunt.Eft auteni
^liud alio traAabilius^ vt PirnenfeLu
Moapud nos;itcin pr^ftantiuSjVt a-
ijovtunturquiarmacudun&alioqui
ir$rumen?a agricolaru,alio qui mef-
ibrum.Idautcmfitpartira ipfa natu-
-labpartim eiiam tin&ura. hoc in no-
ilrorum oflicinis eft quadruplex.pri-
rna colore alba^quf nimis dura eft r &
iaciic di&il|t;alt^
m offibkg l^es^lip^dp iciade»*
4 4
DigitizedbyGoOgk
4o4 ferr u ip fum domat ur ? ter tia tnU
Sftacxpurpureo & cperuiep* qusead
fecanda ligtja idon^ efbquarta ni-
gra,qu# mmis efl xnpllis f Glaucutj
quidem Samius» tefte Suida>qupde£
fe molle yoluit^tinxit pleo : quod ve-
rbdurum^aqua. Fiunt nunc eferrq
fornaces* inHermunduris Gishube-
li) l inMclil>ocisSigcn«. In officinis
formaturinglo|>osbombardicos;in
bacilla quadrata, ? quibus poftca o-
xn'nis generis opcra inftrumentaq* cu
duntur ; in tabulas^c quibus compch
iiunturfornaceSr t
Fcrrum candcns rcftind-um la5e ?
diarrhcea fiftit : vmp auc cereuifia 5 s-
*andem concitat. Squama ferrific-
candi vim habetjquamimporiuntcfi
ceis^quipedcs odoregraues habenfc
Fcrr^i ckui, quibus tegulaeaffigutur
in tcdis>frigor e r u mpuntur;vt & filfc-
^em gclu findi fcripfit Afranius 5 & a-
qualcs «eneos Strabo. Eft qnasdani
i^nateria fcrro fimilis > cpipre non du- .'
ricie:
DigfeedbyGOOgk
QE f F+ABRlCn OBS. %$
jicic : lapidc magis fragilis , ferro mi-
jius ; pofrderofa:qu$ polita ferri refert
nitidi aut vfitatiforra«im :politur au-
|cm attritu &leuitatecuiufuis corpo
risdurioris,Locum>in quoeflbditur,
ignorp;iiec vfum cognoui ; diflferen-
tiam eius inter terram, & lapidem, 6c
metallum pbferuaui : ybcatur autem
noftrp idipmate ferri argilla. A fcr-
rocognpmentum habuitl^udouicus
qu^usprihceps Thuringi»^ Lotha
tjj imperatprisfilia natusV quia pro-
pter nobilitatem fibiinuifam^ tpto ar
ciatuscorporelemperincefsit. Fer>
robraciorum familiaja brachi js arma
tis,apud Jtatos nobiiisv Ferreus le-
$us j Gigantis Ogi > regis Bajfanidis,
memoratur in facrahiftoriaJFerreuoi
ie$um imppfuifTe Othoni patri £iio
Albertum primum Marchionem ^ in
noftrisicgkur Annalibus: quod ego
de eaueaaliqua, aut carcere intefli-
go, Ferrei Eumenidum thalami no-
ti funtppeds:item ferrat§ trahesinar
d $
DigitizedbyGoOgle
jte Acnfij. Valuae ferr^e RoTO& H
^deD.Pauli v In?urreier^
ilam Probum imperatorem fcrxbii:
Huitropius* -Ferreu appdilatur,quic
jqi^d folidum indomitumc^eftiytf^
jreuiiifeculuqj > quod nunc viuirnuS;
ferrea pr£Cordia>forrei homines* fer-
t ea fbrs vi t $ ferreus £omnus,pro ip&
morteapudpoetas* Ferropluifle ia
kucania antq bellum Parthicum,q$io
Crafliis interfe^us^traduntveterefc
Ferream maflfam recremento fimi-
Jem>exaere decidiflein fyluisISeubo
Jtianis prop e Grimam yfunt qui aiir-
iBent.eam^ maflam mukorum poa
4® fuifle,narrant,adeo vt in locumil
lum. nec deportari propter grauitate,
i*ec curru adduci, prppter loc^ inuia
potuerit.Fa&um eft autem ante bei-
jum ciuile Saxonicum,quodinterda
,ces agnatosgeftum eft. A ferrono*
znen accepit Sidentes gemma, V.t *&
apud Suidam ; fed eum iapidem eun-
^emsffe cum ad*uBante>liquet e PI«*
DigitizedbyGoOgk
G&r W\AX2llCTl XXB&. M x?
tarcho, quiairadamantem ab Indis
etJltif «%ab Aegyptijs OS Hori appel
lari. Ferro 'tracber funt interdum a-
quse, quarum faporem Plinius ferru-
gineum nominat. Ferri laudes Sa-
uanoroladccantat libro fecundo de
balneis. ^ i
Ferrum. @$tt*
• . Ferrum quod ftatim fuum cft C&C*
i : Fcrrnmdiues. ^intttagtttf.
jFlQsferri
Aciesferrj. <Sw|d.
Materi*fimUi$ferra. ^fittti§4tt*
i., Lapidesferri, ©$ttjMrt.
, Ramentaferri. €^ttfpotl/ot«r#?
Squama ferrl #amfflOff<$ag,
OFmauraferri. ^Dtt|<rf<*
Bacillaferri. ©f^
dbyGoogle
IX
S T I B U
STibi,Graxis sW" , Plinio, Stibiu,
fifunt codices emendatij in oftiei
•Eisnefcio qua appeilatione antimo»
mium;lapidem piunibariu refert,fed
znagis mtetaut radiat,& magis eft fif-
ile, magisfriabile, magis raanustin-
git. EfleautcmhocmetaHumpro-
prium y. non plumbum , vt Plinius, id
apparere videtur , cum in catinis eft
excocTrum. Nonnulii id cflc Yoiunt r
quodCincum nominant mctallici, :
idquodfundi poteft,fed tra&ari mai ;
feononpoteft. Verumhocrelinquo
peritioribus. Inuenitur autem ftibi :
2nvenispropri;s,vtIsfeid«c in Hercy- (
nijs, quod interdum corio plano efl> I
interdum tciTellato , pferun<£ fchifti '
ipecieatcmmvcaisai^e»tarijs:iteci ;
iuxtavenam fchifti lapidis,vtinpa-- :
go vno a Fnbergo miliario,qui nomS
habct Abictis akx. Q«od maxime
fria- i
DigilizedbyGOOgk
Iriabile eft&ponderofum,nominat
fceminanuquod fcabrum<tic^ma
rcm. Natiuum fimile eft jtfuritbona-
tiuo : exco&um vero : i plumbo cinc-
ico* In tingendiscilijseoItaHcema
iicrcs nunc trtuntar f (ScGracas vfe
funtiVndepoeta lonnominat if^ccA
% «^ali j mhzTt/Qq&v&iLQy. quia enim
tm&ura&igrum eft> ciliaornatr quii
flitiduaSyetiam dilatat* Stibi cumpy
ike>Suactin Alpibus;cu mica, quod
plumbi cincrei ferax efl: , in Vallibus;
cumfcl^a,propei^ibergum^t ma
do dixi,teperitur:ite cum lapide fifsi-
B. A formaeius plumbum albunv
nigrum, cinereiim,ichiftos * gypfuai
iiomeninueiier^
Stibuepf^^cireaiug ^pf^
Stibrtiacfoj:a ? ^mttwf^ *
yGoogle
SffME NI/
- * " tidum* ,. .; ."■
STerile quiddam in metallk c#
quod admodum nitet, & acolo-*
re ipforuin metallorum accepit no^
xmmM & oculos fuo nitore decipit>*
&9mnium metaUorumimitatur pul
cbrit«4ixiem $ mentitur fincerkatea&
pis mjbxum deprauat > &: viciatbonit*
tejj^^ndc nojftris vulgi fermone no*
tum prouerbiura eft : Noa e&e omse
ausumquodniteati Id auteq&apuii i
jaos pr*cipue : fallit in piumbagiiie* t
frtofteifi nigrum> ^fafw^f^fcn&eUi
colorepiceo,@<^par^j(>&af&e#fm^ i
t>e: fi flauo,@tl&ft^fcMen6e> nomina-
rifolet. Inlapidexrario^fi<olore© :
fclCtt&e. Inlapidibusproiedis>ficolo :
rem imitatur auri > dicitur aurutn Ite
Hum a ^<n09(^quo quaficoriom^
du&u^
^Google
dii£tes efl? fikxf e; quo vitrum fe^tait^
fuicC^tcndo^iiiMi^a mbntaiia**
Sin colorcm^eh ti t argcat&m^icli^
t&m lapis fifsilis ,non mfcdoSoM^ -
tetitis expofirtis, fed e vmxtmm $f~
Mbs^fcducitur, A^rfem hoc ftccii<v
feftomln^^
ea*3kkurv<Ju^ nonio&i^veiut cor-
tcxcxtcri<>^adli2erct lapidibti^vc^
ttott£a&m& immifrctur^yalis arena>
in %urife^a r prope oppid u m Kcl^
bfaiii inuenitur, & ab eadem Rom#
iaofeIaMculerifis>aurcus^nimcidi^
| ButekaLlerum^p^ -
fligra, fimilis ma&is plum bi candidf^ -
fcd ifa 1 euis, vt&cile coni jcia j m etai-
; : - x t- ■'■'-- -■■■.- ■--.
PYrites namcn habet^bign« > &
fulfur olct/lcdjaon oami^:^u^j|
DigitizedbyGoOgk
cum percutitttr chalybcaut fij jce ( aut
alip pynw^wmeimttit, quem;np~
ftri me.taliicijpyritem duru m, Piinius i
viuum nonunat»Mauri mar chaficanu i
5 pyritCjex quo excuditurigniSie, ,
tiamexcpquiturfulfurjaytcerteiBa? :
teria quouis fulfurc yehementipr pi
dpi-e & viribus, vj nuncik Crpmeas i
in Mprauia. Pyrites aut efFodicur e
veniscum ali js metaUiSjaut d*ftra$us I
a, vcnjs reperitur in fiuminihus,' aut ;
eft creta». argilkerie,aut terraj yligino- :
feinclufus. AFeraxeftauri,argentj,as-
ris>piumbi.-quidam exudac fuccos a- i
crcsiytmify^tramctumvnitrum^qui-
dam adhsf cntcm habet ochram,ytfe
re plumbarius-quidam terram candi i
dam & pinguera,vt Saxenfcld<e reper j
tus. Omnis pyrites aut fuus elt : aut i
admixtummetallfi, aut lapidem,aut ,
fluores hahet,nonnullis ctiam in lo-
cis c«ruleumnatiuum.Omnisetiam
au;foliduscftata durus, autrarus& i
icoi%aut ilimmilgura & friabilis^
Colbre*:
DigitizedbyGOOgk
GE. iJtBRlCli OBS. *<a
< Colorcs omnium fere metallorunt
tcfert y excepto argenti viuL Nam qui
fcrrum rcfert, etiamfi niger fit, no-
jnea tamen amittit,& fernlapidis re-
cipit. Reperituf prstereaviridis, c$-
fulchviolacei, purpureijCincrei coio
ri$,pf£fertim in metallis plumbarijs*
Eftautem vel vnius & fimplicis colo
ris; velmixtiy vtauri 6c plumbaginrs
rcfert>qui e&oditurErendotfijinPa-
latinatu ;#ris<$cferri>qui ex Alpibus
M^cicis afFertur* Figura quoque
pyritas varij funt^autrotundi & tere-
teSi aut teffeliatij & multorum angu-
:lorum> aut botro cerebrouefimiles,
aut oblongi cauique, aut ouales &
foiidij aut ftriau, aut pkni * aut turbi-
■4Uti, aut incurui f ectiue, aut conca-
inerati , aut fpongiofi; aliquando v-
m$>& fauis, item virgulis .&conchit
firniles.E quibusfucci acres enafcun
tur> autmore fquamarum, aut colu-
toellarum funt connexyjcj plerun*
yGoogle
2>£ REB. JUETJtZZ.-
que,qui inmeas venerunt manus s co
loris fului fucrunt Eundem plerun-
quc referunt qui in fiuuijs, &maxi-
2bc in torrentibus colliguntur, qui .
forma aut funt terete$,vt qui iuxta :
ripas iacuerunt; aut rotundi & glc- ;
jbofi, vt qui in alueis dccurfu aqua* i
irum in hanc orbicularem fpeciem i
formantur ; quod itidcm inlapillis '.
videmus fieri, qui flu<5luum rcper-
cufsioncin littoribus rotundi fiunt.
Quamobrem primum genus digito-. i
xum fimile cfl: > 8c interdum interno- :
dijs quafi articulis diftindum ; alte-
rum tefticulorum r vnde foig)@i.'dc
i&ofx<K dici poflent. Talesmunere i
accepi aclaro & eximio viro Iohan- ■
lie lenitio, illuftrifsimi ducis Ele&o* I
ris Saxoni^ fecretario. Pyrites au- ;
tcm quimetaliiautfuccialicuiusfc-
rax eft> cxploratur pondere ; qui om*
niijoftcrilis, deprahenditur leuitare; i
li qui tormentis manuarijs^qu^ bota :
bards
Digitized by
Google
bard* vocantur/ignem e^cltaiit*p^
ritc jiuro ^cl.*»ig3tOi vtifolent llli-
cis^Bt iafpidis vice ; fcd pyrites ad
excuticndum ignem , quern puluis
compr^hcndatj ornnium cft valifsfa-
musrReperianturautcm pyritis noa
tautum fruiia* fed, & mafe, quakrrt
pos habcmus; qu«e fiuorum candido-
riim plena eft. Pyritis vfum efle ia
aiedicinis, Trallianus fcribit>vbi a-
gitde morbofoeliaco:fed id tantura
intelligendum de eo,ex quo #s ex~
coquitur^diligentius expianat Dio-
fcorides*
Hxc metallis adie£a fant de pyri-
te, quia fere alicuius metalii partem
in fe continet; qu& licet raro oculis
dijudicetur 5 tamen igne dcprshendi
aut agnofci ab artifice potefbinter-
dametiam fi perdies aliquot impo-
nitur aqu£>eiu$ faporem £i mutatjaut
tingit>cuius metalli aut (uccifoecun-
dus cft^conicduraducitun
* a
yGoogle
£2 X S S. MSTaZZ*
%ritcs. £it$*
- rDurus. J)ttttttk$ m
; Rarus. -■ lii<fyutfk$*
In flumimbus repertus.
ByritesK ^SBa^tfi^
] Qui fuus eft. '0t<£n#ti$
Mixtus. £?mtincrta£.
tFriabilis. 6piffccrff$
F 1 N 2 S.
^Google
DB 3 V C CINO
LIBRI DVO, AVTHOIE
Scucrino Goebclio,Medi-
coDodore/
UORVM PMIOJt LIBER
mtinetpUmcommonefaciionem^depaJSid^
ue^refurreBi&ne^acbeneJicijs Chrifti»
m&inhl£torUSucchtide->
pnguntw*
f oftcrior vcram de origine Succiniad*
dit fentcntianu
* *
*
TetrafilchminhoslibrotConrddi
Gefneri Tigurmu «■....
yGoogle
. ,*'■
aEVERENDISSIMO PRIN-
ClPl AC d.omino, domino
Vrbano, Epifcopo Gurcenfi , Romanorum y Va*
gana^BoSmhcq; & e g* s Confiliario & Coa*
cionafori^dommofuoqbftr-
V uandifsiino,
Voluit Deus^reuerendifime ac iUufim
domine^reges acprincipes efp nutri-
cesEcclefi£:&i>th&c haberetcertahcfpi*
iu> confiituitpoBtias. ea autem 5 quamuh m
Vifce imperiorumjrmnts miferc quaffgmr, et ~
yert dottrina Emngelij obfcuratur* tamen
femper Dem excitat aliquosMonarchas>qui
busfyonfa Chrifiicur^eii^excitatquoqypios
Vochres & Pajiores > quv incorruptam do~
$rinamtradunt>nuUim impulfi-yeldeterri^
ti mthoritate.
Cum itaq^ iUuftrk celfttudo iteftra inhoc
mfliftmo confeffu fhrenifiimorum Regum*
ihftrif^imorumEkBorum^Principum^ Co-
tnitum &* Nobilium^ & nera-yocem Euan*
gelij proponat,<& manifefte taxet abufmi^
iuiiij&aliarum cmmoniarum^^.-mbki
* 4
DigitizedbyGoOgk
SPISTOL^
$era Ecclefi& facie>fah hifioria Succkipro*
fomre^nonquoddttbite^uin CV f & refleda
cendoz&fideiiter oradofis yocationi fitifi
faciatifidyt multos alios adyota reuocare,
ttuifimpreces nohifiuprofiltite Ecclefiz @*
reipuh+coniungerenu quihm maxim&impen
duntcalamitatesahincurfionihmTurcarum
&aliorumhofiium. Oremm itatjyfilwm
T>eiJ^ominummfirumlefim Chriflum>re*
demptoregenem humani^tfi^fpiritufin^
(koregat >ihernetMentes r dominantium^
^ptconcordi pacefincita arment fifi contu
Turcam &* hofies Chrifih in hcc amplifiimo
tonuentUt&ne amplim mutuh yuhierihm
4C intefiinis hellk fifi profiwdant. Vejm
miem C.-yt hancqualemcun^oratiuncukm
huic tempori conuenientem^ honi conful&t^
fiam* atqi etiam rogo. Bat£Francdfordi$
&dM&mm^Martij* ^fnno l $ } 9.
* r. r. zx
fe V %j£ddiclifeimm
- ~* • SeuerinwGoeb&r
yGoogle
i
PE S V C-CI N O
IJBER VRJMVS: J£V-
thore Seuerino Goebelio^Medi-
co X>o6lore,
JgB Aec eft vita ajterna , vt a«
. gnofcamus te verum De-
| um>& quetrimififti lefum
Chriftum. Voxiftaefti-
plusnlij Dei faluatorisnoftri>quam,
proponitriobisideOjVtreuocet nos
ad confiderationem perfecliae imagi-
nisDei,qu«e antc iapfum nobis fuit
jmpreu r a J & vt dereftitutione gcneris
humani acvita ajteraa>quaibreui fpe
randa eft>afsidue cogitcmus: vbinon
tantumin nobis radij diuinarum o-
perationum lucebunt>fed in tota na-
turarerum>veIutinthcatrofeufpccii
lo adumbrabitur idea &eftigies di-
uinsfapientiae&bonitatis erganos,
06 finemirandoordine &Karmonia.
Nam 6c in hac naturc corruptione
videmus quibuflibet terrasnafcentW
DigitizedbyGoOgk
T>E SVCCl&O
buSjinflcaquasdam illuftria vcftigia,' ;
pcr qua; quaG. manu deduclmur ad '
Archctypi admirationcm & vcnera- i
tionem,vcrecte dicatut:
Viola exiguus flofculus hoc ipfo
tempore,eaam in frigore,ex terra pri :
jno erumpiccnm primum facrofan- i
cl;a hiftoria pafsionis & refurre<9:io« <
nis Domini noftri lefu Chrifti } inEc-
cleiia rccitari folet > vt oftendat nobis i
imaginem humilitatis Chrifti.
Scrpic humi viola,nccfcfcin altum i
attolUc 5 & quanto plus pedrbus coa- ;
cuIcatur,tanto magis fragrantem o- :
doremfpirat. Aureus vmbcllus,que ;
purpureafoliavcftiunt&ledun :
t«r,diuin« & humans natura: copu- .
lationem fignificat, purpureus fblio- :
rum color liuorem Chrifti ex plagis i
&verberibusexprimit. Sedifteflos i
ad cordialia medicamenca eft przfta- i
tifsirausvin fcbribus «ftu caloris cor- :
rigikanimi dcliqujo correptis occut ;
rit* :
DigitizedbyGOOgk
fom«fllci«eitidem & melancholi*
tnedetur.
'. SicChriftus Deus & homo , fuo li-
oore , pafsione & refurrecHone , om-
ncs nos ex dcfperatione > velut ex fyn
cope ac deliquio. animi eripuit. De
quo admirando Dei beneficio, cum
ioctempore fit cogitandum > paucis
Ecclcfi» ftatum depingam in hifto~
»4Succini>vt oftendam verumPhyfi
ces ftudium^nihil efle aliud> quam ao .
drinam&Deo.In Succini enim alle-
ggria fenes & ordo omnium earum
kcrBtn>qti*inEcclefiaacci4nnt, no-
lis depingi$ur.Et>vt de lapfu ac refti-
liitione humani generisprimu dicaV
triftifsima eit.hiftoria> vt & verifsi->
ma,de lapfu primorum paretum: qui
etpconditifuiflent adjmagine Etei,
^uae iriipforum mentibus,yeluti viua
cftgies exprcto.fuit> & tanquam ar-
#ciofifsi"ma^^«raomn jbus numc
risa|?f^ktaj|ecediit abiftaperfectio-
^i«tei$u$ftO|i ^tuiftia fordea
yGoogle
nn :$vccTmo
peccati y fed etiam in horaendas p«*
m$. Dehuiuspulchcrrima^imaginis
deformatione & maculis > quibusf*.
pientia & beneficenuaDei eft obfcu
rata, quid triftius cogitari poteft? . :
To ta natura rerum noftram mcm
dolereyacquodammodo nobifcum
gemere confpicitur.Defigentes^eniiii
oculos ad hocbitumen (ex qwfuc-
cinum nafcitur) vmbram defbrmataf
^iftius pi&une inuenimus, Materia
5> ilia nobilifsimus tirr^ef fitccu^ cfk, vi-
*> ribus haud ahfimilis baMam#> odore
» fuauem $c fragrantena ^>irans-hat«J
dubie in hwnatfum vfum^c^oadittiS
ideoyvt fu&virtute$: admiratione m
bisarchetypiimagittem-in mentere*
uocaret ? & de beneficentia ipiulrco*
monefaceret ; qubd cert& n0&facto
^d^abiflalaafunftionejVt^C dicam/
» receditjCumaufq
r> ta3^u0iaiftiu$ bi^immls fb^es^
9>. fcaiurigin^
»> prodieftfii^>£ift^«^ >#$?
DigitizedbyGOOgle
xLZBMR 1. 5
^tSediffe
videmus eflfugerq noftras manus y & «
permeatus fubterraneos luto fordi-«
busq* inqulnatos labi & deuolui in «
mare flu£fcibu$ feruens> quorum tem «
pcftate hinc illinc agltatus j tamdiu «
concutitur, quoad frigiditate maris "
concrefcat > & eiufdcm falfedine alte- «
retun SaHedo & amaritudo maris
vincula& afperitate legis ,ac itxDci
imagine figmficatjin qua veluti pro-
ccllis opprefsi tantifper fuerunt pri-
miparentes &po£leri j donec admii-
randaDeibonitate^iterum in littus
acportum tranquiibe confcientis re
ftitueretur.Et eareftitutio fit per-pro
phetas &apoftolos,qui funt pauper-
culipifcatoreSjficut ljjqui fuccinura
adlitcora protrufum colligunt.
Namin tota Pruisia non eft aliud
genushominum magis defpe&um 6c
vile , quam funt ifti miferi ofliciari j>
<}uiad fuccinum colligendum ordi-
aati fimt ;ij cum feruilcs prope fint,
i'
I DigitizedbyGoOgk
DE SKCCJNO
& ccrtatim concurruntex vicimsMe$
w tatp noftu , quam intcrdiu flantcFa*
>, uonio , autCauro , autThrafcia ven*
j> 5 tis-, quibus ad littora fucciaum im*
^pcllitur.
w Ingrcdiunturita^nudiraare^dum
^adhucferuct *ftus,&flu<3:u$ interi-
■ w tumminantur : hauriuntt^ fuccinum
^cxiguisreticulis lino texns & aflixis
^ad anteriores longarum perticarum
x> partcs^qusfurcaruminftar ita didu*
5 , &z funtjVt fcrme vlnam vna pateant,
^ Miferabiie au tem, cft^miferrimosi-*
^ftosofficiariosctia hyberno teropoH
5 5 rc cogi ad fun&ionis fui cxccutione
» &nudos quidcm marcingrcdi,quod
53 ideo ficri dicitur>ne veftitos marefuis
55prQeciIis abripiat :. qu-« certenatura
^fluduumijsinlociscileibiet* >
Voluit Deus codem rnodo mini-
ftrosEccIefice ccrto confiiio calatni-
tatibusfubijci ; voluit eirenudos>nc
rebus iecundis nimiu veftiti ad mun-
di iileccbxas & pericuia anim«rape*
rca*
DigitizedbyGoOgk
ZIBEJt L 4
wntur ; E t vt exemplo efTet omnibus
pijsjpfe filius Dei dcfccndit nudusr
&abie&ifeimus coram mundo>obij-
citfepro nobis multiuarijs periculi^
vt nos flu&ibus pcccatipreiTbs obru
toscj eripiat^c inportum tranquill<j
confcie&ti£ reftituat: pendet in cru*
cenudus & aftli&us, expanfis rnani-
busac obuijs vlnis amplexurus nos.
poliicetur fingulis fuam gratia > ac &*
terna beneficia vltro ofxertnobis in-
gratifsimishominibus. .
Etquemadmodumiitis miferk o£*
ficiarijSjquifuccinumcxmari^ no fi-
nevits difcrimine hauriut, nulladaa
turpnernia; ita maxima cft ingratitu-
dogeneris humani ergaredemptore
noftrum* quantum cnim fuccini pi- *
fcatores miferi colligunt, tantundem «
falis rependunt illis prsfe&i. nos Sal- <
uatorinoftroitidemmordicantefa- '■
lem&amaramingratkudmem recri-
buitnus pro tam duici fuccino &fuc
cododrinae fu« > quo peftem &om*
dbyGoogle
2)2 svceiMo
xieS venenatosi&ulDiabolianobis »
auertit*
Intucntcsitac^ bencficialcfu Chri- :
fti 5 nequaquamFaccumbamusinra^ i
ferijs&^rumnis^necproptermomk :
tarie,a huius breuioris vit^ commo* i
dajavcritatis normadefcifcamusvel
decIinemuSjfcd inpaticntia & fidei i
conftantia corda noftra contrita ad'i
Deum erigamus 5 ac fpe vita^ seternas li \
5 bentius paupertatis onus feramusjn !
5 > tueamur miferadam faciem iftoruai» ;
5> qui fuccinum fub atra no&e, nudi ,in i
w fummofrigore>infano & furibundo :
„ mari eripiunt.nemo equidcmfinedo ;
„ lore ifta videre poteft 5 dum videt vxo/
„ res iftorum ftantes ad littora maris* i
„ &exiguo foculo ftrato a ventis igne
iy fouenteis:qus pannis calefa&is mari;
^ tos redcuntes efiudtibus, prope exa*i
^ nimesample&untur.
Scd ad naturam fuccini digredior,!
cuius differentise adco?* quivoluncl
dici membra Ecdeiias, opame con>:
gruunt.!
DigitizedbyGOOgk
ZJBMR 1. •;.■■:!:. $
gr uunt. Tria enim funt potifsimura
colorumgencra, Candidum^pciiucir ei
dum , & obfcurum feu confufum»4c "
mixtum ex varijs colorihus. . Hiuus "
,obfcuri>cum maxima fit copia & mi
jiimvtmtas>merit6 adEfliEos&Epi
cureos confempotefoqui funt iuuti
leterr*pondus;ficutenimhuiusob-.
fcurifuccinigleb«ejhccb ad medicina
ic$ ad ornatura adhibentur: i*tailli
*uamnec£pietatisorr icia, ne<$ poli-
,tiasautvirtutera curant.
Perfpicuufucciui genus PhariOeis "
<eft GrailHmum. quemadraodu cnim «
.hoqpuiehcrfifflefolct expoliri & ela «
horariad otnatum ac venuffeteni» yt «
gemraas varias raentiatur.-confpiciu- "
turetiamin eovarja animalcuia vene «
nata,vt araue**qu£naturafua texunt .«
telas reiiquis infeclis, quibus inuol- "
uunt & enecant ipfa. Eodcra raodo «
Phari&i non tantura externa quada
fpecie ac fplendore reliquosoranes
- auteccliere vidcri volunt:fed nonau- ;
v: ....... -;",'• ' f ^
DigitizedbyGoOgk
DE SVC CIMO
quam dum cxterna ifta pulchritud^ :
ne nobis blandiutui^pcftilcnsquoct )
dam incordevirusalant*quomulto ;
rum terieras confcientias legum la*
quciSjCeu telis aranearum>implic$. i
tas , cnecan t jiiulla falutari medicina :
tempeftiue adhibita.
Candidum pcromnia coofera po
teft yere pijs & veris Ec*:Iefi# mtxd- \
bris,qu$in fidei conftantia&conM-
fioncnunquam apura dodrinarecc* ;
dut.horum numerus eft perexiguus, i
» noa fecus atqj candidum fuccinum
«»inuentu eft rarifsimum : quod ctfi
^priiiiafecicfbrdidumac vil&videtuiy i
■» fiout & apud Romanos olimin nullo ;
» fiiit prccio , tamcn admirand^ virtu- :
^tes ei infuntPeftem & omnia^enend i
» rum genera arcet. Aiunt ftridere can-
^didum^quadovencnumcifuperfun- i
„ ditur.Cordi perutile eft ac tremori i* ;
99 piius infigniter medetur. propterea \
» miicueratidycteresdc^arib.c-gem ;
^mijtConfert calcuiofis &dyfiiriala- 1
boran-
DigitizedbyGoOgle
fcorantibus, Adpartus difficultntem «
Olaliercs fatciiiEur yix quicquam efTe «
prajftantius. Siftit fauguinis prpflu- «
uium,<&: menfium redundantiam.Do <*
loribus dentium medetur. Catarrhis «
& deftillatipnibus capitis , aiiarum^tce
corporis partium citifsime occurrit. <«
Vulua: procidentiam fuffitu in iocfi «'«
r?ftituit. R.pbor v at yifcera acaeteras <«
corporis-partes; .Siftit ventriculi vp- c<
.,iB«.u^.^aus,idprppinare;eft:foii-cfi
tBsin^fenteria. iMarccIIusEmpir*- c<
c«s jiiciti qupd cardiacs pafsipni fic «
V|il?> qaamipfe faliflatipnera nomi- «
S|t,ii injujuacpquatur fuccinum, & c<
keo^clipquatur; dc qua aqua yuit c<
p^n#ii(iuas vncias per triduum^c«
$<js mc^ipamcntum tam iumentis <| c«
fcopinitoexhihcri. Solcteriam i&e c«
|icisfieri;fuifitus ex cadido fuccino:c«
& iifdem.tritu inyinp exhi^tur > pr?-c <
fertim quando cx obftruc%one caii
&t^i<%$S.- .--; • ;- , . , n - t ;.. - . ;;•
> iQueii^dni^umau
DigilizedbyGOOgk
c<
% ,JD'£- SVCCIMO
{ XBerita nunquam fuas vircs cxcrunt^ i
aifi prtus aut contundantur>&inmk i
nut^imum pulucrcm rcducaturjaut i
maccrtntur > autvrantur.Sicpij > quaa -\
tomagis^runis&calamitatibusiuh-. :
j jciuntur> tanto magis fenciurit pra&4 i
fen tiam <5c auxili um Dei , qui per eoS :
refiftit omnibus malis*
IIIu&^ i
centiaacgratiajquod ommbus ^quc |
9 o$eratur.Omne cl.e&ri gcnusin can^
- didum conuerti poteft> fi iuftain mii
- ritraha#moram.vctuftate>nimaibc*
- dinem acquirit >dum a lalfcdineina*
ris^teratur. Placuitipfi JE>eo in ima
gine candoris patcmc no&ifcum cot
luderep ulcherrima confblatione, cu
inquit £fai# prlmo ; DicitlJominu^
1 fi peccat^ veftra fucrint W^cdcciiife
: ^mmf cdden tur canfdidiora^fihrubcafc
hlftarpuir^
b# erant.^ - :■ r r ;:. :.: ;■ •..-/ j :■: .
*> DcalbatnosDeus miflofiltoDo*
mmoMoft^^
~ crofan-
DigitizedbyGOOgk
ZlBtS h 7 ,
crbfcn &o fapgMine pro nobis effufo,
cature noftras fbrdcs & peccati cali-
gincra abluit, mundat corda noftra
Fuo Spirku fan&o in nos eftufo, do~
natnobis^tcrnamvitam&iuftitiam,
fan&itatem & puritatcm in nos coa^
fcrttvt mcn tcs noftr^vclu talba Iana>
velpolitifsimu fuccinum,quod fplcn
dor folis cxcipit>nitcrc vidcantur.
Fragrantifsimus aute candido fuc- «
dnoineftodor: quoreftituit fynco* «
pcvertiginc, vel epilepfiacorreptosu*
& qab candidiuscft^c^i 11 medicma«
cftprsftantius» Singularis etiamdul- c#
cedo ineft candido .- reliquis vcl exi- -<*
gua> vel nullaprorfus. At nigerGa-**
gates infignis amaritudinis particeps ^
cft,foetet*& accenfus capkisgrauedi^
aeminducitaftantibus* h
Notatu dignum eft,quod nigri Cuc<*
cini genus quoddam tunc temppris <$
ad littora appellcbatur >cu noua qu^ ^
dam haerefis in Prufsia exorta eflet.^
Erat idliquidum > vilcidura* 8£ Icntw ^
DigitizedbyGpOgle
&E SVCCINO
„ jnitarpicisnitens » ac teterrimiodo- :
, ris:quodcumanobi$anteanon fui£ .
fct confpe<aum } mcritQ videbatur no
bis ccu digito oitendere hasrefin taie :
cxorituram > quae fuofoetore multos i
"„c0etturbatura. Kludvero tetcrrimii i
>, bitumen ne cqmmacjilaret & inuol- i
„ ueret reliquas fqccini glebas fua vi-
j, fcedincinter easnon reponebatur,
non fecus at<5 manifefti hsreuci ab
EcclenVcoetuexcludendi funt.
Congruitautem venufte hasreticis
hocbitumeji.nonenim coioretantu :
5 , candido opponitur,fed ctiaminfigni ;
s , amaritudine& viribus,vifcedine fua i
„inftarvifciadhaeret contre&antibus, i
>} Et ficut candidum fuauem fpirat o-
„ dorem,itahocfoetidifsimu eftacfui- i
„ phureo quodammodo fucco dilutu, i
^ Verifimile eft etja taie bitumen fuifle i
s> inlacu AfphaltitcvbiSodoma&Go '.
„ morrha conflagrarunt in aternam di
n ninaj vltionis memOriam. De quola? '.
^ cu AfphakiteitafcribitPiodorusSi- :
culus I
DigilizedbyGoOgk
tistn t •
cu!us.*Gum Afphaltumlacuicftege- «
ftorus,antevigefimum & fecundum <v
dicm apparent%na,Etenim circafta «
gnumftadjjspJuribusifoetor a vento «
cxcitatus* proptium argento auro<$ «
&«ricolQrcmaufert. Propmqualor «
ca cx calore fqetoteqj lacus corrup ta <«
morfeos arTeruntiocolis, & breuiorb «
vitaircddunt. *
Talis eft nat«rahajreticorum,vtyi
fcedme fua muliorura incautas ani-
mas inuoktas opptimaat , &£oetoro
acamaritudincfuaeaccent.S»pecan « •
didum fuccinum,quando in calidio- «
ri ioco (qui fiammas exDers cft ).diu- «•
tiuscommoratur,amuTo coiorena-*
tiuo innigredinem dcgenerat; nonfe «.
cusat<£ ij , qui pro candidifsimisEc-
elefismembris habentur, fxpe a veri
tatc ad haerefia prauam defcifcunt-
Muitietiamjcxcandidifiimofuccuio «
variaefformaxi &crlmgifibi curant, «
vt cordishumani efBgicm vcl crucis* «
Bodem modo multi » qui ad veaeaa ««
:"'-'V ; ;;;; f 4"
DigitizedbyGoOgk
$ DEXSVTCIftO
'■ fca:reucoram depeliendacrant ordi.
■■' nati,mbpra;textu crucis & calamita
turavoluptatesfequuntur.
■ Hascideo dixivberiuSiVtoftcnd^
remnature inquifitionem iucundara
& vtilemefreincomunivita, dignam
homine Chriftiano, Confiderantes
enim terrenafcentium yarias vices or
* tus &interitus, commpnefieri debe-
snus.de human? vite fragilitate,ided-
quencc efferri rebusiecudis, necno*
Hrs vocatipnis meta tranfilire. Qui-
uisDco placerc &feruirein quouis
vitajgenerepote&necopus eftfinge
renouos cuitus aut csremonias no-,
uas contramandatum Dei, Non mo-
- ucamur laceraEcclefiefacicamemus
«mplicitatcm in do£rina, & humili-
tatem in omnivita:genere.Humilita.
tem certe ac gratitudinem amare di^
fcemus, fi fepius naturaj hortumpia
confideratipne ingrediemur, ac ter-
re nafcentium naturas intuebimur:
ad quarum contemplatipnem nos>
-:• - pfe
DigilizedbyGOOgle
XJBEX ■/. 9
pfe ehriftus4educere videtur, cum
prc-ponit nobi&liliaagri, & ea dieit
effe magis prsclara quam Salomo*
nisornatum.tanta eftiftiusfloriscle-
gantia,tanta odorisfragrantia > tanta
denitg ipfius virtus in varijs morbis
depellendis. ; " ■■
Etvtvnum adhucvltimoaddam,
quam illuftre exemplum gratitudinis
etaHeiiofcopio& multisalijshcr^
bis;quarumfloresnoctu claudutur,
iaterdiu verb fole oricnte rurfus ape-
nuntur,&quafi geftientespr» lasti-
tia effundunt fefe erga vitae autorem:
&moxdemiflo & inclinato capite*
ceu figno reuercntiae, vidcnturagno
fcere & honorc afticcrcautorem fu-
um,dura omni tempore ad fohs mo-
tumfefccomponunt,folcmrcccdcn-
temprofequentes* & redcuntem ex-
cipientes.
Nos itac$ hoc exemplo commo-
nefaaUflexisgenibus agamus gtatias
Deo,quod vnicumnlium pro nbbis
DigilizedbyGOOgle
DZ SVCClfrO
vi&imam eiTevoluerit, per quem rioi
a.pcecato, morte &faucibus gehea-
Bajeripuit>ac voluitnos e£fe cohajre-
desregnifui. Eundemoremu$,vtin
Jiacienecfemjmdi djrigatomnes eiFc
&us & conatus npftros ad nomims
fuigloriam.
' QaareajteraeDeus,pater Domini
noftrilefu Chrifti>eondftor & con-
fcruaf or generis humani* patiens» bo
ne^niferjcors te oramus »propter fi-
lium tuum vnigenitumDominum no
ftrum , vtita ipiritu fan&o tuo regas
nos , ne quicquam aliud cogitemus, '
quam auodhac ut vita*terna,vt co-
gnofcamus te verumDeum,&
quem mififtilefum Chri-
ftum,Amen.
- * # *
yGoogle
D E G ENER A^
tlO NE SV C C I N I-W&*
cis. Liber 1 X
PR^clarcdi<9:u eft a principe phi-
lofophorumiPropteradmkatio-
nem & nunc & inido coeperunt ho-
jpines phUpfbphari. Phiiofbphamui:
cnim deijsrebuslibentius^qux: velra
!30i;esfuna vel quae propter venufta-
U m& <dbganti|,veipropterin%nem
aliquem in vita vtihtatem apudperi-
tifiimos quo^ viros in admiratio-
^futm -
Proinde mirum non eft,tammul-
tos ex^ yeteribus etiam varia de orign
ae Succini diligenter confcripfifTe;
cumnon tantuminreMedica maxi-
mum vfum habeat, fed etiam fua pul-
ehritudine & varietatequemuis feci*
k in foi admiraripne conuertat*Tas*
Varie enim ludit natura hoc fncco
conf retp^yt nunc Chryfoli thu a tiun(;
< „ ' DigitizedbyGoOgle
Z> £ SV€tINO
CarbuncuKL nunc HyacinthS,nune
Topazium, & reliquas gemmaru qj£
fcrcntias imit etur & exprimat, odo-
ns fragrantiaTbus & Myrrham fupe-
rct,mirabi!i quoqj modopaleasnoa
fecus acMagnes ferrum attrahat,
De hoc quidem etfimuki pnecfe»
re differuerunt, tamen cum fubinde
adhucnouas&quidem falfa;opinio-
nes»veiutex equoTroiano profiiiat,
paucis veramfententiam aperramrnd
enim min us philofophieftudiofo in-
dignum effc,vera occultare , quam te*
«nere derebus iudicare.
Cardanusaute, fummus alioquin
philofophus,cum non epubuerit no-
uamcomminifci opinionem, contra
tot do&ifsimorum fcntentiam, rcpre
lienfione certe non carer.Nam & no«
tiafingereartis non eft, &eademfiae
rationibasconftanteraflercrc, terae-
ritatis eft.Atinvnius quidem falfeo-
pinionis aflertione,cum plura abfur-
tU induci neccflc fit,Cardanus ab v-
na
DigilizedbyGOOgk
ZIZZR IT. ««
iva opinioric mox ad alccram refiluit*
priori ratione non fatis firma. Cum
cnimdixiffetprimofuccinum exma-
lisfpumaOccani feptcntrionaus gj-
gnijficut Py tfacas &Tim2usconcrc-
n roarispurgamentum effe volu erut,
rooxfeipfumcorrigensnon exiimpU
ciroarisfpuma oriri<nam tuncma-
iori quantitatc & vb'19 locorum col
ftgeretur) fcd excetorura fpuroa pro
dire affirmat,tura quod inijs locis,
vbiPhocaubundant,&cdnuvelam*
bracolligatur.-tumquod vbi Phoc*
defunt,nec ibi reperiatur fuccinum.
Hsc fi vcraf unt,tamfaalc cifucrat
diccrePhocas velfragrancia odoris
allicKVel pwedx cxpedacionc, maio-
riicum voluptacc, eaioca vbifuccini
funt fcaturigtncs , amare & mcoierc.
tn Sudjnorum cnim Oceano , vix tri-
gtnta a litcotc fladijs , fercno ccelo,
fcintillare quiddam inftar pellucidi
bituminis tn fundo roaris pifcatores
narrat, qucmin locum pilccs magna
^Google
1
v £>E: SVCCINO
copia couolaritifiuef ecrcatioiiistra^
fa,fiue quQdinde alimentti quatrani
Omne enim bitumen pingue, aereu,
Sc fiibdulce eft: & fuccinum quidciii
tam animantibus quam homiaibus
ipfisefTe falutarejexperientia multpj
jedocuit. Tantoautem &dulcius &
alimento aptius bi tumen eft >quanio
|>urius & Uquidius fuerit; quauispro
pter lentorem &. xifeiditatem pifces
hattcmateriam no concoquere po&
fe,facile crediderira,fed aliqua expar
tealterare. Ideo MJPaulus Venettis
alferit,id in balenisad infulaMadaif
gafcar inuenirirnecAuicenna vel Pfcl
lus, quiinmare efontib us effluerefei*
ttunt a , in pifcibus repenri negant. Et
Scrapioait,Ambram e terra*qua? M
marieftjorir^non aliter ac fungiooy
4inturexea quq eminet amarkipfam?
quepartim_fluaus& terapeftatemv-.
jia cum lapiffis eijcere,at9 ita colligi
inlktoribus.-partim pifces deuorare,
.quos cum interfecerini> exipfis exit
DigilizedbyGOOgk
LTSSJt tt. : «
jsLSed eam quae in vcntre xepmtm
efleprauam.-qua: iuxta fpinam dor£*
meliorcm. Saepc etiamlacerta?r vipcr
^vtMartiaUsdicitipifccJ&Quapi-
fciu> fuccmo inclufe,ac cumco iula-
tpidem mutata,reperkint«r> Ergo^el
fuauiualitu afficiuntur,yel ad aliml-
tam capcffcndum alliciuntur^yci^
peHucidum fplendens^bitumi* j&o
finecaudis haEtibus in marisfuridue
ttrrafcaturiens, cxcoimpetufcma-
tur^no fecus atc£ folent fe&ari -aqy af
exfoli&aeftu & fplendore illuftratas,
Nequaquam ergocx pifcibusgene
rari poteft , cum pingucdo vcf fpuma
Phocarum nulio cognationis vincu-
lo^uccinorcfp6dea't.Abfurdum m- ■■>&.
.temeft quod addit,inquies ;Et quod
aquailla in tam pingui corporc con;
;t©da>ajiquid cx eo,vt & ianobis vri
^edixcit, excuiuscopia aiiquidfic-
.naeocfleeifo&c. Exile o^uofiue argu-
;Jaentumeft,quodPhociC odorem ca
«oreihorrcnt, quod fBcdno coaxt a
^Google
> DB SVCC2NV
rium c&. Verifimile enim eft> pifccsfi
gacioreS non tantu caftor eo>fcd om-
nibusgrauiteEolentibus fagari.
SiautemCardanusbitaminis fc$-
tarigines in Mediterraneo vel Balti-
comari prorfus nuHas conceflurus
erat,tutius&maiori cumlaude vetc
^rum fentent!am,qui exrefinis arboru
dixerunt nafci fuccinum, defendere
potuifiet.Efl: enimrefinaarboru fuc-
cus pinguis \ aereus & pellucidus in«
liar fuccxni,qui flammam recipit & a-
lit,necingratu fpirat odorcm;perido
neus quo^jratione fu^¥ifcedinis > a-
cimalcula & quseuis obuia recipere
& amplefii : & quidem eadem mate-
ria concrefcere & indurari apta efi
Memini aliquando refin^Q>eciem
inie&am in aquamvitrroli» cuialij a-
ftringentes fucci erant mixti,co'aguk
ri r & duritiem fuccini acqqircre.Et£i
ne vides aliquis tot formicas^mufcas,
culices>araneas,alia^idgenus anima
lia^fuccinoinualutajishaud iacilea-
liua^
DigitizedbyGoOgk
iiuadc^qu&t» ex arborym gummati-
hm d£riu^e^imabit. Vnde& ab
Ariftotelc prb lachryma arboriieft
HabitumJix quaraiententiamDioico
ridc^criampcdibusiremaiuicvqiiaai
qubd exLyncis vrinanatu crederet.
■ Na quod Brafauolus pu£at,I>ioico
ridcm in eadeiii fuilTe fententia curn
Demofkato>falfus conuincitur exli-
bro ^cap^vbi fic inquit : Lyncis v-
iiBam* quam Lyncurium appeliant»
fimulac cxcerniturglaciari cbireucia
ttlcuU duritiem vuigo creditum e£L
pare%JodcIe eaproditum efhvanu
cflccouincdtur^uocerte inloco pia
nk reijcere videtur Dcmoftrati opi-
luonem* Et idem libroi. cap^ivafle
mtSh videtur>cumdidt:Lachryoiam
populorum commemorant , qu# ia
Badum amae deftuat , durari ac coire
iniuccinum* quod Ele&xum vocant
m% ChrylbpKorum >. &c. cuius Oufc-
diujslccutuscft^tentiam^-^^^^^i
: g
yGoogle
r . i>E SVCCJNO
&zrdmiscle£lranow> qu& lucidmmm
Acginerta quoq$ fa ccmu alb« po*
pulUachrymam efle dicit > iuxta Eri,
danumfluuium eiFufum& coagula*
tfi,aurei coIori$*£c enimak;«Au^i
<$m(u£k. Mithridates verb e eedri-
nogenere arborumnafci dixit>quod
inpetras defluens in mare deuolucu
rapiatur.
Nondum itaq* Cardanus veterum
opinionem ahfiirdamfuifle oftendiv
jcum vix vno atq* altero afgumcttto
fectus,ipforum fcntetiam impugnct
Proxfus enim leue e& quod dicit la*
chrymara arborum non benecliciih
jregionc tamfrigida, cum non minu?
in S^ptentrionefint arbores rcfinife-
ra^quam ahjsin locis* Nam Solibi
tempore^ftiuo^fuprahorizontc dk
tius quamalibicomoranSyVcHcnicn*
taores «ilus ciet } & malori copia ex
^. ' ar*
DigitizedbyGoOgk <
tlHSR //, 14
aftoribusirefinam euocat
Priufquamicrgo Cardanus nduaxrt
opinionem ihduceretideb uerat ofte*
&re>qubmodb exbitutoine fuccimi
non poflet gcnerari, autfirmioribus
ratiombustiki,fi exarbbifum gummf
non poffc prodire demonfiraturui
erattqiiodcgo quidcm in ptxCcnxkco
naboi^nam reliquas opiniones falfaS
mifumcopuseft refutare. Quis cnim
Soplioclf fidem adhibebit> diceti efle
toncretas ia^ronas' Meleagridura
auiem > MdcagrumdcficnjiutDi' Dio-
4prus Siculus Iibro fexto fcapitc o&a
uorecitat f^ula de originc Succinl
talemrScy thi^jinqui^quse fupra Ga*
fatiam eftjoppofita infuia inOceano
iacet nominc Bafiliaan quam tempe-
fbs ele&rum plurimum cijcit * nulla
aKa in parte orbis repertunv De eo
qui4aveteres febulas fcripferc haudt
dignas fide } & quse a pofieris reprch^
feiint ? N6nuili enim tum Pbet* tum
^ftorititradunt, Phaetbontem So*
; g 2
yGoogle
DE SVCCINO
lis filium^cumpuercfljb^pctijile apa^
|re*vt vaicum diem Solis currura re*
gerctailo -aflentientc, fumptp curru,
cume<juorum j
^b ^quis contempto puero^ cxtra fih
Htum curfum efle curruin delatum;
& primo coelum equorum errprc io-
^enfum>circulum<^,qui galaxias dici
tu^jiufinodi faftum ^ deinde magna
^ojnbuftam orbis parte. Qua re com
mot uni 16 uem,fulmine tradunt Phae
thontemperemifre^ Solemqjin prifti
numredigiile curfum* Ehaf thpntem
3ii fcnte^c^ fiuui} qui nunceft Pa-
du^oj>m]E4:idanii dicebant y dccidik
fe.Ejus mprtem Nymphas fieuiflefo-
i;ores ? doloris9 magnitudine muWta
natura inpopulos luifle verfas» Has
annisfinguUseodem temporelachry
m^seducere, equibusele&rumfiat*
rsliquti fp!endorefuperans-Sedcuiii f
hi fabularum conditores a vero aberi
rafle^a pofteris deprehenfi fin^nosvc
ram hiitoriam f^quamur* Nafciture-
le&rura
DigitizedbyGoOgle
J ecTrum in ca^quain rettilimus ihlbla:
eum vero afc incolis ad proximfi detej
ratarcohtln6ntem,indcadnoilra v^
qucapportaturlQca. Ha?cille. .
Heroddtus Iib.j.in Thalra fi'c in-
quicDe cxttemis aute Europa^judcf
pro compcrto referanoiihabfro-. ne-
que enim afiehtidr frouium cprchclf
eflcEridantim a |>arbaris vocitatum;*
quifiibeat marcad Septcntrione fpe?
ctanSjVhdc eiecirumycnire-harratur^
Hscetfiveterestum Poetjetumhl'
ftprjci>tanquamf^^
pbtlreruhtQ tameh hihil alihd fighifi-
carevoiueruht^ qUam|aceihum eSc*
Echrymapopuii arboris, k cum Nynr-
phas dettehtes Phaethontis mortemy
mpopuldsyerfasdtcerent.' '■■■'-■ - -
: Haftc vcterutn|ententiani hdwva^
litsratidhrousmunitamy etE nohfecr
Rimpughaucrim:diucrfam*tamciTabf
ifiarcckal)Oifiberum cuicg c^hccflu-'
rus radioutnvtt quiuis ipie, quacnanl
^Htari&^scdnformis fit,pondc-
yGoogle
, t _ DS SV&ClNp
rarc & concludcrepojfsk. ^Cumitt^
qoc fuccinum ex pingui materia coni
ftet>orancs pinguium fuccorum di&
ferentiasexpioremus^qug ad«es or n
'dincs vcl claflcs referri pouunc;Nara
*$$ pingucicunc.au.t exanim^tibu^
&ipfoxnm partibus orta cfle, nccciTg
«#>Vt s^ymi^H (t4 cftj ^UU^Jcpsl
o£meduMaofsium:autexfuccis rcfi?
msuearborum vclplantarum;aut cx
, tcrrcfuccispinguioribus.pr?ter quas^
tres difFcrentias haud quifquam plu-
res oitcncferepoterit.
. De animantium fane tam terreftrfc I
vm quam aquatiUura pingucdinibui 1
certo conftat, tam experientia quam i
ratipnibus,nunquam cas in tantam :
duricicm ^coire poffe vt lapifoicanfc; i
cajore. cnim attenuantur&magisfuQ :
4unturiquam vt ^
que e|ixaiionis vela&tionJs ge§er$ \
yfusfueris : frigcre vero cogi & con^ i
^enfarimulto minus poterunt, curn
f?^?ia»tenuj^ercf $£flan$iac& i
..:/•., "° : flatar,
DigitizedbyCoOgle
fl^l^:quajpi«tetexiguam conft-
ftentiam^ nuiiam amplius eia&mcm
&firmitttdinemadffiittunt aut iwd>.
piuflcAkraotciiimpartci terrefbcSi
fltiibusuitj^^dfaawcfccre, &ifonitcC
pcrmifceri tcneicaes4d c^afi^u^*
dam duriciem e^conjpa^ionempdc^
kbantyquomodocuuqs caulas cffi*
eimtcs dtiriciem ace*>mmodaueris*
Iffipofsibilectiamefletjesajiimantifi
|«Bgucdinibijs tmtas cotorum dilfo-
KariaS4M3ri.*quanmiuccini ^>ceics
«fiedepi^be.ndiaius.Nequeigkurex
Piocisoequeicxaiijspinguedinibus
fotcinujn^encratur, fcdiuit ex ccrr»
pnguiori: fuccc*iautex rcfinis arbo-»
roai , ¥et bcxbaium gummatc ortumv
habct- •- ■ •- ; -
'£zrefi^^i^ii^erd&:.db0C''^p
cinumcxterminar^haud fecl:u&dia
aliquls d^xeritv^robaturus fortafsis
Mcx colorc, confiftenfla>&.odorey
qaod<| flamraam faciie recipiat;ik«
ut & GomdiasTacitusvna cum aEj«
,- ' DigitizedbyGOOgk
k &exsv£gimo
ad4extr«m Sucuicimaris uctu&tna.
rejEerutan t nt; acfoli o.mnium §uci£k
|iuf&«juc»dipfi<jle&m vocarit*inta!i
vsdms^miffohttoxe legunt; Mccl
: qu« natm^j Lqua?ue: ratit> ^gnat, m i
eajbaris * ^iaefitumcomperJEumuft i
JDitt qmnetiainter cktera eie^ameifcj '■■
tt; marisiacebat *donec luxuria &q,
ifra dedit nomen Jpusin nullo vfij,ni i
dciegitar. inforrae perfertur , pred^
em^ mirantesaccipiunt. Succum tai :
men arbqrum efleinteiiiga%<|uia tcr,
xena quc»dam,a ti^ istiam ;voiiicria aai
maJ^^eriiri^- mteriucen^fquaj itai
pBcatajfeinaore,moxdureiceatc
ima^eluduntur. I«cimiiojrAig«ttt
nemora lucosq^ficut Orientis jfeercs :
tisivBfctniJrajbaliama^Juiaiiturrita
Qaaderitismfulis^^ajneffe erc* :
diderim: q ncinifolis radrjsbexpreila .
at<^Iiquentiatin proximummare la-
kmtra^acvi tempeftaj:»m ; iaa<iuer& i
ii|£oraexundant < 5ioatoiam..fuccwi:
admo-i
DigilizedbyGOOgk
l$mQ$p igne tettte$, in mpdu ra Uftkg
^cettituiu^^flanimain pingsem
$olentsm; mpx,vt in pkem refinamT
ueilenteicitu H^ec iUe. .„:. ', ;
, Verum* fiqnis hajcfingula exacl:*
coltetione ponderet M facile fe conr
luoclpaeeturv.S cnim~ex arboribu?
j^l alijs plantindeittejet^tuncyel ex
jreiw^l dittcrfommgenerum arbo^-
fc4e4^^Siex„,y|MU54uef opu
1 iijfitte pim fe&isedrt* impofsibilefpr
$t,eam>tpJci>lorum Ip^esaffume-
ie;iiȣpfsibile quoq* foret^intanta
eopia fudare arboips »m quanta iuc-?
cmamxepcjstur.Sin e^dJuerfis, arbo,.
ribjjs ye.l- plantis , tunc. yires fuccini
^jjojqs ncrnmtinus yarjaj ejit^quam di?
uctfeitum jarpprum refins.qu^ no di-
usrfas.modo 3 fcd contrariaSJkpe vi-
r^iortiuntur;^ cum fucjcini difteren-
fekibusnujiquam pugnent.
Refinisinfupervcl omnibus yel ple
lif% certeamaritudo «juasdam ineft,
q«am defugerent poswi? *nimalia <5s
DigitizedbyGoOgle
infe&a : & &n£ Farifsimc refinis *$
gummatifces inuoiuta ea cronfpicaHii
fepius in fuccino inueniuntur cdrri*
* ^^Miavelaliaarbpi^imadoata^ro
quibusmon &mei vidi veram Melaa*
teriatn , chaicidda, 6c alias #b terra*
iteas r es jifcut oftendft mihi clarife
xm*s^didri£^ I^
h^H^s%^amis * pr*cepto^m<^
cfe^i^fflus^ optia^deme md^
tMi l: -Rcm<Metiiis ite celebcmmus
&medicus &phiiofophus,dicir fc hi
bere^iarabe extrsu&uffi e&montibus
Pyfenimn cuiusaltera partc St Clfa
^be^mjalteraP^lagateslapis; Aece*
dit adeatjuodin tantas maffas & gl§
bas wfiBarnefiguamiiia i^ont^cea*
fiuer^^lRintiCiim ea^icnfis^*efijk^
tae fxtim «ftuPdeffciient vel in r^ti^
dos globuic^el |>erioterfticia eohf i
jpcan tJ ct -lb^m--vc^ mMfiis C<J iwe fi»
q^nti»&fepius humaai^ap|is^
gai^iti^^ce4wft)piWe^ par#
c >>. bo*l
DigitizedbyG00gIe v
|us I*b folide a$ix*,ac firoii tcrcom
pa&e funt,vt nonfolis £ftu>fe4 maio
ricaloris gr44u liquefa&am & pcrfc
^eiBixcat^iuccini materiamint#i«
ga8,&quafi epdem temporis mome->
to gemtarorquae fi ex ar|>oribus per
yices. fudanttbus ortum duxifiet,a-
lias figuras & fprmas quo q$ for tirc*
m, Et ytomnia vno Tcrbo dicam*
$on Qdor£> noniapore >non viribus
vnquam comigniunt bitumen &re-
fina:huius enjm fpeciem quandam t
qimarteijEi^ai lapidis duratam cxz-
min^a^mM iftoruro refercbatv
Poilremp cum adPrufsiaci maris
littora, vfc>i foccinum <^Iigitur T nec
populivncc4i*.arbores intoto ifta
tradu confpiciantur^ nec quidem in
9ppo|k^
cre&a^ *
fcrtafsif|tl^^ ibi habere np pq£-
fifitjSiiccinum nequaquam crit <&£-
^^nec|«wefVnc^w^ vlliusarbq
WS#v;vetu^
yGoogle
fSrib gcnerabitur cx jftngaibri-tcwi
lucco* — -"■' -\ - ■■"■^.:.:-V'. ~ . . ,.-; ^
Huiii^qiikie^cuHvdao fintgeiie
ra^fixifur & bitumen,ex ai|erutroifto
rumWcI?&ru prpueniat necefFe eft,
Hiuc quidemcumiUbmhil commu-
EeefLconflat enimliiffur exincine-
fatisterr? partibuSjparum quidem
etcofi&fed vehemeter ^duflis; quod
pbndus*ficcitas & friabilitas > necno
o^doris nidor &graueotentiaprodut»
^ccinum verbicumpinguiu^ma^s
tenuc & aereum fit, temperatacalo-
rc co6tum & a natura el^pratuia > #
ribus a iiilfure longifsim^^if$iden$ t
BcceffaribcxbituminebiigiQemdQ-
ectrquod non tantum pdorisltagraii
tra$^re$tef^
varijcploris bitumcn effundentes^
^qtiibus muItipKcesfi^^ piff
tur ;%a^&vel liquidaf ^ermaneiit, vei
co^reteumaccc^d^f^turi : ;
Priulquam aucem dc g^neratioms
modo
DigitizedbyGOOgk
lcl8&Jt. 11. *9
piodo dicam,paucis loca vbi inueni-
tur,perftringam< In Germaniarepeii-
turinijs OccaniIittoribus> quas funt
inter Sueui amnis & Viftulas oftia>fed
rarius* CorncliusTacitus(vt iam r«
citauimus)fci^ityipfiwi in fuo Htto^
rc Acftorumgentcs leger^.
Audiui quoq$ Iflebi&Succini maf-
fam humsni capitis magnitudinc im-
usntam > vbi vetuftior fodina conci-
deratin fe*acruinam fccerat^pcr que
bcum aquse felfe fcaturigines £exc~
baptur f Eft ibilacusetiam^qu«npr0
f»ter infigncmaqu*e falfedinc falfum
Yoqnt;incuiibfi retiapifcatorum al-
tius immitaintur>pror£us aduruntur f
nonfccusaciiflamma fuifient coa-
cremata.
Nicias in Aegypto nafci fcribit c<i
dcmmodoj quoin Europa nafcitur*
Theophraft us vcro in Aethiopia; Xc
npcratcs quofdam putaffi? in Nurni-
dia:Afurabas,qui vixit Plinij tempo-
«>tradidit iuxta Atlanticu mare efk
yGoogle
£>B svccitod
Iacum Cepfaifida>qucm Mauri vodt <
clc#rum Ja Prufsia vero^in IittorePa
cici finus>n6 longe a ccenobio^quod
appeUant Oliuam>efFaditur, vbiare*
narum cuniculi,quibus obrutum fuc \
rat fuccinum, diducuntur, vertutur, i
ac fuccinum cximitur,*interdum re- :
motiusalittoreeruitur. Ettuncfoflb <
res fatis amplas foflas agunt>quadfl* i
gulares pler unq$,non tamcn multum i
profundas.In fundum foil^ palos ali- ;
quotacuminatos>magno conatude*
mittunt,atq} hinc & illinc palos ma- i
nibus ducunt fortiterq$ commou&v i
vt hoc modo fundum fouearum & i
foflarum pertundant, ac fatis ampla i
foraminarelmquunddvbi £epiu$fa i
&itarunt,paIos extrahuntvfubfequi- :
tur & fcaturk ftatim aqua , qua cum
fimul etiam Succinum > fiquod Iare* i
batacted:uerat,eru<3:atunTumrcti- \
culisfofiam totam aqua impleta ex-
plorant,&Succinumextrahunt.
Inuenitur etiam in lacu quodare-
motif;
DigitizedbyGOOgk
ZJBER Ih *o
oiodfsim^imarircmoto» vbi vereris
& aobilis familis Truthfiorui^Bc^
^aufesi paguscfhqui diftat aboppi-
do Raftcnburga tribus (nifallor) mi-
liaribus : lacusis profundifsimus eft,
iaquem fi altius pifcatores demittui
rctia>Succinum vnacxtrahunc
Ante annosfex prope Rcgiomon-
ttflJiCum hcrbas in fylua quadam,ad
Pifcinam(quam maiorcm vd fuperi-
orem appciiant)inquircrc ? repcri futi
gos duos candidiores , quibus a terra
! rcmotisfubcratbitumenpurpureum
& pcliucidumjConfiftcntia refinse tc*
rebmthin* fimillimum>odoris fuaui
tatcmiraprajditum* Idtamen nopro
fundein tcrram defcendcbat»nec ve-
rafcaturigo fuberat,fed ex anguiliori
bus terne poris> velut in aceruum * ad
poliicis crafsitiem> colle&um explo-
rauLarborcslongiuserant difsi tx , vt
rcfinam dicerc non pofles , terra vcro
«xqua eru&abattjr bitume» pinguxor
glcbofa > vifcida,nigra& ponderofa
yGoogle
DE SVCCINO
erat.Vnde equidem nocrubefcere^
cum Nicia affcrere>talem fuccum ter
rx pinguiorem Solis radios interdi
ex tcrra eHcere.qu£ fententia etfi A4
gricols difpIicet>tamenNicia$fimiIi
fortafsis edo$;us expcrietia dixitTa- .
lis terra pinguis , nigra & ponderofa,
& ita lenta vt vomeribus vix fatis fiti
peruia> eft in peninfula Sudinorum, ■
cuius terr? fuccusfortafsis bituminis i
materiafitpoitvarias coftiones &al<
terationes a quas acalorefubterraaeo .
fuftinet.Prufsia enimnon caretignir ,
bus fubterraneis>cum varias pyritidu
aliorumq^ metallorum fpecies in n i
inueniantur ; Efl itidem verifimilead
littora Sudinorum ignem fubtcrra?
neum cotmeri. adeft enim pinguedo
terr^quspoteft fieri alimentuignis* ;
adeitetiamterra: denfitasa fludibust
maris impreiTa , qu# calorem cagerc
poteft,ne erumpat vel difsipetur.Ttf
tio cauitates quoquefubeffeyeriflmi \
le eft,xn quibus caior velignis fubtef .1
raneuS:
DigitizedbyGOOgk
ZtBJEM M zi
janeus r ecipiatur, foueatur & corifct
tictur. maritima: enim tcrne omnes
pcrtufe fuatjmagis quam mcditerra-
sesautreniotiores a marLac plerun-
<phabent!axos& patentes alueos;
mtraguos ctiam£aquarccipiatur,ta
mennon extingui igne illum necefic
cft in noftro If tprcnam iftins bitumi-
nisnaturacfh yt iemel accxn|um ? a-
qB^interigtcntu magis ardcatjolcoyc
roi vt quidamput^^reffc^^ d
Uquefa£tum igitur bitumen t inter-
np tcrr? calore , vel iponte pex %>s
alocos in mare fluit & cxtiUat^velma
relambes fecurh exvenis terr£ eflert
&educit,vei copia iucccdcntis iucci
prptruditur atquc cgcritur* IntCf
nmverOjdum inmariden^Ujratguc
Coaguiatur,frigus cxprimit tcnue«^C
^leofas partcs^u^ in fupcrfici^^S
i&ftar olei flucntcSiadifta btwra traa
quillq mari non f|mclvi& ,fi^;rcU^
§ua matcria crafsiqr fo^unrob^
1« : noaiccus ac fit in ddfeilationi-
yGoogle
" X>E SVCCINO
Bus |>er defcenfum , vbi oleumaqttg
&bie&? innatat. Id vcro , quod crat
tum^fbeculentum> ac nigrunr bit umc
^ft, fubfidet in imo aqu^ Simile ni*
griim, vifcidum & lentum bitumai/
v^crudum Succinum^antepaucos
anrtoSjCum in noftro Sudinqrumlit-
tdrcpr&eipitium mostisin maf e de^
tibIutum1sflet>maioriin copiayquafft
vriquam antea reperiebatur^foreafiis
quodibilterrafludibus maris^diruta
6cr?mot^vense Succini fa$# pateti*
tibris fca wrigtnem fubeffe, qus tame
Ka^enusnondum explorari potuit, i
Hlud demonftrarct. Dum veroficli i
^uidum eft Succinum^ mirumnoeft i
dmeffagenera vermiuni, mufcas^cu- <
Ecesv «BcMia^ pleraque inuolui : dum
veffiatii orihalieu afticiuntur > & fiui* 1
tatitm^teri^ infident:vel dum infpe
cubtisftfbiDernn^is^halaeioffe acn- 1
tur maffief liquids; Verifimiie quo^
eftia cgaalibusiftis excauati^ no tM
DigitizedbyGoOgk
tm& ift imo fiuere bstumen > dcwekm
cx vMicattraginc crfimpcre^fccJhiiie
mic vdutifodante terra, vndiqScir*
mtacaiiitateparietes ipccutim obii-
fiirij quibus & infidere & infi^erc|:e->
rc tam volitani^ quam «pcnaa fe^
cil^pofsintr - : r;r : ^
v iQuoniam vero calida &^s*M$r
locaputrefa&ioni funt in primis ob~
aoxia*in fubterraneis iftis cauitarib*
0Mai&gencri$inlc<3;a,q u# cx p utrefk*
&ionenunt,generaridubium no cfe
Mm&anfradus varios in ilfecaui-
taiibus non abfurde fhtuere |>o|Iu- ,
ram , qm puriorem terram dulci a-*
quapcrmiftam contineant : qu^ vel^
<}uietevel hali tib us in caieicens ypu- ;
tfefcit,&; generandis animaiculis ma«
temmfuggerit. ■ -:-
* Borro quctnadmodum Succinio^
leum veruftate feip £o craisius ieR^-
ialpifiariiquodamctiado vidimusipGM
fteaquam tcnues & ignee parces exka -
larint ;ita 4nim aeiatsiei^ik^vi &d-
■ t> - .. ... . , h 2
DigitizedbyGoOgk
z>e rsvcemro d
biturainis Ilquidioris cpnfifteiitiaia
redirc yideatur ^ita dixferiin^ipurilii*
inunj SuCjciaii > & quod maxigie pek
luci^umeftjiriipecubus iubterraneis
cx oljpoils blcuminis y appribus altiut
fublarisgsnerari. Etfiyerbmulripe^
troleu feunaphtham crafFefcerepof
fe *$egaa:t(quod oleofuccim odore,
£appre*cpnfiilentia,col0re & viribuj
reipondetytame & arte quada><5c ps-; \
culiarinatur^ppificio inipiflaripof- >
fgfaciledixerira.
Q^emadmodum autera multipli- \
ces petrolei diiferenti^ fuiyyja mul- .
tiplici quoque & vario difcriminer i
jputmateriapurior^ tenulor velcraf- \
iipreftjColoxum diilerenti^inSucci- :
jiogenerantur& prodeunt. Pellu-
cidi varij gradus 6c ordines fiunt>non> ,
ta&tumprp humoris dilutione^&ma i
teria* raultipliciter variantis fubtiH-
ta£e:fedetiam pro intenfione aut re- \
mifsione caloris ; & prout vel a flam- s
ma^eac^nunc puriori velimpuriorl n
veli
DigitizedbyGoOgk -
LIB&R 11. 25
^el ab exhalatione tantum bitumen.
refoluicur3ilucidiorenim&purior
fitcolor, quo citius refolutum bicu«
men.aqu^prf fertim frigidiori mifce
tur: qnx caloris impetu moderatur,
aclpiritus efKcieces corpus diapha-
num ,ne refbluantur* coer cet> toUic
denfitatem atque t n^quaiitatem. A\>
$qua enim oriri pellucidum colorem
indicantgummata*eanamq$fi diflbl
nanturinaquajmagisperfpicua fiut*
Siitem aqua incalefcens>yna cura
bicumine elixatuntunc tenuior aqua
ifta codione abluet & exteret tura
terreftres tum igneas quoque partcs:
itavtbitumen^qupd antearufumfu-
itVafFumat aqueum colorem : fin vero*
nigro & opaco fuit colore prasditu*
in purpureum primb conuertetur,
moxinruiIum> & per variosrubedi-
m gradns in aureum^ex aureo ad cry
ftallinum eb propius accedet>qub
crebrius vaporg tenuiori ac copio-
fiori elixabitur, ac kerata co&ione
DigitizedbyGoOgk
«2purgabitur. -n/ n, ', : :^ -V f- ;
Ea coloris txan&iiitatio matiifi^
p(s in artificiali elixationc , tani in na-
phtha quam olcofuccini>qu^cr dfe
iiillationem ex nigro in aurcunvcx
fioc rurfura in candidum mutantur
coiorem *Eft enim triplex dleum $w
^ini^ficut&ipfaNaphthavcIpcarch
leum triplex in italia confpicirur»
j. Nigr ura oleum foetidum efiterrc
ibribuspartib us toftis aliqua cx partes
j>crmixtum;Iiquido hitumini iimilc,
ccnuius tamcn & fiuidum,confifteik
m ab^Ieolini parum difsidcn^fitau
tcm t^ieaquando per defcenfuinviQ-
lento igne dcftillaturv
^». jSecundum rufFefcens > vel aureo
colore imbutu. quod in Retort^ t%t
trahituryprorfus aiaphanum efl,Scut
iUud in ; opaco vix fuppurpurafcciis.
pripre cfl^c tcnuius multo \ & tamft
por? quamodore fuauius,
& c Tt^tium album > vel aguei colo-
Ijsi qupd tale^t, fi cx prioribus duo-?
DigitizedbyGoOgle
jbasa&eraro ajib&aqulin balaeolMa
mvxwcmf* 4i«genter. UibTimm^
clkiatur. Eft autem h.PCJJiisiLQBuiia
tenuifsimfcm & pra:ftanrifs«num*a#
o&mis generis QbftruSionc* fcpcriflfc
dasp^n^onpusi^adcpilcpfiamjparar
lyfin, vcjtigjnem>ic4culum„ taj», vcfi?
jasquam scnuj^ccQmmQdatum. >
Haeq tria.plei gencra4>r«fcrtim vc*
tuftiori«iCumignc? partcs euaauc?
pnt».frQx^^e^.n^^rNaphdue;
Nam album petroleum quodMeia-
a» fcaturit e# melius ca?tcris,odorar
dus&fubtUiorumpartiUm,. ... . .
NigrumvctoAlphaltiodorcmrc*
fert> craiTum oifcetidUiqualc cS Bul?
garicumvelNaphtha Bulgatica.hoc
pmm fupra modum tetrum fpirat q?
dorem ad Afphaltum acccaentcnu
TertiaNaphtha.rmfa efl»media con-
fiftentiaiC yiriPRS inter rcUqua 4uq
genera.PrQuenitnaecex n\otc Celite,
ac qua fic fcrmitBelJoniu$: Huius na
$hxkz ruifefcatuxigo cx teprg, inul«§
u h 4
r GoogIe
lapidola, fuamorigmetodiicft:gtj|
iii fibi fubie&am foueam excauataias
jii imo antri defcendit. duo nernpei
funttneatus fibi coniun&ivad quo*:
rumlater^quiad de:&eraeft»aquam'
ipitti t paulatim marjantem ; alterqui:
ad finiftrumlatus eft,guttatim oleumi
diiiundit, &c. Oleuiji hoc paulatim;
deftillanSjpondustrigintaynciarum,:
quod bocalis menfuram #quat , non
excedit in die> ; sef};ate fefquibocale,:
^bimonsSqlis feruore incaluit;hy-;
eme dimidium bocale. Aqua qu$
cum pleo defhllat, clara eft &lympk
da^aliquantulum falfa : cuius falfedol
multo remilsior efTe copcritur quami
eius qu«e in LaxifiaTroadis thermiS!
deguftatur* Oleum hocnufquami
per fefe yifum efl emanafTe> fed fup cr-
ficieiaqu2cinnatatJllud colle&uri a-
quaiii fcopis quatiunt, oleumque ini
quendam angulum cogunt, tuncque
conchis > vel cucurbitis yel fituli§ 4-:
jij§9 vafculisexcipkntjfi copioftnKi
DigitizedbyGoOgk
|ft paucum,alis anferum , linteolis,a-
lijs^rebus quibusfacile adhsercfcit,
Cseterum ficuti hoc ruf um petro-
leum,vcl quod luteicoloris eft in a-
qua,exfale vfto mixta, maeeratum,
agitatum & concufium albefcit,& la
fieo colorc imbuitur : Ita yerifimilc
cft puriorem & tenuiorem olei vel bi
tuminispartera non tantum felfedi-
nemaris fordes exterentis ablui* ma-
ccrari &attenuari, fed etiam dealba-
rn&hac eadem ratione condenfatu
quoque Succinum cuiufcunque co-
loris fuerit , in candidum pofFe con-
ucrtijfi diutiusmodoin mari como-
rctur , qua mora ipfius materia exa-
fiifsimam adipifcatur coctionem»
Candidum enim fuccinum effe ve
tuftifsimum probant,tum fnabilitas»
tumleuitas, quas raritatem partium a
falfedineraaris exefarum comitatur.
namquo candidius eft,eo quoque fo
leteflemagis leue & friabile. Nce a-
Bam ob caufam hoc genus Succinl
h s
DigitizedbyGoOgk
Z>£ SVCCINP
inuentu ellrarifsimum > quam qu©3
inmari non fatis iuftam moram tra?
hit ad perfe&ionem co&ionis fuffi-
•cietem. At quod interdum in eadeoi
jnaffapartes alias candidiores funt,a-
liaj pellucidaj,in caufa videtur efle ycl
diuerficas materia; tenuioris , in quas
liquida materia adhuc exiftete, dum
multumfalfedinis mifcetur, partibus
ijsinducitalbedinem, reliquis pellu-
cidis propter maiorem vifciditaceja <
niMlfalis admiccencibus,vcl g> pars
crafsior cicius coaguletur , condcnk i
*a falfedine exteraturacdeaibetur:tc ;
nuiorvero genuino & pellncido co* :
lore non fimul cum ilio deftituitur,
ideoquodno fimul coiucriwiecfal? 1
fedinem altcrantem eodem tempore :
receperir,repugnante nimirum maio i
ri vifcofitace.-cuius notas firmiorpek 1
lucidicompactio &addenfacio fug- 1
gerit, ficuc candidiorismateriam ra-
riorem fuiflefriabilitas oftendere po
teft. Necfemelvidimuseandem maf- 1
.. ' faffl'
DigilizedbyGOOgk
fafflfuccinipartimco^CTCta, : partiin
^dhuc |iquidam, Sc hanc ceu turgen-
te fpjritibus.yifcofis peiluddifsima*
jllam obfcuriore & porofam , idep<$
adalbedinis aiiquegradum acccden-
tem. Variat itaqj gradus in eade maC-
{i } prout crafsioreS partes tenuibus
mifcentur,qu«e mixtio fit in ipfa f ca-
turigine,fortafsis tum, quando calor
per ebullitiQnera attollit crafsiores
p artes^yelquando ex diuerfis & vari-
aatibusyenis materia confluit & co-
fuodkur; fi<? intcrdum nubes vcl ali?e
imagmes apparemv
Candidum fuccinum itaque rariC-
fime videmuseffe fofsile,qubd a craf-
„ fa& terreftrifalfedine imprefsionem
nuilam iuftineat. Reliquae etiam dif-
ferenti» tantbrarioresinu'entu funt,
cjuanto facilius caior bituminofos
fuccos»qui fine calore fubterranea
gcnerari nequeunt, depafcitur & ad-
■ urit.
i. Qa^P yislemus inijs loci$jybifu<:?
^Google
cIouMfbfeik eft, aquam firaul con#
ncrt s qui calorem arcet. Experieptia
teftis e$ 3 pellucidum Succinum cali-i
da exbalationeicitrafiamm^ admim^i
culum nigrefcere,ac artequodamtnoi
doinGagaten conuerti.
Bituminofi igitur fucci quo fuutl
Bigriores^ & ex crafsiori fubftantiai
conftitutUeomaipri caloris impetui
refoluenris drdepafcentis aereas ae i
oleofas partes>e^ftimandum eft eof i
dem efTe torrefa&osrquanto autemi
plus ij aduruntur , ranto magis fulfii- i
reo fucco imbuantiitv
Primi generis exhls eft Lithathrax
Germanis di&us ©ttmfoLvocabulo i
exlapide & carbone compofito, peti i
lapideus carbo*Eft autem talis carbo :
fofsilis inter omnia bitummofa maxt
fneignobilis& omnium dcterrimu&
nullius in medicina vfus. Fabri ferra- •
ri j & aerari j carbonum vice illis vtun* ;
tur,qui verofubtilia opera cfficiunti i
liisnon vtuntur , proptcrca quodfua I
pinguk
DigitizedbyGoOgk
jftpgaitu dine inficic fejrrum & fraguV
|aat.Epdcn3rbicupine hiquos Jigna
^fic;iunt,cibpscoqu,unt'C4ldaria,in
quibus hycme dcgunt vicam, calfeci-
ufitjVrunt cakem. Mixto oleo tricus
hac carbo cmplliri poteil, quo quide
agricpbe vices obbnuc* quod vcrnies
illarum pculps rodences in cerficiac.
: Sunt aucem duplices cales carbo-
n«,lcues fciHcec&ra4vcaquaenon^
U8nqua : minn*?ent,|>rpptcr cerrf cx-
coftonem. HpsThcophraftus^-
A&$ dicit. Deinde func & graues,qui
^4^n^r.|aAgr0L!eg^'cnfi,:qiiidi
CMtur A^«c/2a?.Grajci <**$£ xn&s ypcat.
Porropmnes conftanc cxmaccria
prorfus craiEl rerreftrijira acJufta> vt
f^rtcs a^re* abfumpcai finc,& fi quid
Qlcofum icpinguercfiduum , idnon
nififulfureum &: nidorofum quidda
|irat, Verifimile aucem eft non fim-
pcicer caliio & ficco halitu , fcd in-
touentu ignis fubtcrraneiinflamtna-
^mhpc bituminis genus nafci,quo4
^Google
~: X>S $VCCING\
&onvntiml6covi&&c eft vriamift M| '
toecclebri moni» c^rbomim 1 , cjfci j
abeftaZuiccaoppidcjpairasdriomil i
lia quingentos> vcnam carb onum rc? i
perientes plerunq* ardere comperi- :
unr:ybi carbonesquosignisabfumi^ i
terra in camirios inciderite, cxtin$i
inragrumpulueremmutancur;qua^ :
Hs etiam vtdetur efl eq m vltra'Nigm ;
fluuiumeft per folituaines,quod^
eoemineantexuft?cautes;quodSu** I
»^i3jm-Paalinuprodia^'u^'autor'€ft
Plijiiu!Br ; 'Scribit;quo^if«ft^afia''l
mus philofopfcus GeorgiusAgrieo^ :
la,arderepartim ignefubcerraneoear i
bonesfofsiles in ea Britanniajfiue XI- i
bibnis parte» quam a Scotis-Germa* i
nis,qui in infula immigfaruntjSeoria i
appeiiamus.effbdi advigefimulapide i
abEdinburgo inlocoEriceti Dcifer- !
ti^qtie areacarbonu nominat.Sic etia i
ArdeVcolUSidi&usita quod quonda :
arfcrit.tale bituminis gen 9 nobis fup- 1
peditat; iitus is eft mter pagu Culou ;
DigitizedbyGoOgk
&bppidiM qu&d nomc habet exacc^i
cipitru genere q uos falcones nomi-
samuSjin tri hm Eibogani locis circa
Satclu pagu>& ad quintu lapidera a
jDrefdaMifenfcoppido , qua kur Fri^
burgu ad dexter£Ef!oditur ide Mm*
tne in Samo vt Xenocrates : iuxta Li-
gari^vtTheophraftus lcribiccinThe*
Fprotiaan Elide quakurOiy mpiaper
niente. Hoscarbones Galee*defcr£-c
b^videt,ciiinquit:Lapidestal>uia^
^inflarlatos &nigros > ac «jui inigne
impofit^fiamina exile emitteree, mul
fesex Coele%ria apporta&ijgenera-
totiEcoile^g mare qcF nioraiii appel
Mt^circundat^ q uideab ortu,vbi Sc
bitfimengignit. odoretia eoruJapi^
dum eratfimiiisbituminLSinedubio
autcalid^altiiis fub colleifto bitumi
aolb matfateSibitumenabr^dut &li*
^u£faciit>idq$ inlacu 5 in^uo exiliuc^
feidut* ^M&cudu genus reforipo
teft tcrxa yk££»§jx$ textaampelitis-6c
pt«ma«dga^ttas p uto*ip;fy lox$ efife;
*■■ ■ •*
H DigitizedbyGoOgle
< ; &E $yC CINO
friabiIiores,fedpinguiOres & minuli
coropafitas.De hacPiofcorides vifus
cft loqui>cutn ita dicit - Qptiraa eft ni
gra exiguis piceae carbonibus fimiHs,
aflulatimfubfcifsilis , aequalite.rfplen >
dens:qu*,fi quid olei infpergrtur, li- .
quefcit.Sedfortaj(sis h«capriori pa-
rumdifFert, *
Ad tertiam clafTem Piflafphaltura i
rcferrem^cum retorrido & graui con :
ftethalitu.nomcnautem habetex,pi« ;
ce acbitumine.»nonquod ex vtraquc :
cjonftet , ficut Plinius exiftimauit, fcd;
quod vtrunq^ oleat. Mifcetur tamen \
interdumpicibitumen, qupdVergi-' i
lius voluiffe s.GeorgiCorumvidetur, i
cumait; ■ * -,'
Xd£asq;pices } ni»rumq-, hitumeni&C. :
,- Pliniusdicit bitumen pici.mixtu,,^
efle pKecipuum ad fcabiem pecorura '
remedium,aut. fifoetus mammas lafej
rit. Saxones vcromifcetes. axungiara i
Yeterem, eabituminislentorem tem-;:
gerat^vt alij picig» 13 eUoniujsdici tPif^ I
" " faiphal- :
DigilizedbyGOOgk
IIBER 11, i?
Jafphaltum fofsile nullius cfle ad me-
dicinam virtims; ad nauigia tamenii
Iinenda,maximi prouetus in Epidau-
rbinterAflon&Epidauru(que > nunc
dicitur Ragoufa.)EIiquari hoc etiam
pbtcft,fi cumalio oleofo mifceatur,
vt adipe vel oleo. nam coufq* ficcum
cft & retorridum, vt pcr fe nunquam
lentitiamfequaccm confequatur.
QuartiisordoGagati debctur } qui
PiflaTphalto no eft difsimilis, fedmul
tonigrior &durior,Acarbone fofsi-
Iidiffert,non tammateria duam cau-
kefficiente.nam Gagatesdenfior/d
Jidiorqj euafit,fortiori mixtionchu-
audi cum ficcofa<Sta } no violento ca-
loris impetu,fed exhalatione tantu-
modo fine humore fenfim aflante &
excoquentehumidum oieofum.Vi-
detur autem matcriaGagatis efle fimi
& bitumini, quod fubfiderc foletin.
?Qua,dumfuccini oleum deftillatur.
id rcfoluto tenui & oleofo infpiflari
fi o tantum incip it,fed nigrefcit.fplen
^Google
DS SVCCttiO
det<$ inftar picis>cui colore & con&>
ftentiafimilis fityquae materia fi iufio
frigoris gradu induraretur, ex eofie-
rec gagates.Talera prorfu£materiam
in noftro littore inueniri dixi antea,
quam fiue quis crudum fuccinum dr-
cat, fiuePiuafphaltum, non conten-
do.Suauitate odorisfuccino quidcra
aon refpondet,nec colore fimilis eft,
mifi quod interdum in nigredinepur- i
purafcit,fcdplus pinguiumfpirituu
tameninfecontinet quam Gagates. :
Manibustraclatunijftatimmollefci^ i
Inftar picis digitis adharens :leui de- i
indefrigore rurfusadprioremconfi- :
itentiam redit. GagatenverbGale. ;
lib.9.fimp.fic defcribit:Eft & aliusla- ;
piscoioreatro.quivbiigni admotus
fucrit,perfimilem bitumini odorem :
cxhibe^quem Diofcorides > nonnui- ]
liqjalij inLycia inueniri prodiderut, i
adfluuium nomine Gagatem>vnde i
cStipfilapidi nomenclaturam dicunt
inditam.Plinius itidcm iib.36.cap.29'
lapt- ;
DigilizedbyGOOgk
ZIBER 11. ' J©
lapidem gagatemnomenhabere a flu
uio teftatur, &loci &amnis Gangis
iyciajmeminit,& in Leucola expelli
mari atq$ colligi.Nicander inTheria-
cis fuis,Engangin & Gangitln vocat,
aGange Lyci<§ ciuitate,vbi nidore do
cct gagate fugareferpetcs^propter o-
dore bituminis. Aiuntaquis accendi
gagate,eundec£ reftingui oleo: Vnde
Diofcor.docuit prafcrendum inga-
gatum genere,qui celeriter acccnda-
tur J & odorem reddat bituminis.
ErToditur etia Gagates Sedums in.
Gallia.HuncSolinus quoc^in Britan
niareperiricommemorat : lteininfe-
riori Germania,maximMn ditioe Le-
odienfi,& in eadem ad Aquifgranu.
Thracius lapis cum niger fit, vt E-
uaxMaurus fcribit, & aecefus odore
bituminis ex fe emittat, adeb prauii
&acreVtnulkeanimantes,autferpe-
tes in eo loco manere pofsint, venfi-
mleeft hucaut eunde cfie eu gagate
lapide 3 aut exmateriaeadequide,fed
^Google
JDE SVCCINO
paulo crafsiori coftare, prxfcrtim cu
tantusfcetor no infitGagati qualisin
lapide Thraci o reguirit.Nicandriin-
tcrpres dicitefTe bitume quod lapidis
modo cocreuerit. Aquainfper(a,£-
inde ac bicumen, dilucidius ardetac
exurit,- oleo reftinguit,tefte Nicadro
&Diofcoride.Inuenit in flumine Scy
thia? cui Ponto nomen eitDicitur au
tem pocticeThreicius.
AgricolaObfidianu lapidem cun-
dem quoqj effe crcdit cum Gagate,
quod nigerrimi coloris £t & tranilu-
cidiinterdumj&quodin parietufpe
culis pro imaginevmbras reddat.Sed
Piimus inter vitra retulifTe videtur: er
go non efl bituminofum quiddam.
SamothraciainfuIa,inquitPiinius,
eiufdem nominis gemma dat nigra,
acfine pondercligno fimile.Efl itaqj
nihilaliud quam Gagates politus. tri
buitenim eiPiinius coiore fimilejean
demleuitatem,&lignifimilitudine.
Adbituminofos lapides etia aiias
gcm-
DigitizedbyGoOgk
LIBER II. jo
gamma^rcferri pofTunt. Aritachatejs
enim cum vritur, myrrham redolet.
fic& Aromatitcs ? qui exodoris pra-
ftantia nomen inuenit t myrrham rc-
dolcns^ex bitumine conftat, tefte Pli
nio. traditurqs ab eo gigni in Arabia
&inAegypto circaPifas. Vbiq$lapi-
dofa,&myrrh£coloris &odoris:ob
idrcginis frequentata,
Myrrhites quocjgemma qua; myr
ihae coloremhabet,attritanardi odo
re fpiras,exiftimatur efTe bitnminofa.
CatochitesCorfica:laois impofita
manum vcktgummiretinet. :■' .
Liparc iridem pinguis cft.adh*rjei
fcitenimadmanum.huius fuflitu 6nl
hesbeftiaseuocantur. ;
Sed hae omnes & fimilcs gemm»
nonex puro bituminc conftant, fcd,
alijsquoqjfuccisfubterraneismixtJC
funt,Succinumverb nonsifi cxme-
ro& purifsimo bkumme generari ha
Ctenus copiose oftenfum eft. • ~ *
> F I N I S.
i 5
DigitizedbyGoOgk
DE BITVMINf
ET ; COGNATIS EI/NA*
phthaCid e& vulgi pctrolco) Pi£ i
fafphako>& EIcdro>Ga-
rollarium*
E <3 REGIO VIRO VA L EJ
R A N D O D O V RE? P L A N D RQ>
Infniano, pharmacopolaeLugdunenfi 7 artis fuaj
& omnw fimpliciummedicamentorumge* ;
neris cogmtione excellenti, Gon-
j*adu$ Gelherus $*p v d*
GF* 44 typographm cuperet ghavttm
hancrepleri y yt Epiphanij"DegeMWti\
3£ l /• lihettu$ y a charta noua inciperetftcm,
&altj fere inhoc^olumencQwmfti, ($wi
eanjuko faflum efi, -ytquem -vettet quijque
priore aut pofieriore loco poneret)pro CoroP
tario addidipererudmcuiufdam medici dl\
me Epiflolaw>non de SuccinoJolum^feddeQ-
mni Biw mine (cuius Succinum certefpecies
tsi) &* tute etiam de %Akernko JSitumm
obJer«\
yGoogle
r ^JerMtionesJdyeraquicquideU iibiSu-
ttyoluiazincifiimi^klerande: qmnia^h
wnicibitjtminkmagnam a&
mdemaccepizcuimmunem tui tempeftiue
wh&c a&ornanttm reddita mihi Eptslola
tmctdmotmitrquacum etiamaliaspkntas
uwMltdtia&lflm^
atecolle&ashnginquu *#-
u^ol&eKtbjminmem mihirni
Jjii:& THEgJ^C^Z antidoti,qu£
0mfaros^iobi^im^ecimen:hoc eiifim
fScia aliquot medicamenta^qus in eim com-
fofitionem requirmtur pmherrima aliquot
Mi^imaqyaddid^lrpnde egotanquamex
Tmme Leonem^yt aiuntjudicans, antidotm
toU y qualis fit futura,hoc eft, optima perfe-
fttfimaq» qualishodie fanerarifiima repe-
nturfaciie conijcio. Siquidem tu in omnifm
flkiumpharmacorumgenere y multkiaman
m incomparabilijludio & diligentia diuer~
fis in regionibus , Germanidt > GaUi& , Itali&
atque ifirU esyerfatus: & i>ndique amicos
hdesper quos optima qu&que medicamenta
* 4
yGoogle
fatiletiht comparas^Lwdunt ctarifSinkm i
rum medicorum J>alechampij & Bauhim i
meifrteipuzyfamitiaritat^
fingutari (yuam nonjynceriormodo &*\Chri \
fiiana>fedomnkpene reiirio pqftulatjwhit i
nonfacis. Vale:&* kocmei ergatemumi \
amomtantiUum tefiimoniummhi conjule. '
TiguriannomiUefimo 9 quingentefimo t ,
fixagefimoquinto^ tertia
CalencLluiijf
- *
■*■■.'•'■■-■•■■■
yGoogle
tXVOCTl S SlMI CVIVS-
dm GM mediciadmeEpiftoIa, u&vernia
' BitttminUAeJcriptio:def> Naphtha.
&*Elec~lro qu&dam.
QVod deAfphalto & eius vfume
rogas.quantu memini., refpon-
deoanter Ciaromonte cx ruinisGer*
gobis flruclam, & Montcmferrandi
Aniernorum } hac oppidum> ilJam ci*
uitatem,miliari tantumaieinuice di^
ftantes ,ad extremam pratorii oram
collem cminerc» aridum, lapidofum,
euius folfi nigricat:ex eiuis radicefon
temprofilir&aquatribusdigirisnon
altiore. eodem cauo vnde fons emi-
ca^Bitumenfiuere^atju*, principio*
innatas,adipis vel oleimoao : ac tum
id cfle veram Naphtham:poft tempo
ris fpatio fpifi^riglutinkin£tar } & fic
tenaxneri,vtfi vfquam inhareatj de-
leri auelli^minime pofsiktumfcili-
cet verum Bitumen cffe : quale mifi.
Eo Babyionis muros, calcis vice » Sc*
i 5
DigitizedbyGoOgk
miramis ajdjficauit. Haud procul i
fonris fcaturigine vctuftiftimum fa.
ceHum adluic extat,parietibus ea ma .
teria coiipafiis , ftru&ura tam firmt i
& dura , vt quouis ccraento [arcnato, \
velmtrm&ermdm pflaQttt, quafiempk >
jlmm mcant] validius refiftat iniurias .
temporis,ac hominumProgreflu te. .
poristumfolereficcatum,tumaquis:
verberatum, fic Bitumen coit, vtPix
piffafphai- vldeaturiictum verum PifTafphaltu ;
4^u», rU cft,nempe concretu Bitumen , quod> i
vtPiXi obduruit. TaleBitumims ap-
pellatione,in Seplafijs nonnunquam ;
fyncerum vanit, at fepius adultera- 1
tum. Germanum &legitimum circa i
ciusfontis margines hinc inde copio .
fum reperitur. Totus circumie&us !
tra&us graue nefcio quid & bitumi- :
nofum olet :.nec procul difsitarupes
cft, e quaPetroleum nigrum manat,
vt ideonon absrequidara exiftima- :
rinteum totumagrumBitumine fca- 1
terc.Equi,fon£e,mauteiusriuumpr38 [
tereua* i
DigitizedbyGOOgk
CORQLZMIYM.. i
lereuntcs^ftatcprxfertim^tanquam
■ri detenti>ha:rent, & in bitumine vei-
unfixi,yifco4 obliti refiftunyieo in-
de ie extricare qucuntw Bitumen vere
largius., & aftatis fqualloribus. effun-
ditur. Arefcit rubet<£ gleba propin;
qp aut bituminis cota&u , aut aqua?
bitpmeneuehentisJncol^vocantPifP^a^-
ccm aquaticam , & ad fcabiem peco- IC ~
risjfignandoinotis atris gregcs, artu-
um in pet,udibus glutinandas fra&u- .
rasvtuntur. Experime^o-mihi cer-
tifsiuio cotnpVrtu cftjbiiuminis fufii-
tu/fiue crudun?.fit J fiue yratur, mulie-
resyteroilranguiatas-cxtcmplo r_euo
cari^Quamobrem nonnulli fcemina-
rumcoUo,qu*ei morbo funt obno-
xia^lana exceptum appendut,yt cre-
bro olfa^u > mfTbcatiQnis$ajox.y£.
mum arccat. \gTos etiumcatApoti^ fy-vej,
iifeXtJgwerMCoiUobn^
literin colico ajfe&u: &hi>teriJlranj*tiU-
m^inqmumencaJioriumefficMimdepre''
hendimw^ Serpentcs quo<$ eiusM-
DigilizedbyGOOgk
&E otSPH^ALTO
fitufugari vfu cognitu eft,nulle pror >
fusiuxtaeius fcaturiginem ftabulan- '
tcaut immorante* Ele&rum Bitn- i
minis genus efle vcrifsimu duco. An -
gumentoeflgleba mihivifa, dimidia i
CxparteGag4tis> dimidiaexparteE- :
Ic<Sri* \Hancapud clarifeimum medkum i
Guilielmum Jxondektium ejp audioJ] Ga* !
gatesautem bitumenefl in terrs vi*
fceribus longa annorum fcrie dura- :
tum,acreficcatum. Effofla porro ca i
glebafucrat^inmontc quem incote
vocantBuguerat , ditionis Arcbicpi*
fcopiNarbonenfis,in fodina quano-
minantCuquet,propeoppiduiumdi i
«Sum Quillat* Ve autein nigru velfla- i
uumbitumene^fic&NaphthaCvuI i
gi Petfoleum)nunc atro colorelplca I
dct^ cjuaJis Aruerna : nunc luteo vcl <
canciido nitet^qualis Saxonica^&qu? |
ex vicinis Balthico mari regionibus i
adnosmittitur > vnde&EIe&rumad-> i
feruntjvanifsimis corum fcriptis, qui j
frxarboribusfl:iIlarcprodidcrut>gu- ;
ffli i
DigitizedbyGoOgk
CQROLL>ARlVM.
ipimodo. Quocirca necrepr«hen-
dendus Phileraon qui in Scythia foC-
file efle tradit,necPythcas qui Bal-
thiciele&rinon fatis cxplicatam hi-
ioriam confufe docet ; atquc adeo
necNicias qui Indici Electri memi-
nit.id vero Anymu efle tecu arbitror.
Iex epistola
j TVJC <AI> M E, ^fNTE
\ bienninm fere Lugiu-
no ddta.
P
Aucis ab hinc diebusex Arucr-
_ niofumreuerfus,quamresnouas
deprehendendi ftudio,iam fccundo
luftraui. Exea peregrinatione mitto
tibiPiuafphaltum,Naphtham , & Bi-
tumen:quod etiam Gergonix (qua:
ArucrnisnuncClarus mons dicitur)
iafonte quodam fuburbano nafcf-
tor. Cuius fontis aquafimulatquc e-
^Google
CORQLLtARirM.
rupit>concrefcit in lapidcm > vti ?ef b
vuitu indigen£ afHrmant;adeoyt§er \
fe pontem fabricata fit,quem ego fii-
fceoculisviA;Meaquidp^|ententia :
nQnindur^ i
ftu fatuo, naufeam mouens > te^i3ac| 1
eft:fedinauditaquxdam aqus admi-
Xta materia adid miraculi edendum I
cfifunditur. Eiu-s ktpidis fruflum tibi
imitto. ^#od : ad Afplialti originem 3
peruhetjlcias^velim cliuuextarenoa :
admodum editutn , aliquot rupibus
exiguaer molis aflurgentem ; in quibus
medij infunt duofontes, qui fubatrfc i
aqu^nonmultum emittunt, cumco :
piofa Naphtha:qu# primuminAf*
phaltum^deindein Piffafphaltu> tan- 1
demin Gagatem conuertitur.Inimo i
monticulo eft & alius fons,quipa-
rumquidemBitumini$eijcit,atmuI-:
to vberiorem aquam > qu# Solis ^eflu :
indurefcit in falem candidum*
F 1 N l S.
yGoogle
VA.LERII
CORDI SIMESV*
SII DE HALOSANTHO
SEV SPERMATE C £ T I [ V V L-
60 D I C T O y L I B E R> N V N C
PRIMVMINLVCEM
AE D. .1 T V S.
^/ GVR I M. D. DXVL
yGoogle
© L>. V> !>► AN*.
DREAE PELLIZERO CA-
rinchojMedico praftantifsimo,
' i^ — — 1 ,
CKM De fofsilium rerum & lapidum
dijferentus libeUos aliquot nottos> yno
yokmine procudendbs^ typographo patrueli
meo trddereftatuijfm>commodeacadit(yir
ikrifiime)ytpulcherrima e Succino tornate
'bperay a te &genero tuo excellenti docirina.
&$ittttte.T>iroJ>> IO.VV£IDN£RO>
lMn*eltj in £cciefa Dantijcana minifros
lono mijjk mihi redderentur:qu& quidem non
immerito lome oratifima mihifuerut.Nam
& ipfa perfi munerafiue materiamfue ar-
tifitiumjpeBemsperquamjpeciofafnt:& a
yim unnshzc ejfe profetia^ qui tanta ioco^
tnmintercapedine difunBi> & adpiam ani
morum coniun&ionem&optatifimum mu~
tutamiciti^ fruCtum tamfuauiter meinui*
Hnt>yelipfs muneribus maim gratiusq, rni
hiextitit. %*£mmmenim{Vt aiunt^mmerum
■& ,
DigitizedbyGoOgle
zprsToz^r
optimmefi. Etflcuti hojlium qualiacunm i
autquantacunquedona^nondona necytili^ '
-yeteri Gr&co finariolo re£ie iudicantur: m ■
qu&a -yerkgmicis co nferunt ji^maxima mU :
»^i*C T J ^^. ^ ^C^ vti ■
liaejfe: ^inefdemmaximi animus gjlimt \
tur. Quod egocum reputarenh^inhorum ;
{700; dixi)librorum&ditione, Valerij Cordi '
friptum deHalofanthofi mihi ojferretjeil ,
tipatronumeiigerc^ (fnon infententiaeiu$ y :
induflriafiltem &yoluntate approbanda,) :
&hoc qualecunq^ii^m§oy redamanw te i
^c obfiruantis gratiq^ pecioris teflimonium ,
$xhibere,&Jwtutelarinominetuoiftlucem <
eynittere yolui.quodtu (ytfpero)&qui bonif,
^tc/ «: ^amicitia noflram^ cuius acceptif \
flmum initium tibi ac pijfimogenero tuo de~ j
^^ />/ pojierum quoq; confruabis : quodego \
-yicifim^vtpar eflfaciam. Vifum eft ath
tem mihihunc Cordi tibellum nunquam an«
tehac (Stditum^reBe hoc locopofi duos Goebe* :
/y ^if Succino collocatum iri: cum flcuti Sw> i
cinumJta & Halofanthos emari legaturji \
ludqmdemintems marinas ^fofiks dt&
Hstre i
O )
yGoogle
EPISTO Lj£
ti<rere yidetur^t adnttrafque referripofiit:
focdmarinasfoltimMihi -verooccafionem
aukmcunf, arripere, vt noningratamtibi
htum tibidicatum mittere-polui : vtteiudi
cmfimulaccenfirem CordiJententU confii
MYt>tuumq, iudiciude nteieri geniturz ce-
ii di&& nomenclatura > & in -vniuerfum de
nmedijs eius obferuationes abs tepetere: qu&
ficomunicare mihi f public& ytihtatis ergo,
diwabem, fecundz aliquando huius libelii
cumVeoeditionifutur&adijciam. Tu enim
fido&rina&iudicio excellis,dclongotem
jwc medicinam Dantifci(quodprifcisGe-
dmmfuitynobihfimum hodietotiusGer-
mmkEmporium)fumma cumlaudefacti-
tufli y de re marina iudkarepr&c&terispotes*
sAccepiautemhunclihruante biennium
frimum a clarifiimo &dc&ifimo theoiogd
D. GE. <AEMYLlO,paJioreStolber-
nin ditione generoforum Comitum a StoU
berg, & Ecdefiarum in eadem Superinten-
dmte vtwc#t: deinde aprfiflantifimiswc*
yGoogle
SPISTOL^
dkh D. VVOLFG\ANGO MEfr 1
JR.ERO > qui Lipfi&artk medics profellop \
efi^ D.HIERONTMO HJEROl
T> Oj cjui ca ndem No rimbero-£ ex ercet : qms i
'nmnes hon^t^f^t^&~j^uam i>/-
ros amicifiimos>& de me cum alias^tum hth '
im libri mihi communicati beneficio> optime '
ffleritos.Eum fimaturiushabujjfem ^cumn i
liquts eim operibm (copiofis & erudithin \
Qiofioridis libros vMmat.medica\AnnoU »
tionibm&efcriptionttftirpw :
or:Syluaobfiruationum circadiuerfia medi- '
^amet^fimpiiciaM^tailtc^aUaq^ &Dear i
tifciofis extrxtBionibmfiu defiillationibm .
Hbros&c.qu&fmul lofias Rihelim J[y*en~ \
tin$ ante quadrienniumfere mea oper$ &di- :
4ii)aut certlcum qmntoDefiriptioms fiir- '
pium eim librofiorfim pofiea &dito y adimgt \
curaffem. Suntaute 'apudme adhuc eiufdem \
4uthom Defiriptiones accuratifiim& pifcm \
tnarmorum ^ mmerofixao-intafix ;Veneiij$ ,
guteannos mgintiquinq^fireaheoconfcrU '
pt&:qua$itidem alio tempore -ybi comodum :
fnwh &sq iuuante^ cumdijsquibpfdam d :
DigitizedbyGOOgk
evistolJl.
jjifioyiamtnimalium pertinentihusjn hce
Uo. VdU, & doclipmo -viro D. Weid^
nerorenerotuo officiofam meh -verbiifakte
dicito:acp rgmptumin meadomn ia <ju&cun-
meimnm^f^^e^mofficU, ant-
mm eiferpetitoforepoUicctor. Cupio ettam
Wfnmterexmefahtari T>. IO. EL*A-
COTOMVM medicum &* fharmaco-
tmn pereruditum : & HENR I CVM
MOL LE R VM JchoU ~Dantifcan& -ff *-
ftorem,foetamfanedoBum&cajium. Sa-
htat te cugenero clarifimm -vir D. HE JSf
JLICVS ' BVLLINGERVS EccU-
fanoftr&pajlorpientifiimus. Tiguri,
t>ridieICalend.Iulif.*Anm
M&LXVl
7- " * 4
yGoogle
D E:II; A LO S Afe
/pwa Cordaauthorc. . w ' ;
losantheosinquiratdtKi
pJicem inueniec iBterpre-
^an di occalion etn. %|if
S.--J
cac enira tara maris quam falis flor4 :
.HNamGfcJtcis--«Ay, cuigenkiuus eft «- I
. jA&,arare & £d yo'catur:«W©* vero ij£
*Se^ideeft~quGdtatinisflos. Vtfoiej i
•itac|vocaBulo nora-inacu^mmedita^ i
m enajrjcipkemin^r^^
Ouid Ha : fert. Quod fifalisfloreni ihterprete
r-6 fit-flos "Sjneceiieeithoc-me^eamentueffe
feJtf» cuiulbuml falis flore, hoc ef|cenuif.
fimam s candidifsimamatc^ opumam
ialjs partero^fiuehgcin eam naturam
ex raurkin falinis cocla tranfient,fi-
uein feiis fodinis fponte effloruerir.
At quoniam huiufmodi falis flos no
in mari gignitur.vt Hatofanthos : fed
«utin falinisfit, autinfofsitijfaliscu-
nicu*
^Google
D "i B<XZ b SUN tho. %
niculisnafcitur, fubftanmrarus>te-
nuis 5 let»s> atq$ colore cadidifsimus,
ncceife eft quodHalofanthos huiuf-
modi falis flGS&p.n fit,quippe cum e-
iam fubftantia plurimum difleratial
-enimat^ipfiusnosficcifsima&ter-
reftrem habent fubftantiam •• Halos
anthos ver6>pinguem 5 aeieam9 5 at<5
in oleo ( aliarum pinguedinum mo-
-do)diflolubilem,qu2proprietasafa "
leeftquamalienifsima. Cumitaque
hoc medicamentum tanto interual-
lo a fale eius^ ftore dift et , non imme
ritoPlinius culpandus eft.&omnBSPto*
eiusfe&atores 5 qu6dHal6santhosfa pr
lis florem funt interpretati. Nam ipfc
Plihius qualis & quid eflet verus falis
flos.libro 3i.cap.7.manifefte dcclara-
uit ) ftatim<£ fubdit.-Et flos quidem fa-
lisintotum diuerfares humidioris<5
naturas 5 &c.ipfum medicamentum,
tjuod Halos anth os vo catur , ab% vl
lodubiointelligens.nonenimGra:- > ■'■■■•
co huius medicamenti nomine,fc4
* $
DigitizedbyGoOgk
Xatinacius interpretationeca^ fa!5 :
ytitur* Quaproptereu fatkdemon i
ftratu ficjHaibs antheos appellatione <
faiis fiorem tninime interpretandum I
fuiffp ; veniamus a3*alteram huius ;
Marisflos* vocabuli etymologiam a marifum- ■
ptam ? at(jhocmedicamennon falis, i
fed maris flore mterpretemur.quod i
fi fiat,rurfumnobis occurrit amhigui
• tasvcum marinifloris appeilationedi
uerf§ res iu4icari pofsint.aut enim fic j
proprie appellarxius apricis fcopulis \
flu&ibus afperfam marinam aquarn i
atq$ in raram fpumofamqj lanugine ;
- fole exiccatam & immutatam,&;afi-
xe Haiqs anthos caputa Diofcorids :
Haio&ch- Halofacimem nominatam. Aut me- ;
* c * taphorice, cuiufcunq^ generis maris ]
j>urgamen ta> q u§ alibi fimLalibi vtift •
Pomeranico Oermani^ mari> muci
^ecieexpuunturjanobisGermaniS i
tHeerblu M^^ittM e&Haios anthos, vc!
mn> xnaii$flo$appellata# Cumautedu? i
pUci ter marini floris app ellatio acei* :
.. ^ ^y: ' '""" ■" p 1
DigitizedbyGOOgk
pipofsit,inquirendumiamnobiseft,
vtm Haios anthos ad Halofachnen,
jjoc eft proprio mo do vo catum ma-
risnore ,anad maris purgamenta me-
taphorice floris appellatione nomi-
nata,referendura fit. Si igitur Halcs f^f^.
anthos propne vocato mans iipn, *a re ab k^
efcbalofachnasadfcribes, «equepec- ikfane,
cabis.ac fi ad falis florem in falinis ex-
coftum referres,& abfurdum quid-
damcommittes.fequereturenim Ha
ios anthos idem efie cum marino flo-
re,id eft,Halofachne: atque ipfe Dio-
fcorides ignorantias in&mularetur,
qttodeandejrembis duobusfequen.^
tibus capitibus defcripfiflec,aquao-
pinione fibi quilibet caueat. Nam
queaiadmodura Hgios anthos a fa*
lis fiore diuerfifsimum eft, ita etiam
amaris florejid eft.Halofachne quam
! plurimum diflercvtquiiibet extriT-
um iftdrum raedicaminum denniti-
one & defcriptione a;ftimare, coili-
gere, & mamfefre videre pote£t.Qua^
DigitizedbyGOOgk
VlALZR. CORDVS
Sof vnde P ro ? tcr neccflarib iam fequitur Ha* 1
diaum. ios anthos #que metaphoricemari-
num florem appellandum efle, ac a- <
lia maris purgameta. Animaduerteri-
tes enim veteres, medicamentu.hoc,
nonaliomodo^flu&ibusinlittusat- \
que marina ftagna eijci> quamctiam :
reliquamarispurgamenta,atC£efflo- f
refcentias(vt ita loquar) metaphori- :
ce flores appellatas>eidem marini flo
ris nomen indiderunt> opinantes ma
rini purgamentigenus quoddamef-
fe.f-Lec opinio multa fecula durauit,
donec longe pofl: Plinium atq$ Ara- .
bes medicos ferior #tas multoru an- i
norum experientiacognouit *huiu£
%odntfe mo£ Jiniedicamenmarinis paludibus :
nzxum. innatansbal^narumjideftjmaxima- :
rummarisbelIuaru,quasgenerisvo- ;
cabulo Cete vel Cetos vocan t , geni- i
tale femen effe;quoda mafculo Ceto :
emiffum foeminselocosfubterfugit, ;
aut ex ijfdem poft coitum rurfus (vt ;
fit)elabitur.Poflquamita^adhuius i
medi- i
DigitizedbyGoOgk
3>E HjtZQSJtNTHp. 4
tncdicaminisorigincmvcntu cft>coe
pic fperma ceti appeilari , obliterato
paulatim Halos anthos vocabulo*
Hinc ortaignorantiaeft>quod nefci-
nws>quidnam fit vcterum Halos an-
thos, & fub quo nomine apud vete-
lesnoftrumfpermacetilateat. Por-
rohaecdepropriahuiusmedicamen-
timterpretatione,per quam ipfius rci
cognitionem cofequimun di&a fin u
Nuncautem>vt quid/qualeue medi-*
carrientum Halos anthos Ct> indice-
mus, necefsitas requirit. - Principio ^ ! $ of ^
itaqsdicimuSjatqj omnibus tamme- & quidefl
dicis quam pharmacopolis notu eft> Cct * za <-
{ nuilumproriushabenpertotamfcu- gmtunk
ropam,HaIos antheos nominc medi-
camentum,ipfumq$vocabulum nu£
quamauditur. Necviluseftad hunc
vf<£ diem exrecentioribus mcdicis
quotquotDiofcoridem^Galenu^Ae-
gmctam> Aetium &Plinium fequuti
tant,quihouiflcc*qualcnamcflctHa-
losanthos mcdicamcntunj- qua igno
DigitizedbyGoOgk
v^alir, cbnbvs-
f
t antiam optimis illis & clarifsimSs vl
ris vido vertere magnum nefas duco.
Reru enim nomina Deus bone quam
immutatafunt.plurima nanc^medi-
camentaadhuchabentur, quibus o-
lim longe aliud , quam nunc eft 5 no-
inen fuic,qtio fit vc paucifsims res co
gnofcantunquotics genuina earutn
nomina apud veteres prbbatos auto
Se primu res legunturXonfideranti autem mi*
SerLeTe^ &> cum fepius hoc caput legifTem,
ti ipcrma, quidnam effet Halosanthos>inmen-
xuueni^c temven i t medicamentum hodieab
ornnibus pharmacopolis & medicis
{perma ceti> Germanis vera/?Ba({fa{
appellatuHalosantheos dtefcriptio*
ni per omnia conuenire^ne vnicaqui
dem reclamante nota.-quamuis ali*
quot exijs minime refpondere vide-
antur his > qui fperma ceti , quaie in
pharmacopolijs habetur.intuentan
quiqj ignorant cuius fubftantiae, cu*
ius fapons,cuiusq$ coloris &t > cu ad-
jhucmarimnatat^ut cum> quale pcr
fecft
DigitizedbyGOOgle
fe eft in mari>colle&um fuerit. Porro
quo facilius ad rei cognitlonem pcr-
ueniamus^pfumDiofcoridcmfuade
Halofantho verba refonantem audia
tnuSjquasfi fimpliciter interpret$ris>
Vzc fignificant; Mark flos defiuit Nilo c
pmojnnatatauteftagnu quibufdam. Pro- c<
kmYadcrocumincUnans colore:aJiquantu- cc
hmpYffli odore-yeluti garum yinterdum e- cc
mm mubograuiorhacguftu mordacior^ <& cc
J^mnguhJmmixta i>ero rubrica adultera- cc
m^utgrumos habens> i>icicfm cenfendm cc
tftJncorrupmsetiam oleoj eijecommifcen- cc
io 9 refiluiturjolo :fucatus -yero>exparte etia cc
AfaJ\ Ba&enus Diofcorides ipfam c
Halos antheos eflentiam, & effentise
infitas qualitates diligeter defcripfit.
Sedquoniam hoc caputmancum eft
&mrelie£tu difticile* opersprecium
mefadurum exiftimo, fi fingulas hu-
lusmedicametinotas fpecie tantum
obfcuras,annotatiunculisii!uflrauc-
ro.principio ab lpfis natalibus ceu
I pniicipeaotafumpto; Marisjbsde^
yGoogle
VJZLER. CQRDrs
flmtNilofluuio^ Nouerutomnesqug!
nuod 110 iitintermarinam&fluuialemaquam .
KUo %& diflferentia,illa fiquidem muri^ inftar i
defiuerevifalfacft^hscvero dulcisdmni$q$ acri
catur. mon \ x expersmifi fingularis qu^dam;
caufaeammedicatamreddat 5 ceualu.
mea>falfa terra,atq$ alia eiufmodi. Si
kaq$(vt Diofcorides fcribit)HaIos
anthos Nilo defluit,necefTe eft quod
in Nilo gignatur. Sed q uoniam Nili
vnda dulcis efkrem falfam gignercnei
quit: in quo fi nafceretur atqjinalijs
fiuuijs^veteres proculdubio fluuio-:
rum florem hoc medicamen nomi-:
naflent.Cum autem amari nomenil-:
li indiderut,fequitur qubd res flt ma-:
rina,&noninfluuijs nata.Hinccol-
ligimus, aut Diofcoridem falsohoc
fcripfiffe & minim£ exploratum ha-i
buifle y aut aliquid orationi deeiTe*
quod potius credendum eft.NamPli:
niuSjCuius etate minus corruptus hic
autorfuitjibro ji.cap.j.quamuis o*
mniaverbahuius capitis mterpreta-;
tus
yGoogle
I)E HJ£LO$jlN7HO m 6
tus fit s nihik£omiferit exhis qu^Dio
fcorides de Halofantho tradiaiknoa
tamen fimpliciter reddidit, Defertur
$k:fe& y Videturdeferri~] Hinc apparet
Diofcoridem non fcrjpfiiFe i&mtggay
fed JIok& x&7vcpj&tf % id eft>vt Plimus ver
tk,Videturdefluere>autdeferri 5 & £c
notahscopnme conuenit» .Inueni-
turenimhoc rnedicamenxuffi vt plu-
rimiimijslocis^quibus magnifluuij
fe in mare exonerantjcuius rationem
mox indicabimus. Sequitur inie-
Xtu: lnnatatdutemfagnuquibtifd^m^\
Plmius pro ftagms, fontibus .* Vergi- jsiywxj^
liusMarceIlus,paIudihus:Rueiiius ve hicitagni
ro^lacubus vertit, maximainterfon- man *'
tes>paludes,& lacus differentia: cum
fontes ih mediterraneis fcaturiant.Pa
ludes vligmof^ limofeq^ ilnt J & aqua
tmiuiiie profundam>(pd in lautudme
^itxuiambabeanr.lacusveromediier .
ranca^concaua latacplocalmsaquis
apudfe fcaturiennbus compleant, &Z
«xfenuulos cmitcanCtApud Dxoico
&
DigitizedbyGOOgk
vjtL^n. cordvs
ridemautem hlpvw legitunquavos
neq$ fontes>neq$ paludes , neq$ iacus
figaificaofed ftagna. Et fi vero As^
vocabuium etiam paludem quibuf
dam figmficet^hoc tamen loconon
dulciumaquarum^fed mans paludes
inteliigend^efunt. Propterea nuiius
corum hoc vocabulum re&e inter-
prctatuscft*. Eft enim Halbsanthos
res marinajideoc^ neq$fontibus*ne9
paludibus,ncq» lacub 9 familians- Ao
ftagnum ftantem & cranquillam,taa*
xnarinam>quam fluuialemaquamfi-;
gnifioat/fluuiorum inundatione auc
marinistcmpcftatibusinlata & coin
caua loca,humilioresq) &profundot
finus effufam* non emm tantum fim
uij ftagnafaciunt^erumetiamipfuni
xnarciocisquamplurimis.HmcVirgi
liusquoq$tranquilliora & altifsimai
maris loca> quandoqj ftagna appeli
kt. Suntqj hoccapite ftagnaintelln
gendahon afluuiorum inundationej
fc&ufed c mari eftufa. Cauffa autcmj
quod
DigitizedbyGoOgk
aiauir.
t)% H>ALQSuiNTHO> 6
«ubd Halos anchos marinis ftagnig Ha ^ s aG ~
&fluuiorum olnjsinnatat, eft, quoa C a fbgn*
huiufmodiloca ahis littorumparti- «^3*0-
basmulto humihorafcntJrluuij enim ru&ecuo*
deflucndo vall« &campos maxim^ tlis
dccliues fequuntur, aonec man hu-
jmllimoloco appropinquantes fe ixi
ideffundat* Cumvero omnia grauia
& liquida fua natura deorfum tm*
<lant,ncccfie eft etiam mare- iii h uiuf-
modideciiues cauitatesferri> fecuq^
innatantiarapere,maximeeotendeix
I tibus-«itu & flu&ibus : qui mukis ia
lociscontra rapidifsimorum fiuuio^
rumimpetumerFufi, at<§ ineorunde
alueos irruentesjpfos fiuuios mulco-
rummilliariufpacioretro rcpcliunr*-
illatas herbaSjpurgamcnta, coMchas^
atc^ alia fibl mnatantia interdum ia
alucOjinterduminripaiaut vtroq* lo
co^dumreceduntjrelinquentesunter
<}U£nonnunquam etiam ipfum Ha-
losaathos muenitur;quod ii in aiueo
^liCtumfuent > ftatim poft ariius di~
DigitizedbyGoOgk
VULER. CORBVS
fcefTamvnacumrctcncafluminiivn^
darurfusinmaredefertur: quod £fd
quenterin magnorum fiuminum o<
ftijscQntinginqualesapudnos funtj
Rhenus, Albis, Vifargis, Viftula 6c
'Danubius.A.tquiaNiIushos,omneG
quealios totius £urop# fluusos ma«
gnitudmeexcedk,folo Danubio qui
bufdaui excepto , finusq^ facit feptcy
longe ahinuicem diftantibus oftijsj
fpaciofif$imos>£ftuI marino faciili-i
mumacceflum prebcntibus^neceflo
cftHalosanthosineiusofbjsfrcque-i
tius &copiofiusinuenin. Cernentw
busitaq$ veterib 9 Nili accolis ¥k\bi
anthos eo quo dixi modo.Nilode-i
fluere>vifu m eft illis non a mari fluuioi
illatum, fcdeloDginquo delatum,v-i
na cumNili vndis delabi> quam opi-
nionem iam mulns argumcntis & de!
monitrationibuscooiutauimus* Vi-
detur etia hulc orationi aliquid deef I
fe.vetus enim Diofcondis mterpres
non tanium intcrpretasus cft ftagnis
inna-:
DigitizedbyGoOgk
J> E H*AL O S^AN TBO. 8
',nnatas,fed ftagnis velucipinguamen Pin S uam«
innatans,quaevox non parum facic
adhmus medicamenci inueftigatio-
ncm.nam noftri eciam nauca; fperma
Ceti rei alicui com paraturi, dicunt li-
quidi fepi, aur adipis, aceruatim in.
mare eftufi fpeciem praefe ferre,qua
notamfuccetluremporum eDiofco
ride librariorum incuria excidifte ra-
tiomconfentaneumeft. Probatw ad
mmminciindfis cotore.'] Eligebatur o-
lioiaro? opcimum cenfebatur Halos Haiofin-
anthos,quod ad croceura coJore ver lor .
geret:nunc vero fperma ceti, quo ca-
didms fueric,eo prajftantiusexiftima,
tur,6cJongepaUidoprajfertur.Obij-
ciatergo aliquis;fi Halolantho cro-
ceuseftcoIor,cetiver6fpermatican
didus>atc£ vtruncp excellentius cen-
fctur,quodhos colores habuerit fya
cenores, quomodoHalos anthosi-
dcm cum ceti fpermate efie poteft*
Cui breui refponfo obie&um argu-
mentum diluam.OhmHalos anthos
DkjitizedbyGoOgle
V^iLtR. COR&VS
reponebatur qualiter e mari colle#5 i
fuit. Hodie verocolle&u fpcrma ce- «
ti certa ratione > & non cuiuis togni*
ta arte 5 lauatur 5 donec omnx falfa acri \
xnonia elura etiam croceum pallore i
deponat.-quemadmoduxncera^qu^ i
quamuis &ipfa citrinafit>coloremU :
xnenfuumcrebra loturaatqjeliqua- t
tione cxuit, candorem contrahens.
Ipfumenimfperma ceti, dum adhuc \
xaariinnatatjdumqs qualecolle&um i
-fuent reponitur,coiorem habet cro- i
ceumautcixnnumjquodquamuisfe !
pius mihi anauns & mercatonbus :
rciatum eflet»crederc tamennonvd- ;
lui.donecipfequocgcoliectuvidif- :
fem. Cum itaq$ poftea eius tnedica^ i
nicntinondum loti colorem infpe- ;
.aaflcm,ipfumq$ fepius attre&afieai; :
&omnesciu$qualitates ipfamc^fub
fhntiamconfldcraflcm, di&is itioru :
fidem habui. Propterea non eft quod
iigcnotaqua^dcolorem attinet,a- ;
liquem m dubitationwnducat j cnm \
?ti^m i
DigitizedbyGoOgk
etiam in loto fpermate ceti interdum.
pallor ad dilutum crocum inclmans
appareat:quodfic,cumniraiavetufta
terancorem mutato fimulcolorcco
trahit : aut fi longo temporc man m-
natet,ancequam colligatur: ^Aliquan- Odor.-
takmgraui odore ~»shti gamm , interdurn
ttammultograuiore.'] Difcufla qu£ a
colorefumpcaeftnoca,adeam,qua;
abodorefumit.fermonemvertamus.
Debet autem fynceru Halds anthos
gari odorem habere: quod fi mulro
grauius virus ol'ct,a bonitate recedit.
Scicndum vero eft, quid reuerafu ^a Gata <jui*
rum.quidam enim hodie co&oru pi-
fcium fimplex ius fic appellanr.quida
corundemius croco tinccum &ich-
thyocolla,id eft,pifcium glut'me(vel
alitcr) coagulatum,garum effe cotcn.
dut,fedfals6 > multum($ a vericaceab-
errantes.Appellaturenim vetuftis&
probatis aotoribus garum generali
fignificationcfaie condicorura quo-
tUAdam pifcium * carnium vc , ius cx
A 4
DigitizedbyGoOgle
V*sfLER. CORBVS
ipfolale.&pifcium auc carnium fa,i
nicio hurnore difibiuto,ei^immi-:
xto,confUns.Plimj pofleastate Ro-
mani hanc vocemad pifces tantiim,
CGmmQj, inteftina ac vifcera fale ma-
ceratatraruiulerunt, ipfam vifcerum
ianiem yna cu refoiuto faie tabefcen-,
tem, ik aiiquantulum grauem odore :
%rantem > garum appeliantes , cuiui i
plures&duierfaslpecies luxus exco
gitauit. Nobis yero in Germaniaali- .
quotgarifpecies funt,interquasbo-
nitate exeeilu quod exfaiemaceraio ■:
Hsringo fit: quod fi olfacias ,#atim
coi|iges,qualiS Halpfantho fitodor, :
QuociauteminterdumHalosanthos i
odorisgrauitategarumfuperat,caufai
eft mueterati rancor. corrupta enim :
ip£u5fubftantia>necefle eft quoque :
ipfaaccidentia infeparabiliter inhs- !
rendavnacorrumpijexquorumnu^ i
mero^iam ipfe odor elt.fi igiture- i
.ftiunctas nares confulantur,nemoi- :
bitinficias,candidum& lotumfper- ■
' DigitizedbyGoOgle
£> E HJtL QSJIN THO. t o
jiuCeti>garu odore «emulari,idemq$
£veru/lius & rancidum fueric longe
grauius virus olere. ^fcguftu morda-Szfot.
c/k] Omne Halos anchos guftu mor
daxefbquo vero mordacius*eo ex-
celientius.Forro mordacem illam a-
crimoniarn duplici de caufa fortitura
efhhabet enim fubflantiampingue,
tenuem,& aeream^ <\ux eius quali ta-
tes calid^ funt > & facile in rancorem
vertuntunideo(|perfe&propterac
cidentem rancorem , acrimoniam ei
tribuunt. Altera eius ratio ef^circufu
fainnatansmarinaaqua: qus cu fal-
fa&acrisfit,mordacitatemveheme-
tepnedidte acrimoni«e addit. Videa-
mus igitur num hanc mordacitatetn
fperma ceti prasfe ferat.Quod fi gufta
^eris 5 cum elotum & prsparatu tft,
quale in pharmacopolijs habetur>fa-
teberis quidem aiiquam eiinefleacri
poniam, qualem vetus butyrum 3c
inueteratum oleum habere folet ^ fed
ffimime falfumferuidumq* qualis H§
* 5
DigitizedbyGoOgk
VJlLKR* CORDVS
lofantho cffe debet.Hicidetn refpbn !
dcndum quod fuperius de colore du i
&umfuitX^emadmodumemmco*
loremcrebra lotura deponit>itaetia
falfam illam acrimoniam eadem lotu
ra amittit, multoq* facilmsrquippc
cumnondereifubftantia 3 fed aduen-
titia fit:&cum ial alioquin na tura fua
in.aquarefoluatur facilHme, piuri-
mu^apinguedmediftet^iufkvtjlli
non per omnes partes comifceri po£
fit.Eluta aute accidentali §z faifaHa*
lofanthi acrimonia > remanet natiua:
qu# quia pingui fubftanti^ infepara
bilitcr fecundum omnes partes comi
xtaeiLnofacileeiukur. Guftandum
igitur eft non iblum pr^paratu m>ve-
rumetiam illotu & nuper collettum
fpermaceti, quod feruenteacnmo-
UlU&i niaHaringarumtlaccae (vtvocat Ger
mani)no abfimile guftu exiftit, quod
facale vt di&urn eft lotura deponit,
falfamcntorum,id cft> falc macerato-
mm pifcium modo ; quorum fal&m
acfl-
DigitizedbyGoOgk
acrimoniarn fuperinfufa aqua elici-
mus& diluimus^eosqj cibis pr^para*
turifemel atq* iterum repetita recen-
tiaqua onmis falfedinis expcrtes red
dimus. Etfuhp:wuk~\ VetusDiofco
ridis interpresfcribit, Halos anthos Halofcn-
pingue eflc & vcluti liquamen,&c. 2od<?pm
Piinius xllioleipinguitudinemtribu- guc
:- iudeo<|nonmeiaphoriceh&cnota
intclligendaefc^vt cum dicimus v pin-
1 guiaprata& arua,propterfucci & all
menti vbertatem > & pingoes caules,
pinguiafoliajilia^&c.id eft.crafla, &
ffuccolentoplena-nam omnes pin- tai t fucci
gues & obefi,crafsi funt. Huiufmodi ? kx1 **
exiftuntSedum,Portuiaca>Lilia 5 &c*
Qmnetiam Galbanum > Opopanax, ,
&alij denfiliquores, pingucs appcl*
lantunquia fubftantiafunt Ienta,glu-
tinofa & vifcofa,ade6y t etiam ex his
Galbanu accenfum ardeat> lucidaq*
& extin&u difficilcm flamma edat;
quamuis minime pingucm >ideft, o-
fcofamhabpat fubftaatiamytadeps^
DigitizedbyGOOgk
VkALER. cordvs
8cc. Hoc vero modo Halosanthos I
pinguenoncft.Qoapropcerinrelligi ;
hsecvox^pmguiSjinpropna&gentii- '
»a fignificatiotic debet. Collara auce
baec nora adfpermaCeti.ei prorfus
conuenicreuera enitn pingue e&Na
fuperinfufooleoliqueicit &refoki- I
tur.adeo vt nihil non diffolurum rc-
ty$ti?&s* linquacurautappareat. Immixuye*
ro rubrica adulteratus, aut grumoshahens,
r»iciofi46cenfendme$iI\ ln Gr^cohabe
tur fcfqwXj&^id eft s in fe rubricam ha-
bens.PIiruus vertit, adulteraturaute
tingiturqj rabrica: Rueilius interpre
tatus eft, fucatusaute rubrica. quod
vetusDiofcoridisinterpres fic reddi
dic:qui colorem rubeurn babet : Vir-
gilius Marceiius autern^ qui rubrics
coiorerubet. Ex hisquatuorintcr-
pretibus opcime verterunt priores
duOjPIinius videlicet acRucllius,pro
sxat cnim Grxcis idem quod Latintf t
intu?
yGoogle
DE HJlLOSANTHO. tz
intusmilto^id cft,rubricaplenum vcl
rubricofum, ceu pleraque aliaapud
Grscos nomina ab y praspoiitione
compoSta;qualiafunt^5rt/©->id eft,
intus colle&o pure plenu s:\utt t/£©%
idefh feruidus intus concepto lgne:
i^^T®-,id eft,onerofus : ippva&y id
efUntus laterite fcelereplenus, icele
ratus fiuefcelerofus : [&* i^unifoy B~
mm^neduUam injecontinens^ Theophra**
fio.1 vetus eaim Diofcoridis mterpres
atqjMarceilus Virgilius huius voca-
buli%nificationemminimeadrubri
cam,foci caufa Halofantho mifceri
folitam, vt oportuitjreferentcs^ad ha
ius medicamenti colorem(tantum)
foedo & inexcufabili errore traxerut.
ommaenim eiufmodi Gr^ca nomina
ab y/ compofita* & paulo ante enu-
merata in corpof e ahquo latcntis cu-
iufdam rei copiam tignihcant; ideoq$
fc/^jAT©- minime ad coiorcm referri
poreft. £ cmm Diofcondcs rubnoe
colorfc Halos anthos amprobaturus
yGoogle
ViALZR. CORDVS
fuiflet,nequaquam w^%, &d &h*
<t££&> fcripfiflec.na^ATO^^ cft gc-
quid coiore rubricam asrnulatur,$;
ad rubrioe colorem refertur tantum,
quemadmodum iuyuhhy folummo-
doadipfiusmiiti fubi/tantiam.Rubri
ca autem tulic^ lateres Halofantho ni
mispaliido coioris caufa rnifceban*
tur. hmc alioquin per fe iiquidu me-
dicamen insquaie reddebatur, & ia
grumos ( 3f ou§m Gnecis, Germanis
f{untem/[ftogm] appeilatos) concre-
tviciofumfcebatjquod ceutvifcofum impro-
bat Dioicorides.Hodie vero nuiiaru,
brica 4 neq$ tufis lateribus 3 fpermaceti
adukerant>vtoiim.Nam veteresHa-
los anthos^vtnatum eratj iiiotumfer
uabant 5 ideoo$ requirebatur colore
ftcndentc i n croceumfjquernfi no habebat,in-
ie£tarubricanngebatur*nosauteho
die hoc medicamentum iauantes>mi
mme in eo croceum>fed candidu co-
lorem probamus,ideoq$h#cnotapa
rum ad ems indagationem fac.i.
DigitizedbyGOOgk
P£ BJLLOSJINTHQ* r$
Incorruftips etUmoleo^feeicommifcen^^ 2 ^
io.refoluimrfilo.'] De duplici Haiofan hldom o-
thofermoncmDiofcoridcshabecvi Uo vd *«
delicec.de fyncero & fucato:quapro- iUa *
pter vtriufqj notas oftendit quo faci*
liUsdignofcantur.Syncerum auteHa
losanthosinoleototum refoluitur»
quxnota optimo fpermati ceti coue
BitJNJam^vtfuperiusquoqjdi&u eft,
oleoinie&umfacile totum diilolui-
tur:frverd meofiue pr^parato fiue
.sopraeparato aliquid remanet quod
reiolui noa queat > hoc minime de e-
iusfubftantiaeft,fed exnumerofuci
caufa miedoru. Propterea mox fub-
ditDiofcorides: Fucatm nero^ex parte
uhm aqua refohtiturJ} Id igitur quod
fyncerumm eofuerit,in oieo totum
refoiuituncaveroemsparSjqu^ino-
ko no refolui poteiL vt in aqua refol
tiatur necefte eft> mfi ommno durum
autlapideum corpus fuent.nam om~
to* t rnolha & liquida(ex quibus etia tm ? Hh L
lubrica & dm terr*t duri&im^ fuixt) SoaX
yGoogle
VALKR. CORDVS
autinfimplicydeft^aqueOjautoIeo* <
fo & pinguihumore difToluuntur^v*
noatq$alteromedicamento(quibus
fingularis eil fubftantia & natura) ex
cepto,Exijsitaq$ rubrica minimein :
t cKioIIi-oleotliquefcitjideftjiutumfit.hmc
tU3: ' eafucatuHalosanthos faciledepre- i
henditur.Eademcontraaquceautvi- -
no mie&a refoluku r>&lutum fit-hoc
eftquoddicit; Fucatm yeroexpartee- i
tiamaquarejoimtur~\ Exparce,iaeft,ea
emspars, qux aduentida eft , & fuei ;
caufa immixta > qualis eft rubrica &
lateres tufL Nec tantum refoluitur, i
verumetiam ruboreamittit, aquafa-
dicium coiorem dduente 6c eluen- :
te> qu*e nota eDiofconde excidiffe i
videtur>cu Plinius eamponat. Hsc !
efttotamedicameti defcripno^ qua- i
tumadeiusefTehtiamattinet. Coi- <
Spermatis ligamusigituriaminvnu omnisfper^
<fiti vuigo mat is ceti nondum pr^parati noras, :
ftiQ. vcappareatnum idem Qimriaician- ;
thofit, aut anab eo difterat>quo ad
infignis- ;
DigitizedbyGOOgk
X)E HJ£LOS\ANTHQ. 14
infignis huius medicamenti apud ve-
tercs cbgnitionem peruefiiamus., Eft
itacj fperma ceti genitale Cetorum fe
men,velut ipfumnomeri indicat^ia
Venereo a£iu foemineos locos fubter
fugiens, mari adipis aut pinguis liqua
mmis mbdo fupernatas, donec in ma
gnorurri fluuiprum oftiaaut marina
ilagna vel tranquillos finus fiuctibus
feratunfubftantia fubliquidum & a-
jdipis iriilar pingue.* colorc ad citrinu
autad croceura inclinans:odore gra
uinon difsimili garo>interdum mul-
tohornbilius virus oleris > pnefertitii
^nueteratum & rancidum. Sapore ha
bet 5 iIlotum a^iiuc^pinguem^fubran-
eidum 3 acrem > & veihement£r falis aut
marinse aqu# modo feruidum:pr#-
paratum vero^hpcefljlotum & deal-
baturhjfalfutnferuoremvnacumco-
loreamittit;quofitvtguftutantupiri
gue^mQdice acre&fubraricidumfit; HeefTeHa
^Spermatis ceti defcriptio Halos an &^Hl
tneos hifiori» collat* mMomnino tia ™ <on-
uenire.
yGoogle
V^iLER. CORDVS
ab eo difFert, Pronunciandum igitur
iam eft libere abfq* vllo dubip & con
trouerfia,medicamcntum quodvete
rcs Halbs anthos appellant 3 idem pla
ne cfle cum eo quod hodie per tota
Europa Spcrma ceti nominat , quod
fequentesetiaminhoc apudDiofco
ridcm capite vires & facultatcs com-
probant. Nam quod contracacoe-
thcjphaged^nas^gemtalium nomas>
purulentas aures,oculorum hebetu-
dincSjCicatrices &albugines mcdici^
nam facit,falff >acri &pingui eius qua
litati tribuendum eft.nam acrimonia
iua curatu alioquin difBciles cascxul
ccrationes.abfterfis ^ftrum fordibus
a putrefa&ione inpofterumfecutu-
ra tuetur,earuinq5 graffantem & vlte
riusprogrcfrurum impctumcohibct
& compcfcit^ & caufas curationire-
ludantes diluit & confumit: pinguc-
dine verb eas fal A, acrimoniairrita-
tas atq* exacerbatas rurfum muicet,
& ad curatxonem inuitat. Qubdaut£
fudo-
yGoogle
Z>£ R^£LOS<ANTHO> tj
fudoremcit^falfediniminime eflad-
fcribendumrnamfalis naturacu ter-
rcftris fit,condenfat & exiccat: ea ve-
rb,qu*efudoresprouocant>vt tenuiu
partium llnt neceffe eft^quibus pene-
trare>poros aperire, & ad eos fudore
ducere queant* Huiufmodi igitur eft
natiuafpermatis Ceti fubflantia & fa
cultas, qua non folum fudores pro-
uocat;verumetiam poft cafus ex ako
eoagulatumm grumos fanguine di£
foluitjeum^autmembrisreftituitCii
nomultum anatiuo calore recefsit)
autperaluumautvrinales vias expcl
liCjWtffupra diaphragma continea-
tur/urfumdi*ifc^« p«os exfcreet.
Atq$ huius facultatis fobusnomine
in tanto vbieg efi precio* Aluum pro-
pterfalfam acnmoniam& rancidata
pinguedinem turbat , atq$ ventriculo
proptereundemrancoremnocer,te-
aui & naufeabunda fubftantia eum
laxans & dtfToIuens. Sequitur in te-
Xtu; fAtytvimPMjyp&crt ^$ ?&%£}*&$*
DigitizedbyGoOgle
&E H>ALOS>ANTHa
n&rpQ &id eft,mifcetur abftergentibus
medicamentisad capillorum cando-
re,quolocoMarceIIusvertk^dexte
nuandos palpebrarum pilos, magpo
& palpabili errore e Plinio h#c Dio-
fcoridiinferens;quamuis fisri poteft,
quodhscverbalibrariorumincuria
exhoccapite exciderint.fedhocfibi
216 vult Te^ s f/Ad1/j(^<r^5RueIIiusge-
nuinam verborum fignificatione fe-
cutus^proprie hanc fententia vertit.
COROLLoCRIVM DE H^
lojkntho^ Sditflore duflici f
DE Halofanthoprimumconfidc
randa funt veterum fcripta;de-
inde quid noftri feculi viri docli dc
cofenferint. Quibus tertio loco ob-
feruationesnoftras paucisaddemus.
Diofcoridis de eo verba iam in VaL
Cordilibello recitata funt:facultates
vero
DigitizedbyGOOgk
COJiOLLJtJtlVM. 16
verb non adfcripte.-quas hifce verbis
Diofcorides explicac-Facit ad vlcera
cacoethe,id eft maligna, &phagede-
nas, genitalium nomas (hoc eft quas
pafcendo ferpunt vlcera) purulentas
aures^&oculorum hebetudines.-quo
rum etiam cicatrices & albugines tol
lit.Quin &emplaftris vnguentis^ co
loris caufa, vt rofaceo , mifcetur. Su-
dorem cit. Aluum turbat e vino & a-
quapotus. Stomacho nocet. Mifce-
turpreterea acopis,&fmegmatis que_
attenuandi capillos gratia adhiben-
tur.In vniuerfum quiaem acris eftfer
uentisc£natura;,vtfal. Hsciile.^ Grjg
cus contextus habet : piyvvm $ <r\p>~
ypctai -x&s T&x&p AA»(£<rf«//. Ruellius
vertit albandi capilli gratia, in quo
Matthiolus eum fecmitur. AdpUos
inalbandos.Gornarius. Ad extenuan
dos palpebraru pilos, Marcellus Ver
gili 9 . Capillos tenuat^vetusinterpres
inPandeclis Syluatici. Detrahit & ex
palpebris piios cftcacifsime,Plinius.
> 5
DigitizedbyGOQgle
Atnon depalpebrarum pilis^fed dc
pilis fimpliciter a Diofcoride mentio
fit.-& attenuare potiizsillos quamde-
albare videtur hoc medicamentum
quod croceocolorefuo potiusinfi.
ceret quam dealbaret.Smegmataetia
velipfo nomine fuo ab abftergendo
dtc"ra,attenuandi vim pollicentur.ab
iterfaautematrenuantur.Pharraaco-
rum pilos corrumpentiij(inquit Ga-
Jertus de compofitione medLcamen- 1
torum fecundum locos lib.i.cap.4,)
triplexefldifFerentia.alia enim exeis
propriepfilothraappeilaturjaliaatte
nuatoriapilorum,aiiaver6 ipfospe-
nitus extirpantia. Plinius in Grsco
fcriptore, ex quocunc$ is tranfhlit
vr&s-r&xcs &K'c<pst$»y legiffe videtur.-jp
quibus verbis in Diofcor.noftro ve-
tus interpres Diofcoridis reete legit
<tf$s r&^Zy terfwpoij .•Marcellus vero
V&S Mt(p&pa>y(vel &7x.Qa%l<flto\i)Kiil[w-
tuy, Sunt autem jBAe^* Latinis pal-
pebr», nomwe Latino iiteris Gneci
tranf*
^Google
t-OS O L L\AR1 VM 17
tranfpofitis faao,id eft, gena: oculo-
r um.& eorum pih,Latinis cilia,Gra:-
cis JBte$«y«^* dicuntur : aliquando
cdamJ5A^*f*,nifalior,perfynecdo-
chen,calliphlebaris inde denomma-
tis,quibusfucantur ornancurc^ pai-
pcbr*. Galenus eiufdem libruam ci-
tattcapitequinto toto,de pilos atte-
nuantibus pharmacis agfcea$ inge-
ncreprimiimeue docet,qua;commu,
Btori vocabulo abfterfona dicantur;
cx quibus ea qusfbrtiori vi extcrge-
diprsdita fint, ad pilosvaidc duros
magnosc^attenuandos conuemant.
Particulariaaute eiufmodi in primis
eiTcnitrum vftum 3cnitri fpumam,
&aphronitrum fpumofum ( «*»«# «-
to<fotf»ns«t} tanquam vehemetius
abftergentiaoutrum cnim vftum , va-
lidiiis,quamnpnvftum } abftergit.Ta
lcautem &halofanthos cfTe apparet,
curanitri natura proximafalifit,&ba
lofanthosDiofcorides mcdicamen-
$um acreacferuidum falis inftar ciTc
yGoogle
1>S HULOsJtNTHQ
fcribat.EtGalenus iaracitati operi$
Jibro yndecimo ; «Aos cu>8@< (inquit)
quod aliquicompoiito yocabuh>«I
*k*«gh9 yocitanUiquidum eft medi-
camentu, tenuiorumqj partiu quam
falvftus, &acriqualitate prasdituni^
&facultatis admodum digerentis.
InAntiballomenis Galeno perpe-
ramatcributismo tamen omnino co-
teranendis,pro halofantho fubftitoi
turfandaracha, inlulMartiani Kots
interpretatione.In noftro quide Grs
Co Galeni codice,ficut & Aeginets,
(ad cuius.iine libellus idem adiecks
effymhif tale inuenio.-fed hsctatum
Verba : Avn «,<nv ^Ms^yxya-rltVy u w/m
fttyuv > KKti?ccp[iWt<^.¥hi iam didus
interpres reddit , pro Afio lapide , fal
A^mcrniacus toftus.Cum Aeginene
vero codice, Avn ccnv^S^yxyocrKs^U
4&>»&^4[£p&nKKslttzxcw^oi. Mihi
pro "AiSb Iapide,falem ammoniacum
ahiimueyftum poni probatur:gaga-
rarvero pro fandaracharecentiorti,
''*' ~ quam
DigilizedbyGOOgk
COHOLLuCRlVM. ?S
quam & vemicem & gummi iunipc-
ridicunt^ potjus quam profandara->
cha veterum fubftituerim, Nam fan-
daracha veteru , arfenici vires habet*
&inhoc AntibaIIomen<«>nCatalogo
pro eoponitur;ficut & profulfurevi
uo & pro fece Yinhodfjl <rQvcfa$* Inte-
rim an fandarachaGrecorum aliquid
commune etiam cum halofanthoha
katjConfiderattdum •• quod mihi vix
videtur.Pfilothris enim & corrupen-
tibus pilos>non attenuantibus medi-
* camentis mifceri folebat. Vini vero
fcx non fandarachas Grascorum mo-
do ■ vires in multis ref erre videtun ex-
tracorpus>erodendofciiicet 3 exicca-
do & ext^rgendo,vft a pr^fertim: fed
ctiam halaianthi ytumintus fumpta,
ad alui deie&ionem:tum foris adhibi
taad oculorum remedia, & alia ple-
rac^Jiceretautcm civelfalemnitrum
ve aliquando addere>vel faponem ad
fcinfcrij)tiGalem$\A]p)rQntf
DigitizedbyGoOgle
T>E RtALO SjINTHO
"ptmm lpartesdu& > &fdponkT>natemp£, i
renturcumprtmaguttafaponarij: yndefa- ;
Bitrochifii exponuntur SoIiJ]plloru pr$- i
fertim > vt halofan thi vim propius & i
efficaciiis repr<efentaret:vel fi maiori !
vi opus fueritjoleojetiam cx ea crema |
ta vtL Syluaticus Pande&arum au- !
thor de halofantho (in A.Iitera > fine i
afpiratione) verba h#c tanquara PJi-
ni) recitat; Halofanthos eft quodda I
pinguaraenjquodaquisflantibusfa- 3
pernatat,porra extra fctli^proutftaxt i
alia:leo-erim ego ^pr&fertim Nili 3 2 coiorc f '
croceo. Optimum cft quod InNito \
fluminecoiligitur^hocenim&colo- 1
ratifsimura eft, & cum aliqua pinguc
duieaquofura>& pene putridumj^ ■
tidumfirte.] Poteft igi tur acriter & vi- i
fcide calefacere, [alias^acriter & incide* \
re&calefacere'] & quafi fal aliena con 1
fumere. Verura h&c non efle genuina
Plini j conftanleguntur autera eadein 1
jnterSpuriaGalem libro de firaplici :
bus medicameatis adPaternianu in-
fcri-
DigitizedbyGoOgk
CORQLLURJVM. %9
fcriptorvbihocetiamadditur.» quod
collyria & malagmata colorare pof-
iit.CaputdeHalofanthioinfcribitun
quod ab Halofantho diminutiuum
nomen eft. Idcm Syluaticus faculta
tes halofanthi ex vetefi Diofcoridis
intcrpre te referens 5 in nonn ullis a no
ftris codicifeus Gnecis difsidet > quae
hic fubijciam ; Caligines oculorum>
&glaucomata> [glaucomatu nulia men^
tkeftinGrMo:fedkucomdtumfelum\8l2l
bedines cicatrjcum (in oculis)deter-
gitv Emplaftris & confe&ionibus*
\jnunBionihusfortefedinGrMo efl pvgotS)
iiesl.yngmnw^oculomxn (legendam^dd
cobrem)mi£cttur cum rofaceo> capil-
los tenuat.Maxime virtus eft ei recor
poratiua^vifcidajpyrot ica vt fali. Ad-
ultcratur autem tefta confricata * 6c
alijs rebu$:fed difccrnitur folutus a-
qua. {yncerus cnira oleo foluitur. &
cft probabilior pinguis^guftum mor
dens. Quantum ad odore, quo ga-
rum «umlatur^aliquando mxm <ftv~
DigitizedbyGoOgk
<rtoHs$op eft>ide&grauioris feu detfi
rioris odoris , ea le&io placet»magis
quam Hermolai qui ^WUsd^con-
trario fenfu legit, pinguia enim & fa-
eilerancefcunt 5 &grauiorem odore
acquirunt. Notandumautem,quod
rofaceovnguetooleouealiterdi&o,
halofanthos coloris grafta curn faoc
in capite mifcerifcribat Piofcorides
libroprimodemateria,ineius confc
^ione^nonhoc^fedanchufam rnelio
ris coloris caufa adij cit: & infuper fa-
lem>ne corrumpatur. Quod fi halo-
fanthos adderetur, cum id & colorisi
& falis vim in fe habeat,fale alio opus
nonefTet.Iam cum alijsetiam vngue-.
tis coloris caufa Halofanthos addi
fcribat,ego hoc tempore inter ea qu£
libro primodefcribit vnguenta^Ha-
lofanthos nuljiadiedum reperio : vt
neq$ anchufam, pneterqua rofaceo*
Galenus quidemlibro fexto de feni-
tate tuenda 3 falem anonullis oleo ro^
-faceo addi teftatur, Porrovthalo*
faa*
DigitizedbyGOOgle
COROLLJIB.1VM. 20
fantho facultas ciendifudoris efoqcF
Diofcorides fimpliciter:Oribafius ve
ro Synopfeos libro i.cap.23. cumo-
leomixtum idfacerefcnbit : ficuti &
nitrum toftumactenuifsimu (lamifci
roe tritum)cum oleo: [yfetiwtib&cap.
l.jfdeosquiflauambilem euomunt: Vniuer
Gcorporis atratio ex okofiat, modico nitro
mmixto,quojudorem ex cute eliciamus^ &
jkorestransferamm.'] ita & fali vis eade
e^hydropicis^arthriticis, & ad lafsi-
tudines vtilis,qu£e omnia etiam halo
fantho conueniunt:quod cum plane
falfum & ©leofum fit,fi falem oleo mi
fccas s halofanthos artificiale eftecifle
videri poteris. Sed cum fal oleo non
liquetur, aceto, aqua, alioue liquore
affe&ui conueniente priusfolui po-
terit,& ita cum oleo ad liquoris vfq$
confumptionem coqui. Eftetiamin
falepinguitudo,quodmireris,inquit
Plmius. Arrianus in Indicis refert,
Ichthyophagosefale oleumcxcipe-
re;& oliuas littore afflatu<$ maris gau
dbyGoogle
DM H^iLOSUNTHO
dere certum eft. Mi^ltum tamen olci
continere fal non poteft, vt Cardano
videtur, nifi bitumen admixtumha-
beat.Suntautem fo^ites nonulIi,qui
&falem &bjtumen continent:&for
te vix in alia,quam rparina aut falfaa-
qua bitumen reperitur, naphthicum
autemfalemvocant^cuibituminisli-
quidioris aitquid admixtum efLLe-
utnus Lemnius medicus preclarus-li
bro 5. de occultis natur£-miraculis,
capitC9.^)am vocatam apud Belgas
tradit 3 bitumtnofam quandamcocrc
tioneni ac fubterra^ieam congeriem
cffe;e quaglebasnigne &pinguedinc
imbut# eruantur: qu# accenfe(in-
quit) vt aridi cefpitc^vretifsimos ca*
lores excitant:atq$in cineres reda&£
falec^ perfufe , materiam ac fomcntu
olimnoftrattbus pr&buerunt confi-
ciendt falis. In capite de fale Diofco-
ridcs;Contra lafsitudines (inquit) cu
oleo inungetur:&ad hydropicorum
tumoresiuiaua&usprodefL Pruri-
tum
DigitizedbyGoOgk
CQRQLLiXRIKM* «
tutn etiam fedat ex oleo & aceto vf<£
adfudorem prope igne illitus : quod
rcmedium impetigines quoqjj&Ie-
pras&fcabiesfanat* Hscille. Vidi
cgo quifalis bonam partem, cum di-
midia fulfuris, & iri.de- pay ca odoris
caufa,olco copiofo mifcebant > & ca-
kh&o illinetesintra paucos dies cu-
rabantfcabicra/ Galcnus Methodi
mcdcndiIib.L4..cap,ijan quo agit dc
curandis ijs qui ooefitatc & corpu-
lentiaoneranturjlaudat lauationcia
inaqua digerefrdi facultate pncdiu»
Acfiquidcm,inquit, talcm aliquam
fponte natam habemus>ipfa vtcmun
cuiufmodi inLcsbo vifitur^aMityle-
neihdijsquadraginta. Sin minus ,i-
pfiiimilcm aliqua moliemur* Eftpor
ro ea qus in Mitylene confpicitur>&
viribus & colore tafis>qualis vtiquc
fiat, fi quis fiorcm falis aqu# marinas
c*ifi:eat.Ha*c ipfaaqua etiam hydro-
picis, & reliquis tumefa&is idonea
«ft>vtpote valenter deficcanSj&c*
yGoogle
Podagricis falcum oleo vtiliter inf
ponitur 5 Diofcorides# Vnguentum
ex falis flore,arthritici$ in declinatio
nevtiieNicoiausMyrepfasdefcribit,
inter vnguenta nurnero 29. Apud
Galenum de compofitione medica-
mentorumfecuiidum geiieralibro/,
acopo cuidam> id eft, ad lafsitudines
reraedio,faIisflosadijcitur. Idemfc-
xtoMethodi medendi>capa. Adner
uos vuIneratos,inquit,plurimi vno il
lo emplaflro vtutur,quodexeuphor
bio & cera & frixa refina eft compofi
tum.CuinonullipofteajVtmedicame
tuma meinuentum aiio colore difsi i
mularent^finopidisaliquidvelochr? "
mifcuerunt;aii) fortafsis & e falis flo- 1
re quippiam.-aut aliud tale, quod co- :
loreeiusmutet>necvimeius minuat*
Flosfaliscumfpumanitrij&cindi :
turmedicamento Harpoctatisad.au
respuruIentasapudGalenu Decora
pofitione medicamentorum fecun-
dum locos affe&osiih^. inter aurictt
iares
DigitizedbyGoOgk •
OOROLLJLRIVM. 1%
lares compofitiones Andromachi.
Idem lib*2.dearte curatiua ad Glau-
(foiietn } cap-5.Cum fplen (mquit) fla*
tuofo tumoreafJicitur,& rriagiscedc
jriate;fi multum alumffiis adhibueris*
nihilnocebisilnfcirrhofis autem tu-
moribus vim difTolutiuam fuperara
conuenit ; parum autem eius > quod
ftringendi vim habet , admjfcendum
eft. Cum igitur denumero jimpliciu
&fp6ritenafcentium medicamento
rurn,flos falis tali fit natura pr^ditus»
fanat fplefies induratos * fi extrinfe-
cusipiis in vefica apponatur* Salis
fios fiue perfefolum> fiue cu aiiquo
fimpliciceratoimpofitusadhumida
lienisintemperiem > optimumphar^
inacum eft. Solus eriim calcfa&us, <SC
aliquavefi<facxceptus, fpleni adhibe
turJn epithemata quoque ammifce*
tur>quemadmodum eft praedi&um,
Aetiuskb.io.cap.8. Galefius dc co<»
pofitione pharmacorum fecundu lo
cos lib.8.cap.5 # vbipharmaca qus fo
Digitized by V^iOOQlC
rinfecus ad ftomachuid eft^oris ven*
triculi afie&iones imponikur, ex A*
fciepiade repetit > inter csetera habes
Malagma, quod recipit Ammoniact
thymiarBatisiibras ij.qu^ diligenter
trit^ in vas fifiile conijciuntur5& flo-
ris iaiis libra additur, cum olei cyprk
aifefquiiibra.qua;cum coftaempb?
Itri foroiam acceperint>adijciuntur
cer^libr^ ijJrlocautem &iimiiiaibi
dem Malagmata.mixtam ( ex emolii*
cnti & a£&ingenti)facultatem habe-
refcribit>& induratas etiaminflam-
mationes curare, & propterea hepa-
ticis quoq* conuenire. Idem de com
pofitione medicamentorum per ge-
nera v lib.7xap.7. inter Andromachi
Malagmatadefcribitvnum boni co-
loris ad muka accommodatu.in quo
permifceth^c: Cene,refinae frix^v-
triuf^ iibram:gutt£ ammoniac^alu
liiinis Irquidx.falis fioris (fecundum
alios vifci) cuiuic^ vncias fex. Dio-r
fcorides Jib.5. inter variorum viroru-
medi-
DigitizedbyGOQgle
COROLL^ijRlVM. \ *%
Hiedicatorum confe&iones : Gonfici
tur>inquit 4 etiam &tecw?8iv&: w©**id
eft>e falis fiore vinum, maiore in pur-
gando vi,quam quod marina aqua
confe<ftum fuerit: verum fauces>re-
nt$> veficam & ftomachu rnJ^dit : e-
amc$ ob caufam neq$infanitate, nec^
in aduerfa valetudine vtilem habet v-
fum.Sic Hie: Mirerur autem aliquiSjfi
aqua non diluitur halofanthos, quo-
modo &Galenus ioco ex Mechodi
libro i^Xuperius citato,aquam pro-
pc Mitylenen talem efle ait, ac £ quis
Sorem faljs aqu^marin^ mifceat* Sc
hocinlocoDiofcorides halofanthi-
num vinum defcribat:cum ea queno
mifcentur aqu^,vt pinguia>vino etia
mifceri nequeant > fed m fummoin-
natent. . - ■ ■
Piinius Jib.51. cap .7, de falis generi Fios fia»
busageps:SaI omms,inquit,piuuia aIiUSf
dulcefcit. Suauiorem tamenroresfa-
ciunt:Sed copiofum Aquilonis fia-
tus, Auflro nonnafcitur.FIos falis no
«fr z
DigitizedbyGoOgk
pE H<ALOS*ANTHO
fitmfiAquilonibus.Siciile.quoinlo
co longe aliam rem quam fupradi-
<9:am r eodeflorisfaIis nommc appei-
lat,ipfius videlicetfalis, qui vel c ma-
ri fit } vel efalinis excoqmtur, iumma,
albifsimam leuifsimamq^ parte; qua-
lis nimirumAquiIone vento ficco fpi
rante,nafci & colligi poteft ; auftrina
& humidaconftiturione nonpoteft,
vc ne prorfus quidemfal vllus,(circa j
mare nimiru & maritima ftagna 3 )Aa
ftroflantenafcitur. Porroquodco^ !
demin loco de fale in genere fcnbit :
Plinius/uauifsimum omnium eflcTa I
rentinumatqj candidifsimum; & fra-
gilem effe> quicunq* maxime candi- I
dusfit : hocego etiam ad ildrem falis I
traxerim & accommodanm.Flos fa-< !
lis enim pne c^etero fuauis ? candidu* i
atqjfragilssert. QuarecumTarenu- :
nus, & Phrygius fiue Tatta?us , qui e
ftagnis fiunt„amedicis olim laudati i
fint m primis^tanquam oculis vtllcs, :
(ceuminws acrc$mmirum)fali$florc i
corum :
DigitizedbyGOOgk
COROLLjtRlVM. *4
corumlocovtilicebit. Admedici
r\x vfus(inquitibidem Piinius pauio
poft) antjquiTarentinu maxime iau
dabant : ab fa oc qucmcuc^ ^ mannis f
cx eo genere fpumcum pracipue.
[Spum& dutemfloremJaBs quoq^ comparaue
m]jumentorumuer6<& boumocu
li$>Traga£eum & B^ucum. Et pau-
IbinfcnuszSalmarum fynceritas fum
mam fecitfuam diiFcrcntiam^quada
fauilla falis,qu# Ieuifsima ex co cft &
candidifsima. Grammattcifauillam,
cinereminterpretantur> qticm hicfa
Iis flos fualeuitate aut partium tenui-
tate forfan refert. Florcm faiis etiam
Cato vocat,qui e populari falc candi
dusartefa£us fit*propterca& alaba
fteraDemocrito quandoq* dicitur*
vt Hermolaus Barbarus in Corolla-
riofuo adDiofcoridis dc halofantho
caputannotat; vbitamcnhuncfalif
floreaLatmis di&u, aGrscis (quod
fcia)non item>cum altero faiis florc^
^uihaiofanthos Gracorum cfLcoa-
* 5
DigitizedbyGoOgk
IbZ lijtZG S JtNTHO
dit:& ePlmij verbis non rc$:eha:cd
tat,fauiliam falis in totum rem diucr-
fam a fale efleJPIinius cnim vriam rc*
citauLflorem falis priorelocoafedi
drum,fauilfce comparat,vtpote ficcu;,
moxaurem de alia re eiufdcm nomi-
nis fcripturus : Appellatur» inquit»&
fios falis in totum diuerfa res (fubau*
diaprascedenti flore faiis) humidio-
ri$q$ natura^ diffentiens a falc^no mo
doaipuma.Etfortefp U tnam nucvo-
cat>fi.ccum illum falisflorem^quifpu
m^inftaradreliquurnfalem cft>nem
peleuior & candidior. SicidemPli-
niuslib*i8,floreminfiIiginevocat>le
nifsimam & purifsimam ferins eius
parteaijintritico pollincm* Et forte
etiamigmsfloreminHomcrico car-
mine,
non vt quidamjvim&vigorem eiu^
fed profilientes vclutiq* cuolantes ab
co fantilias acfauiiiasmterpretario-
DigitizedbyGoOgk
vOOR O L-VJl R 1 VM. 19
fottet, forfofibrem fpumamue fagjpn*
iis & ipumcumfaiem appeilare iice-
bit,nqn modo illum iam di&um, qui
areiiquo fale candorc folum & leui-
tate diflfert: fed alium etiam quifigu-
rainfuperdiflert,vtpote fiftulofus &
. fpongiofus:talis autem rcdditur, qui
fpuma falis efFeruefcente in vafis vbi
coquitur(@a^»fattttmnoftrivocat)
& bulliendo redundautc eflunditur;
cflufus informapyramidis ferecoit^
fiitulofa compagerarus & leuiSjprJE-
fcrtimHaiamvaiie Oeni,@a^^
Uin appellant, qui etiam albifsimus
eft:ftiriam faiisKentmanus no^er.na
qucm Saiinis in Burgundia fimifiter
eftufum & coagulatum ad me mific
vir do&rina & omni virtutum gene-
reclarifsimus Gilbertus Cognatus ec
eiefiaftes Nozerethi, multo durior fo
lidiorcg eft , lapidis fere inflar & gra-
tiiSjlicet mcatibus noncareat;colorc
minus albuSjfubrobente alicubi , Sa-
^«vocaatBurgundi*fibenc memi
■!...;■ .-'rjy <A 4 " •
DigilizedbyGOOgk
JU,& auiculis quas in caucis alunijC^ :
hibent:qu?e eius vfu recreantur, cuni ;
aiio fale pereant : quod qu*dcm mirii i
ttJihivift»meiriCC) quod lnfaporemil )
lum fcrc a reliq uofale dtfcrimen mi-
Jiiappareret. Huius quidcm compa?
ges fiftulofa, & color alicubi leuiter
rubefccnsvnitria Diofcoride laudati
rnc admonent:Nitrum,jnquit } proba
tur quod leue efr, rofeo colore aut al
b;0,&fpougiarum modo 6#ulofum,
Leuer&autem effe dixifalis (pumam e.
valie Oeni,-grauefolidam4,Burgun->
dicam,Rjeperitur autem & nitrumla,
prdis modo durum.Eft ergo nitro &
roilis hasc fpuma.nonipfum nitrutn;
inboc etiam nitro£milior } quodfale
minus aflringat,
HicintcgrumPlinijIocum de alte
ro Salis fiore, quem Graci halofatk
tIiosnominant,exUbro3f-cap.7.fub*
„iungam. Appcllatur&flosfaiis s inr
M quit, intotumtfiuerfares, humidip-
„ riscjs naturf , & crocei coloris aut ru&
fi*veluti
DigilizedbyGOOgk
CQROLZ*ARlVM+ z$
fLvelutirubigp faIi$^odorequoq*in~ cc
gratOjCeu garhdiflentiens a falc> non «
inodo a fpuma, Aegyptus inuenit> vi- «
decurq* Nilo deferri. Et fonribus ta- <u
mcn quibufdam innatat, Optimu ex «
$o quod olei quandarapinguitudine <s
rcddit,Eftenim eriam in faic pingui-<;*
tudo,quod miremur. Adukeratur au «
tcm tingiturqj rubtica >aut picrunqj «
tefta trita : qui fucus aqua deprehen- <«
<iitur 3 diluente faditiura colorem, cu ««
vcrusilie jfaQoaifi oleo refoluatur , & <*
vnguenurij propter colorera eo ma- «
xime vtantur, Caniciain vafis fumma«
cfbmediavero par$,humidior,Flori$ «
[Jicabfilute l nmcyocdtfalkflorem~\nzt\X' «
raafpera,excalfadoria>ilomacho in- «
utilis. Sydorera ciet : aiuum foluit in «
vino & aqua>acopis & fraegmatis v- «
tilis, Petrahit & cxpalpebris pilos«
cftieacifsime. Fecesimse concutiun- <;
tutvt cplor crociredcat* H#c Plmi- <<
usrexcuius verbis apparet halofan-
&os rem humidam ac pingucm efTe #
4 s
DigitizedbyGoOgk
invafis cofidi:, & fuperiore fui parte i
iiccefcereveIdenfari,coIore cano:ia :
mediohumidiorcmefieanimofoecu '
lencam^magisqs croceam, fubfiden» '
cum fecibus eriam coIore^Miruhocj
quod ex aqua &vino propinet^quod
, Diofcorides eriamfcnbi^adfoluen-
damaIuu,cumij.sliquoribus nonmi i
fceaturycdidumeft. Hoc eciammi- i
rum > nacuram in eo falem oieo mi- :
icuiffe videri,quodars nonpoteft
H#cfere exveterumfcriptisdeSa :
lisilore& halofantho prodita repe- ]
ri. Quid verorei is fit>& quibusaiijs
nominibus in vulgaribus hodielin- .
guis appellecur,dictu diflicile eft. Ex
recenrioribusquidemnonnuUi>qui :
de fimplicibus medicamentis expro i
FefIbfcripferunt,aucinDiofcoridi$B \
hros aiiquid anno tarun tjOmnlno 116 \
attigerut,aucvecerumduncaxatpau- i
cula de eo fcripta repetierunnvcHer I
molaus Barbarus>Rrafauolus> Ama- i
fcus^ConftantinuSaRyiiittS.Marcellus
* " " Vergi* |
DigitizedbyGoOgk
COROLl^RIVM. %i
Vergilius nunc in medicina paru co~
gnofci>& nullum eius vfum effc fcri-
bii.Pnmus Valerius Cordus in fuis in
Diofccridem Annotationibus , noa
aliud quam Sperrna ceti vulgo diAu
effe>breuifsimc & fimpiiciter afieru-
itudemverdprolixius Iibello priua-
timfuperhac rc condito>probare co
natuseft.Huius fententiaraarripue-
runt &fecutifuntalij quidaoiynulla
authoris exquo hauferut ffientionc:
antealips Georgius Agricola iibjro
tertio de natura fofsilium, his verbis;
Saksfofsiles^manni&lacuftreSjCraf' «
farum funt partium 3 fofsilis in prsmis; fiC
contra tenuiutn 5 ex aqua falfa excor < €
&,nempeplerun<^ minuti & mol- u
les.Sedmaxime tenuium partium eft u
fiosfalis.eft enimnpn modo tanqua u
fauilla tenuifsimus & Isuifsiraus y (cd cc
ctiam candidifsimus. At tnaris flos u
[Jic enim uertit cum Corio > ^ 3 c&?$ mi&^] u
abeo totus eftdiuerfus.etenim humi "
diiSjpinguis^cjro^eus^vtqui fitfeiQcn^
DigitizedbyGoOgk
^ balamarum;quodalia$explicaboiic i
iilc;alibiveranufquam quodhicpol
Iicetur*pr#ilitit,nififaIIor. Demdei
ChriftophorusEncelius mfuis Hbr;$
de rc metallica* Tertio Lconhardus '
Fuchfius in hbro dc Compofitionc
ffiedicamenrorum* Horum fcnten- 1
tias primusjquodfciam, contradixit I
laaus Cornanus>nuIto quidem argu-
mentOjfedfimplicitcr mhilfe videre :
halofantho &femini bal#narum co-
muneprofe{rus;nupcrvcroedamAn .
dreas Matthiolus in fuis Diofcoridi
adiun<3:i$commcntarijs;quiargume i
taaddit3primumacoiorc;qucm,in- ,
quitjinfpcrmatc cetivocato nufqul i
croceum ? neq$ rufum,vt falis floriin- i
eflc teftantur omnes , videre mihi Ii-
cuit. Akeru a confiftentia., quodfper !
maceti non videaturadebliquidum, i
vt falisfiorcmeffeGalcnus & Aetius i
innuiit.Tertium aguftatu^quc ficoa ;
fulas>non videatur efTe ipfo fale te-
auius.Po£lremumaloco > qu6dinm4
ritaa*;
DigitizedbyGOOgk
COROLLURIVM. *8
ritantumco!ligatur,non inNilollu?
anne & lacubus quibufdam.Quidna
vero veteribusilos falis fuerit, decer-
nerenonaudet*Colorquidem{inqt)
ruferubiginis inftar pi&oribusexpe
titureGermanue falmisaducdus^q
fortaffcflosipfe falis fuerit.nam colo
re&fapore illinon obfcure refpon-
dctrvulgo appcllant Morcllo di fale*
Veriimcurhocnonplane affirmem,
illudmihi obftarcvidco,quod color
i$nonfitliquidus,neq$ oIeofus*fed
andus.quare potius inclinat animus,
vupfum credam elfe falis rubiginem,
cuius mentionem facit Plxnius. H*c
Matthiolus. nos Plini) verba,quibus
falis flos > veluti rubigo falis eife, ab
co dicitur, fuperius recitauimus : cx
quibus rubsginem falis rcm aliquam
fui gcncns effe , affrrmari non poteft:
fcd hoc tantum, flore ialis ipfum mct
velutirubiginemquandam faliseflc*
ob colons fimilitudinem.
His breuker cgo quid ientianx/ub-
yGoogle
WHjiLQSANTHQ
fcribam* Et primum quod ad nom?,:
xhrtcwi^noncum Cordo& Agrico;
lamarisfiorem, fcd falis, cumPiiaioi
&alij$ recentioribus eruditis vertM
rim;tum quia noninmarufcd inNi-)
lo & paludibus aut ftagnis,queNiIus'
nimirum efficit, repenri trad^tur;ti
quiafaiijno quidem confiflentia,f«i,
guftatu & facukate omnino cognata
jresef^vtinpr^cedentibusexipiisau:
thorum verbis ofiendi^&Diofcork
desinter faiem ac nitrum aliac^ falfa
de eo pertrattaC Galenus quidcmli-i
broxj.de medicamentisfimplicibus
fubIemmate>De rebusin inari&a-;
quis falfis nafteribus , de haiofantho :
quoc^ fcribit;fed cum^Iiae exia aqus
fali£.fint,vt in paludibus maritimis a- 1
libiqjynon in ipfo man tantum, no eft <
neceiTemman huncflorem falisna-i
fci,exhacapud Galenum infcripuo-i
ne:fed potms inftagnisjtnaritimis*fi-i
ueiilic primucn nalcatur, fiue eNilo'
codefiuac utDipfcorides fcnfit. Ac-
ccdit:
DigitizedbyGoOgk
ccdit quod M$ pro mari poQtkm cft f
no itcm in foluta orarione vfitatunu
Quod ad remip&m^aliud quod di-
camnon habco^nifi in genercfali co
gBatamciTe^ytnominc, ita fapore e~
tiam & viri b usa ncm pc calidamyacrc,
falfam & ficcanrc flne aftri&ione ali-
(jaavQmd autcm pro co fub&itui ad
remedla p ofsit> i a fup ra expofui Ma t
thioliargumenra, quibus genituram
ceri non efTefialofanthos aftruit,pro
boj&-ho'C inf^per addo^vlceiihus raa
lignis-ac phagcd^nis rcmcdiaCccan-
tia & abftergentia conuenire > quak'
halofanthos p£h pinguia, oleofajits-
mc&mtia,-quale fperma ccti diSum
^pingqi fupco fubdulcc^non con-
Wture. Ad ^lterum eriam Matrhio-
liargumcntum exPlinio hoc addide
nm^amliquidum eile falisfiorem.vt
invafiscond|oportear;&mcdiam e-
^spartemomnino liquidamefTejka
vtfax huius liquoris fubfidat,eaqj
cocaf34coioiv qui&ipfcfubfedcrat,
yGoogle
DE HjtZ O SJlTS! THO
rurfusinfuperiora diftribuatur;qua* :
circa genituram ceti minimecontm-
ganz. Sed ita quid non fit halqfaa. l
tho$>pouus quam quid fit, indicaui- ;
mu$:cuius cognitionem certiore qui
deUderarit, ijs quimercium autrcru i
cognofcendarum caufa Acgyptuad* i
euntjhocnegocij maadet,vcdiligeii- ;
ter hanc in rerxnnquirant.
Z>£ SEMIJVE CETI D/ r
tattbns.
ET quia nunc oflendimus, Hald- ,
fanthos veterum 3 no e(Te fperma :
ceci didumrquidnamhoc fitvidea-;
mus,& quidpofsit inre medica. Pri-
mum igitur apud Germanos invfu
mannum hocpharmacuextitifTepui
to»& Germanicum eius nomen Lati- .
ne interpretantes aliquos fperma ce- 1
ti aut baten^Iemcn vocafTe.Germa*'
nicnim
DigitizedbyGoOgk
COROLL^RIVM. j®
hicnim 3&a(r4m vel %Boix<m voci-
tanvel vt alij fcribut, ^Boiram/SBafe
ra0/^atorat§.fignificat au cem SSol
yei ^Balftfdj Gcrmanis cctum,a Baiej
na,quod Grecis & Latinis vficacu cft,
ndmen hocmutuacis. D£om vero ge-
aiiufam.nifaJlorjapudaliquosGcr^
mani^po|>ulo^fonat: vndc & 3t4«tit
(^,&ies praB£ertrm,cogaominamus,
cuminlibidineaganturi&abodoris
jmpudici fcu hiccofi foeditate» O&mV
farm allij agreftii genus nominamus.-
& rerum piriguinm cum raricef cuni
odoregrauem , Ot<i|dcn noftri dicfit,
alij forte aiiter: omnibus vt conijcio*
his vocabulis aLatinorancor, detor.-
iis> Martialis quidem odoretri im>
^udicumiiunc cognomifiat hoc di*
ftichc^ ; .
FuiJfegerresaHt inutiks m&a& y
Gdorimfiudims-vrceifatebatur.
peiiant, Jaiiunturqui ^a(rat§fcrr-
Bunt» & accicritaw auxilij cdmpofi-
^Google
: DEJSEMINE CETh
tumnomenconie£hnt.Virofusaute i
inucterato maxime odor eft. Dehoe i
qu« in Aquatilium hiftoria fcripfi y p*
gina 244anter Getejbic omittam ple
raqk-Cum ambra quidem>qua cuma^ :
Jiqui confundunt, mkii pForfuseico \
mune arbitror. Rcm roarinam cffe i
conflanq u alis vera& vn d e fit 5 n cmo i
adhucin dubium vo ca;uit,tanqua rc?
ccptociusnomini^reueracetorumfc i
nxcn cfle credendtim vfit, vtCorda^ I
Agricola,Encelius.& Euchfius crwfi
dillc mdent, Atli genitura coiufcun* i
quc animanus eft^ curpinguis eft* &
jnnatat aqus?cur oleo non aqu£ mi- 1
fce tur \ cu m albi liq u oriso ui pdtius :
naturam referre deberet, Odoris gra
uitas virofaforte^eos qui primiim ie?
menputarunt,adhocinduxit« Mihi I
vel omnino fuigencris reseffe vide-
tunvel potius adcps animaliu in ma- ;
ridegeuum quorundam^ vtLcetaceo
rum pifcium aut belluaru maris, qtfo :
rum mgen§ eft corpons molcs, & a<fi
Digitized by-G00gIe
€orqlLsARivm: $t
pisplurimum continet. GrafFantujf
autcm iil# inter fefc> & caedesnmtu*
as exercen t: vn d e p 1 u rim um adi pis ia
fummum maris eu ehi verifimiLe elK
Confirmathanc coieduram id quod
apud maritimos quofda Germauos
fierifolet, Sunt enim qui adipera cu*
iufuis ceti vafe exceptu>in celkfogi^
da deponant.deinde prclo exprimat>
vc pars teji us or effiu a t ; qn & inifcar,o>
Icieft^cSc eifdem viribus> quifaus^ars
erafsiorqu^ remanet > licet tenuioru
parciumt Grafsior^m pro genitura.ce
ti vendunt>cuiusiviin quidcra repr^-
fentat^fcd ignauius.Dihgentiores di-
gnofcuntjtquod^vera (vt vocant) ge-
nitura c&ti*m ac uiis ca n didis , latis &
dulcibusinfignieur : adipis vero pars
crafsio^pinguior^compa^iorj^&mi
nonbus maculis videtur.Heri etia po
ttft , vcex la&e belluarum maris^e-
dundante; & catulorumiugentium
•tmxxz fubterfugiente y pars* pingmor
veiutiqj butyrji man fupcmate^qu^
% 2
DigitizedbyGoOgk
DE SEJtiWE CETI
breui poflea graui odore bn tyri qua* i
drupeduminflar viciat ur i &colorem <
mutatOdor certepaululuminuetc* :
ratunefcio quidcafei pr« fe fert: vn- i
de ego aliquando coaguii vim habe* I
re fufpicatusjriadi addidi vt expcri- :
rer^quodxamenindecoagulatumno
-efbuuequod coagulum nofit (quod :
etiam aquatilium habent eaqua: la-
$entvtphoc£)fiuequ6dinaquadc- ;
genthim coaguli vis non eade fit qu$ :
teire4lrium.Vtcunr^,e£l J marisadeps i
autokumjVelCetaceus adeps inna- i
tansmari 5 non genitura ceti,neehaIo ,
fantbos>effe & dici poiTe, ac deberc
-xnihividetur. Nuperquidemclarus
dodrina&omniumvirtutum gene- 3
re vir Vvolphgangus Meurerus mei
cinajacphilofophisin illuftriAcadc \
rniaLipficaprofefForjmihi de huius i
-remedij facultatibus perliteras per- »
cundato his verbisrefpondit: Dev- 1
fuhalofanthi (fecundum VaLCordfi 1
di&i)nihii aiiud habeo^nifi quod fcia I
vulgo I
DigitizedbyGOOgk
CORQLLJIRIVM* i%
vu^vflkparHnr asgra & difficil&ipi-
rationc;quam no parum adiuuari af-
firmantjtumpto eius fcrupulo in po-
mo $flb, Quidam medici admifcent
idmam hismcdi|:amcntis>qu« dari
folent pnecipitajis ex alto>aut cafti
grauiore concujSis^ad fanguinis gru-
mos diflbluendos dij&pandosq$ > &
ad ruptacorrfblidanda, ad hunc mo-
dum;Rccipemumi^ormentilI^di
&mni > oculorum cancri > rhaponti-
cUnadrach.jXfpermatis c$ii fcrup*
jMfce.fiat puIuiSjCuiusdrachma aut
fefquievino bibatur* Inue»io prs-
terca in fchedis noftris rSpcrmaceti
humidura,ad colicam & omncpi in-
teraneorum dolore cum alijs qu* fla.
tus foluant- exhibitu , mire prodefle.
Cauedueft gam&ac qs aut ^nimio hoc
rcmedioiauf nimis vctcre vtat: nimio
em eius vfu gijfle matronl quada Eti
celiustcftat;<5? cq traomnefere mor-
borumgcnus apud Germanos(mari-
timospr^iertim putojvfum eius efle*
yGoogle
Y "f Alofachnc a Gnecis dicitur , #-
jL^Ao? «st^quafi falis fpuma,vtMar
c$\lm yertucquanqua & fios falis fic-
cus iile r quiin falinis colhgiturjeuior
cadidiqrc^ alio fale , aPiinip faiis fpu
.nvadicividef^vtfupra annptauimus,
;efiautem&ipfaceu flos quidam fiue
faiis iiue mans, id cffc^ marinas falfeqj
aquse a.d faxa marina afperfe & cocre
t&:h fp u ma prasfertim maris, qu £ fuo
tcntore fecilms adh#ret;& faxis inli-
tpre ita herere vi4etur>vt falpetra vul
gp4idahumidisac fubterraneis pa-
, fieti]>iis.Necnomenfolum halofan*
jthijfedfacultates etiam cofiucniuntt
quasfali eafdem habent *mbo,pr£-
flat tatnen clarioris difcriminis gra-
tia hanc non alio quim Gracro ;nonji
nehalofachne.halofanthosvrerp h#?
M^ ilbmde quo diximus ,.Iiquid»
fcUicctfelisflorcm appeUare.Piofco
" , \ ; * * rides
DigitizedbyGOOgk
rides nihil de halofacbne, nifi Wvl»~
y{ & c&&<>s «&•&*, id efh fpumofi
maris lan»ginem,yt Marcellus Vergi
liusvertit,inueniri<$in faxts, Sceafde
fali vires habere, Piin.libr.$i.cap.7'
Aiiud genus falis.inquitjexaquisma
ris fpo te gignttur ,fpuma in extremis
littorihus acfcopulis reli&a. Hic om
nisrore denfatur , & eft acrior quiin
fcopuiis inuenitur. Hanc Diofcori-
des (inquit Marcellus interpres) W-
4?^«dicens,ianuginem qus iamin
faxis concreuit defcribere videtur, fa
cilem cognitu & inuentu rem. Ruel-
Uus vertit>Spumofamaris lanugo , fi-
ue ramentum eft. Et firaplex qutdem
vpcab uium 4«^* * ramcntu feu mi-
cam fignificat:vt 4»y ?«%"*?> y el etia
abfolute 4-»y{**> auri ramentum ,Pii-
niuspaiamdixit,Suidas &*£i?*Mt&r-
•Tiij/ interpretatur.x*Ax»3 «w^Tif^
T&7m)w.m\>HtJ»i> 4»yfc«a(£Afc<r«tf ,Dio-
icorides. Dcducitur autcm a verbo
4a«,quo4 cftrado 3 AvafvWaquo ctii
* 4
DigitizedbyGoOgk
D2 MMOfJt.Cjk&M
^m&tvd^ytKsfk 4&kmi? pro tthn%
ininutisdeduxerim. Comppfitum ye
rp Wi4*ym>non memini adhuc a-
pud yllum probatu authqrcm legifle;
& rpalim km^uyiix legerc>hoc eft,ra
mentum ;a petris enioj deraclunt ni-
mirum hoc fahs genus qui colligunt:
nccrarusefthic erjror pr#pofitionu>
^& o&> a Iibrarijs permqtataru. aut
fbrte Ijmfyp* , iq. pa fignificatione
qua <& XitimLy©^ dicitur,a verbo u£u
7tHyw£ft,yQl u^7rpc^^ idejftjjn re aH
qua yel in foperficie concrefcere. iic
adarcen Diofcprides fcribit effc &*-
^7^\7tky^y^%^xhyA}^m^ Sed prior
emendaqpmagisarridet;quoniafc5r/*
^THyizoc yocabulum vfitatum non rc-
peritur 3 etfi ab eodem yerbo aquo t-
-Ttimcy©-, rede formari pote&& Dio
fcoridcsfepenoadmodum proprijs
aut puris vocabulis Gr^cis vtitur.Ex
Galenp quidem & Aegineta Wiuftiu-
§ut vt\\7rcu/&t<r}i& legere Iicerct,pro *-
wi^nypx:& d^i^O/y^ <%w/W*quo-
/ rum
DigitizedbyGOOgk
COX OLZ utRIVM. 34
f um vtruq* magis placeret quam vul-
gata Diofcoridis le&io. Eft enim Ha-
}ofaclwe,fecundum Galenumjefilo-
rcfcentia(vt ita dicam)fpu?no£a faiis,
fcd multb tenuiorum quam falpar-
tium, ideoq$ attenuare & difcuterc
multb ampims quam fal poteft: reH-v
quum vero fubftanti#(quod digere-
do nimirum & difcutiendo abfum-
ptum nonfuerit,itavt fai aftringero
non poteft* Caeterum in Halofachne,
ita& Adarceyeladarcion 5 Galeno cft Adarcc
vcluti fpuma qusdam aqu<e falfe co-
cretarinhocquidera diftinguuntur»
quod haeccirca arundines 'aliasqjhcr
bas aquis paluftribus innafcentes co
crefcat:halofachneverb lapidib 9 ad~
hsreat: & infupcr figura,qu« in halo-
fachne certa npn eft,in adarce verb al
cyonio multis foraminibus pertufc
fimilis.Halofachne falisgenus eft*&
fal petne marinus dici poteft> [noftra,
tin*ua^tttfaiptt<tiot)<x <Sa\$iumm/
tic mana&fcttS^
* $
-0JT HUL S\ACBNE
adarcevero nonfaIis,fed alcyonij fpe
cies cft;Quanquam & quintu alcyo-
m) genus m Propontide halpfachnc
vocariDiofcoridesprodit. Barba-
TusinCoroIlario dehalofachne rcci
tatis Plinij verbis (qu# nos etiamfu-
pri pofuimus) hasc addi t: In igne nee
crepkat, ncc exilit. AtPliniusiib.&
cap/iamcitatis, deomnifale ingene-
reagensrln igne>inquit^ nec crepitat^
nec exilitTraga&us^neos Acanthius
ab oppidoappeliatusmec . vllius fpu-
ma^autramentumjaut tenuis.Vbiap
paret eum non de halofachne, {cd de
cuiufuis falisfpuma autflore,id efUe
uiore&tenuioreeiusparteloqui.In-
terim halofachnas etiam neutrum ho
rum accidereveniimile eft,cum&i-
pfaceu fpumaautfiosfalis fit.Gbiter
vero animaduerfione dignum eft , ra-
mentumaPiiniohicdicbquodafo-
lidiore fubilatiafalis alicuius> vt gem
mei vulgo di&i, deraditur. rameta au
tem folidioris>& aliusper fe itatim te
nuio-
DigitizedbyGoOgk'
cuioris fubilantiie> cuna ad ign^tn no
poftint in fe concipere aerem^iu fit
vcnec^ crepitent aere pauciore inciu
fo^e^exiliant copiofiore» Rurfus
eiufdemlibri ji.cap^.curo diuerfa e *
fale remcdia expofuiflet, fubdit ; Ad
omnia autem fpuma falis iucimdior
vtiliorq*: quae iridem verbaBarbarus
ad Halofachnen contrahit; ego ad o«
mnem falis fpumam fiue florem fic-
cunuvt ioco iam proxime dido> retu
lerim*nam&aipedu iucudioris efl,
vtpote candidior > & miriorguftatu*
Sedcum &te apud Gr#cos modo
raare, poetis praefertim , modo falem
fonet:pr^ftathalofachnenyocabulu
GrscumjHoraero vfitatum pro pur-
gamen tis mari$>retinere>vt fupra etia
monui:vel maris fpuma po tius quam
falis vertere; in Halofantho aute con
tra;id enim vocabulum poeticum n6
eft. Et maris quideni purgamenia a
Germanis generali vocabuio §RttT*
Httmc^ vocapi rc^e docuit Vaierius
yGoogle
v £ nUzosacnNB
Cordusran vero halofacbne medico^
rum etiam>cxilIoru numero fit> qu$
fiu<5hjansa?ftuansq5 mare veluti pur-
gandi fui gratia in littus eru&at, & ve
lutiinteraliahuius generis excellens
j>prie priuatimqj Germanice SSflttX-
W&mm (id ef! maris flos vel purgame-
tumvocetunnamflosGermanisvtitt
liocyocabulo^ta^cinfixminarumc-
fibuspro purgatio»eaccipitur)idve
rb attentius eft confiderandum^Vidc
riautcmpotefthalofachne medico-
rum cum gcnus fitfalis, & quide fub-
tilius,vetuti px afpergine maris,eiufuc
fpuma ortum,non minusquamipfc
falin aqua Iiqucfcere:Iiquatusautem
non eijcietur in Iitusrnifi quismarina
aqu^m adeo falfam e$e putct , vtaliu
falem non amplius imbibere pofsit.
fimile enim marina? aqu# fa&uri mc-
dicijtantumfaiis addunt dulci>quan-
tum fere in ea tabefcere potei^vel do
nec ouum irjnatct. Scd h«c maris ac*
xol*,fi qui funtnatune ftudiofi^con
fide t
DigitizedbyGOOgk
CORQLLsARIVM. 54
fideret* Vtcuncj efbego halofachnea
Germanice commodius ccnfco vo-
cari debere &alf$blitmm , cura diftin-
#ione fiueadditioe fuperiuscxpref-
fovelcumGe. Agricola , ficcam ma~
ris fpumanu ZtM§nm^Mf%mm
Adremediaquidem halofachne fi
requiratur>cum eandem falivimha-
beatDiofcoridetefte: faIem>potifsi-
mumverofpumam eiusad eftieuifsi-
mam pai:teffi,vel ffiriam falis di&am*
cuius menrio anohis fa&aeft inHalo
fantha,fub£Htucmus : proadarce ve-
ro ad exterenda cutis vitia , alcyonij
primavelfecunda fpecie,apt fulfure
duab 9 partibus>falis vna vccmur.Sui-
fur tercbinthin? mixtum> Iepr# 1 &
impetiginimedet;& cumaceto quo-
queieprasac vitiligines toilit. Et fal
cum oleoaccto^inudus iuxta igne
ad fudore v% jtmpetigincm,£cabieai
& lcpram curat.. Haec quidem cum
nunquam nobis defint, adarce & ai-
cyonio&cile carebimus*SuI£uris vc^
d by Google
DE &J£LO&Jt'CMWB-
rb odor fi qucjxr ofleadic , offe fepig
vfto vcatur. ^g Hoc loco comraode
mihiinmcntemvenityquodabam^
co olim audiui>qui Flandria: & Belgi
ci tra&us oraperluftrauitnn quarem
quandam maritima, $?eer$4ttm vul-
go di&am(id eft fel marinum>& fino
propri£ amarum > fed falfum efle pa*
tOt-fic & Homcrus' &Wai *mk$lw., HU-
dos£.)multisinlocisfibirepertama-
icbat;efle autem materiam albam &
pellucidam glaciei inftar y magnitudi*
ne pilci intcrdum, molLcm, fpongio*
fam,lenta 3 glutino aqua refolutovel
concreto pifcium iuri^fimilemrvaldc
falfanrinueniri in litorc circa pctras>
inearum angulis prscipuevbi aqu#
marinae ab #ftu nonnihil rcli&um cf-
fet;vidcric^emarisfpuma pctrisalli-
fa,paulatimgigni. Hoc verb quidna
rei fit>& quis eius vfus > nondum co-
gnoui* ^f Ariftoteles libro 9.anima-
liunvcap.14. alcyonum nidum fimi-
lern cflcfcnbitpiixs maris 7 fiuc lulo-
fach*
DigitizedbyGoOgk
COROLtuLMTVU. X 37
fachnis dtdiSy&cqucro fr&pro acu-
to diflecarecojxeriSjnon facile pjrocs
dit;fi vero inter fecandurxx* manu etia
confri es>m ox a t teret ur, tan q uam h a-
k>fachne*Sicille ; Videturautem noni
halofachnennoftramjfedquintu^l-
cyonij genus inteiligere:quod in Pro
potide haloiachnen vocafi diximus*
Plinius tamen libJo,ca|>*32.hunclo-
cum transferens , halofachnen vertit
fpumam aridam maris^vnde eum n'6
alcyonij genu&ftd njedicorum halo
fachnenintellexifle apparet. Poflrc
mo apud Nicandrum in Alexiphar-
macislnter remedia aduerfus potam
fairudinemlegimus; -
Kosctyvlw
lu7ricrcuz: tIw t cuy/ covu§ QcT&TTHyos #-
K&off VCpi&Xt&MluJ, CTTQifvficCmp V&&7C&
Vbi Gracus interpres; Quifalem,in*
quitjconficiun^dulci aqu^ marinam
yGoogle
DJE H\ALOSUCHNE
admifccnt>& fubigcndo confunduti
itamarina: virus quodammodo elu-
entcs^Dumvcroitafubigitur^ipuma
exurgit, quam ^ylm x*k appellant*
Alij quidemauthorcs aduerfus hiru^
dmcs nihii talc habentrnifi quod
muriam,prafertim acida,
& falfa omnia co~
mendant.
FIN tS.
yGoogle
S ^€ N C T I
PATRLS E*
PIP HANII EPI*
SCOPl CYPRI AD DIO-
dorum Tyri epifcopum, De X I I #
Gemmis,qu£ eranc in vefte Aaronis,
Liber Gnecus , & e regione Latinus»
lola Hierotarantino inrerprete;
cumCoroIlario'"^
TIGVRl M.D.LXK
yGoogle
$# CLARISSIMO
VIRO D. ADOLPHO OC-
CONI" F.-INCL YTAE REIPVB.
Auguftana? medieo doftifsimo>Conradu$
Gefnerus medxcus Tigun-
nu§ S. £>♦
MITT (\ adte , -yir do&ifime&pi^
phanijde XILgemmis iibeUu Gr&-
mm & Latihum^ab amico itidem rneo > opti
mo &pererudito uiro conuerjum. u£udio
quidem Luteii& Variforwmm^m euulgatu
ejfeftdeo-o hatktnmnec Gt&cum neque La-
tinumtypk edim -yidere potui. Quamobrem
cimts quihoc codice contunEit Junt , amico*
rum & metSjde metaUts ac lapidibm libeUis,
hunc etiam adiungere -yoluvquem Epiphanij
yenrisjanflifimi ac doBifimi illim epifio
pi Cypri^enuinu ejfefoetunon dubito^etfin-
terreliquas ekvs Grxce Latineq- y Baflez edi
tas lucubrationes non haheatur. JFuit enim
vir iUe^non piusfium &eruditu$ in iiteris
ftcris epijcopw-ferdrerum etiam naturaiium
JcietiJiimm:quod reiicxi ab eo libri declarat*
in c^mbnsjkpe fmilitudines d naturalibm ri
DigitizedbyGoOgk
E P ISTOLJC
Ipts^animantihuspr^frtim^adfacras ej>?*~
o-ie & eieganterfanejrahit atque accommo
datSEt ego alium etiam ehflem authsm , m ,
editum haclenus* Phyfoioo-i tituh libru ma- »
wfcriptum habeo : in yz/0 ?r profejfo duclas :
ab animaiium numero XXXI Xnatmtsf \
miikudines explkat:quealio tempcre >f di-
uinafauerint>ed,am.Tu tnprefeyitia^ amico*
rumoptime & candidifimc^ exfauuhocmu .
nufuium boni confdes : quod propter multa \
maximaqi henefcia in me tua : .quilu< fhith
de &* obledare me^ &* iucubrationum mea- }
rum labores promouere per<w > quaiecuncjue -
gratitudinisfyecimen > aut potius pignus ac \
puhiicum cbiigationis rne& %&%Qy^ctcpcy tibi i
offero : & rogo fqutd in Gr&co exemplari, ;
cni ' emendationes quaflam ex coicclura dun :
taxat mea marriritbus adiecijmutandum iu~
dicauertSppro tu&in Grzcarum litcrarum co \
gnttionk rerumq;naturalium omnium cxcel <
ientia.de eo iibere candidecj, -ytfoies > me com ;
monefacw. Videor quidem mihifntentUm ;
faitem authomfmn -yerbasvbiq^ fere con- :
fecutm^vno loco excepto :qui eft capiteduo- !
dccimo -
DigitizedbyGOOgk
EPI$TOL<jf
Secimode onychegemm^t : quam aitaDqms
putare tfyv&c&S- dim^ -m%7rnylai . rpbi .«-
irothl* -voxccrrupta yidetur: quomodo.aute,
emedari debeat^ne diuinare quidempoffum.
ffabui autem -vnicum ftiwm exemplarma-
mfcriptum,quoddnie anmsaUquot ~vir ge~>
nere nobtlis & eruditioneprgftans Gafpa~
msaNydhruc^ /.C Ferdinandi Romanortt
& Maximdiani Bohemi^regum a conjliijs,
immatura monenobis ereptus^adme mifiu
?etopr£terea^vtper cccafionemin Photijpa
triarchsCatabgo authorum quoskgit Qjue
jfymft& apud yos m generoft-viri D.IoJa-
cobi Fmreri Mecoenatts meihenemerhi nooi
^imaBibliothecaGr^emanufcriptum^i
di) locum >ftmodo efl aliquu , de Epiphanio
eiusjftriptis inquiras : yt anprzfens hic li-
ber 3 & alterphyftobgus infbriptws^ ah ipfb
quoque adhunc authorem referaniur y certio
nsreddamur. InCorollarh addendoproli-
xior ac dibgenttorfuiffem.fi per alias occupa
lioms licuifftt. BeleBcr enim non parum in-
dagandUHebraicurerum naturalium pro-
prusnomenclaturis: yt aliquid hacfdtem in
(*> 3
DigitizedbyGoOgk
partehck^quoniam inmelioribusnonpofi \
JimJacmetiamMtemadferamridq^ t
noflm <jfnimaliu libm deckrauh ita in Stir i
piumquoque hifloria non minus dihgenter* l
T)eoiuuante>faciam. Valei/ir ornatifiime: >
&meonomme rvenerando doBiJSimoq^fem J
parenti tuojibi cognomini (cuius tu hc t^ ■
yoviccc icc7fc$,filitt5 es:auu$autem Maximk s
liani Csjarkprmum medicusfuit 3 deindeiU ;
js&flris Meipub.c4u^J}an£)pkrimam offU. i
cioJamq;Jalutem dicito. Tiguri \$6^
$?onk Julij ^ ex tempore^ad
' [••* fr&lum.
*.♦
yGoogle
Hlsfcriptis oflfcrturmihi locusdi
ui*Hieronyini iiKp.Comtnenc.
inEzechiele,cap.28.vbi inter alia qu£
delapidibus preciofis fcribit, itaiegt
tar.Horu colorcs,at<$ naturas & effi «
cientias finguloru,non eft huius tem <«;
poris diflercrcfed proprium volume «
defiderantrita vt in E£cchiele,& in E- «
xodo,& Apocalypfi, & in Efaia,.fibi «
oraneslapides & lapidu ordines co- «
parati,magnam &legenti &duTeren <«
tifaciant qujeftionem. Superquibus «;
&virfandtus ^PIPH^mvs epi- «
fcopus,proprium volumen mihi pre_ «
fens tradidit. H«c ille ; quo locuple <
tius teftimonium,hunc libru efle ger-
manum Epiphanij,non eft quod defi
dcremus.-prsfertim cum idemHiero
nymus ad Fahiojam dc veftitufaccr-
dotum, dc Lyncurio gemma , eadem
planc qu£ Epiphantus hoc in Ii-
belio fcribaL-vt inde tran-
ftuhflccumfatisap-
pareat,
. '■*■ ' ". (*) 4
. DigitizedbyG00gIe
TQY EN ariOIS
T A T P O 2 H U a N fcV I O AN I A OY
iiBur^Tfoy KvTtfv tt&$ Mcficogoy Ww^i
^&h$oAi<ru£2^Ac&<#y r
y JSigAlOy,
; Margmihm qu&dam exconieclura ,
ddfciripfimv,: id^monemm.nequisdi \
mrftmkciianem dliomCodicumexU \
jlimet.
. T H 2 A 2(^* t^5)7J/tt«rt* i
_f w* *3r2p s^^ Accgwy* mQ>(rrL- :
Deeji ali^^ve^^a^^oixc^ccTfi^^f
quid. & 7$t?cc$ <fi $ou$GTca rk hoyt6y y *$£ «v- :
fenteptia ^nr^gcy^voy^ cuTtSvcpn? y> ftS*©-$ <$f& >
ftndet. hyaiu$i 7v /^ vfmru sfyv 7ifm& A#©' \
DigitizedbyGoOgk
SANCTI PATRIS
2VlPHu€Ni I E P I SC OP I
Cywi adTiiodorumTyn epijccpumde XI L
Gemmis qu$ erant in ^esie *Aaronts y
Liber^Iola Hkrotarantino
interprete.
( Vod petijftLvirpneftan-
tifsime, de Gemmisquas
in Rationalifiue Oraculo
_ | didto Epomidis humera-
lis facerdotis % fupra pe&us Aaronis
Dominus iufsitt alligari:vtcum eoru ^infihuU
nomina 5 colores liueformas locos 5 & ?h id eft,
qu# faciune inde ad pietatem medi- fibula in-
tationes 3 tum etiam ad quam indican^/.
damqu^libetGemma pofita fuerit»
quocj in loco & in qua patria inue-
niatur, id paucis tibi exponam: Hoc
qjuidemitafehabet.
Quadrifariam diuiditur Rationa-
le.Et lpfum quadratum t palmi longi idodrath
tudinem aclatitudinem haber. Pri-
mi quidem ordinis prima Gemma,
(«> 5
DigitizedbyGoOgk
<EVIVH*ANIVS
Tov A JM\jt£$ov siwy ^pfiSr®^*AfJ®*.
*&<£)@TH2', U1X CCui$VS@ J . TOV T%TXf^\
*pv si%fv"7tg&T@r'i y^uao/ud®^': &tx J&x-
fvMatp y &?x wv%ioy m Kou ov^pi t&iiiotjiw
A.
Vf 2b<r& hl3&' o&g Ji& 5 -Bae&Aww©*, '
pv?te H$tev{j$M&'. tsi Ji >mv§®7vo2 h$ o- :
<$€* Mffl (£iyLCZ%€t</£H$ y <&>£<$& tssaT lyfabi T^ :
VFX&xJbfjMoftoatws. Jio h&l <mgj}©' AfeVfc- i
.TgX) && *3Pv «cfottf &ctG&p^-i f ir&vopof* $v \
Btft£vhd>vt J£ tu 7&$ A&zvfi&u/ yivtTZi. tsi ,
^JlcwyHSoiift©?. cPtwxuicss JllZh &$£- :
wfwjj&s* k Li^lutfrcu ciixTpol *x$$o}(/lL !
fepttve > K9^ «&#£ *7shHyx$ ^cm mf^ovyi- \
yvoyStixe. Ist Ji xgi $&©* > cm?£cvv$ y h \
VJth&TtU £rtA9Jg&. IIXXKkLms>$ Jll <fa SU** i
DigitizedbyGoOgk
DE XlT. GEMMIS. ■■«
$ardiu$,tumTopazius>dcin Smarag-
dus. Secundus ordoprimagemcpa
habetCarbunculum,fecundaSapphi
rum>tertia Iafpidem. In tertio ordme
furit,primatLigurius,fecunda Acha- f Lynctt^
tes,tertia Amethyflus. In qu^rto^pri rium.
ma Chryfoiithus/ecudaBerylluSj ter - :
tiafOnychiu. EtifkiquidefuntXIL \Onyx.
Gemm^ ,.qu« in Humerali (Epomi^
* ae)facerdotisfuntan^x^quarutii
difcrimiaa tum lo ci funt iflit
. ,_ I, . . . ^ ;
Prima gemnva> Sardius Babylonius
4ida,Eftverdformaignea,&qfangui
piscoloreTeferattSardiopifcifaleco TSard&-
dito §c inueterato fimilis ; qua de cau
faetia Sardius dicit> aforma (coiore)
nomine defump to. Nafcii In Babyio-
ac Aflyrioru.PclIucid4 e£t:& vim ha-
betiiigdendi ad tumpres ac vulnera
fcrroinflida. Effc & alia qu# Sardp-
nyxvocat,&;tMolochkes 5 vim emoU iwtyit
liendi fteatpm4tahabens*Eiufdeb*ec
?oloris cfl; ciim fuperiore , fubuirjh
DigitizedbyGOOgk
SPIPH^NIVS
B.
/d§®*-A7m$0lf 3 tgvQglf 7& &<A& ^V
*-- " lvj£&Sy\5G& ^ fcKQJTfc 9T3T& hwOVQ A#7S-
yLWV?toytyn&g<Wz vztfov-friGw* oy ol A«&-
fiyo-cwrtS ffc&<tt$*0t QtuJQpcpi H3& \&o<ftu \
iFortc ^fw^ t dAxSctsfofTtcnif^TriJbv^ cXiyw
KAocgx- 7Jfc?fMCT©*. eHbcuoi & lAxrtwiyKM 7H
$f>oy:-veL X&tw&vou Lufoy &cc<nXt&sn. >i " Ji tegov-
yioii/. iikte&Gp. %%?£ o ktt®* fioKitdv -ntcu/M.
?&&§&*& <p kcr&w h6vH j ovk \fv§fo$
i&J<octiSR ** Jg%* ^^Ai^,-«Mt« y«-
&XKT®<fty m lu.7iiirtM<n <M KgcciZgecs lativt &
&bw£ kftr&StofrVi&tivv 7&>t£$ov &£$&$
cvk lAtf^Srbtf <n/c/l* 2a&# . ^mp<&& ck
^&tsrAftS//. X2« vnvbl&Jt&Ji fiA/7i7f%$& W&
pC^OUVOjf^lOlU
yGoogle
T>E XII. GEMMIS: ?
dis. Grauifsima auccm eft fubinitiu
veriSjCumhuiufmodi malaeaffe&io-
ncs incipiunt,
II.
Topa^iusgemmacolore rubetma
gis q Carbunculus. Nafcitur in To-
paza vrbelndi«e>inuenta quondam xl
licalapicidis incorde alcenus lapi-
dis;qua cum fpiendidam vidifren^6c
Thebanis quibufda oftcndifTcnt.par
uoprecio vendidere. Thebani vero,
tumtemporisregnum adminiftrantt
Reginae attulerunt.Ilia vero diadema
tifuoimpofuitinmediofrontis. Ha-
bettaleexperimcntum h#c gemma.
Attrita medica cbte reddit iuccum
non pro fuo colore rubrum , fcd la-
deum. Impletautemfuccoillius at-
tnts quot cratercs voluerit is qui a£-
fncat,idq$ abfq$ prions pondens vlla
planeimminuuonc. Valiscft fuccus
hicadmorbos oculortu Epotusad-
ucrfaturhydropi 4 & mcdct cabefceix
tibus ab vua marinafumpta*
yGoogle
r. ^ . ■ ^
Altf^ cr(to?fctyJ k @r>. cvr©* *wASto& j
iffgcpogcd *ns y/ «^tf ♦ wfc? £&? ^ coJcJi i
K%gOQVipa/w$ n&tevaiy. cc?&ci Ji &o[tmctt :
f J&KPC2. V0V2. I&t {J&$ KtgWlCWOVS t TttXgk tS% %!* i
<5w a Q> crcpo^x xhtoe/fcps &&£*$ H&. siA- :
6w^. iwtsjk&taoi mgMio&oit hty6V<ny y i- '
^olt Aou&pj/oy, cfjgwicUJTLv cdricci/:o7i cptt :
tri^ t?<cuoyntP covcc &rt &otj&7iza/oy <$ <rnM$ i
<# &&h<ky IkcmqIq y xgu \k tov lov ^jsF ^pg j
v?&fcu,n£cet "h Xhcuou. xgii \k tqvtcv iw
7H l?0i&. £&<»/*: <£#<7X &££&?£ 77^7^ '
virQj-^ Trtchcuijj vnvctj>07&tc{?j&'row fo* I
$w?yby\<p£jg&y nP ctMCcyKGuoTccky rrcryfr i
fccycflw, t&t \k tovtzv &tywiowQyM$h&> \
Sccc : m di Ao^-nccA/cy, A AVs: ^cgu kfaQt&* <
&lcri££PCtyJ x oi. o p^ ^£r1&.§v?illov$ou%, ■
y/ tk Aioi07nx> oy trgu $v ^sspT dx&os&vcc M*
*?ccu& Ktyvr&L yk,ffin&ccc. Q&ovay <ft* ™
h ^^^^Hcnylvo^hm^v^&i^ x
Digitized by VjOO^IC
DE XII. GMMMIS, 4
III.
Smaragdusgema.Vocathec etiam
Prafin-'.Eft^viridicolore, & differut
tamealiquantuintcrfc. Quida enim
illos vocat Neronianos, ali ) Domitia
nos. EtNcronianus quide parua eft
eftforma.valde viridiSjpeliucidus , &
fplendes. Appellatu vero Neronianii
fiueDomitianu huiufmodide caufa
ferut.NeroneaiutfiueDomitianu o-
leuiBmultavafainfudifTe.& interual
loteporis.oleu viride colore contra-
xifle , hocq$ oleo petra copiofius riga
tafloridioris coloris euaufTe. Alij di-
cuntNerone quenda antiquii artifi-
ce,gemmaru fcalptore,Smaragdi pr§
cipuuvfum inucnifTej&gemma ifta
abilk>Neronianadi<aa;alij vero Do-
mitianaappeilarimalut. Suntaut&
alij Smaragdi.-& pnmus qde nafcit in
Iud«ea>Neroniano valde iimilis; alter
vero inAethiopia,que ctiamPhifonc
fiuuionafci dicunc.Phifon aiit apud
yraco8lndus,apud Barbaros Gagc§
^Google
EP IP HJINIV -S
$Qgcci&$ outj^ yivt£vcc.\K& yccfQHoiy J :
tw3fX§ r rJzoj\i§©r b^&nv^-n.JiApjx. -
£&$ cp&cri tov j\i6cv 7 JlnXctJln tJv cr^xfk^ :
yJiov^Tf^STO ^orf&fydfoxc 7TgOtrO07rt£?. Afe-
Yc-nx Ji &*7&% tpls pv6o7ttioi2 y&ymsk i
f $om- Ai6@* cw6?cc§. ovt®* 5/©* f §v$olvt~ <
xvy fcrte, vsplyji. ywxrrvx S yj Kk?%hJIovi e^Aift/-
-Jtf/ o|t/- K$ y XTiS j\&&KH X&K&ITU. <c,l£$Ql. Jll QCLQl \
<£omk%' Toy hi6o]f. rpxfpy ovtoos wgi<n&&xc. > ovx w J
*mowta6yj JikLu *\cti&7nU i &* , « ccu6§xk& i
c&iv§nfi[ovT@* > bcti ws {£XKgo§yv cpouvov* :
*r(§K x«x *PvPv uBiyiviLcrv&vT&r t oi rOT? !
cJjtg&JVmvs&T* ^xj^cos wgicrH9V(K[j currij/, \
$x&t£o^*oy J^xcfh^x^Jl^Ax6m J 07^i*
01$ JZf CCJJ iuXTlOiS V&TXKgvSn 3 H &MT&JJ* \
y&cc cw*pv tffodyt. <ti 7F&l£q/\h? cpodv^^m: ■
2?^ $ ^6fcc§ LkxZHTta. *OAiyop j (&$W :
vi&Aio& cufis$ toiKc. Kxtevca A toj/ &* :
f %£oyn^fcdjvtQ'jJ y oivto7roy. Effi </£ f y^KmJicvi^ \
£m@r: x&$v(j$Lst®'')d6©r ^cc^pai@r rpv?®,c~\
71 $&K T& WT& T07TV %Vgi<?K%T?U.
DigitizedbyGoOgk
23 B XII GBMMIS. S
vocat.Aiunt etia Carbunculu inhoc
fiiiuio gigni.lllic enimanquit Mofes,
Carbuculus & gemaPrafinus.Ferunc
aut Smaragdu fpcculi tnftarimagines
reddere.Tradut etta fabulatores uim
eii habere ad pr«edicedas res futuras.
. HII;
Carbuculus gema,puniceo colore
atdet.Nafcit inCarthagine Ltbya:, q
dicitur Africa.Surit q ita tnuenin hac
gemma dicanclnterdiu quide no vi-
deri>fed noctu inftar lampadis & car-
bonis fcintiliatis eminus ac jpcui ap-
parere.Hincagniti qeam qusrut,fa-
cileinuenult.Geftata quibufcu^ve-
' fhbustegatur,lateren6poteft. Splen
dor enkn eius extra ycftes agparet: .
vade etia Carbuculus appellat. Carr
bunculo n6nihil,paru. quide, fimiiis
eftgcmmaCeraunius.que^aliqui mm
tay a vini nigricantis coldre cogno-
niinant. Eft cciam gemma di&aCar-
chedoniusnonabiimilis huic, quo-
ntam & ibi dcra loci reperitur. r
DigitizedbyGoOgk
£* ^0 ^ ^> ^^ ^pvVv xz3ecg%ov<rty. <&yzfQ
fro wter jg^^^ yguovstyfc* ov <mowv Jl cvt& ,
.- - . Kcu OVT&* Ji tey<,rri>U &v y/ m IvJiz ^
« u J m jr <riy S*v ^v Atovvwv t| &♦ ^czSxSllovs U '
yoy%K<m7rcpHfovhi3ov^ e $ ^ otM<>& i
XZJKfXft d^tSVy. fcS* <$ Scajpxsk o ti$& i
<& JI/&JH&T®', & yg&lsXT®', Jlo &y \
f TB& f »*>& ^hi^oa-i 6 hgt&crtQtf K#?cC7i8U<rt .
C^if^QthL^oiBcta-iKHS. Ateft7svv®'Jll '
#h. r&gotrfb©' yxf .& 4>v&kxtoy i&l Qv~ \
p&rtoy ymyStictt 7shtyi$ cnw yctfMcL &
c£ $ y ^sP w/x», ^ W MoiwS o^^S- !
.&t<rtcw % ^xi6ov&irQ^Qv-mtyvKtf&Ai- i
DigitizedbyGOOgk
DE XII. GEMMJS. 4
- v. ;• ...
Sapphirusgemapurp.urardt vtfpc
ciesBlattavd eft,Purpura: nigrae.Mui
ta funteiusgencra.Eft etisrn Rcg;us,
aureis pundisvarius. Noeft vcrohic
intataadmiraaone.quataiUe 3 prpr
fuspurpurafcit. Ethic dicitur efle cu
inlndiatum etiain Aethiopia. Quo-
circa aiuntapudlndos tcmplu extru
aumBacchoextare>quod gradusex
Sap*phiro trecentos fexagmtaquinc^
habeat^uis multi fide no adhibeant.
Eilvero gemmaadmirabilis, pulcher
rima,gratifsima:proptcrea etiain ar-
millis &monihbus reponicotueuit,.
ida potifsimu a regibus. Locii etiam,
interrcmediahabct. Attritaem & la
&i gmixta plagis q fiut ex puftulis al
bis & tuberCuhs medet, fiilhs ihinat.
Scriptu eft & in lege,vifionem q MoU
apparuitin monte.&legem datam,ia
gemma Sapphiro fuifie cxpreflam.
VI.
Iafpisgemma.hscSmaragdu for-
DigitizedbyGoOgk
y£fay. ?r§K Jtt *rk x&Xy ^>{> etfpadJlw* '
w^rii y IouZtxq j ov a& yv KvTffco , «A\* *sa <\^@* ,
Kvtjj^. •sr$Ai> mtevf&voy ApxSovcnoy. to ljl<& Jti '
*>iovJk fa rPv-^iQov : ffi tU> cpigayjlip ,
#b fotogifyvQcj&MLCc ccp§hVTtfx <& cc{icuj+
fon$x. LqlL y/Jlo8yv yhtogoip %%& <p <r%*
f fcjp©r."fc0i*yt /S) 1gtAw> f fcp^ra <£A4&tf Tfc7J<C-
f 6 r<x4- &%vs • f faJtsafa h*®vok$&» «£ ^ w~
rtui&c&rccoriw ws oi^vdoAoyoi Alycvaiy. xT&y J&
%w cpo&fx &i y7it)un»rtfec§xAetovH$ , JSx3vt$x h$
crucCT^y^ cw8& $ to jBtf^S. <ac&? c& 5* *>& tmnhoL \
clpvL w>yS k$ 2§& $i iJhts y/ th Qfvyi&^ti ;
f TJTf ^V- pAl&loW* TU fc$ *PV CUyiCLT©' X%*W, <#-
•rfJ «2/4. bf&dvsov tgccvdoiJfx.ovyccf Zs* (UScs w- (
f Jb&Qurivte j ov jtt fl «Jw Jiut&pws. kfo? ut$ i
£#. %& ^ctjjvonfyx ? Lou. hJl^T^x^ovrt *®cwv \
Szh&vQz iovw TTKAitr fcgJlUvQc . ifav Jt%
Hgvsxfcov vJlxTi\eycoix\ Atwrat Jtz v~
f Qowtctcr Tto *¥w [jiv3o7roiZy <xk©> tw f cpcwrxafy. :
poCTOop. Wftdn /fc ^<z l£yfori r & raoiiiiarty YfKfr !
vtyr-K ffl-rluj wmicwylw. &2& 9 jtux-
axttf} ovtscvJv K&ymvm yhtogx^ «w *jp ]
DigitizedbyGoOgle
JDZ Xth GMMMZ& 7
ma (colore) refert. Inu m\m %& ripas
Thermodontis nuuij, & circ^Ama-
thunte oppidu Cypri, Haius vcrb. lar
pidis Amathufi j di&l multafunt gene
ra.QcFad colore,viretvtSmaragdus:
fed eft obtuuor &hebetior.intus cor
pus habex viridc,Gmili$«rugini,ha-
bet^venas quatuor ordinii. H«cno
Xiaphatafmataexpellit,v£quidafabu
lant. Eft & alia magis glaucat| marc>
fcturatior flore & tin&ura^Aliarepe
rit in fpelucis montisldat in Phrygia*
peliucidior purpuraq cocbleaj mari-
nsfanguine tingit,& vininjgricantis
colori fimilior*amethyfto faturatior.
Neccnim vnius & ciufdc-coloris ac
facultatis eft lafpisrSed h*c o^demoi-
lior eft & albior,qu? ne^Trayenitc^
neq$ rurfus fpledore deftituit:alia ve-
rbfimilis aqujc ^acicLTradut fabu-
latores hac ipfa pclli phatafmata. Tn-
uenit aut apud Ibcros &PatlorcsHyr
canosqtcrraCafpiaaccolut. Eft&
aliuslafpis»n6valdcfplendes,viridis.
DigitizedbyGoOgk
}$ct[t[ixe te&n & &K,<& teccufts a frkXtu^
vmdsfay epctirly ** IwQmttti o& dZgets c&
yty&QofeSxij&rciqiKcriueTec.-
tfonelvr A&©* iUyvmy.fw <fk M-tvg^. \
Hvfrsy. <rty ov^a^sjyvmy^. vti ^« Qvo-totL ■
I^OVTfc rzfy&TKr-ty xj>youots f>tS7I$£t W. I
tpcurtc hotutrrx it€fas itiTtimHo-cwp', m
&yo-tmf>a r y<Ny7[fk<rmy.(&Qnx$&syTH
^ Td^yympy ovottcca-U^ovK yttfSl*. :
■<r<M&fyKU§jivMxL*iyk.7&Q'7r[ov@ $<ji- ■
l»n&x@s*$a,.: $>si ZsvowJ u^xs hxSei/, \
Wtfoti to ZtyvQjLoy ftSpxarAS * Sa« w«-
f JWvVt ^ojpow. J<r<» y^ ivficrxnm o A&i^f jte-
?®* r &Sn%^*<nvw.eweiyxtue'i$is]fa'& ;
t i \SBO- K&my. UlKlJtuKKtvS©' 7H$U, iH<M6* I
vofcp-jgi- 7ro0'j S i(uy wo<r$ Sr M£k §&$ y%«QH%
DigilizedbyGOOgk
2)2 XII. GEMMIS. 8
£ft& alius ite tantiquus vocatus fimi m&sut
lis niui feu fpumaj tnarins. hunc tra-
dunt fabulatores tumvenenatasbe-
ftias^tum etiam fpedrametuere.
VII.
Ligyrius vel Lyncurius gema.De hu
iusinuenonevelapudnaturaundaga
tores,vel apud alios veteres.quiharii
rerii meminerut,nihii cognouimus.
Inuenimus tri Lancuriii gemma voca
ta,quavulgarilinguaLaguriuappel-
lant.Et forte puto hunc efleLyguriu,
quandoquide diuinas litera; nomina
tranfpofuerut:exepli gratia, Smarag-
du,Prafinu appellates. Et inter nomi
na gemmaru Hyacinthi,qui & pcipu»
& preciofus eft lapis notusq* omhib.
no memineriit.-vt in mente nobis ve-
nerit.num forte ligyriu hanc gemma
appellet fan&a fcnptura. Hyacinth 9
igitdiuerfashabetformas.Qup enim
repent colore jpfundior^eo ca:teris p
ftatioreft^imihs eftcolorilan^qfup
J> urpurafcit alicjuatenus. Qaa^ptec
C&) 4
DigitizedbyGoOgk
ZPIPHUJVlVS
VCCKivBoV (& TffOf$VfX$ TK hgxTlKci ^VcAj^t- -
$<^*c#a£tbU SuAawTH? : i A <A<Al7ty&> t i
fojivo$.o vfh@r % vicLg&. h Tt?XfT(& Am •
f <?$&<& Txa ^ca/vicu&^. o <At -mtiv(&'> f 7^cch<ft+<
K9$ ^^Hi<^^vfi<rfovTta^ ov*&i f£ th Xcrtoitf^
queticdj?. Jbgetgfe $\zxv§k$ 9 ov>pt </&<?* A/W^i
w *fiv etv ttoAvt^i , tfgvpi&.wtgywut,
•PUtXfTtw: ScCfaofjJboi €tf CwSgCtmS TffVfik, i
wjtpI yStjt ov &?LCC7i[MTsa , c& </it ca/ifxm \
<rfyvvov<riy.wpwoy<(i*^
$mffTis- 7®y A&V $vWa/ax*- c&qvh, <& uft&i. ,
. W* (4$gaK#s issvfh) cy$* uvth h n&XvTrfa* ;
& q§qv% $ A9>/fv7to > &}&%]&iu hrivj&kl- ,
yk,*mi<fli o Ai&©* TrccT^ Tixfavcrais yuvcu^ty \
Vto¥ec7T&<tew$$*
H.
&?^ ivgiVKvnu. btuitccsk £L<&h > r£ hH \
fUt<jw r %^Kymi<lcoy ; tjfc&y zf^^if €*#* A<ftx£tf .
*©*. %^ , {£CCf{l3tjfQV TfMQg % f Ui^ziW. |
K«*
DigitizedbyGoOgk
X)E Xll. QEMMIS. 9
y.eftesfacerdotales hyacinthp & pur
puracrnatasfuiflctradit diuina fcri-
ptura. Et primus quide lapis>vocatur
tMarinus: fecundus + Ro{eus:tertius> •&&**-
Natiuus:quartus; Channiaeus : quin- vvns. ^
tus, Perileucus. Inueniutur hz gemae tf o Avos.
in interiori Barbaria Scythiai: & ptcr
quo d funt valde p ciofae > mira quo<£
e.fficacia habet. Nam in ignis carbo-
neseoie&e.ipfae quide tantu abeft vt
abfumantur>vt ipfos carbones extin-
guatmecid tm 5 fed fi quis hac gemma
panniculoinuoiutaincarbones igni
tos c6iecerit,paniculus quoqjillefus
conferuat.Dicit. etiahax gemacodu
cercmulieribus parituris» vt facdius
pariant.praeterea ftigat fpe&ra.
VIH.
GemmaAchatcs.Hanc gemmam
fufpicati funt quida effe eam quae dici
tur Perileucos,quae in Hyacinthi me-
tioe di&a eft a noDi$.Mirabihs eft gc-
nia coloris fub cccrulci , extrinfccus
circufercntia habcns alba inftar mar-
(*). S
DigitizedbyGoOgk
- ZVIP HjtNIVS
IEcuwt®* y ^&Tii ^Kv§i&u^v§icrKiTtai
(tctty&y xLovt©*: TQj£cu8M@r </£% n& u-
e.
AiS©* #^S'V£© > > OVT©' 55?? T&U XVT&
#h A<rt/ k$t^'# ht t$ y^crov^oivm Troy h&7rip- *
7T0I/& &&Q2.H jk&OfQH CUJT& <ftCC<pOg© rJ . T&
yx <At 2$ cwto$ yr 7B& cptci yivvrcu $1 aj-
f DoAcco'- ^*** * ^ yy ^^ ^W VXKlVti® Kg&&f®
*6}(hoo:uel !♦
potius «2- Ajffo? jgywX&oc.i&Tvp Ttv£yyzvohqv}<+
to*?riju- Tta fa $v TZtygtctL J)f7rivf>oo> ^cc ** tS^
^i /^y?* ?l Ax&fcwirtflos ?>x$vhwo$. rfw yxf &x-
xto IaJ?i- §v7«Svx $ £> tpgtxglKavo A^uwIti^xvjl*
d*. tewtftjbrt cpxcny h TrttTng Kvfov *r& $x<ru
tAj£U^fc- AW^tAjjx/^iWf iKflA^ # ?«j &y%voh7tU~
DigitizedbyGOOgk
DE XIL GEMMIS. to
tnoris vel eboris.Inuenimr cir-ca Scy-
thia. Eft ctia inter Achatis fp.eci.cs, q
leonis colore ha]>et.Si terat cu aqua>
&illinaturmorfui venenatOjauertii: .
venenum fcorpij , viperarum> & hu-
iufmodi venenatarum beftiarum.
IX,
Amethyftus gemma.Hajccircufe-
rennahabet^fundoceucolorefiam
mxardentc.ipfa vero circuferetia m
medioalbiorefl>&avmo Grscis di-
ducolorevibrat. Forma eiuseftva-
riaiorteaut & ipfa in montib 9 Liby^
nafat. Qu#da ex eis puro hyacintho
eft fimilis 3 altera vero purpune.-nafci-
turq$ilitore &pruptisloci$maris a-
iufdeLiby^e. X.
Gema Chryfolithus. Huncaliqui
1"Chryfophyliu vocarut. Auru qde co t Chryfc
lorefuo refertinueoitur aut in puico plryllua,
duplicis petr^admoeniaAch^meni- authore.
tidis Baby lonis. Babylon e em & pu - no habe
teuillu^ch^menitidacognominat^Jc^
$ dic|t regis Cyri patre Achzmcnc foberylli
DigitizedbyGoOgk
W^n^S^H&gemm^colorepomfuc,
Mrefert^uriinterttemeniibusgHttki ysde ;
faiUter ab auro . -»t Chryfolithw mmn ,
accepit:non Chryfohthotamen.fed Beryllo, •
dequamox4getur,cogn4ta.~] ovtws^ow' 1
t . , I A.
^s^s^^-nusHsgtusrlcp^a^ ,
I B.
^&Vovvxsoy.ovr&atig&gcufQtii,
, VfQ^wsvvttQtcsT&xmKwyJiUtTnXX' ;
Google
DE XIi: GEMMTS. u
vocatum fuiflc. Inuenitur & Chryfo-^^i^
paftus i qu2c ftqmachicis & cceliacis hknic&z
potavim medendi habct, : quodhmc
-xt t hcoconue
nit
Bcryllus gemma glauca eft,colore
maris 5 authyacinthi dilutioris. Nafci
tur circa fincm montis Tauri. Si quis
velithanceregioneSolis contempla
n,Vidcbiturnon fecusacvitrum in-
trinfccus grana mili j habere peliuci*
da. Eft & alia Beryllus pupillis ocu-
lorum fcrpcntum fimilis. item alia ce
xz fimilis*qu£ circa Euphratis cxi-
tumrcpcritur.[jB^i&y7yj>W/^)£t»/;
&radijs Solis opponantur ,ignememittunt s
vtJpecuL concaua.*j£noirymm. Sic & Cry* .
JlaUi.l
XIL
OnyxvclOnychium,gemma. Eft
hxc valdcfiauo colore.plunmum dc
ledanhacgcmmaaiuntrcgum &di-
uitum hommum fponfas,qushanc
gemmam in poculorum vfum con-
yGoogle
onyche e- i&i k&qi ivv^Tcu o(x.tovvp.oos nsttevy&Mol ■«*■
nim pocwnvfo x*£» V ^A^oa, «rj ^a^alt^
lafacia/e nv\s <Jll cpcca-ty «vcsvlfy V(Aar& * xr ciL
^ <n QvmokiyiKus , W« « <Wf -&&«*/«}. .
' <o,a£f@-, 7? tPv cuuxt®- ic/lix. ^ot </2fe TWtf © <»; !
-velhuoix MSoyvi/ttctftutsmi? &*,<rf» foxtjd* > "M- 1
{o^a*®-. JWjmw wvxiTbuH&xa t -J* * «*3».w I
P £ P I T OY- a'a A M A M T O 2 A M
rdtstfitxuTGa-qigi&r&is-
Txccytcci^ayiosy.
C^ * Xtf©- 5 K^xstiA^s 35i fjj/ vii ,
/%ucw V &l<U.?>'J7t>y Aicpiac-i odj-.'
X**§W on wigfif, £ s -n lytx -ft ctyiooy. ;
*"%«, ^l ^5vt»hs?«? , ^ vxlanmiyi. ,
*?. ^/ Jlkky$j<<§r £$ tw sj?cW -nv <$%%- .
^Google
VE X2I. CEMM2S, «
qertunt* Sunt & alij onychits xquu
yoce diciijqui cera^meiiis colore ha
bentis,funt fimiles.Aiuntaute aliqui
cos ex aqua* coire ac veluti congela-
rLOnychitas appcilant anatiuo coru
colore;quiaeiegantium virorumvn
guis fit marmori fimilis > non fine co-
iorefanguinis tamen. Alij vero fane
<3dpfum marm^rabcxplofationcvn
guisonychjtavocat^faifo nomine^p-
ptcrtpuntate albedinis. [x/CUbajiri^^ex^uif^
tesqtiideUjma Dzojc.etia Onyx i>ocaturJ\ tu&po-
titijfrffi&
D£ ^fV^TMsANTE GEMMUA&mrenu
<pam etiamgejlabatJummusPonti*
fexAumterinannoin<rre&ere-
tur Sa/jcrajartclorum*
ADamas colorc fimilis cft aerL
Huncgeftabatfummus Potifex
mfancta fandlorum mgrediens, Tcr
vero in anno ingrediebat > in Pafcha-
teiPentccoflCj&TabernacuIoru fc-
fto.Ponebaturautfu^pcdus fummi
yGoogle
vcwaitvTtv^ovs vnynAv&i jQ, t5ra . .
l&Aa>wn.gcu.vi Jl * ^^s ohiyoy m ^ ,
Awepkfctyfoi. &s(£my £ ^iJ * |
t *T« *<&**«*, ffc.^ 5 AxW«V Muccs^ :
ASK JtfK S y&tUCfTfc itglfao-tu, tH&^yl
*<*tegluc X cu SWt £e paxFfw&wesAi-
#« V» «* Ai^; £^ S001 e* cuxiixhaxrica/ , &s
*$5frlvtHrxy. hhtusfat Qvfictpov «^
*rict',<&
^Google
25 E Xlt. GEMMIS. ij
facerdotis>vbiis talare vefte;& fuj> ta
lareth umeraie induiflct. Defcedebat t 'EpomU
verohumeralepaulo infrapc£t 9 . cratdem:D.
emeius longitudo *dodrans cu dimi Hiercny.
dio* A dextris & a finiftns **fupra majuperhu-
s millas>vbi duo parua ceu fcuta cofu merale
ta erat, pedebat duo Smaragdi.Fn mc-perrit.
dio authoru eratt*Dcclarauo,<3 erat * can$zc-
ia didusAdamaSjColoreaererefcres* t£x s pal-
Sughumeros verb I2.ia indicats ge mi,DJe~
iBX.Ter vero>vt di£tu efl:>g atinu olte ronymus.
debat (frcornat 9 potifexypopulo cu **inhn-
lamina aureatt.Qc^ fi ift peccaco dep merk
hederent,fiin pceptis q dederat De 9 , t*</W>-
no ambulaflent^mutabat, vt ferut>co ms.
lorlapid!S,& fiebat niger.hmcagno- if^iera
fcebatqcf Drismortemiflurus stTci. addita* w
* Cu vero eos gladto Ddere vellet,efii- ; ~
ciebat farigumei coloris/vt g Hiere. /v
inqcBmif tc populu iplius,& egredia CQ
■iur':^cuqjadinortc,admorcc: <jcuqj "
adgladiUjad^ladiu.-qcuncg adfame,^ :
* ad £ame: qcuq$ ad capauitate , ad ca- " • ■ c
ptiuitate* Quodii vtnix fplcdcret a a- <
0)
DigitizedbyGOQgle
<#©" ?ks %byg$ aot/ ; ^SAt Lvfi&* ?% <£. \
?n$ifr* eri $ \3fxAbovT&' 7vvzc%ct S M
jktf. Koc^A^W©- «yw^« yvQVTtfo ■
W piy&AveMgH? irfcuricur \J^ #xy 9 1^
lcrfCtnh ol </lwckx& TiiSoT QVVSl T&fiTXvdu* !
tt^Jtf- <W f ; t>Wr«A % ^ZEWWi fc£ S&#* A&^ ■
XA««S2- ?&$ uica/ cpvhLxj n^<r^ky^\l^du^ ;
yGoogle
DM Xlf. G£MMl$* *4
gnofcebat fe no peccaffe, & tuc feflu
ceIebrabat.'C^admodtf^f^t^it;
Celebrafeftatualuda;reddcv0tatua;<«
AbftulitDns tuas ini^ut^s.Redemic < fi
teemanibushoftiutuoru. Rcgnahk "
.pnsin mcdip tui.No videbis.yixerius «
mala.Idcircp-.ctia teporeZacharie pa "
tris Ioanis>du ad eu viccs fpecbrewn «
Pafchate, fpledidus fuit Iapis* Tu c!§. a
ccepit hoc annofungi facerdoap.$£ ~
quetc autalius tunica talare fumpiit;
qn ctia tardante Zacharia inSanctig
fan&oru>anxius erat popuIus,ne fpr-
tegema eos redargueretX^teru ipfo
cgreflo agnofcentcs 3 ^ magnse glori^
vifione vidiifet/valde exhilarati funt.
Nafciturus enim crat Ioannes pr^nu-
cius Chrifti. quapropter. etiam lami^
naaureaglorificataapparuir. ,
Qm vero ifti I2.1apidcs itifsi fun t in-
fenmRationalc,fecudu i2,trib 9 Ifrac
liticaSjVtvnufafc^ lapis vnitribuirc-
fponderet>vemaiuxtadiuifionepr^
ccdentemad fiixorum lacobo nato-
Digitjzedby VjOOQlC
- 2PIPH\ANIV S
' Vcu<flfo B*fe& jj. h B*fo« srcu<ft<rty \
xuGwrlw ywcung 7&Q *> vreiJw-oc -zsjaS-
* f&$.*ai Ji vtoi ; Acw 9 <rX7rq>$(g®' ; mcp$z* ;
Vc&cAfo ZtA$£? JB. H 2t A<£<i wcu$<rty :
Ouni^a-i^orSgi^^^oi^wA^fJSoi
IE A O 2*
yGoogle
X>5 X II. CEMMIS.
xx. _
biSE^^Iapl3cs)F(roheoorBmccwiuif^i»
Filij Le« quatuor. RubenjSardius:
Sytneon.TopaziusXeuijSmaragdus.*
ludas,Carbunculus.
FilijBdhaj.duo. Biihaancillaerat
Rachelis.Rachelvero cuno pareret,
dcdit eam lacobb in vxorem,vt filios
eK ea fufciperet : nati aut funt ex ea:
DanjSapphirusiNephthaliJafpis.
fiiijfZiIp^duo.Zilpa ancillaerat
Les,& dedit eam Lcalacobo in vxo-
rem,vt ex ca filios procrearct.funt ve
ro ifti: GadjLigynus : Afer, Achates.
Filij Leas > duo : Ifafchar ,'Amethy-
ftus:Zabulon,Chryfolithus.
Filij Rachelis, duo: IofephJBeryl-
lus:Beniamin,Onychium. .
Ffefunt n^emm&vnicuicjtribui
Ifraelis rcfpondentes.
$ l N l S.
\.;;\J-.._L........ <>); .1. ;.-...
DigitizedbyGoOgk
' inEpiphafmj dcXf^gcm-
> mislibeliumt
coloribusquinque : aureQ^h^acmthino^ur^
fureojCoccwo/^fiixQ,
gardonyxia
humero, _
Aftenin
altero.
IU L_ " '
c *< i *7 ^
fjpsf '^ §.?;
£_r' j;- 1 -^*
■ ' * . ■ - .
■ *a
'"'£.'■
re?
j
1 II '
■f.;->*- .
Npco
•' 5 ?
. :;*■ i
• O K M
£. £ ' v
S s
SJ X M
■ 2 * ?
5*
z; >
fcJ' M
-
/ . ITJS. 5J r v
3- ' *
W
g 3
^r£~
C '
io has
^Google
f Nhac tabclla propofuigemas XI£
J^umenx, totidem Ifraelis tribubus
accommodatas , iuxta Epiphaniuxru
hoc ordiae,vt primagemma filiopri
mogepiro, hoc eft, maximo natutrL*
huatur 3 vMmardtimo &mmimana~
tu:fecanda fecundp,&reliqu« reli-
quis>fecundum ^etatis ordmem:ficut
euam in duabus humerorum maiori
.bus gemmis y quas Sardonyche? mtct
pretantur>dextr£ quidemf enamaw**
rum natu filiorum Ifraeiis infculpta
erantnomina, finiftne vero totidemi
norum, Addidimus autem fiogulis
literam maiufculam^ qu«matris cuv
iufc^ nomen indicat ;llLc^^.ancil-
kems. R.RacheHs. B.Bab^ancil-
hecius. :. c
Colores>fixuiaddeMlibeat,rotu^
dam au t quadratam figuramlin qut»
quefpaciodefignet:& coloftresadda^
tur> vt hic fubiecimus. i^iiaiprimi
loci figura»color Sardijjid eft><D^toe^
oke di&asgemms* qu«.apudaun£M
, (y) 4
DigitizedbyGoOgk
? ? X>B?XIZ GETti MIS
htoi &ib^rupIeaorcs facileinueiifci :
turivtk&iequentiu plet^.Non pof- >
funxautem verbis fatisre&e defcnbi i
calores multi,qui ex rebusipfis infpe
<?tis mehus pingentur, In fecundo i
& tema ioco Topazius & Saurag-
dus vulgo non funt. Simiiiterin 5, :
£.&& 12. ;Sapphirus Jafpis, Achates, :
■&.Onyxy omnibusfereijfdem nomi, :
nibus perdiuerfaslinguas feruatis no
faantur.Etcumpler^<^ plures hahe- 1
antifpecies.deligipoflunt.quarum e- \
lepantiorin fuogenere color eft , aut ;
quaJneadefrequentiorhabetur.Pro :
Cki^che^^ didus,
velChiEpedonius vuIgo^alcSonuT) i
alhkani^ngatur.; :In quarto Joca
pro Carbunculo,Rubinus, In feptr
amprp Jbpcurio , Succinu aurei co- :
loris. - Janono Amethyftus orienta :
lis apral fiermanos cognominatus, 1
- : la^cimco pro ChryfoIitho,Hya- j
cracfcufcitfulgo di&us, aoroina enim :
fimc|^rmut4ta, In vndecimo Be* i
<- :.,■ jryllus I
DigitizedbyGoOgk
COROLL^RIVM. 17
rfllus ef!,cui figurarylindri-, <Srcolos
csruleus diiutus conucni$nt. De-
cebit etiam fmgulas linea latiufcula
aurei colorisambiri.auro enim m Ra
tionaliinciufeerant. Poftremocu
diftinda fint ipacia quin<$ tranfuer-
fk,coloribus totide, vtin Sacns prs-
cipiuntur,exornari potcrunt; Spacm
primum fiu.e fuprcmum, purpurccii
uerubro cui,aiiquidnigriadmixtum
fit. Secundum.hyacinthinofiue ian-
thino , quaiis in viola Martia eit, aut
paulofaturatioradcamileumverges.
Tertium,aureo, Q^artum , puniceo
fiue cocci,id eft,fcarlati vulgo difii
colore.Quintum, byfsino. eft autcrn.
byfsicolor fplendidus, auroqj fow
lis,fed dilutior. Deni^ gema? lj.in v-
troque humero , cuca Onychcs fint,
eodem cum duodecima gemma calo
re pingentur. At fi quis Sardonychcs
intcrpretarimalit,nigredo fit inimo,
' candorinmedio J ruboriniiim.mo J 'm
xta-IXAusuftinumin PfalmumSS.
....-■■ (7) 5
yGoogle
GEMMARVM IN tA-
uonali omniu,nominain diuer^
fislingaisjfecundu diuer-
fosimerpretes.
Hehraica nomina ex Biblijs jumpfimm.
Gr£ca,ex traslatione L XXJnterprett
Latina^ex diui Hieronymi interpretaih*
ne:qui LXXMterpretesfiquitur ;ficut&t
ghilo &*Iofephmferein Grxck
i . ■ " -
O boreiic di&us,vt videcur:vnde &
Iud«inoftrifcculi vulgo Rubmu in.
terpretatunChaldaicus interprcs Bi-
bliorumSamkan s vcPauius Fagius an
notauicxuiusCommencaria mExo-
dum nos confuluitnus.Eft aucemad-
fcibendafides Lxx.inccrprctibus Gre
cis,eirca nomenclaturas rerum fake,
potius quam Iudaeis: qui poftquam a
Dsorcprobatifunt^vtcscitate erga
filiura
DigilizedbyGOOgk
filium eius 3 ita fumda ignorantia fux
etiam lingusB vocab ulorum> laborat,
; lofephus hoc loco Sardonycherri
interpretatun vndecimam vero gcm
mam >qui' Schoham Hcbraice dici-
tur,onychem:cum eodenomine ma*
ximasinhumerispontificisgemmas,
Sardonyches tnterpretetur. tanta cft
inconftantia* Mihi hoc jn loco Sar-
dium verti placet.Schoham vcro va-
decimo loco Onychem interpreta-
ri.inhumeris vero Sardonychcm .no
eft abfurdum : cum dua? hz geipffls
vnius generis fpedes fint.-Sardonyx
autemOnychepreciofior.quareSar-
dbnyches {Smdragdi Je€undum-LX^^\
duse magnx, tanquam nobilifsimSj
aut lucidifiim» certe ' gemmx > fopra
C£terasfeorfim in humcris poncbati
tur. Excsteris cnim vt aliquseetiam
maioris prccij forte fint^nonxquc ta
men fplendcnt^aut ad camccrtc ma*
gnitudinem non accedant*
yGoogle
«■ DE XII. GBMMIS
.< II
Topaiius- YoTmfait. Hebr. Pitdah,
tvrea* Chaldaius vertit Iarkan.Iarok
quidem Hebneis virorern iigmficac:
&gemmamviridem cfledicunt: vn r i
de quidam (lud^i) Smaragdum intcr i
precantur. R^Ioaas ait hunc lapidem
Arabice VQcari Smerad. Sed potius
£ueruTopa2;iu$,ndmine etiam noa
di(similt,fiprimam.fyllaba adijcias. <
Epiphanius quidem Topaiiu.fupra ;
Carbunculu rubere fcribit* ego fplcn I
derepotius q uam rubere dixcrim. Mi
rifice eniiji fulget:exit9 eiusfuigorin i
colorem 4uro fimilem,\& curn inter-
diunon facilepofsitvideri, quod ra?
dij Solis ei fimiles circucjrea- refplen*
dcant; xiQ&u confpicitur ab bxs qui
eam colligunt. Scd neq$ virore caret:
& cum fuccum porri fcrme referat,
ficutabhocipfodidaprafitisgemma
TheophraftQ^Prafius alijs : abhacta- i
men differt>qu6d no tranfluccat mo i
do/ed ctiammirificefulgeat,Duoe-
iuS i
DigitizedbyGoOgk
COROLL^ARIVM 19
ius <?enera faciunt, prafoidem > atgue
thryfopteron, fimilem chryfoprafo.
Videturautem eadem& Chryfolam-
p'i$Plinij;qu£ pallidicoloris diceft>
no£tuignei : qua ratione forfan Epi-
phanium aiiquis dcfcnderit, quafi ad
nocturnum eius colorem refpexerit.
Pas, n^Hebneis aurum bonum 8c
purum iohatretfi quidamgemmas in.
terpretatur.Pfalmis 19.& 2i.pro quo
Cantici Salomonis quinto Mupas,
i^>fcribitur^vtcitatMunfterus ia
HebraicoIatinoLexico :ac Bibha ab
ipio edita,eo inloco fimpliciter pas,
nonmupashabent.inuenio&Vpas*
lanK , in Lexico trilingui Munfteri^nc
fcioquamredera quolibetauteho-
rumTopazij nomendeduci potuit,
quoo aurum optimum fuo coiore ac
ipiendore^mulatun AuthoreftPli
nius circaThebaidis Alabaitrum na-
fci Topazi um: vnde fu bit , corruptu
eile Epipham} hunc locum deTopa-
yGoogle
DE XII GEMMIS
III.
Smaragdus* Hebr. BareKet > npnx:
^kfxy</l& Lxx% cu fupra Schohami
vertcrint Smaragdum,quam nos po- 1
tiiis Onychem aut Sardonychem ck
fe diximus. Synjmachus Ceraunium
reddidit.Chald^us transfcrt Barkan; :
Barak quidemfulgur &fulgorem fu i
gmficat;quaorigmeindu£usFagius,
.comludasrcccntioribuscarbuncu- 1
jLumintcrprejtatur. DeCcrauniovcl
Cerauniagemma(nam &iapis efte- i
iufdemnominis)quae ipecieseflafte i
rias.pluradicamin libro De figurisla i
pidumcap.4.
III I.
CarbuncuIus.^^f.Hebraice No '
peLveiNophech, ^shl RabiDauid :
Kimhiinlibro Radicu dicicdregem- 1
mamnigrtcolons>vcFagius citat:n
aliusquidam.colore fufco . &r'utila»
te.Sunt qui rubinum vulgb dictu efTe
putent>Munftcrus;huncfolum locu
&E2cchicliS27-citans/ DiuusHie-
ro-
yGoogle
CPMQ£L*ARIVM* zo
ronymusComment.inEfaiam lib.3*
cap*6. Calculus ifte(inquit)qui a folis
Lxx.anthraXjideft/CarbuncuIus cft
interpretatus , poteft non carbonem
figmficare vel prumam,vt pleriq* exi-
fhmant.fed Anthraca, id eft Carbun-
culum lapidem, quiob coloris flara-
mei fimilitudine igneus appellatur.
Sicille;fed Hebraice legiturrizpah,
fcarv IdemadDamafum in Epiftola
cuius initium>Septuaginta ; Calculo^
inquit r Sephora filium circuncidit,
\at UicMebr&kilegitur ^or^ncn nophof^cfr
flkemjlpmjicat.'] & Iefus populum pur
gata viujs, & in Apocalypfi Domi-
nus pollicetur vincentibus>vt acci-
piantcaiculum v &fcribat fupcreuta
nomen nouura, Videntur autem mi-
hi & Lxx # ineo quod anthraca traftu
Ierunt,idem fentiffe quod c«eteri. an-
thrax quippe quemnos Carbuncuiu
interpretamur > genus eft lapidis ful-
gidi atcj nitcntis 3 qucm ?tiaia inXIL
lapidibuj inucpimus.
yGoogle
DE XII, GEMMIS
Sapphirus. 2a5r<j>«p©'. Hebr." Sap- ,
pir, "»bo. EfTe quidem hanc Sapphiru .
vel ipfumHebraicum nomenloqui- :
tur:vcnonfintaudiendiIudei,quige- \
ms huic colorcm rubrumautcandi- '
duminbuunt: aliquitamen aerei,id i
citjiubcceruiei coloris effe re&e fcri- :
bunt.SuntquicryftaIlumvertant.R.. .
Dauid Kimhi i,n radicibus tradit lapi ,
demefTequifuper incudenon rum-
patur>fed incus potius:albi & puri co
lons:qua:duoAdamanti,non Sap- i
phiro conueniunt.
VI.
Iafpis. 'icccxTie. Hebraice Iahalom,
nw.Munfterus & Fagius Adamante :
reddut.Dehoc Abenezxa fic fcribit: :
Magnus fapiens Hifparius dicit eura .
e(Telap>dem, quialio nominealmas :
[corruptumproadamas]vocemt: & fran •
gat omn.es lapides,acc£ etiam bedel-
lium [yniones alicjui interpretantur\ per- -i
forct:aycrbohaiam,quodcft percu- :
tcrcj i
DigilizedbyGOOgk
tOROttjtRlVM. ii
tere,contundere,vuodinprincipio
litera adie&itia fit; In medio Ra-
tionalis Deiis ponere itifsit Vrim 6t
Thummiin,Lxx.vertunt <MKwiy i&i
&»4fe«r,id eft , do&rinam & veritatCj
vt quidam interpretantur. Epipha-
nius Adamantem> ficut & Suidas iri
vocabulo 'e$>s<#. Non recte taaie huc:
inmedio Sardonychi^m (Smaragdos
ipfi interpretaritur)cdllocant; Sar-
donyches enim in humeris locabari-
tur,Vrim&Thurnmimin inedioRa
tionalis fupra ip&m Cor.Porro de V-
rim & Thummim fcqteritias authd-
rum multas variascj , recitantjFagius
ia Comm eritarijs in Exodum cap.28;
& Munfterus inAnri6tationib 9 fuis;
Ego iahaiom Hebrsis Adainaritem
efie cenfco;nam fchainir Hebraica di
ciio, quam Eiechielis $.& Zachariai
7'.adamantem reddunt pieriqueorii-
ries,no huriCjfed lapiderii fmiriri Gr*e
cis dictum, abHebr^is niimrum fa-
£to floraine, fignifica,reiriihi vidctufc
DigitizedbyGoOgk
£>E XIL CSMMIS
Idem nomcn Germani fere fcruanf,"
«n <5mtrg<(. Ca;terum iafp i dis aliud
nomen Hebraicu infra numero XII.
proferemus.
VI L
Lyncurius. At^e^Lxx. etfi co-
dex nofter perperam habet 'ttfyvgiqp.
HebraiceLefchem,n\»V.Epiphanius>
&fecutuseumHicronymus,eandem
Hyacinthogemmam efle fuipicatur.
IudajiTurcicam vulgo di&am cfTe pu
tant. EgoLyncunumaSuccinonon
differre video : & id quo<£ pro gem-
mababitum olim,prefertim quod au
reo colore pellucet acfplendet, mini
medubito.EtforteLefchem vel Le-
fem vox,ad GleiTum accedit: quo no
mineveteresGermanosSuccinu ap-
pellafTePliniusrefert.hodie quidem ■
exoleuit.
VIII.
Achates. A^rw. Hebraice Schebo^
w- R-DauidKimhitradithancgc- ;
snam ad hyacinthinum colorem de-
clina- ,
Digilizedb/GOOgk
CORbtL<ARlVhi. £&
clinarc.Chaid^^VertitTorkia,^^
Turcicamvulgo di&am nimirumin-
teliigens.
IX ;
Amethyflus. hfAdvs©'. Hebraicfc
Achlamah,velAhalamah>n^r<xVi-
detur autem Grammaticis iuagortt
ccrluarihocnomen£chalom>id eft>
fomnio:qubdquigertat 3 femperrotu
niavideat.Chaidaicevocst^Enegla^
^rKY#,i<i eft> ocuiu$vkuli>aiimi-
litudme*
X. .
Ghryfolithus.x^t^^^Hebraic^
Tarfchifch, ^mtw. HancR.Damd
Kimhi coloris rarulei facit. Videtur
autema ma.ri>vnde prouenk(mquit
Fag:us)nomen fuum accepiile. Qua-
re&Paraphraftcs Chaldsus trabfem
ten* x> vo,Karus iama 3 fi refte lego.Ma
tim eius quad fphserul^ aure«e > ha-
be:es mciufum Tarfchifch (Tharfis,
Munfteru$,)Cantici y. Sunt exerudi
osHabinis^qui Hyacinthura interpr*
DigitizedbyGOOgk
Z>£ XII. CSMMIS
tentur,Munftero tcft«:diccnteshabe i
reformamTckcletjntequod nomc
procoiorc hyacinthino fcu csruleo i
lanaeautferici,femperaccipi videoin :
Sacris,nufquarn autempro gcmma. i
Tharfisquide alijs inlocisailj mter- .
pretanturmare,portum vci nauale, i
infulam^Aphricam.iMihihocinloco
Hyacjnthumvertcrepiacuerk- quo- i
niamaIiudnuIIumhuiusgemroa*He i
braicum nomcn inuenimus: & habcc :
hscqaoq^raarisfubcoeruleum colo .
rem:ea prafertim Hyacinthi fpccies, :
quamVcncti autviolacei colorisef- i
fclegimus,&imitarifapphiruro. Etfi
cx nominis u*miIitudincThariis,Tur
cicam vvlgd vocatam eflc aliqu is co« i
iecenpqujeitidc coerulei colorisefl ;
fedprior opinio magis arridct.
XI.
Onyx,velOnychinusvtD.Hicro- :
nymiinterpretatio habet.-prarftatau- i
temonychem,veionychium vocedi :
mmutiua dicerc. Scptuaginta hoc in i
loco
DigilizedbyGOOgk
COROLLJLRIVM. %%
BcryIlium,jS^v^z^fcquentcautcm,
&vinmo OnychiumjoVt/^^pofue-
ruftt,ficuri & lofephus. Hebraice legi
turSchoham,un^:ErantautemScho
hamduomagnijetiam inhumerisE-
pomidis,Lxx, Smaragdos verterunc,
lofephus Sardonychcs , cu hoc in lo-
coonychemvertatJegc fupraqusein
Gemm^ prim# explicatione fcripfi-
mus. IudsusquidamBibliorumpa-
raphrafles,fere vbiq$ vertit xVvo, Bur
la,qu£ voxad Beryllumaccedere vi-
detur/mquitFagius. Phifon fluuius
circuit totam tcrram Hauilah: in qua
eftaurumbonum,& Bdolah,[Wi?<r-
dokh : qt4od alij dliter intcrpretantur^ Sc
Schoham > Gcnefcos 2. Auguftmus
Sccuchus in recognirione in Vetus
Teftametum:Variatur>inquit > in hoc
lapide Schoham.-quem Ar?.'ula,Sym-
machus & Thcodotion> Onychinu
funt interpretati, quos fcquitur Pa^
gninus infuo Thefauro. Scptuaginta
lapidem Prafinum. Schoham* inquit
W 3
&
# "
&n xjr. QEMMTS
Agon Hebraus, lapis cfl prcciqfusj
candidus & permixtus,(qucd Ony-
chiconuenirevi>iecur 3 )vt citatAuen
£zra,fe quidem ignorare profcllus. \
Vxde plura fuperius deHebraico hoc'
yocabulo In prima geranw*
xil.
BeryIIus>velBeryIIium,Lxx v &lQ- I
fephointerpredbus.Viceproximcre !
tro,nmnero XL Hebraicam nonie ,
cit lafchpheh^rjipN quod sd"!afpide'i
Gr#ds &LatjmsvGratu vocabuium >
iraacceditjvcmiaimedubicandu vi-
deatar ■> quin h#c vere fit lafpis : non .
qusfextolocolahalom Kebraicedi :
citur > & iafpis a quibufdam yprtkiir, ;
cumfitAdamas.
Hscde duodecim GcmmisRatio .
calis fiue potms Oraculi pontifici). \
Porrb Ezechiclis cap.28.in thefau- \
ns(velindiadcmat;e)principis Tyri» \
cx duodecimiamdidis^nominantur
ncucayn Hebraico textu : aLxx.ve-
rb §; D*Hieronymoijdem ojxmcs>y- :
yGoogle
COROZl<ARlVm *4
jiacumauro&argento. Etfbrteof-
^yvfioy in textu fcriptum fuit: Aiyvf »|» .
vero inmargine adcmendationead- .
fcriptum>irrepfitpofleaintextum.in
Hebraicb cnim auri tantum mentio
ficargentinulla. &Exodi etiam cap»
tZ.ctfyvfuy P ro 'luyvgMH malelegi,iam
monui.
Poftremo Apocalypfeos cap.21.de
Hierufalem cmitatc cceleiti fic legi-
aias : Et lumen eius fimile lapidi pre- "
ciouTsimo,tanqualapidi iafpidi cry-"
ftallifanti.Ethabebat murum magnu"
&aItum,cumportisduodecim,&c."
Erat<$ ftru&uramuri eius exiafpide:"
& ciuitas aurum purum>fimilis vitro "
puro. Etfundamcnta-muriomnila-" ;
pide preciofo ornata. Fundamcn- "
tumprimumjafpis. Secundu,Sap-"
phirus. Tertium,t Chalcedonius." tGo
Quartum,Smaragdus. Quintum, " ched
Sardonyx. Sextum,Sardius. Se-' f um,
ptimum,ChryfoUthus. O&auum,"
Beryllus. Nonura>Topazius. D«-<«
6f) 4 '
DigitizedbyGOOgk
JD2 JCll. $EMMI$
■ Vj cimura>Chryfoprafus. Vndecimu 5 :
p Hyacinthus. P-uodccimuip.-. Amc- ;
> ? %ftuS; " " /
Exhifce, o&p ncminantur eriam
inter duodecim gemmas'R.atipnaiis
AaroaisracChalcedonius.Sardonyx:,
Ciiryfpprafus & Hyacinth us, hic no- :
rninatUnRatipnali non inueniutur: :
procjijs ponuturCarbunculusXyn- • <
curiu$,Achates & Onychium.Ppteil :
' autem pro Lyncurio intelligi Hyacin i
thus,vti Epipnanius etiam&Hierp- i
nymus cpnijciunt.Pro Carchedpnio '
l/Icenimlegerim %&fl(H£m©> 3 non )@Ui- .
£&\!r»elCh<tlcedonius^>tnojlri Codices ha- '
bent,~\ Carbunculi fpecies, Granatus i
yulgo di&us/proSardonyche, Onyx
y el Onychium,cum fint congen.eres,
&Sardonyxe Sardip &Onychemir i
xtus. At<£ ita reliquu erit vt pro Sche :
bp Hebraicum nomen in Rationali, i
quod Achaten interprctantur, nos
Chryfoprafumreddamus, gemmam i
multo prcciouorem, & Aarpnis or- :
natu i
DigitizedbyGOOgk
COROLLURIVM. a*
$atu digniorem. Et ficijdem duodc
f im vtriOKj lapides fuerint.
Statueram in principio huius Co-
rollarijiocos Sacra: fcriptura; de p6-
tificali Aaronis ornatu (circa Ephod
iiue epomide pr^fertim, & EfTen [Ho
fchen,quod & pectorale iudicij, Ao-
yup&LK&knHS interpretantur] fiusRa
tionale in medio epomidis anteriore
partefupraipfamcordisfedem>duo-
decim gemmis difUnftum) recitare
ad verbum:vt habentur Exodi capitt
bus28.&39.&Leuiticicap.8. Dein-
deEiechiclis 28.1ocum,in quo ca?de
fcre gemma? nominantur; & ex nouo
Teftameto Apocalypfe&>s cap.21.Sed
cum hos locos quifcg in fuisBiblijs le
gere pofsit,brcuitatis caufa omifi.
Deincepsvero vtanguftum quod
fupereft huius quatcrnionis fpacium
vei in Typographi gratia expleatur,
veterum quorundamlocaargumen.
to pnefenti appnme conuenientia>
adfcribam,
1 ^'
i
dbyGoogle
3>E XII GEMMIS
Ephodem Iofephus Antiquitatuni
ludaicarumhbro tercio capite o&a-
uo » Grascanica; epomidi fimiiem fa-
eit. In huius medto (circa pe&us mc-
dium) lacuna quasdam relinqucba-
tur,cuiinferebatur fruituijfdem co-
loribus, quibus ephodes , vanegatu.
Id vocabatur efTcn , ac fi dicas Ra tio-
nale: & lacunam adamufsim cxplc-
bat.In vttoque autcm humero fingu-
lifardonychcs^ibuia-rum vicc epo-
niidem annedebant.
Ceterum de belio ludaico librofe-
3tto capite fexto.-EpomisJnquit^ho
racifimilisvidebatur:duabu$aurcis
afpidum [yc«ro>-«w]fpeeie vincieba-
tur: quibusinclufi erant optimi ma-
ximic^ fardonyches. Rurfus Ant>
quitatum hbro tertio capite nono;
Sardoiiyches, inquit, quos pontifex
in humcris geftabat , raire fplcndc-
bant: is qui dextrum humerum oc-
cupabat,quoties Iitacum cfTet, tan-
to fulgore emilTojVtprocuI etiam in-
tuen-
^Google
COROZZjtRlVM* U
tuentibus confpxceretur > idq* pras-
ternaturam fuam & confuetudinem.*
\jjmfl & aiiis fnlgerefelithfed non ade&.~\
Per duodecim verb gemmas> quas ia
tn pe<ftore pontifexinfutas efseni ge-
ftatjin bello vi&oriampr^nunciare,
DeusfolebaLnam priusquam sxer- "
citus fe moueret> tantus fulgor exeis
emicabat^yt toti populo faciie inno-
tefteret 5 adefTe Deu> ope'mque & au-
xilium fuum inuocantibus cflc alla-
turum. quapropterGrecijquotquot
areligipnenoilranonabhorret, cum
hoc miraculum pro compertifsimo
habeat,ita vtnegari nonpcfsit v efso-
na vocant xlyioy^ hoc efl, oraculum.
Sed defijt tam zStn quam fardonyx
fulgpjrem emittcre^annis ducentis aa
tequamhaec Gommentaremur^irato
Deo prppter legumfuarumpraruari-
cationem, Haecille, Piuraau-
temdeEphodlcgesapud
Suidam in vocabu-
JpE$*A
yGoogle
Z>E XI r. GSMMIS
EX C O M ME NTsARI ORVM
dim Hieronymi Ubro is.wEfe-
iam cdp.$^
DEnaturaduodecim Iapiduatq$
gemmarum aoaeft huius tem-
porisdicere^cum&Grascorum piu-
rimifcnpferint,&Latinorum:equi*
bus duos tantum nominabo, virum
fan<5t£ & venerabilis memoriae epi-
fcopum Epiphanium;qui infigne no-
bismgenij &eruditionis (iiq reliquit
volumen, quod infcripfit w& Kii^.
EtPlinmmSecundum, &c* Csterfi
ex duodecim lapidum inRationali
Aaronis pofitorum numero in qua-
tuorordincsdiuifo,fecundushabet
carbunculum 3 fapphirum &iafpide;
qui tres itidem hoc in capite Efais
54.fimul nominatur. Quare de tribus
his tantum dicemus in pnefentia,
Carbunculusigiturvidetmihiigni
tus fermo dodrime , qui fugato erro-
retenebrarum,iiluminat cordacrc-
dcn-
DigitizedbyGoOgle
CORQLLjlRIVM. *7
dcntiujt&c. Porrb Sapphirasqui
pomtur in fundamcntis> coehhabet
fimilitudinem,& fupra nos aeris. Eze
chiciis quoc^ fcriptura coramemo-
rat.-qubdlocus inquo thronus Dci
fkjfapphiri habeat umilitudinem > &
glona Domini in hoc Colore confi-
ftat 3 qui portatimaginem fuperccelc-
ftis.Sedpropugnacuiavrbis Domini
c£,hoceft,murorum meenia,iaipide
roborantur : qui poflbnt omnem alti
tudinem eieuantcm fe contra fcien-
tiam Dei dcftruere atr^ conuincerc,
&mendaciumfubijcere veritati.Qui
ergo in difputando fortifsimus eft,6t
fanctarum fcripturarum teftimonijs
roboratus,iftepropugnaculum Ec-
clelia: eft. Iafpidum multafuntgenc
ir.[yidstur h£c ex Epiphdnio trAnjlulijp,
etfiparum bene, & in quibujEum ■variansf^
AhuseftenimSmaragdi habens llmi
litudinem : qui repentur infontibus
Thermodoontis numinis,& vocatur
N.quo omnia phantafraata fugari au
^Google
£>£ XIL GEMMTS
tu'mant.AIiusviridiormari,&tin<Sbl:
quafifloribu$.huncinPhrygi£mon- i
teIda,&inprofundifsimis fpecubus i
eiusnafci refcrunt. Aiiumveroiuxta \
lberosHyrcanosa$ 5 & mareCafpium ;
.reperirij&pr«cipueiuxtalocuNfcu- :
fin. Eft & alius lafpis niui & fpumr i
xnarinorum flu£uumfimilis>-&clc- I
menter quafi mixto cruore- fiibruti- i
lans. Hocdiximusvtvniuerfasgta- i
ttas fpirituales in Ecciefias propugaa- :
culiscpgnofcamusrquasquihabue- .
ritjvanostimoresfugatj&poteitcu:
fponfa dicercFratrueiis meus candi- s
dus&rubicundus. Porueautemi- :
ftius ciuitatis delapide funt cryftai-
lo;qui fcalpiturvarijsmodis : quo !a-
pidenihilpuriuseftDeniq$vchemea
tifsimis alpium frigoribus.&inaccef- <
fis Soii fpeluncis , cqncrefcere aquas i
dicunrurin cryftallum,&tadu qui- i
dem lapidem^vifu aquam effe ; &c.
Quod ad colores, quibus vc vcla :
Ucaplbita&PontificisEpomis&Ra 1
tio- ;
DigitizedbyGoOgk
COROtZsARlVM. z%
tionalc diftinguebantur* (aureu,by£
finumococcinum fcu puniceum,pur~
pureum 5 & hyacinthinum vcl ianthi-
numO^eijshicquicquamadferrcjaii
guilia temporis & lociexcludimur.
Cui vacat & libet>lcgat Iofcphum An
tiquitatum 3. 8. &PhiIoncmdevita
Mofislibro tertio;&Originera
Homilia nona in Ex-
odunu
JP / N 1 S.
yGoogle
f> £. GEMMIS
ALI aVOT) II S
1>M^£ES.E&TTM QVsARVM
J)ium loanneSsApofiolm in fua sApocalypfi
memintf :Dealys quoque > quarum -yfm hoc
miapudomnesp^rcrebruit^Lihriduo : Theo
low non mimsytiles quam PhHo/cphk * &*_
mninofeiicioribws in^entjsperiuctmdhenon
yuigarihm ytriufqu^ philffophi& . g$g& 4s~*
prompti: * auzhore Franctfco Ruea*
Do&cre medko Ir/h-
hmo.
EditiO fecunda- ?iam prim a muti|;fc& i&-
ivio authore ediufuera^.
TlGV&t M.D.LJfF.
DigitizedbyGoOgk
UVTHORE S Iti HIS
libmcitutu
Aetius
AlbertusMagnus
Antonius Lodoicus
Apuleius
Anftoteles
Arnoldus a Villa noua
Auerrqis
D.Auguftinus
AulusGelhus
CarolusBouilius
CPlinius
Diofcorides
Galenus
Georgius PicloriusVil»
lingenfis
Halyabbas
Hermolaus
Kieronymus Hunee*
ftus
lamblichus
loannesJManardus
Marbodeuspoeta Gdh
lus
MarfiiiusFkm.us
Nicolaus Horentmus
Numenius
PauIusAegmeta
Petrus Aponeniis
Petarus Crinitus
Plato
Plotinus
Rafes
Solmus -
^Tbeodoretus Cyrenfo
epifcopus
Theophraftus
*Thornas A<juinas
Vincentius in Spcculo
Baturalis hifton« t
yGoogle
LIBRI $RIM1 CABITA.
■I. laptd&J&Gem Gemmarumpro^
■ : mm otneratiank prietatesoccult^
Wifjs. 3.J De raiione et catt
2. Quidfints&^vn fi$ yirium Gem*
de^vimfiortiatur^ • mk* ^ W: ■- ■- .--
LIBRI SECVNDI .'.RARS
prima^De Getnmls XI II.
■ r inEUoan; Apecalyptl r
memoratis. -
7. DeClnpfilitU^
2. DeBeryMd.
9. DeTopa^io.
io. De Chyyfoprafi*
ii. De \j£rnethyfio.
\x> I)eHyacinrho*
Cap.uDelafpidis dif
feretus & -virik
h De Sapphiyo*
|. De Carchedowo.
^DeSmdrajMo.
f* DeSardo/ryche.
6. DeSardio.
ij* DeM&garitis*
PARS IL DE CAETERIS A-
1 1 quotGemmis&lapidibus.
Cap.%4..Z)zCarbm- *<<. De^Achate.
cuiis» 17. De<Ale&orie*
*5« &? sAdammte* *?. De Torcoide*
yGoogle
*9* DeCoratiio. *s^ DeEtemattt^
20» DeCorneolo. i& D?Succino. ~
*K DeCyaneo. 27. De fitiitiarum
zz. De Cheltdonio^ a-verisGemmk
2$. De+Aetite. dtjferentia*
*4* DeMagnete*
His fubij citfnTur;
£xccrptaqu&dam ex sAuthoru tpijiok
apologetdca^qua defigurk, qu& injcalpumur
GemmitiagituK
' 2J£SCHj£SII Balduini Canonici
Thalempihehfs adFr.Rueum Fpijiola eru-
-dita ; quafupcr huduobm Ruei Hbris iudiciu
cotiheturprimum:deindedeHebraici$ Gem
* marumhominibm^de^earumadmU
raiiohe^Ju^abufu &* yiri~
hss traiiatur.
DE
yGoogle
DE GEMMARVM
ORTV/UBE^
PRIMVS.
pe lapidum ^Gemmarum^nera^
wnfrcaujis diuerjis. Ca-
Numquenc^ lapidem ex
altero niaxime duoru ele-
mentorum , terra fcilicet
vel aqua,conflari apud o-
mnesrerumnaturaliumperitosjtam
incpnfeflo^ r
peruium,vt nuilus>ni velleberide cx
cior*addubitark. Porro qui japides ^ T on p«*v
nonperfpicmfunt,e^ te^a^
rc^ quadam fubfHtia^humido tena- cznttx.
Cipcrfufa,generationi$ materiammu ** eIil £ ,da -
* r /^ • ^" V, • i r *umGem~
tuatilunt, Qui vero pcllucidi vifun- ciamcat^
tu^exaqua prasfertitn confiftunt,cui ***
fubtihs quaedam terrqa nec obfcura
aateries ifaoiixpa eft i vt& in cryftal-
t* l
. DigitizedbyGoOgk
h> acberyllo glacieiipecicm phnh m
fcnnbu^Yxdereeft-Quanqua &h$c
inteiligi vfeIim>n6quod ciuorcliqua
rcrum principia, igncm dico acaere,
ab illorum mixtura feparem. Aoud
prineipes nanque phiiofophos eem-
plures contfeaitvOmncmixtum ex
quatuor clementis conftare. Vcruni-
cnimucroira quardiximus accipien-
da fqnt vt altcrum illorum, terram ni
niirumvelaqua.mquouislapide pr^
ccllcreintelIigas,.ctia-rnOaIitcrPloti-
aiusfentirevideripofsit.de quoalibi
fufrus egimus.
lapnior^ Qubd au tem ad eife&riccm vcca-
dens-du- tam cauiiam attinet,duj>hccm eam
|iek: *■ vtrmfque philofophias princjpes eu-
i&erarun t; altera nan que fuprema,al-
tera vero inferior* Princcps ca uffaeft
.. pw$, Dcusipfc0ptimusMaximus>rcruia
omniurxt crcator & feruator 3 in qtjo,
eutn q'uo 3 & per quem funt omnb, &
finequb (diuo Ioanne Apofrolo te-
fle) --uihil-fa<5c um -e&Quem & Ariflo-
teles
DigitizedbyGoOgk
®B GtMMlS ZIB. K i
teles Ens entiuro , fupremamque vo-
cabatmtelligejitiam > afTerens omne
opus natur#, opys effe mtelligenti^
lilum itaque Deum , vt omniumre*-
rumcreatorems ita fingulorum pri-
mariam &fimpliciter neceffaria cau-
fam , vt etiam lapillorum gemjna-
riimque, Chriftiani oranes norunt.
Quandoquidem fapientis cft oracu-
lum; Qui viuitin £ternum,creauit o- u
mmafimnl;quod equidem bifariam si *iui ««
interpretatum inuenio ; Quibufdam ^u^ol^
quod dicitur fimul, non ad creatio-
nis in(l:ansreferentibus>vcrumadin-
ftas propofitidiuini^vtfcilicet fi tfea
fus 5 quod 8 Dominus Dcus decreuit
abseterno omnia creare.
Ita cntm librum Diuo AugufH-
norelatum, qui demirabilibus facnc
fcriptune infcribitur , habere xcpc-
rio. Simul itaquc Dcus vniuerfos
lapides fingulifque Gemmas erea-
uit , dum videlicet vnicafolaqu? fua
voluntate muloformem quarumius
DigitizedbyGOOgk
&XmAWC'I $ CI JtVE I
fpecierum ac indiuiduorum diuerfi.
tacemfienvoluitrm^uavolunt^rev-.
-fcica fimp Iicifsimaqj fingula fimul fe-
cic 9 qaq ab eorum ortus pnocipio pcr
tcmpus d fpenfarc non defiflit. Qua-
uis & hicaccedere pofsit germamor
forfan ifftelkfiqs,? urphilofojphi c6-
plures &nonobfcun J ipfaquo^ ra-
tiofubfcnbunt:iciIicet quodDeus
omma fimul crcauit, dum omniuni
fbrmarum ac rerunifuturarum rudi-
mentum 5 pnncipium ac feminarium
quoddam materis pnm^ante gene-
rum-fpecierum atq$ indpjiduoru di-
fcretK>nem ? mfudit. Illa fiquidem ma
~ ter*e$ 5 diuifionis adhuc& produ&io
m$ expers^molcserat qusdam mfor-
niiSjOmniumtamenformarum femi-
ttandcairfiwabipfocreatoreperfufa;vndetta-
^uando -^em 5 quand 0> &i)s medijsquibusfu
premus opifex abiterno pr^fcit&
vult 5 perfeaa rerum produ&o & foe-
turaextimukretur. Ideoqj & hiad-
-mitwnz orania quidl fimui efle crea-
ta/
DigitizedbyGOOgk
DE GEMMJS. ZIB. Z z
Ta>nan a&temfimul effefa&a^Confir-
mat & idfententia: diuus ilk Augufti
nus fopcr Genefim>adferens, $ qu<e a,
natura gsneran tur , fecundum ratio-
nes femmales in materia coniiftetes,
producuntunquod & multo copio-
fius differuit tertio deTrinitate cap*
9, vt fcilicet inaudias matenam infe
habere,& quafi fouerecundary for-
marum rationes feminales fibia pri-
m^ua conftitutione ingenitas infitas
verexquibus tandem,agentis a&io-
aem,pro modo>expertiS > educantur
extimulenturc^ formenaturales,eIe-
mentorum commixtionem eflentia-
liter confcquentes v vt & hinc qu«e in
potentiamatcrias tantummodo ine-
rantvereACvtdicunt^madumaba-
gentis a£Hone producanum Verum
dehisahbifufius- Nuc vcxbhxc de
principe illa caufTa &Gemraaru plaf-
matorefufficiant. Quae tametfi cun-
ftis fat eile queant ; quia tamen pul-
chrum,decor um atq$ vtile eft horai-
U 5
DigitizedbyGoOgle
FR.ANC1SCI RjrZl
ttihaudvfquequaqueindo&o^noffc !
fe^sfe- ^"ibusfccundw medijscj cauflis>vn- :
m&& vef decun&ade quibusdif£eptatur>on- i
ginem capeflunt,nonpigebithoclo 1
s ci aliarum quoque infenorum cauf- i
farumcommeminifle. hocnanq^pa- <
€to ficc vc abfblutior defeis nofira fic |
traditio.Quanquamenim Deusom- i
Biurafit cauffaimmediata,ou^dam i
tamenfolus> & citra alicuius coagezi !
tis admifsioaem,effccic;ideaque (vc *
aiuncTheologi) eorum caufla eft co-
ta, Nonnunquam , fualiberalifsim*
bonitate>cooperantes aiias fecu ad-
fcifcicafFouetquccauffas>&hocpro
pter cdnnexionem vniuerfi ; ita tame t
■ vc nulla alteri aduerfetur. Proinde(vc ,
^ inquk Bonauentura Iihro fecundo, :
„ quseflione fecunda>circa-finem)quia i
yy diuina voluncasno cognofatur* nec \
*, ipfa ab a&ione excludic operatio- i
„- nem cautT* creataj ; ntc etiam ab ea- f
3> ruai cognitione hurrianam capacita- i
& tcm arcetadcoque bojiom & peru ti- i
DigitizedbyGoOgk
h e{k>(cfeeticretrt m cognitione cau cc
i^um^creatarum* Ante hunc kcm *
inulbsfcci>IisPkadarus : a.fl€ruit,q-u6d
quicquidmtrafe cerraoccultat>& vl
tra coelumpofitum cft> homo con-
templatur. Nec id infrucluofum pu-
te$;quoniam, diuo Paulo autore>m-
uifibtlia Dei a-creatura raundi per ca
qus fa&a funt, intellecta cofpiciunt,
fcmpiteriia-quoq* eius virtus<& diui-
nitas* Vcru vnde cii2refsifumus 5 0cde Cc # &*%
o n . .■ *> ,, *~i2.iu on-
refcFrclibet. Pr^tcrmifsisita<^nuc^ c SiciS :
%erioribus caufsis . in fequentium m quand*
duorum capitum gratiam* non vut- oa€ jn..
garium philofophorum -placita nar-
raturi dicimus* quod a primario il-
loomniumprincipiojinferiorhumi-
Itorquc Gcmmarum caulfa dici po-
-teft, facuitisxoelcftis orbis moti , ab
ipfo Deo transfufa> pro ipfius orbis
diuerfarum partium varia pofkione,
^quam aftrorum periti afpe£lum ap-
pellan t. Porro c|uid fit cceii orbium ,
planctamm , iy^erum vs a{pcdtus>
DigitizedbyGoOgk . .
fitus fiuc configiiri^iQ ± non eft huiuj
inlljcuti:quampbrem Macbea^ticcs;
peritis relinquo. Hocvnum pr*fatu$
quod provanorumafpe<9:uumrati<>
jic & materiei multnugaprsparatio-
jie diuerfas in fubieda hxc corpora
cqefurp crednur transfundere virtu-
tcs.Qua derephilofophi illi propin*
q u i or es fen fibi les q* ca uflas fcr u ta ti,
xoel.oipfiextenfovimiilam mineralc
lapidificam tnbuendam cenfuerunti
mediatevelimmediate.ytdicut, hoc
e/lmtercurrentealia cauffa vel non.
MediatequKlem , qubd tametfi cor-
pora ceelicaIocan6rarpmutent,ap-
parcc tamen fedeseasiapidificas fa-
xultate illam , fcmel ac tfihcacifsimo
xoeli conatu conceptam.tam contu-
waciter retinere, vt lapides permui-
tqm aeuum gignendo, iam di&$ po-
tcntia? fidem prppalam teflentur.
Hinc ficrj arbitror quiddam mira^
bile & filentio minime premendum*
Relatum 0iAiiampridemje|l^4pmi-
na \
DigitizedbyG00gIe
>ar«»-
DZ GEHJMIS. LIB. L 4
fta quadam fidc digna , qubd Domi-
na Heuerenfis e Luxemburgorum il- Adamiw
kftngenere onuda,duos habeatfer- f^ 1 imn *
■uetqj- hasreditarios Adamantcs > qui
alioscfebrojtantonaturcmiracuio»
producantjVteosquicucjftatis tem-
ponbus : mtutantur><rvyy^Hsd eft co-
generem fibi pr olcm eniti,palam ludi
cent.cuius cauffam>fiquidcm in natu
r^tanvraroopcrcnobisphilofopha-
rilicebkyputauerim efl^qubdvisii-
lacoeleftis psrentibus tenaciter infi~
nuata(quamadamantificam quis no
minauerit) aerem circum fufum in a*
quam primum^congruam^ fubftan-
tiam>demumin Adamantcm gemma
duraucrit transformauentq$. Quod
neiuftbplusadmh:eturqultpiam,au-
tor eftTheophraftus efle lapides qui
pariantmimirumqubd virtusilia coc
lcftis tenaci matens, vti pneftruxi-
mus,fcmci transfufa,fu bictta* contu-
macius coh^ret fubftantias; qu# vi-
dcltcct qub vchcmcatiorc cceli a&io
yGoogle
£u
F.R<AN Cl S CI RVEI
fiem experta cft, ed percinacius hang
reDnereinceliigicur.
3&SS. Vicinaaut&coiunaafeuinftru-
maiicau-mentaiis lapidum eauiladuplex an-
numerat. Vel enim ealiduquoddain
eft 5 ((i cxelemencis eorpora fubftan-
naliterfieriftatuamus:) aut caliditas,
(iiiolasmmixtis qualitates afleruari
fentiamus)in materla terrea perflfles,
&humidu tenaxper terre^molis ce-
nuifsimas quaftjpartes diducens/li-
gcrens<$:hac ratione iingulorum ele-
mentorujterr^.pr«fcrtim-i&aqu?por
tiones tam apte & ad amufsim cofua
dens atcj c6glutinans,fed & ab pmoi
excrem entofa fasce defpumas, vt p ra
lapidis Gemm&ve forma producen-
da materiiipfam rede pngparet. Aut
demumeacaufa frigiduquodda eft,
fiuefrigiditas.in aquea fubftantiater
reftris & iiecf materis adionem per-
pefla confiftens,fua conitndione{fri
gidi nan<j eft coftringere) omnem fn
perabundantehumorem adso exprl
DigitizedbyGOOgk
2>F GEMMLS* ZLB. /• $
mcSjVcetiaimpendioindurcCjadco^
tantum eiusreimquat^quantu^d de-
cencem partium connexionem fit ns
cefTarium,vt & hinc inuitandj? form^
nuteria difponaturexcolatur<^Qaa
dere non diffitentur philofophi illi,
quod quamuis lapilli hi a frigido coa
luerint>a caiido tamen , citra akerius
humoris appulfumjiquari contunu
citer recufant;quod videlicet tanta
in illis humidi ficci q$ naturalis com-
mixtiojgermanitas & neceftitudo, vt
iuo omniexparte contrario affici re-
nuantmecnon^nifi familiaris quaiita-
tisillicio affetti^ad extern? qualicatis
aflionemconniueant.Quanquanon
deefie compertu habeamus qui duo
tantumelementa recipiant; ac frigi-
dumvtanatura, itaab omni a&ionc
fecludantyqui dcbile calidum
Gemmarum cauffam coa-
ftituunt;de quibus
alias.
yGoogle
f&JtNCISCl RVEl
Qmdfint^ ynde -yimfirtUntur^
Gem marumproprietates oc*
atlt£. Cnp> IL
K
Vtor eft Galenus nono fimplU
__ _ciumph|rmacoru iibrOjquod
Gemm&vircshabeantpammfecun-
dum iubftantias totius proprietateai,
partim fecundum quahtatesefFedri-
ces 3 hoceft manifeftas:quas cum po-.
tentijs hxc emanantibus ea medicmg
pars>quam Gr*ci ^c^^xk^TukIw , La-
tini medicaciuamappcllat»in primis.
contempiatur/cuius confiderationi
pr^fens inftitutum non ampie&itur*
Curvirmsp orr 5 fubftantias totius proprietate
cuur. philolaphi vocanc occuium > quod
fubftantiavirium>quibusftupendail
lamuniaabfoluuntur,human# racio
m$ fugiart captum ; vt ne fummis qui-
dem virisillarum ahquapemtius aifb
q-ui contigerit ahter quam-multo v-
fa.Nimirum quod omnis propneta-
tis vera cx methodo cogaitio coili-
genda
DigitizedbyGoOgk
DS GEMMIS. Z/-S. I. 6
gtnda£tj abcius caufsis proximis c^-
uidcntibuscj} quas bifariam difcnrai*-
nanturrvelcBim cxmixtioni$ modo>
velab ipfins f^rmas fpecific£ ratione.
Porro commixtionis modusmifcibi Du f J x ^
1ium,mix£ura&c6glutinanoaeper^ ca£&£* '
ficiturjquiecxadcpcruciligari l%uma
na diligentia nequeat,vel eo maxime
nomine quodinfinita fit iilorum co-
mifccndorumproporiio. Eius vero
qusfpeciem adfertformasratioriem,
Velideo imperfcrutabilem inteliige*-
rc eft,quod ipfam prodire autumat,
partim quidem(vti prsfhruximus) ex vide iiia-
potentu materi^.formaru rudimen- ftnu ,5 uo *
tis leuleminijs a pnmseua conihtu- iofophcri
tione perfufe, partim autem(vt ma fent j n f^
gn$ philofophorum iliuflrium turbe r fi onomi
placet)abideis in mentediuina coii- ^ mm }^
ftenribus(quas diuus Auguflinus pri f^ m " "
mordiaies vocat) ideil,ah ipfo Dco $
hinc ab anima mundi(ii Platonicis
confentimus) & alijsinfcrioriso^di-
ni$ cadicis corponbus / in clemcn&s
DigitizedbyGoOgle
. Tmm mru<
FRUNCISC! RVET
primum influentibus : deinde & pct
eamedia ad formam iamprldcm infe
minatam & ceu inchoatam (canqua
fcilicetmentisalicuius & voluntatis
diuins miniftris)d]fponentibus: Cu-
iuspr#paratiomsabfoIutam confide
rati#nem s humana etiam quantuuis
diiigens autfublimis fagaci tas no affe
quatur.Cum itacj reconditarum llia
rumfacultatum caufl^humanofcn-
fu nequeantprehcndi^neminidubm
efTe fufpicor> quinomnibus pertuu,
quod nulla illarum proprietatum ra-
tionabili>hoceft>perrationem huma
namdedu&o inuentoq$ experimen-
to^fed cafuah duntaxat euentu com-
perta explorataq$ dici pofsit: vel om-
nino-^aiiquo reuelationis modo > vti
perfomnianonnunqualegimus con
tigiffe. Quo modo fcitu eftfylueftris
rofe radicem aduerfus canis rabidi
morfum J >aqu£pauore omnisqjpo-
tusmetu&graue faftidium adferen-
tem,pr£ftare.Matrefcilicet, cuiusfi-
lius
DigitizedbyGoOgk
T>£ GtMMIS. LIB. t $
liiis ia Lacetania Hifpam«e finitima
bclligerans^ morruspericlitabat, pcr
fomnum(vifain fruteto iliiusradics
fibifuaukerapplaudente) pneoxoni-
tarquam & dcinde qua potuit diiige-
tia filio mifit,exla#c potandam , fihu
obfecras vt religioni parens matri ob
fecundaret b*beretq$. Quovnicofim
plicic^ remedio, milcs illc pneter om
nem expe&ationem feruatusi occa-
fionem prabuit eognofecndsc eius ra
dicisoccultae contraillum afFechim
facukatis. Eft igi tur mixti latens oc- Quid xnu
cultave proprietasjfacultas qu^dam xnrec6d *
f propter ea,vndt ipfum efTentialiter tS"**'
confifHt»infita:pcrq$ priuatas opera- 1 " ? cr
tiones,multo vfu pcricuiovc foio,veI
aIiquareueIatione 5 citra rationem co
gnita; Quod dcmii mixtiomsac co-
"glutinationis memimmus,illud obi^-
terlucidiorisdoclnnajgratiahisqu^
que conederelibet (forikan em tan-
t? diuerfi tatis occafionefcifciteris ac
iibeter audus) quod tam difcrepatis
DigitizedbyGOOgk
FRUNCISCl RVEI
mixtura? & coaptationis cauflam phi
lofophi funtarbitrati efle, vim quan*
dam coeleftem fubie&se materix par-
tcs,varias licet>pro fua virtutc pcrmi
fcentem;adeo<£ v velvariohuiusper*
mixtionis tenore, eam matcriam ad
nouamformam dcccntcr apparentc!
inquamtandemadaGiufsimdifpofi*
tam & excultam mirificae ilLaetranfc-
fimduntur virtutes,formas confeque
lesfpecificasJPorrohac dicendi con
fcqnutione eo tande deuenimus>vn-
de earum qus in Gcmmis funt pro-
prietatumfacultatum<£ rcconditaru
cauffs^ quasante pr£iiruximus,no-
bisfefe vltroac pr#ter expe&ationc
diligentiusperfcrutand£, acin con-
fpeSumreuocand<e,infinuent* Cele-
Omnium briscfl: itaq$philofophorum fenten-
cau{&rum tia v qu6d omnis cauflarum turbaab
vnicapnn ** j ' / • % * -.
ceps. vnaeademq$ pnncipe pendet,dua-
tur atq$ conferuatunad quam & pro
pter quam > ccu ad communcm om-
nium finem cauffe omncs fua munia
tan*
DigitizedbyGoOgk
£>2 GEMMTS. LIB. I S
tanquam comrauni quodara&infi*
to confenfu dirigunt;Deinde& om*
piaficri defuperafummobono>hoc
efhDeoipfo: eademq* efTe& optima
&ordinatif$ima.Proinde non iretin-
ficias 5 Gemmas& earu virtutesaDo-
mino Deo efie, eumq$ etiam folum
cun&orum caufTam dici pofTevera,
aliasautemcaufTas improprie &ceu
per analogiam nominari non diffite-
rentur.Veruntamenquanquam phi-
lofophisilliscognitum id& optim^
perfpe&um cfIet,mhilotame magis
conquieuit mira infatigabilis<$ illo-
rum auiditas difcendi > & infuisopcri
bus crcatorem admirandi contem-
plandic^defiderium.Quinimb infito
quodam coelcfti ardorc vigore^ ad
propinquiores rerum cauflaSjCeu vi-
delicet prim^illi ac vera vtcunq* in~
ftrumentarias>animbrum fuorum pc
ne diijinam atcfc perfpicacifsimamfu
blimitatem intenderunt. Hine ita-
quc^cum b ono^mentem Jfioc cft, pri-
DigitizedbyGOOgk
TRUNC1$CI $y%]
raam fapietiam > quam & boni ycr|^i|
illorum quidam norninant; & curQ
mente,iateIkdu,toEy Ytruc^ mundu
f fenfibile (intelligibilem dico &tvi t*} flatuere
funtopmati* Quu yero bonuipfum,
xrieatem &inteMe&um vnu quid sfTe.
#c vnica Gmplipfsim.a<jj fubliltia ^1]
ftcreadi|ruunt,vnicumefrcrerumo-
ranium & fingularum prmcipiu pro-
v fitencur/emper omnib 9 adfians,cun ?
<ftafbuens,Viuificans 5 excitans> com*
plens & roborans* De quo iacer illc
Qrpheusitacecinit^
I-Imc&diuinus ipfePkto diuino
Soibcolluftratus ita in Sophifb ait;
w Animalia cun#4 mortalia p!ai^asc|
*> Sl quascunqj terra ex fenjinibus radi-
"cibus vc nafcunturj&quscunqs ina-
j» nim^ip terra confiftunt, fiue hque r
» fieri pofsint fiue non, nunquid ab 4-
» lip qiiodam opifire fabricata quaqxa
*> Dco r fe#a efle 1 cum prius np fpiflcnri
^4i^fnus?An &\&oxH9$n%i fam
DigitizedbyGoOgle
& 2 GEMM !S. I IB. Z 9
nes^ fe&abimur dicentium ifbt, na- "
tura rpfa, gigni a - ca.u0a quadam for-r "
tuitaiiaemcatebaecagcnce;vclcum cc .
rationc potius fcientiaq* diuina>quae «
abipfoDeofitorta^ Nos enimuerp <
Chniliaoafidc ac veritateedo^pri-
mum hoc reru omniiim principiugi,
fingulari fubftantia > & tribus pcrfo-
niSjConformi.iimplicifsimac^volun-
tatc.ynitateamaiclUtc^^qualitatc, ac ,
omnipotcnua coprchcndimus &ve
neramurjPatrem^ vocamus, que illi
honum fimplicicer;Filiuai & verEum
patns,nos; mente, primam^ fapien-
tiam,iIii.Spiritu quoq* ian&unosap
pellamus, quem liioru diuiniores bo
ntiateilettu ^camorem nuncupant,
Vcianimam cunda viuificante & ani
mante aii), De quo Plotinus libro d$ vidt *gre*
iatpilcau ca,2at A infit : Qm^Mpof^^
tifsimu qui tradit>animo fapisniiarn? trntiam,
Juc jpfe&q neceflariq cft intelledus; "
InteiieCius (inquan)) quinon alias Q- "
4m iai€ilc#us fit, $Y&$ verb expca cc *
f & 4
DigitizedbyGoOgk
$R<AMC1$CI £rzi
„ inteliigenti<rfed veruspotiirs intelle
„ &yt$ 3 qui hanc ob caufTam feipfo fie
5J p ulchcr.Sed nuquid in hoc velut pri*
3 , mq;nobiscftquiefccndurn , an poti-
„ us fupcrnicntem quoque progredi-
w endum^nerape mens ipfa nobi$ in ak
„ tum progredienubus prior occurrit
» quam prjncipiqm omnium primum,
„ quafi in ipfius boni veftibulo confti-
5 , tutayomniainfcipfpnuncias&figni-
3>, ficaas^ velut qu^dam ipfius bonifi-
gura» Pemde&eiufdemlibri cap.
>, j.Badem quoq$ (inquit) transferesad
*> vaiucrfum , in co fimiliter perueniet
3 > adHitcHe^umjCognofrenseumcfic-
5? <3o rc m reu era tof i u «j$ artificcnu h a-
<3cnusPlotinus. Porro in ineeUe&u
mundum qucndam intelligibilem ha
bcri volucruntsh oc eft omnium reru,
idcaHimpIcnkudincm^fed &in mcn
tcor^mum iuxta &fingurarum cre-
" an4arum 5 gignendarumacproducen
darum>ideft,futurarumrerum idcas,
«tcrnajfimplici congcnca^ fiibftan-
tia>
DigitizedbyGoOgle
£>£ GSMMIS LIB. L %o
tia>foIis relattuis rationibus abinuicc
difpefcitas , pcrfifterc iniellexerut.£-
afdemq$ideasprincipesefTe rcruom
nium caufTas arbitrati funt,ab eisq*
ceuquofdama&us,pcndere&efrca-
nimas omncs intelle&uales, intellige
tias>corpora coeleftia, & quicquid in
inferiorihocmundo eft vfpiam.Pro-
inde proximam creati mundi cau£
fam,item & cun6tarum proprietatu,
meti & intelle&ui, hoc efi verboDei
& fpirkui fando detulerunt : quan-
quam nc ipfum quidem bonum ab
hac creatipne fcpararint> vt ex iocis
iamiam citatis & alijs non raris phi-
lofophorum autoritatibus patcre li-
quido potefbquemadmodum facras
etiam literaslegere eft Deo patriper
verbum&infpiritu fan&o,tanquam
vniprincipiomundi crcationcm tri*
buere. Quifecifli(inquit Sapientia)
omnia vcrbo tuo : & Pfaltes, Verbo
Domini cceli firmati funt>& fpiritu
oris eius omnis virtufc corum. Vcrum
t* 5
DigitizedbyGoOgk
coimuero ommbus exploratu velim*
Uexqmd Idcas illas in mencc diuina nihd elle
abipfa Dei fubrtantia & pr^fcienua,
ideftomniumprajcogniuone 6t yo-
luntate#terna>difcretum # Quem/m-
quamJDcum certum eftnon tantum
iinguloru generu, verumetiam fpecie
rum ac indiuiduoru omniu exactifsi-
mam proprijfsimamq^ & coaftituere
<5i absternpprsefcirefubftantia^com
pofitione,formam acvires tumpro-
prias tum communes, & fi quid pr#-
tereaillismfit.Vt&hincaccipiasdi-
pinin* i-uinasillasldeascuiufuisfpecici acia
de^idcft, diuidui principesefrecau0as:n6mo
omniuvc- do quod fint, verumetiam cuiuf^ ea
rumcauift ^ujBpoteftatistam communis qu^rri
piuueps. p rc jp r i e# Cm & id mihi pulchre arri-
dere videtur quod plenfc^ philofo-
phis placere inuenio;Nempecp virtu
tibuscertiSjideib certam ftabilemt|
rationem habentibus> non fortuins,
fed efJicacibus>potennbus 5 indefici-
€ ntibus^mhil frnftrainua»ut^ ex fefe
mp*
DigitizedbyGOOgk
D E Q H MMIS. ZI& l «
inoli<5ntibns 5 moueantur vires in reru
natura confiffcentes, {cd de his in. alio
noflro operc fufiusac fyncerius dijs D ! *sp* a
fauentibusdmeremus.Porro amen- dumphiio
teipfa&inteileduiliorupiunmivo- fep/.ospU
lunteffufam creatarn veammam vna roi ^*
intelle&ualem>vniu erfo orbicom u-
nemjquamidcircomundianimavo-
cant.Eandemq$ fubmpnteilia mun-
di negina redtnce ve^toti mundo pr§ -
effe> arq$ per eum totum diffundi : vt
fci]icet tatiquam primg illi cauffe.mi
m/Ms, cim$a per ea m & fu.b. eius im
perio mau^ret^cogcretjfoueret.mo-
derareI 5 e0iceret>pnmari$ illius ca.u_-
fe>Dei videlicet ip£s us » pr^cepto pa-
jrens obfecundansq$. Quapropter 6c
inanimamiUam mentem imprefsiiTc
fenferunt rerujn omnium primarias
principefque ratiQnes femmales>taa
tumabldeis diuinis nobilitate difsi-
las,quantum ignobiliori fubic&o ad
obfequiuminfufs h*rent,Quasfor-
$tan mtellcxerit quifpiasaratioqfia
■- DigitizedbyGOOgle
FJtutNClSCI XVEI
cfTeomnium producendarum reru^i
ac mediorum , q uibus Deus ipfe eag
producereacproferre voluenc con*i
fiituentq$, cum facultatequamedia:
illa promouere ipfa pofsit anima: fi i
tamen fimilis qu«edam anima pioa* 1
Iioqui Chnftiano admitti debeat. Ve
rirmphilofophorum quorunda pla- :
ckanarramus^non approbamus* Illa
pr^tereaanimam fentiuntperomnia
in omnibus difFundi: & omnia menti :
obedientern,ei<$miniftrantem pro- ;
mouereacvegetare,vt&hincn6ab »
redicipofsitinftrumentumprimum i
corum quse Deus ordinato commu* :
mq$ euentu>hoc efLfecundum natu-
ram efficit-qua de re hanc ammam l :
mente <5c intelle&u primam vita nun i
cuparunt.Cuiquoq^mentetB,fubfta* !
tiaim ac rationem : intelle&um vc- '
ro vt eiretintelledualis, impartiuifTc i
Spirims in li teris fecerunt.Eam denia per oni :
EfoptS"™* ? atum f P irare vitalcm rpiritua- 1
^uid lemq; prodiderunt, dumfuo fcilicet i
DigitizedbyGOOgk
DE GBMMIS. LIB. i. w
fciritu per omnia penetrans omnia
videt>tangit fentitq$;& id quidc mo-
do quodam fuo,noiiris fenfibus lon-
ge imparUncognito & multis nomi-
nibusdifcriminato. quo deniq* vni-
coiktufpirituc^a&u lucido* vi cali-
do & omnis generationis fomite;ccti
fcilicetinterioris vitae quadam pro-
pagine>atq$ verius tanquam diuinae
yirtutis vehiculo> femper vbiq$ pulia
lare animam illam vniuerCalem mun-
diexiJlimarunt;quam Stforfitan in-
tellexerut fub Deo ipfo , principium
efreintrinfecumjquo formaruin ma-
teria rationes feminales ad fui fcatu-
riginem promotionemqj moueatur
ac emergant* Sed h«c mifia fianr.
Difcaueo nanq$ v longiu$ mc fortafsis .
tpalatum>vela ventis pramature con tcua^ads
cedere-Iam itaqj qus diximus paucis f ^i^
perilringentes addaraus,Deum Opr. DciexTx
Max*tprudenairomnipotente 3 fum- f^f°^ :
mumdeni<^bonum>teiementipIunT%^
nium aclibcraiiftimaCuabomcatcre f^.^
DigitizedbyGOOgk
FKJtNCISCI R ^El
bmcun&is pro fola fu a volucate,hac ,
nioniam,concentum ordirxemqp&a'
£c & ad fefe pneflituifTe^q ucm ftabilel
acincocuiTum eatenus eiFe vult>qua-|
tenusaliternon difponeredecreuit*
Harmonico prasterea illo confenfl^:
fibiomniutn creatori miniftrare vo-
luit:primumquidem(qu6dadhunci
materiaiem inferioremqj mundtHp©-.!
&at) fecundum philofophosillos>i-
pfam mundianimam aceius fpiritm
deind e ccsl um ipfu m ex tenf&m orbi- 1
bus,figuns j aftris maximis , planetis, ;
ftellis&luminibus conMens, Iilaml
itaq^ animamjho c quqc^ coeluvprin-f
cipij cauffkq$ fub coelo formatarum
generacarumq* rcrum & transfufaru
prdprietatu rattone quandam inijf
fcideo philofophiilh putarut> qubd
sdm^ndidifpenfatione>tam$tfinon
ex necefsitate;vberrima tame Dei bo
mtate> quadantenus admlttuntur. i
Quod & Auicennas ipfein fuis Mc*i
taphyiicis fenfiHe videtur;Qu£cw>i
quc ;
DigitizedbyGoOgle ^
D^ GEMM2S. IJB. t t?
^u^(inquit) Mc fiunc, oportct pra-
cxiftere m motibus & co n ceptionii
busilcllarum & orbiura. Abijs enim
ipfa etiam ciementa>nonnunquam &
artes qu«dam,fimiliter& res artifici-
of* accidentaJis faltem vcl externae
caufis quandam fibi denominationc
vendicanc Placetitacjphilofophis
iilisfoHnam& exeavimoccultaom
fiismixtieiTe^primum quidera abl-
dcisillisdiuinisiid cil;a Deo ipfo oto
nium creatore & plafm atore , mini-
^rantibus eianimamundi (fi Platonr
cis confentimus adfcrimus ve) dcin-
dc&ipfis orbibus coeiicisq} corpori
busjplanetis/yderibusjfiguris, lumi- Propwta-
nibusAfiqurdprxterca cceio cxtcnS^^
10 fimilis rationis infit .: poft hax & c- *» v»d«
lemetorum temperaturis ccelicis m- £m *
fiuxibus aifeais, cauflis inquam pr«-
paraDtibus,& matenam ad noua for-
niam coaptantibus.Habent itac£(iu-
Xiaphiiofophorum lEorum fenfura)
vututcs iilae recondit* fuaorigmcab
DigilizedbyGOOgk
FR^NCISCI RVEI
cxprefsis fpecificis dcterminatisque
forrais,acoelo tamenmaterialipervi
res pr£paratorias,in archetypoper L
deasac formas exemplares, qu*e om-
nes -cau&e adcuiufuis rei generatio-
nemabfolutam{qubd ad communc
ordinatamqj Dei conftitutione pcr-
tinet)conuenirfe illis videntur. Vnde
tandem id efleverum commonftre-
tur, quodiamiam dicebamus,qu6d
Deus fcilicet rebus omnibus pro ii- '.
bera fua voluntate 5 altifsima ac pr#-
ftabilifiitnabonitate>harmonia>con
centnm & ordme itfe & ad fefe quen
daminftituit>indeq$ rerum omnium
cum prima cauiTa , Deo ipfo, fympa-
thia,connexio,correfpcndentia con
fcafusvc,Diumum defingulis decre-
tuto natura fequens , non inepte fta-
tuatunhoc cfhvt omnes vires creatu
ris rebusq* artificioGs infitas, aSeo i-
pfoXquiomnium eiladus primus^ &
aciiqnis omnis principium creaturis
impermifcibile} miniilrantibus eis ii
di&is
, DigitizedbyGoOgk
2>£ &EMM1S. ZIB. 1; *4
tl#is cauftis * quas idco fccunda vo-
cahturvpcdcrc ac effc inteliigas. Qui
tamra prolibcra & omnipotentilua
Vo!untatc(omHsis quandoqj ijs ouo- ^
rum meminimusmedijs acmimuris)
immediate ex (eipfb ea facit § vult*
iqtfibus quo^ miraculis nomcn cfL '
Caterura cx his luce mcridiana cla-
riuspaterc mihi pcrfuafi > diucrfbs in
rcbus eife&us pcndcrc non folum a igc&w&k
matcf i* Varia aiterationc fcu praspa - v *£^*^
rationeifcdldiucrfo cocUafflatu^mamateM^
xime autem a difcriminatis formis;di *> r *p*^
nminCjinquatnino lolumipeaemiceeio*
conlcqucntc^ed & ciiiuis indiuiduo
proprioiTamctfi matcris appafatu
rebus gigncndis ac perficiendis iion
obfcuri cfle mometi certum fit* Qua
f atibne videre cft indiuidua eiuCHcm
ctiamipeciei> aliialijs etiara eflc cla-
rior||ycl viribus ignobiliora t pro vi-
dclicct fymm etria* puritatc vci confu
fione eorum fubftanti* JMcmini nan-
<|ue tcrum aaturaliura gnaro dubiii
- t>
DigitizedbyGoOgk
efle ftiipicor,calicosirifluxiis imp^ \
diripoffeyelommQ9|ninui,p F Qp^ j
ioeptitudincmmatcriexuinquasfu- !
Jsexercerentpotentias.Cuiaciliui .
lubfcribit Virgilianum; . [ r
, . Semjmbus ftdnttmmncnQxh <mfpr* .
tardaat. .:
Cui ctiam pulchre & id Platoni-
cumadftipulatur.fecundummeriu' i
materis.infunduntur vire$ coeleftes*
Proindeex cundis his diuinioribus
meditatis » multis nominibus clarct
£5J£.pgnpcciriaiius extottendamultum
cSit«u fententia>qua dijs, 1 d eft diuinis^virtii
tibusommaciTeplena^conitanteraf-
-fcuerabat. Isiiquidcm coelcftiumvi-
res culm inferioris huius mundi gene-
rum,ipccierum ac indiuiduorum na
turisacproprietatib us conferes. -fed
&eorum eumfuperioribus, maxime'
vero cum bono ipfo, connexibncm
pcrpendens.afummo ipfo bono iin^
gula &. cflc , & propriorum munio-
rum
^Google
fjjm exerccadorum poteftatem adi*
pifa do&\x$^n ijs ipfis Dei vires aded
queDcRm ipfum clarere cernebatv
Quas virtutes nonulli diuinas illiees
vel idcirco appellarunt^quod conte
plantium ammos adDeum aliieiant
tam infignem opificem>vel quodpo-
tenti« ill& diuing omnem in omni^
b.us promoueant fun<5Honem> quod
^ Ouid.per&nfifie videtur hoc car*;
mine:
lwftt'146 hic/acrafimina memhabtt*
Porrojnefcio quo tandem fugge-
renteMercuriOja propofito fcopo di
lapfus quodammodo forfitan vide-v
bor;pr#ftat itaq$ eb recurrere vnde d£
fcefsj. Inchoatam tamen iamdudumL
hancdifputatione in medium comu
ne^ theatrum adduframj prms libeC*
ajbi^ilaerc* Quasda enim digitulo tan
tuia tetigtmus qu^ dilucidiori enoda
tione egcre fbr taisis vi de b unt, q u ara
£ c accipias vciim. Vulgata multu e&
-~^ ty a
DigitizedbyGoOgle
r'
r
FR*ANClS CT HVEI
Ariflotelisfcntetia, quod ncceflcfijr :
mundumhunccontiguumeflVfupe-|
rioribuslationibus,hoceft ccelo ex- i
tenfo>vtindevis omnis illiusguber- i
nctur,vt &hincplurimis creditu con
Ipiciam qu6d coelum omniu gigncn i
dorum fit caufla effccliua. Quapro» :
I>tervtpro philofophorum cclcbcr- i
rimorumtantum non diuinis mcdita i
tis rem hancomnem expliccmus , o-
perajpreciumfa£urusvidcbor,fihis :
quoq$ adijciam duplex philofbphis i
Caifi «lu-fublimioribus cfTe ccelum,primariu ■
?'*• videlicet&princepsycceium ccelo- i
rum 5 quod& fpiritualca quibufdam
nuncupatur: idemcj illis efleintelligi
tur>at<$ anima illa mundi, quaafcita
fibi quadamfimpliciplurimum,fed :
^ congenea confentancave fubftatia, i
fpiritus euadit per omnia difrufibilis,
. omnium poftDeum ipfura&a&eo
fun&ionumprimarium minifteriunv i
Ne<$ defunt qui fyncerius exiftiraac I
ccelum illad efTe in mcatc diuina ccu
omniunt :
DigilizedbyGOOgk
V S GSMMIS L IB. h t&
©mniumrerum prototypum, quan- >
quam & intclligentias quafdamefle
creatas coelo extenfo mouendo at<$
dirigcndoJion inficicntur. Qupd &
diuusilic Auguftinus fentire videtur
fuper Oenefim dicens,qu6dDeus fic
mundumordinauit,vtfpiritum om-
nicrcaturaipraificeret. Cuictiam fub
hrribere videtur Bonaucntura lib. 2.
dift.i4.qu*ft.2.Art.5.his verbis.-Sicut «
congruu eftangclos deputari ad mi- "
niftcrium hominum , fi c etiam con- "
^ruumeft ipfos deputari ad motum "
& rcgimcncpelorum, cumin hocmi *'
niftrcnthomini yiatori & diuinasfub "
feruiantmaieftati. Ethaic ppCtio eft "
magiftrorum tam intbcologia.guam "
inphilofophia;quiaconcors pietati"
*& fidci&rationiplurimum efle yide "
tur.Haecillc. Ahcrum ccelum yelutCatom aj
prioris vmbram quandam & inffcru- ** ""^
mcntum ftatuunt,&ineo fphaarasfi-
mdifpontprocarumexcellentia,na- 2
turi$&viriWi5micxuJ«..Quas on>
- "" . ' ' t/ 5 '
DigitizedbyGOOgk
muNCtsci svsi:
nes&yicifsimimgulas ad primaco*
*nunem<$ mundi illam animam , vc*
rius autem ad fpiritualemillam intdU
ligcntiam.'&iiincad Deum ipfum»in».i
cffabili quodam ae obfequentifsimai
confenfu cofpirare funt arbjtrati. Ite.
figna, planetas , fydera, & quicquid|
prscereaincocio hocextcnfo confuV
tutum ei\vti fuperioribus fcruircjita:
inferioribus &fubmifsispoterias Tur':
as transfundere , vc & hinc fub terrai
qusdam quaii ccciica gigni: cerncre:
iit.-dum videiicet corporailla co?le^i
itia proprijs lumine^radijsac viribus,:
id"ett afflatibus,materiamformarum:
- auulifsimam difpumant contempeH
- rantq},& in eafeminariam introducl
■ dx formajratione adfui prapagatioK
ncm extimulan^at^adibrm» fufe*;
ptionem plafmatori rite. pr*parac& ;
. Sicu.ti nanc£ haec, illa, virtute pracel-i
lun t,nobilif ate ac fitudta & in inferi® :
ra vkes fuaiiipfartraWfiimierefuperia-i
ra pi»flib0kra(|*3£aj»«rfijotdo po-
DigitizedbyGoOgle
fcere videtur,&l>enignitas crcatorif
voiuifie pcE%icitur.Nimirum m qua
ktmnejeftmQuens aliquodaoaino-.
bfcfimliter & alterans $t quoddarn.
nottalterabiic,ijfdem dico qualitati.
bus.Nec^emm qubdvarios afflatitt-
ftuxus,eft(vt picnc$ putarutt^quar
HtatMucrfe participes fintifcd ^ii-
iaviribusacreatare donatafintmuk
i^ugis,Qiumnan<5 inftijtuta fintin-!
corrupttbiUaiEa cocieftia,Yi yegetct»
tcgant,&fubcreatQrc tucantur adfc^
iant(^infimab»c>muitimodsi tranCs
mutationiobnoxia, «quMuitvt mul
tiformes cis impartirentur yirtutcs^
quibuj fcdicet iuucnt cxtimulentq?
fubie&« natur» vim/non profe&o, vc
6bifimUc.quicquaproducant*fedvt
Dcopareatat^ fubminii^rct. Quod
rcucra|tr«^r« ccclicacorpojra phj*
lofopbaiiputarunt cutn vi iuminis*
tum vi«ujaiws proprijs i^cietotam
c6feq^«tbtt$:fjadio$fto
f?riorab«c4is^5^BuiJpiUcctc<5di
"m: ■ " ?* 4
yGoogle
torum corporum radij ad terra (qnie !
ceu punftum ac centrumad cceltam \
bitum <&capacitate exHiimatur^traf,
injftkaflumptaetiamnii forfitahqua i
<km tenuiori &fibicQnfentaneaele i
men^orUjper^uaepcnetran^fubftaa :
tiaiar<ftantur:proindc<|! denfioresef-
fe^ i& potentiores, materiam rite &
adportionem ajquantcoaptantq$, &
pr«infafasincam feminalcs rationes i
ada#uminuitajit,donecad formaay i
tandem materia iUa adam ufsim, hoe «
ef| prodiuins ideas ratione, diipona* :
tu&yt & hincnon paucis fenfualibus >
philofophisCvti prffcripfimus) vifu i
£* *f f| r eceptum,cpelum illud cxtcn- :
&m cun&<?rumquae hocin infcriori :
munddgcnerantur caufiamefie efle i
ciricem : quod tam rationi profefio :
alienumc|t, quam fi inftrumcntum» i
aonautem artificis inteIligentiam,o*
peris alicuius formaartificialem cffi- :
cerc putarcnt.Quamobrem vt caelica
p^corporamia^i^rias,yeifima- i
^Google
pmGZMMTS. 22B.J. rt
pism&mmBtMXiCaiiGz fpecie qtifc
<foniaf}co iai|fljb eorum qu^fbtana
tursconfuemdineproducunturjpri
inoribusHlis &fcre diuinis philofo-
phis iudicentur, nunquam tam cn ve^
r2,hoc cft creatrieis aut plafrnatri-
cis cauH? rationcm ilUs conceficrint*
* C#tcrumpro Chrifliana noftra ve
raq* philofophia hoc locinon pige-
bitfubne&ereverba diui illius Augu
ftini,fummi prpfe&6 & diuiniphilo-
fophi & do&orisnomenmeri$i 5 qui*
bu$peum|brmamm omnium fpeci-
ficarum&proprictatum fingularum
autprem efie §t caufam vsram princi«
pemc£propp&» tcftatur; IniiifibiMc
^nquit)i^«Hiiru^eator >ipfe crca- «
tor eft ommum rerum^quoniam qiif «
cunquenafeendo ad oculos aoftros «
txcunt,ex occj^sihninibusacci «
imt progrediendi primordia,-& incre ««
mentadebitas magnitudinis ydiftin-
^ionem^fbrmawim ab originalibus
Uaq&am reguMg iumunt. £t mox
CC
yGoogle
;, fubditclta^ apoftoius Pauhis difcei»
9} nens interius Deum creante;at<$ fbr»
„ mantem , ab operibus xreatune q u^
, 5 admouc tur extrinfeeus J <& dc agncui
„ tura iimtlitudinem ailumens,ait; Bgas
„ plantauj, Apoiio rigauitiedDcus in-
M crementum dedit. Ha&enus Augu,
ftinus. Atqui pro huius capitis fu-
premaraanu fubne£endu duximus,"
quod propricutis efie&u& bifariatn
difcriminatUDaut nanc^ vtilis eft, auc
proprieta- nocuus. Vtilis cenfetur quo Eomint
taifH" cf ^ippiam inuitaturadfertur ve emo,:
lamenti,vt(vcrbigratia)ems fun&io^
nesautviresjconferuef,veg^tet,robo
:Wt^eparet,abfbluat > &abinterneciof
nc vindicet: Vel.eriam^dniaeliore fa-
ciliorcmqj vitam quicquam adferat
vriliEatis.|Nocuns autemHbicex dia-
metro contrarius iudicatUK Deinde
inutiiis^. vtilis inuriiisve:mciturpropijetasvei
pueu$. toti corpori,vei priuatim cuida par«
ti.Toti£quide corpori venenatOj fin?
, gulisite figiUatim eiusp|tticaJiSi tfetf
DigilizedbyGOOgk
i>2 GMMM& LIB. I. tp
r iaca.ex¥fu e&. fpeciatim verb Hya-
cinthus i Granatus,Margarit3B>Auro J P^ri^
cor fedes££ virmtu.-CoraUium autem dx&retia.
& Achates itomachu& ventrc fola-
tur,&i noxijs caufsis-alFerunt. Simili
modo Napeiii vis deleteria toti iuxta '
ac fingulis quibuiqjpartibusinimica
cognofciLCeterum proprietatu qu?
abadueriis dcfenduc, quajda hocmo
liuntur noxiu,ad fe primju quide con
.ueIlendo,deindeimmutado.Quara- .
tioneAmethyilusvmbilicoadmotus
vinivaporecuprimisallicit, & Scam
moniubilemreueilit.Aliaverbquod •
nagittofumeft deturbantjac tandem
propellnt.vclutiia di&a: thcriacacu
alijs medicamentis aduerfus venena
^alentifsmmcotingit, quod &Sma-
ragdo;*lapidi£yaneo, & aiijs nonul-
Hsfamiliare eCe per-p«tuo euentu co-
fpicit.Aliadcni9pr^feateeflevclim
^naerecattffamaduerCam certo in-
nicio comonitrat, vti Elccl:ro atcjj A-
(flamati cora toxicojnadere c^aigit
yGoogle
PRsANCmCl Rvni
& Torchois vel findi vel omnino rui- i
»am aut maculam quindam efFerre i
diciturappetentepericulo. Eorurur :
£us quae viribus occultis nitunt,qu«- t
dam ad a&ioncm corporis cxtimula* ;
tioncegenkquemadmodumplcraqj s
pharmaca in a&um(vtphyficis vulga
tum ferrponc yfurpcmus) reduci ne- i
cefFumeft>priufquaad opuspropriu i
cmcrgant ? Alia vcrp citraomnc a cot :
pore i mpautationem propria munia :
cxercentjquibusexcrcend^sfola de- I
bita appficatione ppus eft 3 qubd fci- i
licctyircsfuasaftu^vclliabitufaltem :
iblam accidentalem potentiam con-
ftkuentcnadafuntadeo^ folacget \
conucnienti ad obic$ttm admotio-
nc,vtq$ impcdiens nullum #c£Gt» Q ua ■
dc caufla Coraliiu etiamfi itorpaeho :
diutiu»adhxrcatinihiIacorp0r«|e- I
trimcntiadmittitrparitcr ncc Sapphi
rusanthracemfanando vixes veltan-
tillo pcrdit, quanquam &id ci quida i
felio adfcribant*
Dc :
■ DigitizedbyGoOgk
DM &MMMIS. LIX. I tm
J)er4tiQne& caufii* yirium in Gem~
mis* Cap* 1 II.
COgnationcm cettb nonobfcu-
raro ca quae huic capiti infercu-
dafuntjCumijsquasnouifsime difie-*
ruimus habcrc videtur. vtriufqj cnim
capitisidemfcre obicdum > cadcpc-
nc ratio>idcni propemodum argume
tu y vt & hic quoq* bonam corii quas
prseftruxintuspartcmadicfiam intcl
>;W>idcfl:>rcpcritionis accerfimctus
fujfTetJnfUtutum itaqjadgrefsi dici-
mus priclaras multu in Gemmis ex-
cclicrc virtutes.Ideoq$& inmagnail*
lasantiquitusfuiflcmaicflatc tacon-
fpicuum c&vc eum nihilo confultius
fa&urum exiftimcm , qui illarum di-
gnitatem multis encomijs commcn-
darc nitcrctur , qulm qui folis lumca
lcuiculo quopiam fulgorc clarius e£-
ficcrcjautluxuriantibui aliquot(loii
yGoogle
PX UNCIS CI Jtjrnt
g^Umenimparibus)pid6rum mer6<
colombusUlqdaffiquiconecur. Sed!
cnim tantarum virtutu tamq$ vere ftu
penddrum munioru cauilasperlequl <
non omnibus ex squo facile fuerifc \
Quaderejpaucislibetdeillarupote-. i
tiaruratipne qu^edam recenfere^noa i
flpccipendenda.fuerutenimqux Ge~ !
mas viuere 3 & a fua anima fpeciales i
adeoc^ fere diuinas fun&iones exer^ ;
cere crediderunt>quoru iudicium re i
ceptu ha&enus no eft. Aliter Alexan- ;
Sr^cTot ^ er ^ ?iC Gr*€us"fenfit.nancj quodilk;
mo* rom propristates elcmentis vndc co- \
ftituunturreferunturacceptaj, nimi- 1
rum quod h^inmixto alia sdant.Q* ;
peraquamextra ipfum>inquo quali ;
Tempera- tateffl elementalem,id eilinnatu teni
metu,cau- '■ n ''''*• "
fa inftm- peramcntum,tanquam initrumentuj
mcntaria. adopusmoueri ratus eft. Cuius fen- i
tentia v etiamli pierif<^piaceat>mukis !
tamen no mediocrihus philofophis
vel ideo abfurditatis expoftulatur, :
quodiaftrumentanstantum caufix
recor- ;
yGoogle
i^cordatus -,. c&dxiccm , qu« prin- ,
ceps efi> pr^ermififlc videri poteft t P^*p*
xjuam perueftigare pnefentis eft nc- ca **
gocij, Hermesrautein ille Trifmc^- Hermeti$
ftus Coelum Gemmis occultas pro-dc Gema.
prietates trasfundere perhibet;e qUQ:3£^
gigncndorum fcu producendorum
omnium facultates tam fingularcs q
yulgares in hxc inferiora tranfmitti
$on dubitauit afleuerare r duplicl (vt
ijiquit) mqdo* Au$ videlicet nobili-
tcr & cx amufsi > quoties matcria m
<|uam ccelurn vim fua excrcet,eius or
%aciurqinis quiandafperieicu co- ^
ggatione refert : ad qua fcxlicct quo
prdpius acccflcrit gigncdus lapillusj
*%hunc felicius acabundantius prq-
ptcrm atcri^ fy m metriam , conncxio
?l>atqj confenfuxnjCoelu fuiiTe opera
tum mteiligat.Sed & ideo multaaiJ-
tairatione dignas Gremis eflc propric
tatcs inditas aflcric , quod lumine j$C
perfpicuitate coelo quadantcnus pa-
tcnuorcs demonftraw^ cius adioni
yGoogle
rRUNciscr rvei
pcrfefiius admiferuntconccperutcji
Vndefcilicet tandemhpminis fpin-
tusaffcifHfpecificispateant Gemma
rumproprictatibuSjqua rationcTo-
paiium>Carbunculum , Adamatem,
occultis gratiaru proprietatibus prs
ditas efle confirmant viri non pauei
nec incclebrcsjvt non deuoratis taa«
tum,fed & etiam geftatis fuas *ederc li
ceat c^licas potentias; primum qui-
dcm in hominis fpiritus, demii in hu-
mores & folidiores eius partes , qui-
busapefle acvenenis dcfendat. Scd
a codoef- cniml coelo hocipfum,quicquid re-
£^5?? coiiditavipoffunt 5 Gemmas accepik
cftcndit. fc>vel hocargumento confirmant,^
magnos parua mole mirificoscjj pro-
mant efFe&us^ Nulli nanqs elemenco
coceflumvoluntparuo corporepiu
rimum fubito pr£fUre>vti hecignem
pufillum magnam vnico itnpetu li-
gaorurn congeriem vrere , vel aqu£
pauxillum terneplurimum perfunde
re. Qu«e vero coeiica vinituntur, cx
h*ud
DigitizedbyGOOgk
hmd mtjlramateriaCceiu iciKcet vim
eamin n& magnoper e/elu£aoua obt
ieeta Jacili opera*dtf^daht)admira:
tione etiamnuffl dignasiaas fun&io*
nes abfolutim*Ntmirum <|bod con^
tratijS adus&fs&tibtlsVe caufis non^
gunt v &a1iralidi{sima coelc&i poten-»
tia ia a&ione extimulantunQuo mo
do im phyiiologis c^buJH^m non
vulgattbu* placet^oralli^Catche^
doniu$>ChryfoIyf hu sq* Gemm#; ab
Ioue praefef tini ac^Vtnere ld&ntin*
deptas vimuikcjuQ ab.atne&ih? mc*
kncholla^efymptomatis vel feren*
tanadfef ere yaleanfcDeinde&Msri
curio Ach^tenfacfaiierhib^nt.ideo*
^e & £amndiam m^
ni contar&Vtqetra atnuletukn efEate^
ftantim Adue^fiiSiCjti^ etiam eCreta
cdllc&am diiSamnnm aBhdebo (qui
Pythonemirans£bdirefingitttr)idell f
a S ole omnis ifitas & Ipropagims fomi
tcymutuacatn efle^ofitentar£u:aita
tem. Sed&hei^a^nt^bjdlon cce*
: \ "- rf ■
'" DigitizedbyGoOgk
lica vipalarn prxxtim crcditumo vea
ncnatis modo*&uxiliari potens,fed vw
&ko fblio diariam febremjfi bisin di- ;
esiingiilosiiMBatuntcrnis 5 tcrtioquo :
qucrccuiTcntcmrxjuatuorautcm foa I
li|&quartanam febrcm pellere atque i
couficprepo{fcIatrdata.Neo ; iniuria :
profcSo^quumnempcfcbrcshxva^ ;
lij^pugnenttum nat&ris tum intem* i
pcs anti^iiaudfacilc fuerit (fi tn e n& i
omniafaIlat)cxpMcai?cquamobcau ;
iam^a$uralem,vnieo fimplicifsimo^ i
quc hocremedio vPcniaphyUo i cilfc I
cctytamxfc^miiis^donisa&iSusa^ ;
I^iq^eam,fiilon^rtut^mh^tCGe <
lum ; ipfum illi impeiidiilc taufierifc i
Qn i d pmferca Ph oeb o faor^ P# o ni $
&cotmtiali morbo *V£l portante vin^ :
dicare pplleypratei-cffilunii concefi j
ferit naturalis fcnfualisque^philofo- :
p hu sl Neqj enim pau ca rep erias me- i
dkamenta qu* fimilis cal iditati $fic~ i
citatisacmodic«adflri<ftioiiisc6fbr :
ffiespromai^aa^ ;
v; tionc i
DigitizedbyGoOgle
2> B, &MMM IS. 2 IS. I aj
tione tametilgermanasadant opera*
tioncsmanifettas^aduetfus tamea &
lumaiFeg um tam prsftabilia eflfe mi
nime cxpcriaris. Sed harc quor&ml ;
nempevtmiru non&t, quod phslofo
phiilli arbitrati fint^ cosium Gemmis .
Qccultas profundere potentias : quu
£?eXertim fimiies poteftates in o bfcu
iiorisf»bftantishert»as palafit illud
iafinuare crcdirum,. Quid prstereai
Nonne a veteribus Qb&ruatu eit qm*
rundam arbommiOleaiinqua^Poptt
lialb*>,& SalicisfoJiafoIftiaaliiepo^
re conucrti ?. fieri etw vt ipfo brumaii
dicfrondcs quaida reuirefcant? Vt &
hec Marcus Varroftupenda difcrimt:
na nominariti quibus videlicet anni
tempus difcernatur , & ex foliorum.
vcrfura foljftjtium , ex recens autem,;
crumpepte quarundam hcrbarum vi
ferc/ brum alis dtes in temofcaSv Qux
ne iufte quis miretur, nonpigebk &
hc quoque contcxere quas MXice*
ro cxStoieorijm^iacifis xefcxt;Pro*
DigitizedbyGoOgk
- rxMcisci nvnr
batom cft^inquit^ Scoicis in ipfa bra
xna mufculorumiecufculaaugcri, pu
lcgium aridum florere brumaii die,
itcminflacasrumpiveficulas,& femi-
namalorumqua? inijs medijsinclu-
fa funt^in contrarias partes fe vcrtcrc:
Oftrcis & conchylijs cotingere vt cw
Luna pariter* crefcant & decrcfcant.
Cociufio» Vndc manifeftum efTe puto (vtietia
pj-#ftruximus)quod &philofophis
dUigentcr probatum rcceptum^in-
uenio,» qy 6d rebus fupernis vis q u#-
dam infita eft vehemes, qu# maxima
exparte cum infcrioribus conuenit:
indeqj fympathia qusdam & ceu c6-
fenfiis cmergit^quo animantium mo-
tus tacitiqj concentus coelicis corpo
ribus (in rebus qu&ftata natura fiut)
concordarc vidcntur; Quo nominc
haec quoq$ inferiora cceUcis fuisnu- 1
minibus adfcripta reperio^ Apollmi
nanq$ Aries* Leo, Galius , Cr ocodil-
lu$,Cantharus,a Ch^remonePorphy
xioqjtribuuntur. Ex arboribus vero
Palma,
DigitizedbyGOOgk
Palma^LotuSjLauras Soli feruntur ac
eepta»,N*mirum quodcoiram intuea
ristLoti folia prius quara fol emergat Lotush»
cqntrahi>& eo exorto fenfim expUea ^ b ^*
ri.Mi tco q ux deHcliotropio , & alijs bo?.
&on raris herbis>vtliteris proditu eft>
itare ipfa quiuis non negligensexplo
rator proprio obtutu ccrncre potefl*
Porro dc lapidihus multanec tamcL
difsimiliaaPhilo fophis Acgypti js ac
Magis perhibentur,qui quofiiam la-
pilios fydcrum ima^nes planc repr«
fcntarcadftruuntjquos & idco abijs
virtutesin fcfe cocepifle credideru^
& cxperimcnro comprobaffe teftati
funLQuidnanq$ philofbpho natura
limirum exiftimare fimilitudine Ge-
marumq$ cum coclo cognatione ma*
iorem,efSccrevtciusviribus obno-
xiuspateant atqj hincvalenriorcs e-
mergant, quum maximc fimilituda
& extimukta tandem gcrmani tas ma
teriel aptam pneparationem ; & coe-
4o obaoxiumxonfenfum nonofcfcu
: v U }
DigitizedbyGoOgle
th fubindicet. A cun&is £quide.ph£
&>&>gis teceptum eft quod agentiii
:■■■•: ^usfiuntmpatientediipofito(li-
;-,. betcni iacorumvulgatammultufcn-
tentiam ad vcrbureferre)quod4fin-
gul* fimilitudines fefe natiuo quoda
*£%£*&* o W«unt.f Vcrum ne hec qui
tipne obij dem abf urda iudicauerit, qui moni-
ZfcuSt menz ?™ m magicorum aitrologico-
iudicamr. tunx^noinuitus meminerit.hiquip-
n?opcn £ pfiin rebus ^tudinem non medio
■ -f a " cte ad efleclus naturales. habere ro-
bur certa veluti hypothefi ftatucre.
Sed vt magica omittamus,quibus vel
folo nominem ulti terrentur, aftroio
gicum aliquod adferemus exemplu.
Interomnesaftrorum peritiotes con.
uenit(quibus etiam medicorum non
vulgariutn bona pars fa£to periculo^
iubfcribit)Leonis imagine aduerfus
ealculum amulfitu efTc; fi tamenftata
tempore> hoc eft , Sole Leonis primu
gradum occupante in auro fculpta,a
CXjUopprtewr. Cuiamtionenemo*
/ '-. - crcdi-
DigilizedbyGOOgk
crediderim^liam&cilc attukritiaK>
tcmnaturalem>quamconfcGfuma^
petitumq* quendam rcrum codeftifi
cum congenca figuratione» inconuc
nienti materia ab i£a iaitermharmor
nia inuitatu pr ocuratum q*. Broptcr
qucm virtusillacoeluqu^ confHtuto
illius configurationistemporepolfc
b#,& iam di&a parilitatc,& materi^
idcil auri*ad menfutam prasparatio^ •
nc, in aururaiam di<3a iraagin^ figtfc»
ratu allicitur, transfundkur y comm£~
at:quse proximfligcftatisicilicc^cor-
piis fua viafficit*qua icalcuio ipfura
tueatvtycruntamcnolim ccnforeno tHafltni^
ftruimitatu^intciligas , philafophos .<&*. oWj-
illos,vcictiamc fcatircvirtutcm hac^ ta
effeimagini,fedauro tali effigisfigut-
rato & e&oraiato transfiifcm^ vtfcili
cetfubaudiasiMa^cxijftimaiic^ pr*e-
parauo^qua|^Efculpturajdid^dm4-
^ni febricanda? rncce^rilj aurCi cos-
hci&radi)$ $B influxihus caci|*i€8,d«
ahumjleii^
* DigitizedbyGoOgk
Ji^cpatcnciorreddatur coelicis.affl^ '
tibus admiEtendis^&Cvtak M. Vitrur :
i33ijsiibr..j-de Archite&cap,6.) de la- :
tentibus ccenrationibus, artificiofis i
*etum inuentionibus , diuinitatis ex-
primcreveritatem rerum peritus vir
f^iTecredatur. Dequibus fufiusfu-
pra diflemimus.Sedcnim ne philofo-
phorufli iilorum placita abfurdiora i
putes , qukta vt hnmanam apparea- <
tem^ iaitem aliquam non habeaat ;
rationem:Maximc aute quo felicio*
ra,fubltmipra<$ ingeniaobie&eraus :
WudG effe (non vero quodita effe ftatnamus) i
iiSsV ^ootanda inprimis & htc npbasvi-
yimo. dertor Platpnis illius releberrimi, & ,
^nuitQrumnonmediocfium pbilofo i
phorum cclcbratayulgatacj fenten- i
tia,qopd fcilicet munBus e|t animai :
vnum ? vnaquadam animaintelle<Jrua 1
-li(eaetl; de qua paoloante difceptaui i
•mus)fubmenteprincipc omniucrea i
mce vita-donatum^us (mcnti obfe-
*«u4idatis)c6.geneotfttoigirituperom :
nia i
^Google
1>&,GZMMTS.*ZJ&'& **
iita dififufo voiuerfum orbem alit> fo-
uet,mo4eratur, Cui & id M^ronis e~
gregijiUius non minus pjulofophi %
poec«fabrcribit: —-*-~Gmwa
Sphkm intws abt* totamjue infufefer
artm 9 .
Mensagitatmolem.
Quibus non ohicure oftendit natu-
rambanc tranfmutationi obnoxiam
Inaturailabili ordinatricecj regi : fin
gdaetia artus & particulas effe qua£
dam mundani iilius ac magnianima-
lis^eademqj faltcm communi vita vi~ ^^
uere^dde&communi quodam fpi- ra,oxnma
ritu in ^ppriamuniaextimulanJdeo- ££^ c |
que & lliorum eil confilium^vnam in compafsi
z omnibus vitamfub mcnte efleac vi n * v**&
gere ? qux cuncta eius vi <X impeno £- C arc-
agat. Ita tamen vt ad fuas fundiones
obeundas tum coelicis^ tum nonnun
quam ctiam rudioribus inftrumen-
tis vtatur.Quapropter & in hac com
muni bmnium vitafentiunt fingulas
fo rmas cum inuiccm, t u m per animi
ti 1 5
DigitizedbyGoOgle
^RaMCrsCTRVEr^
illam vniuerfalen? ad omnium vltlmS
finem, hoceft fuprcmum ipfiim bo-
lium* tandem confpirarc,vi: & qu$*
cunque fian t mundi opera, figillatia|
m undi partes fin t velad eas fpe<5knt>
vt & ad totum. Quod &ipfePytha-
^ytbagor^ goras fuis numeris demonftrare con
a* Jnn" a cendebatjdum vnitatem omnem nu*
tc per nu- mcrumconiiituere^aualem pnmum»
mcx &o£t atc £ ex ¥n * taCe & fri Qar *° tcrnarium
&m<?uh. lid eftTrinitatem quandam) copre-
hendijdcinde & in fimplicem vnkatc
alium omnemnumerum refolui,mul
taingenijdexteritatcdiflerebat. Ve
rum vndedigreflus eft noiier tandera
rcdcat fermo.Senferunt item & philo
fophiilli,qubd citrafubftantiale pro
ximamcjj caufFam non pofsitin hoc
\inferiori mundo naturalk er pro duci
fubfiantia,nec fine viucate caufla vi-
uens quippiamgenerarudeindc &du
cc quodam communi diuerfa quaeq*
conciEarLProindc & per fubftantia-
Jcm iilummundan*animae vbi^pri
fentem
dbyGoogle
D* Q&&Mf& ZF& -% %7
fcntem fpiiritum >orania co^n&rBj
cuius nurie comeminimus; particip*
xevoIun^Ad^e^quod^rinterpiiilo-
fophos conueni t, qtrod lum en intel-
ligenti<e cft a&us; inteMigetias quoqj
*& foperidra iumitse & fpiritu no mo
* db eomunbfcd & i pprio agcfe.Quid
igitur illis arduu fui t opiaari fpiritu il
iumvniuerfale> ceeli vimmaterias ad
cariteparat#admouere*vnderatio-
ins eius femrkalis virtus ad opus pri-
de a creatore infeminatii exfiifcitet.
Pr^ftattamea Gfaimericam illama^i
mam> Ghriflianis incognita;phiiofb-
phisin hauc perfuafione^u&is relia
quere;& attendcre ijsqu* ratio diui
nisoraculis fubnixa fbadet*& quoti-
diananaturaeconfiietudo common-
ftratNaturam aute fic opcrari vide-
nmswcoeMum^
num feminaiium in elemeivtisyid efc
in ipft materia ;latetitiutn per id ex-
tritetU4? foecusditas^ Qoemadmo-
dtfo^quippe ptaidjs agnctjla temim
DigitizedbyGoOgk
,' v: FR*4N CIS CZ\RJ?,E Z -
•|>r«paratqu^fpeciemreicuiusmfc, I
miae rudimcntum aliquod a natura i
dehccfcere fcit>coelum ommbus nu»
mcrisfcliciusabfoluat:lta & folertif-
fimamprouidifsimamcjnaturam.vel i
hominem artificiofum aurum lapil- i
lum vc fic aptare pofle putat » vt qu«e :
in ijs per creationem coepta eft vir- i
tusjvelinfitajpernaturam.velartcra i
cius quamproximesmulamjad pcr-
fedionem tandem extimuletur.Pro- :
mde^nulliiam^mirumfit^quodphi-
lofoplii illi fenferut, cgelum & artetn i
* Qgm% fe&inuiccm non raro iu uare; tO u 6d >
emm pro coelicis concipiendis viri^
busj&materijsdecenteradparandis, ;
coeleftiummotiones&fitusobfcrua i
re docuerint > vel ideo fakem, quod
b«cadmateriampertineat»alitcrvei :
aliter.aptatida.Ncmpe qubdelemea i
taproillorummotUjpoutionejpro? i
pinquitate.autdiftantiaqualitates er \
iralium i
DigilizedbyGOOgk
V t G E MM 1 S. ZIB.Z ig
rafium proximas effedkices ve cauC*
(ascxiftimantiVclfakcmin hocfupc-
rioribus miniftrarequod pro eorum
mixtura & temperamento formam
quandam ^dant qua» ad fpecificam
quamplurimum drfponat; Vt & id fi t f
euidens,quod fuperiore capite prxtc
xuimus^Dcum ordinem quenda con
ftituiffe omnium rerum & a fe & ad
fe. Quem Deum credi non abre po-c U r ^pn*
teftXupraea qu2 ab vniuerfali rerum tatrs f ca ^
naturalium connuxu qu#q$ Ipecies d*o indi«
& quoduis indiuiduum recepit,pro- ** fuau
pnctatem quandam humanocaptui,
nonrationeyfed folo cxperimento 5*
uiam,adhominis vfum, liberalifsima
fua pietate infudifTe atq$ impartiuif*
fe.Vt <3c vcilitatem inde horao capef-
feretv&tanti tamqjreconditi operis
admirationcilie<Sus,adDci& Domi
nifuiomnium crcatoris contempia-
tronem atnorem q$ ra peretur con u o*
lare tq^Hic niq$ ordo vniuerfi, & h^c
rcr um pf opnetatu m <$ admiranda ya
yGoogle
rletas > dum ab intclle&u diIigentiuS\
auidiusquemtrofpicitur,il]uminatki
tandem mentis ocuIis> principi.fi fu-
um,quod eft henumipfum;id cftDs-s C
um J referj:,incQmprehenfamIuhn
tatem>ac maieftatem fimplicifsimai i
fapientifsimam^potentilsicnam» beni j
gnifsimamque virtutem atque boni-;
tatem eile. Sed mftitutum tandem
abibluamus-fcrfitan enim longius pa :
latidifccfsimuSf Itaque tametfiTri£%
megiftusillenonabfurde videnpof-
fitfenfifte, qpod caslum lapiliis vires
abditasimpertiatur, proxims tAmea :
carumcaufenonmemini^quamin-*,
tefpbiiofophos conuenit in materia-:
confiftere 3 & indefuas promere fun-;;
diones. Qua ratione patet , coelum i- 1
pfum materiale ac cxtenfum non eile ■:
principemproximamque, vcl fi ma-j
uis,coniun<5hm cauflam earum qu?
in Gemmis ktent potentiaru. Qua- i
obrem quumfapeniis oftendcrimus, .
reconditarum virium cauflCas anulia
fieii
yGoogle
gtri c6pIexionali qualitatel fcd nec*
ib «^liqu o elem ento aut forma ele-
me^torum temperiem primari& atq$
clfeiitialker confequente , voiuit Al-
bertus ilk Magnus cum numerofa AlbertiMa
non mediocris literatur» ac iudici)|^e ta ru^
virorum turlyajqudd fpecies feu fub- feiaaitcao
ftantialiiGemmarum formafit deli- ^ £m ^ 4
f efcp ntium,qu z ex i j s experi mur , fa-
euhatum cauffa efFcftrix atque im-
mcdfiata. Qaaaquam necilii fortc
Begarint fabflaritiali illi form* vim
aliqtiamr adijd coelefteor, qu«e velfe-
ipla,iiorinunquam autem Gemma-
rum adiuta tempcraturis elcmenta-
libus, pnecipuae illi caufx fuffrage-
tur, Hisautcm nondenihilofubtc-
xendum vidctur v qubd quae Gcramx
natura puri&im* naftruntufi, & ab
omni forde defccatae \ nullam artis
pr^parationcm ambiunt, mfi vt ri-
te cprpon admoucantur & nihxl ob-
ftct.QW vcrb terraaut crufta obdu-
&Z1 preciofum intrb condunt* thc-
yGoogle
FR^NCISCI RVEI
faurum &^gratam pulchricudincraij
mangonum officio, abiecta crufta,&
virtutibus & ilicccbris difJundcndis
idone*redduntur/Nequeetiamtibi
perfuafum velimGcmmas asqualiter
fuisfun&ionibus corpora qu*uis_e-
tiam humana afficerc. Quandoqui-
N5 inqusdcmpro corporumcum coeiicisor-
rTG^rbibus & afflatibus.vndc vim lapilli
aquaiucr mutuati funt non modicam , maiori
•p«vi.. vc i m i nor i confenfu, aut eor.um cor-
porum conuenicnte vei aducrfantc
tepcramcnto & innata propric-
tatejefticacius aut fegnius
Gcmmas operari
contingit. .
PRIMI LIBRt
FINlS.
,GoogIe
^j3 ^ 43 EM M I S
, Afiis infUtuti noftri furi*
damentis>ai> ipfo fecundi
|MiuS libri limind prite^
j ^jcndum videtuf , qnad di
uus lilie ioannes Apofiolus ATjrtgtAv-
^^id^li^euciafionis libri capitc
,peijultiffld 3 dum ciuitatisfaniftaHic-
itufakmdeccjeto defcendctiSi ac Dei
claritatciiluftri^uduram defcrihe
rctjtrcdecim Gemmaf um no tine ma
gno {acramcnxo ( quod ne iri 4icna
mclFemctamu^mpraicntiarum pr#
termittimu$)commcmiiiit, Quasno
p^cbit>cx^rdinc eo lo cl fer uato, hic
quo^recefcre-Kec^ emmvrdeo qua
ineliort rationc, Dojninus omntuni
&eu$ jn^
'-> ■. '" \*~ • 1*
DigitizedbyGoOgk
FJt^fNCISCI &VEI
9 n^stii^fHai^Getomisincflc ftaturas
&L jpprictates^uam ijs ipfis ccch mu
tqs> hoc eft^ eius virtutes, vel{ fi ma-
uis)Chnfti I^fucum 4updccim eius
Apoftohs, Ecclefi^ videlicet capitis
& columnarum amphtudinem,maie
ftatem , cumulatam deniq$ nobilita-
tem & inuincibilem virtute per Gcr#
mas defignado.Suntitaq$ omne$ea*?
IafpiiySapphiruSjCarchcdonius^Sm*
ragdus>Sardoayx > Sardius J Chryfol^
thus^BeryiluSjTopaziuSjChry&pra^
fuSjHyacinthus^AmcthyftusMiomfti
raasvero fecit Margantas. Dc fingu**
lisautem his Jiochbro primum xxm
dine:diflercrc confilij e(L ^ , >
Jielajpidkj^eciebtis^iifiribm^
IAfpidis plura ab autoribus ..eriuaw
ranturfaftigia.Eatameji quaapud
Indos nata Grammauas , ali)s JRoly^
grammos vocata eil;qu£<|vires,$ma x
ragdo
DigitizedbyGoOgle ,
i
r*g$p ^^daptenus fimilis pcllucet
(yt&hffW^
hocicCci^re; fereyideri pofsit ) fu-
pr<?|iiam^btifiuk nuiefiatc. Ab hac
wo 4*ucM* mtiltum Cypria vifitur^
colorcglaucOjfubfVantia pinguvGal
Ii$ : IaQ>is,aIba dida.Pcrfica am fimil i? t
Aei^u&nqminata^co^^
ifcodon tia^a autem lafpii, ca*rulcari|
optimaefL Cappadox ^x*purpurca
foerulcuro re&jt ia ma teria q|>a£a r W
dco9npii|uIgct«Phrygia rtskqrifn&
£ mhil admifir^ Thracica Indioe ^mu-
J^Chalcid ica tur buleta ac yariag mul
Wmftib^ari ti#, x> m n i um m inim e i*k
cunda. T ^uu&arutn yulgo prsftan-
ufcrgiaeilj qu^e purpura quippiani
gompl^i|uiv Sccundu m habet loeu
q.u* rqfeum quiddam na£a eft. Ter-
Uaaiobriiiet dignitatem;qu^Smara
gdum:qu£!-um,^u£AutumnaIe ^
tudnum ifrenumc^ oxlum imitatur f
£ft & quasdam lafpachatcs ceu lafpU
dcoa & Achaten quocj c5plexa>v^c«
l^y . * l t** 2 :
yGoogle
FR^toClSCI RVEl
vtrarumq$ perftringere credita. $vm& i
& ali^(autore Vincentio)percgria3e; i
TheteL lafpidis fpecies ex Tlietci enumeila» i
ti.Naminuenitur(ait)inIafpide fcu^ : :
tum habens in colio , & cufpidem m
inanuj&fubpcdibusfcrpentemyqui |
habeatcotftraomnesinimieos virtu* :
temJtem & alius in quo fit hromo h#
bensfafciculum herbein colloycu- :
ius virtus fit omnes difcernehdi mof
bos,acfanguinemreflrihgedirquenr :
©alenumindigito gcftafle referunr. ; i
Deinde & eruce fignatum viridem re
perireeftynequis fubmergatur effiear !
cem^HaSenusilIe,Hicita^fereiii^^ ■;
faf is quk gi^itnus optimam principcm^^^ la- I
optjma. ^>idem 5 virentem illam & Indatn qu£
(quodpr^csterisamuletumeilccre :
datur)P6lygrammosnuncupataexi~ !
flimatur^qu^tamencelebcrrimaafle 3
ritur/fi cxviridipurpureum quidda
c6plexa,alba prascingaturlinea. Vn-
cijs vndecimmagnam vidificPlinius
t e#atur,inde($ arte confculptam Ne
ronir :
' DigitizedbyGoOgk
^is thoracajtaeil&gie, Porro quod
ad vtmammuomnes pro finguian fefrjfi»
^uerfus$>erniciouXsinaa qui?$ vene
*a amuleto to to Qriete deferri, idera
flinius in&rjptis reuquit. Verumc-
ftimuertom qu<£ Grammatias dici-
fur.albaiafigaemjineapr^ferucqu^
% gcminata candidaro eff erac cruceJi
^onttuiiissfirroiier prajdicatut feren-
'4emadejocori:tra aqu* iniurias adfe-
rere>vt & hunc k mbmerfione viadi-
carequeat.Galenus medicin* vfuiil
Ias cflc cori£tmat,qubd fucradhasfu
Admachum firm«nt J quem ventricu-
JiQScfleidemautordixit*^ '
•fe periculuro Jcciukptofitctur., tor-
que vi^elicet exlaipidea colloitafu-
ipcnfo yt#oniacho e dirc&o rdpon
deret. Afftrmat^ 6H corara expiora-
tum eflfe fculpturas expertcs. jnihilo-
aamujSt prodeflc , quam fi disacone ra-
&ato fi^at?iuiu^t:qualc5 Neche-
pi^uirexiniculpi inftituit , vtide Ga-
icnus refcrtAdde «juod Iafpismulie-
DigitizedbyGOOgk
«bus mcnfcs cohi bec^rach m poj *;
dere deuoratus, fangui^ ftidorcra^
^omp e fci C ,hydropc & &4>r C sarc*fe
oculoru-aciemfub virore reficu , V&.
ncreorum pctukntemiappctendam
-retundu : partum' prqpriccaaeouadl
•occuitxon moderari cred*tur.Suntr f
ab aduerfis cafibus geitancem lioera!
- re.phantafma pellerc s c6ccptioni ad-
ncriari,:& o cuios ab onmi forde pta
^arelafpidemdicant. : h V
« v.-T^4 i ^^^^9V^£i8Tac^8falfc. ,
dSS'*? biruni in duo pamucur pracipua
& noaimaOifcnmina.Sunt nanque qu* Orieni»
• taksfcu Ind^Tunt & quePodis^a lo
< co fciiice{ fuat generanonis.appeHan
%rtit«. tur.ln.uenio quo<£ iilam & Syrtirem,
-ab inuerjtioms loco ,^ocari. Quaw-
*quam^o^eam p^aaerim cfrc 5 ^ius
-Winiusmeminiriibroi57.fei# ; o aEUr al.
capao.his verbis ; Syrtic^«iqtiit.])itt
iitcereSymum, iam qwidem &ini,a
Digitized by
cama
Google
eania inucniutur>e m elleb ^olore re-
fclgentes > intus autem ftellas conti-
nent languidas. Tamctfi rianq* nomi
ne&originis loco conuenire vkieart
tur>coior tamen huius fynitis^mck
ieo crocorefb Igens^mantfeftitis recla
s&t quitm ve a quoquam fufpicari dc
eeat hancfyrtite.meirefapphiru.Sap-
phiri nanqj ceelefti coiore confpicui
fimt. l^rroearumqu^apudMedosSapphiri
reperiuntur^premam 61>imit#at4 dctv;i:i P £1Qfc
vendicarun^qu^^
codicolorem e0ercntes,c«rulcc eo-
fpiciuntur*& ceu transfuias nubecu-
las (immixta ctiamaum leui quadam
purpura)repr«fentat : ve videlicct ful
phyrisprimumaccenficolorem ref«
rant>a u reis i nfu per pun&is colluceat
icintiUent^ita tamevtvifufaciema
teriei craferticretundant, vt 6f admo
tarurerum knaginc fpecuiunftarmi-
nimereddat.funt kaq$ h* optim^ fap
phiriMult^ tame ali? vifunt qu$ quo
aaagij akhi$ vclfubftantia vcl^y^-
r- ■ t* 4 " -
DigitizedbyGoOgk
redefciucrinc,ep V mprer«nfebui,t,
Jnter quas qu* tanqua fubcandican-
tes quafdam nubcculas pllend^pr^
feruntur, yc ab opnmis primum Jj> j
lofum pccupauerinc, Suprcmaolim
$apphirum autpricatem habuijle^t
&#R«4 ^iups gratiam , ipfa pernibct
antiquitas,Tam quippedijs, j?hcebo
maximejgratam hanc Gcin tnamcau
Ja«tur,y t tum precipuefya huic facra
. pIacui|ecre4itumGt,cum intcrhsc
fapphirum(tanqu#m yidelicetcocor
diz fign^acuium^ctiamij non citrafa-
ftumfuperftitionemqt , pftentarent.
'QuadecauiraPontiijcibus !» primis,
«fcm etiajn rcgij?us , fummjs denique
Viris,pr* c^teris dignam , 6b propc-
tnp^unidiuinasilliusfacukatesjphi-
sapphiri lpfaphjiudicarunt,Vcnereoscompe
' kereafeaus freditur, io^ep^ caftis
superftm- P^^P^oyXui efle perhibetundeinr
ofe credjta dea^imim Deumpropeni}pn4deuo
tipncm,pietatcm > cpni|antiam",pa.cis
asafeiftpnema &prusj %«uttcwi opt-
maq;
DigilizedbrGOOgle
ma<^qti0<lad haoc vitaro fpc&at}b«
ucfici* imiitat e conciiiare<$ feigufttt
yclbiocccckfiafticis pr*fulib«s oqa
niuro maxime dignamrudc etiam vul
gusprofiteaturJlddunt &coatra»ra
cundiaro,inuidiara> fraudes &trifti-
tiam poiiere.Adco fcilicejt contra e£-
frcnesanimi morcs efficax eft credi-
ta. Verum h*c ad aniroam pcrtinenc*
Corporis praterea incrementu mo
Hrhfolidas principesc| fouere & aJQejr
uarepartes,cordis ocuiorumq} vircs
reficereV^orura excrefcenpas ckp%
ftmas inhibere,«ruptas quoqueraem-
hranas cogere Galenus & I>iofcori-
des autores funt. Addunt .& aduerfus
fcorpionura i<Sus & intc&nas exul-
eerationes bibi»venenis etiara pe&fe
. ris refiftef e*& cotravenefim omma,
adde etiam & incantamenia pre&iio
euc,fcbrientes cordis vcnis pulfanti-
hus admota iuuare, fudorero arcere,
fanguinem eotinere: carbunculisab-
fcefsibus^caHdiSjpefliferis |>x*fe«-
DigitizedbyGoOgk
dkfytmrurriinmodutn aduerfaritr^
^iuiiti; Gommentitium puso quod k
j>krifq$ dicitur Sapphirum Carbun*
€uio extm&o viribus deftkui. Sunt
& qui falsb ia<Sent feafifle Diofcori?
dem quod Sapphirus arancam xn py-
stidcrepofitam occidat^fidiutiusfu-
pra animatem pcndula adraou eatur.
Mittopraterea qu^ dc hoclapilio
fuperflitiofofum Magorumpr^ffigi-
ouvanitas nugatur*
_ J>tCdtchedonm. Caf>* III*
/^ Archcdonium e Carbunculom
\^/effe gcneribusPlinius interLari
^o^philoibphos locupietifsimus tc^
ilatur» Quanquam & hic pramonitu
ts veUm fere omnia tam Grf ca quam
Jtatina Apocalypfis cxemplaria Cat-
«cdonium Kaberc/quu tamen dehoc
flbmincvocatoIapidenihTlapudau^
thores clafeicosinuenerim : deCatv
clicdonio aiitem multa^ Vt ■& hinc
^nc^a^^i^utfmicriptor^m .incuria
vtra<|
- ' DigitizedbyGoOgk
^aqpfcl^ariiiaffi ofita vitkta&ile> : -
^a^ra^iticr^ vifCim eft nciacri te-
xtcrs^eritateia^c dignitatcm neglc-
^&^ctdmm. Porr&Carchedoni-
c<^|*at4ixtii^bre diukio generari JLu-
^aaplen&m^i^
moai^^anu^ mfgejicm
^pudTHebas in , Aigypioi wru-quaio tio.
ipi^di^i^bfcuriores'3^
|cs,ven^&morietis earbonisfaaud
mbiimilc&Me^ria^
£ace|2bf es%ui tuxtaBafileamiArgcn-
^te^rk^ mukfi & inBgnes Ger
imoiaNmsisates quofilam^Garidiedo
aiosrep&iri^dfb^
*TO^%mphorianusJ<3amp^itis ia
io^rkgkquocj G«<%jdonios o*
iririmii^ iiiagnit^^
cudani^ibnoi^§>qu^s *& m^txdu
tosioriiitadaerfus raxsc^c&nen^o^
cc^ cb^ilkare.Ego ver o aSfoiutifsi-
^^C^rcipedonio cM^a&mm^p col
Iato^unc3u>a putauerim^taiut viri
^ace di^^Lfit) efletvema^<2af cbc*
yGoogle
4^ Hyacinthtim jacccctenEeetianjIc. i
uicuiaquadani &fubarde»te^ttrpii :
ra,vt & proinde facilisfiti&fpicio co
i;ffcBeryHuajcumHy3.ciQ£bocIdc4 i
queCaxbuncuIispalHdioJT&^ott- ;
fcurioryifirur ) guanquam.&Solcfcl :
igneiacriorexcijetur. Bicunt etiara i
Carchedonios vmbra pucp^eosm- i
ftenderejfubdJo.veroflamjiiSQSiyijdc i
ri>#:fo.li esjpoittas fcintillafe«jQtnau
% em Ijiotbaringis pafsim4ircuolbrfc i
t«riml»aiempef«quaBrefcoQ^^ :
tur,*atu&miabeffcvt pradi#os gratia
& proj^«aBb.us adfeqqafn^tiQul- ;
obremij^^i^mpotiusLo.tljuringcm 1
Carc^eoojimm efTeiudicajB erim^ v.d \
ommnaignofcikoremeius^tiandam i
fgea&mz Kcasfcerea eommuh* x>mni*
bus Cacciedonijs in uenna^ iquod cc- :
ram fign^dasmfuo co ntafiu ka ; q ut- :
dem fiqs^fecknt , yt eiusradhapxnte i
parteoa>cojKi«ttaat. CaEckedonij<yt
i» ;
^Google
io omn» G4mmar«micnefe)Mafcttli;^ fa "
arr itiHfopnaiaat laguidius iuigct; Sc al
ptur* cobtumaces effe Carcheddni-
osmucoio. Gaetcrum facukates ei? Carchedo
tjribuunt nonobfcuras contraCaco- »> vim -
dssionas ; r& atraebills fymptomata,
hoe-eft cri&uam timoremqj. Neque
defurit qui vi&oria eipromittere au-
deant qui iilum fecum geftauerit. Fer
tur&ieftucas calfactus trahere.Prae-
cipusaute d^nitatisfuntmares qui -^
ftellas intus ardenteis oftentant , yel
t coeletti hocfchematecliuinas fer^e-
I iwsvtresatteltante. - ;
|* . .,.- ■-. ■- ■-'. ,"....■ ■■■■:.- ;■■■■■■-■
| he Smaragdo.' Cap. HJL
I T Tlridium Gemmarum iucundi£
V « ra3 primaque habita Smara-
1 gdus.Nullusna9 colps oculisaeque
piacuitjquodh^rumacieivirore ma
ximedemulceatuT^vt &capropter vi
ridaria vifus ot animi recreandorum
gratia petantur,Ideo<$ fit v^t nuUis lu-
mina no^alapiilis quam Smaragdts
yGoogle
hd qilipp^ cu«i herbk de viriditatc
meliQri r^ tionc eertauerijt,quum etii
quarundam viroremnan rarbSma-
ragdu^ fupcrct* Porro optima apud
Sntaragdi %ph3s inaltifsimis njq£tibu$ acin
gencfis. metallts aureis : . nafci tur > ynde non fi~
nemagnodilcrimine aeaegociofcK
let adipiicri : Qryphis alkibusferoeift
limisin \j$ auro nidtfteantibus , & ih
Arima^L I^t^tAntihus ab Anmafprs^nica \n,
fyon te media © culo inilgnieis^iris ar
matisic^a^
ditate nimia contuetis accedere. C%
terum quantu reliquas vjrentes Geor
mas Smaragdi fuperan t, Scytbics cu
fubftanuaepuritatctumyinditatb
lecehra reliquas fui gencris fpecjcs
anteccHunt. Secundam ver4 fibi di^
gnitatemBa&rian&vendicat. Abhis
antemAegyptia^Q^
tannia maiore (quam nm c Angliam
vocabt)reperin non ignobilfSjajutoF
cilAlbertusMagnu3,Poflgcnerofiisi
mas
yGoogle
>mia<$*<^
xom conftat i p«cinaj:iaJfep^riiQrattli
infcrior xftimandaiixcriiuPwr^ pr«-
ckrifsima Smaragdus yiren ti ip^iinrgp^t £
4itatcamoeni£sima piata proxime rc
nraefcntat^fola^prx omiiibtt$ alijab
mtuitum vbertim cxplct, & multo la
feorc hebctatam oculorum ackmrc-
icit:vt ycI hincapud fealpiorcs msxi
mam imcritgratiam.Q^«tiam eid- ,._
ginc^oicfccftcruntSmaragdlq *
vieinum circum£bfum vc aercm fuo:
inficianttin^u. Tamctfivc^aduo^
dccim cius ^aumcrantur omni* fa*
ftigiayprincipis tamen & abfoluti£i^
mx defcripuonem Mc adnotafle fa£
nofiis fucrit* e& fiquidsm cogniw*
rcliquas pro fuis meriti& metiri ac
«ftiro.arc baud djfficilejfujerit. Sclc-
lcftifeima kaque Smaragdus ea e$
q\xz viridif&ma> lucidiiiima^c pg*
rifsima , cxifte&s , fuo q«idcm yico~
re oculos iconftantcr expkt > iaci^
<tve ♦• ata yiclaum aerem pr^pao
dbyGoogle
tin&tf iafipen& Vt aeq^ £afe mcgxxM
bris feu lucernis cedat : qum potius ^
pefp^tuoxontumaciqj virenti fulgo ,
S v refknperirradiat,fuilemper praebet;
confpe<5tum,fubftantia pertinaci ac
durifsima. Porro Smar&gdorum qu£:
planse ac Iseues funt,fpccuh fpeciemi
referunt,& imagines rerum admota^:
rum fupinae repr<efentant. Ideoq$ia:
fcriptis cft>Neronem gladiatoru ccr^ i
smaragdi tamina Smaragdo ronfpexifTe. Vircs
Vires * huic adfcribunt praeilantifsimas adr
ucrfus^enena orrmia tvtdi hinc oBlq \
granof um hordei pondereiapollmfi i
deuorata,veaehatos a morte vindica :
£e potens i&mpridem explorata £t*
Affirmat etiam ferp en tis oculos dif?
flyerejfi optimam Smaragdum diud-f i
us intueatur^Comitiali prastereamor :
bo vel a collo pcndulam vel annulo
■. geftatam,ceuamuletum generofhm
pf odefie,I^mitritxuffi^ fenare, coa
fismant*lam vero apuckomnes conuc
©kllpidcmhuncrerumVenerearam :
impa-i
DigitizedbyGOOgle
£>E GEMM7S. LIB. Jl 3$
impatientem efTe, Vt etiam Albertus
illeMagnus adfeuerare non dubita-
rit,regi Hungari^e cum vxore rem hz
bentCSmaragdum quamannulo por
tabatjin treS duiulfum fuifTe parteis.
Proindepalam effe creditum comps
j rio,adcafl:itatem non mediocre huc
| lapillumhabere proprietatem. Ad~
{ dunt deniq$ & ipfum memoriam fo-
uere,vifum rccreare>opes augere.Mit
I to qua: delapilld hoc fuperftitioforu
1 magoru nugacifsiina impoftura men
I titur. Porro qui non vftjueadeo vi-
j rent>vino & oleo abluti (autore Pli-
| hio)emendantur.
| t>e Sardonyche. Caf.V.
SArdonychasoIimRomanisinms
gno fuiile precio au tor eft D-emo
I ftratus^ PorrbnumerofafpecieviT
! funtunquarum India parens efUcele-
j berrimse habentur. Pofthas Arabicis
I laudem detulerunt? circuli pneclaro
1 Candore^nectamenmmisgracil^ve^
I * • ' ^
I DigitizedbyGoOgk
fnjfNcrsci r¥et
rum in vmbonibus nitido. Optim$
autem iudicantur ..qu* colore con-
ilant vciucicarmbus humanis vnguc
interfufo (quale audio vulgus incar*
i5atumvocarc)vtfoquenihiIo fecius
colorcvtcunc^pcllucidoat<^Iangui
do^ccufcilicecquis rubncarn vifam
tranfmitterc mtdligat affuio ctiam*
Jium colore vtctmcg glauco icaq^ In-
dk#pradlant,GoIoFum quocj varie-
tatefuam ofientat dignitatcm , vt vix
inalia Gem ma dcpingendanaturf di
uinafagacitas magis reiuceat. Exhk
Optimx xianq$ generofiorcs , radice tanquam
dduuaup. £ b a £ quadamiiigricantc (quatn quis
non imuria,e nigro ad coeruleum de-
fcifcerc crediderk) Onychas primu
quadantenusreprsfentantchinciou*
tantcSardiumfubrubcntcfconaprz-T
cinguntur^aquadcinde Itneaalbain
gynmodum ambiuntunTandemve
roiata atq$ diuerfa intcrcapcdine in
ampiiorsm , ncc minus amficiofum
accandidum circulum meant.Poftra
yGoogle
DS &EMM1S. LIB. Tl 9f
maommb.ijs2onis,vcluti bafisqu^-
dam altera fub£iernitur:qu# vt Arahi
bas nigerrima c{fc,italndi$ccfieavcl
cornea confpiciturquafi videlicet ia
cadido pinguivnguis humanustraC-
fandi, accedente ctiam fubobfcura
quada nubccula^cxiftiractur. Idcoqj
nemini mirum cfle debeat,fi quis Sar-
donychas cx Sardij^Sard^ &Onychia
coitu fierifufpicetur,quum Sardony
chaspalam fit triumillarum Gcmma
ru referre colorcs ac fubiiantias JPr£-^
feruntur quibus candid^ vcl purpu-
rea2,onaefefeexordine>citraalteriu$
rciintcrmixtioncm^rccipiunt, & albi
cantts circulijimmixtaicui purpura>Prc£>atio*
cceleftis arcus anhclationem quanda
rcferunt; Mcllcx vcrb & feculentas rc
ijciuarur, cum ijs ctiam quibus cir-
culus aliquis fefequidem diffundit,
non autem recipit. Aducrfus venc-PorendaR,
rea po!krc,& animi faftum,tOny- tOnycWL
charum itcm nccuos e£Fe&u$ arcerc
crcditur t
K 2
DigitizedbyGOOgle
FXUNCISCl RVSI
I>eSardio. Caput V I.
SArdiumaPiinioSarda vocariin-
uenio-tametfi non defint viri non i
incelebres qui ab hac Sardium m ultu
difcriminariiudicet, quod videlicet
hicruber,illa vero alba vifitun Forfi-
tan vocum vicinitas Plinio impofuit.
i uit autem Sardius apud antiquos no
infiminominisrnucautem nullusauo
minimus eius vfus.Porro colore con
fpiciturrubro^verum fubobfcuro.vt
^| j deli fi quis imaginetur terram rubricam
pellucere quidem 5 fed fubobfcuraof
fundi nubecula. Adeoc^ is fui generis
optimus cefetur,.& quolatius ab hac
Frobatio. perfe&ionereliquiabibunt, kocmi-
nusnobilesiudicabuntur.Timorem
pellere, audaciam pr^efhre, a venefi-
virtutcs.cijsmaleficijsc^ geflantem adferere,
fanguinem enanbus fiuentem com-
pefcere>animol#titia,ingenio quo-
tOnychu. queacumeinuitare 3 perhibetur.tO-*
nycharumpraterearetundereiniuri-
as creditur: vt ■ vcl hinc Sardonychas
inno-
DigitizedbyGOOgk
£>£ GEMMTS. ZTS. IL 4©
innocuas efle co-n£rment>qubd Sar- ,
dium complcduntisr.Sardij itemma
res acriiis fulgent,ideoq$ pneftantio-
res habentur,quod &alijs fereGem-
piscpmmuneeft.
DeChryfolitho. Cap. VII.
CHryfolithos mukiplici di ^ cr i mi ^7^ s
ne pamutur 3 quarumignobilio~ & gcK!
res Arabicsedicunturjquod vario co
lore ac turbulento cofpe&u funt. Re
perio etiam & Chryfolithos inGer-
mania nafci,in iugis fcilicet Myfina-
cis &locis conterminis,fp!endore ta
tnen ad candidum languido^quam a-
li$ magis fragiles. Scle&fsim&rum In-
dia nutrix, qux quadantenus .'coeru- Optimx ^
les funt, maruuc aquas virore ita pras
fe fercntes,vt auruin collatiorie qua-
^amyeiuttargenti facie cogant albi-
care.Porrb partibus refpirationis > a- Facultates*
deoqj afthmaticisChryfolithum co
ferre tradunt. Aduerfus pufilianimita
tem,& contra mclanchoiicos mctus
DigitizedbyGOOgle
FRUNClSCI JtVSi
f!ultitiam<5 P ro aranleto defert. D*.
monasprauos peliere, fapientiam,a-
nimiquoqsconftantiam promouere
creditur.No&urnis item pauoribus,
&moIeftisinterfomnijsaduerfaricre
brofumexpertus.Addit^cThetellu
, • dsusphilofophusChryfoIithosrepc
ririinfignitas fcemina,vna manu aue,
alteravsropiiccm^continent^merca
toribus vtiles quodftultitiam peilat,
inuitentautemfolertiamjquaillifuis
negocijs bene abfolucndis raaximc I
egenr.Quanquam & id fuam abunde
redoleatvanitatem,
TteBcpUo, Cap, VI II.
BEryllorum India parens eft,ita vt
raro alibi oriantur. Eft aute Beryl
s *°°* lusvnaexvirentibusiucidisdGem-
mis. Probatifsimx funt quas iimpidi
marisviroremproximereferunt. Ab
his Chryfoberyilipaulolaguidiorcs,
fulgorcinaurumvergentc,Iaudatur.
Scu Jp untur fingul* forma fexangu-
T>t GtMMlS. ZTB. tl 4*
U qubcoloralioqui hcbcs&langui
dus angulorum exeitetur repercuflu;
vix nane$ aliter pohta: fulgcn:.Porro
Quamutsdeceai cius faciant gencra,
fat tamen nobis efie putamus princi-
pcm mdicaiTe 3 vei hoc przfertim no-
tninc quod hac cognita, faCile cuiuis
faent reliquasfpeciesadiam indige-
tatsBefyUifaciem metiri. OcuUshu
ffleniihusjru&ibus/ufpirijs , iocine-
ris quo<£ maiis, iUjus ex aquadilqtu vl«s
(infufionem noftri Seplafiar.j vocit)
non mediocriter auxihatur. Inucnio
&hancGemmamaducrfus hoftium
iniurias,,& contra fegniticm poliere,
ingenioprodcflc &coniugatos inui *
cemconciliare.
DeTof>d3&. Cap. IX.
QVx deTopafcij inuentionc va-
ria adferuntur, tanquara a nq*
itro mftituto aliena (quod &in fin-
gulisfcrccapitibus obferuarc .adniti
rnur) omittimus. Porro Topaziuni
aemmarumamplifeimao» «* dic Eli 3
DigitizedbyGoOgk
mus, vt etiam Arfinos Philadclphi
vxonftatuam prabuerit quatuorcu
bitorum m delubro aureo facra Du-
?^ e 5 9 ?-? eius , diiJercntia eft/priorem Pra
ims. s wiacn,io eft porraceam,akeram au-
tem Chryfopceron;re<aiusauteChry
i opterm(boc cil ad filicis hcrbs viro
reminclinantem)nuncupant.Neque
cnim e vo ce Qxsca •$%& Latinis a-
lam iigmficante autpennam > verum
a voce rftfls filicem herbam indican
te ^ c % fo pterindcriuari putauerim;
eft nanqj filicis viror quam porri dilu
tior.VtfitChryfopteroSjVel fimauis
CnryfopterisTopazius aureo colo-
' rejtransfufa infuper blanda quadaai
vinditateadglaucuacccdente.Qua*
lem Topazium mihi «ftate fuperiore
comonftratamfuiflercminifcor, fub
itantia quidcm non mediocrker te-
miijmultum autem pellucida, colore
tame exfiauo in paljidum languido,
ammixto ctiamnum aqueo quodam
f irDre^adeo^ filicis fpliorum viridi-
r iv " tatera
DigilizedbyGOOgk
D2 GEMM2S. ZIS. II * 4*
jatem reprasfcntante. Solasautemh^
prscellentium Gemmaru limam ad-
mittunt vfuq* atteruntur. Topa^ij
lausnonvulgarisprofe&o: quando-
quidem vires ei aduerfus languinis e- Facuitates
rupuones tnbuuntur;ideoq$ vujneri
admotafanguinem e veftigio compe
fcere;iracundiam prsterea ac vene-
reacohibere creditur. Nec defunt q,
(sl&o periculo audeant afHrmarc,g>
manusTopaziuhaben^abaquabul
liente citra ia&uram eripi pofsit ; vt
qusaquseferuorem vfqueaded tem-
peretytabeaomnebullamrnoxpel-
Jat & calorem nocuum. Jvlirum vero
quod vires pro Luns augmento aut
decremento euariet;vt & hinclunati
cosiuuare perhibeatur, Snnt quihuc
lapillum ftultitiam pellere > delirium
auertere>& amomentanea morte fe-
, rentemvendicare^&phrenitidi
obnqxijsamulctumef-
fcprodant.
n 5
dbyGoogle
tRJNClSCt RVII
DeChiyforxfi, Caf. X.
CHryfoprafum&Chryfoprafiura
Phmus fcnberc vidctur. namli-
bro 37.cap.8.Top4£ij genera diferi-
niinatim narraturus ih h unc moduoi
fcnbit.- Duo cius gcncra faciunc Pra-
foidcatqs Chryfopteron fimileChry
iopraiio. Nec ita multo poftfubdit:
VilioristurbzeftPrailuSjCuiusake.
?um genus fanguineis pun£is obhor
rer.Tertium vjrguhs tribus diftindu,
eftcandidum. Prafertur his Chryfo-
prafius porn fuccum & ipfa referen-
-tejfedhicpaululum declmansiTo-
pazio in aurum. Eiufde vero libri ca-
pire 5.Beryllorum difcritmna d*fcri-
pcurus:Vicinum(infit)genushuiccft
pallidius,& a quibufdamproprijge-
Berisexiftimatur,vocatur<£ Chryfo-
prafus.itcm & ciuslibricap.n.CoIos
Onquit)appellauit Chryfolithum au
rcuSjChryfoprafum herbaceus. Puto
tamevelfcriptorum vel typographo
rum ofciuiia Chryfoprafio, jp Chry-
fopra*
DigilizedbyGOOgk
VE GtUMlS. IIS. r£ 4*
foprafo.&prafius pro prafus fubftt-
tutuefic>vclhacratione quod vtran-
que afleritporri fuccumreferre,cui
Chryfoprafi& prafivoeeslonge pie-
liusrefpondent: ficuti & ibidera his
prois,& Chryfopterin pro Chryfo-
pteronreponendum cenfeo > vt fcili-
cetinhuc modumPiiniana ledio ca Emedaoii
fhgetur. Et duo ciusgenera taciunt ai0 u 37
Prafoidem at<£ Chryfopterin fimilecap,s.
Chryfoprafo» & demum vilioris tur-
\>z eft prafus(nifi tamen prafius voce
adie&iuu quoddam eflfc cenfcas) cu-
ius altcrum genus fanguineis pun&is
obhorrct.Tertium virgulistnbus di
ftindum eft candidum.Praefertur his
Chryfoprafusporrifuccum & ipfare
ferente.Palam enimeftPlinium eblo
ci Chryfoprafum tribus Prafi generi-
bus conferre, eundemq$ praeftantio-
rem haberi velie.Sed haxmhTa.
Chryfoprafus ita<£ lapis porrt vi- Defcripi
riditate ad aurum inclinante confpi-
pitur;idco<$hcrbaccum colow U»i*
yGoogle
|/ rn^tNcisci RVSl
tat. Optimusitaqjeflquiaureisgut,, i
tisconfpergitur. Mirum quodlumi- i
ni tamimportunum fcribut quidam,
vtgenuinum decoremperfolastcne
bras oitentet. Vires ei tribuunt con- i
virmt<-s.trafacramaurifitim:Cordisviresre- :
ficere,&ocu!orumimbeciliitatemfi i
nirecreditur.
T>c uCmethyfto. Cap. XI.
PRxcipua inter violaceas Gem- :
mas Amethyfto laus &autoritas: i
eiusautem plura enumerantur fafti- :
gia.Porro Indjcs fupremam fibi ven- :
dicarunt maieftatem : Poft has ver6
Arabic£,Armeniacaj,Acgyptia?&q «
Deiineatiom Galatiareperiuntur.Infima; omniu
qu£ m Thafo aut Cypro gignuntur. i
Singuls tame yiolas vtcunct} referut,
fulgentquoc^^fcalpcursvtfiqusa- ,
lias facjles, Abfolutifsimam purpura ;
Prohatio. Indica? reprcfentantunter quas earq-
dempriecelluntquajvelutiexcarbu-
culoirradiatisinmuricerofei cuiuf. •
dam nitoris iucudam anhelationem i
efFun- ■
DigilizedbyGOOgk
DE GEMMIS. LIB. II, 44
dunt.Quarum, qu* blando quodam
afpe&u tanquam ignitam eiaculatur
fcintillam generofifsima; atqj effica-
cifsimajputantur.Necj etiamhicad-
notarepigebit qubd accedunt quide
Amethyfhomnes ad vini rubore,ve-
rum eonon adepto inviolaceum fi-
niuntur, vt purpuras videlicet fulgor
vfqueadeo igneus non fit:fedin vini
coiorem euariet.Quanquammuenia
& Amethyftos quofdam ad Hyacin-
thosdencere,alios veroad vinuma-
gis.-nuUs tamen vinofi colcris exper
tesomninoiaudantur. Qu« vero ad
cryftalium ceu fubaibida quadatn ac
leui purpura defcifcunt,cunc>is igno
biliores habentur. Veneris gemmaro,
coloris luxus & iliecebra vocari fe-
cit.Ariftoteies autor eft amcthyftum potentis.
vmbilico admotum vim vapore pri-
Kum ad fe trahercdeinde eum diicu
tere:proindeqj a crapula & ebrietatc
ferentem vindicare. homini pneterea,
contra topicaamuletum eilc compc
^Google
TR^NCISCl JtVSJ
rio. Addunc <Sc alij malas illum arccrc
cogicationes>&pnecox feclixq$ inge
niu efficere. Ad hxe vigiiante & pria
cipibus gratum reddere eurn a quo
porcecur.Suncquigrandinem auerce
re & ornniaprofpcrainuirareillu cra*
dant.Mittohicquajdehoc rapiliofti
perflicioliimpollorescredaiisnimm
aunhus ioiiifurrancicanquam videli-
cec Chrifliano inilicu to mdignai qua
iia fere func etiam qusdam exijs 3 quq
partim paulo ance^partim eciam &in
aiijs huius libri capitibus > e certis :a-
men autonbus,retudimus, cuiuste
velideo monicum cupimus * ne qua
egregio ilii cenforUut alij fimilis far
ragiaishommi calumniandi anfa reli
£u videatur;qu# ea vema a nobis ^p*
dipoifeiudicauimus,quaabalijs jp«
ditafuiiTevidimus^quanquamea om
nino prstergrefsi fimus qu# pndli-
giofam illam Magiam pius redolere
ccrnebanturjquam Chntlianam eru-
ditionejm decerec admittere.
yGoogle
2)£ GEMAtlS. ZIB. TZ jtf
T>z Hydantho. Cap. 2CIL
•rvjYadnrhus a fui nominis flor*
J^jjiomtn habet;eius nancj colorc Delineafio
quarnproximcrepraefencat. Eft itaqi
Hyacuithus colorc quidcm fuluo,ao
Amethyfto (Plinio ccftc) diftercns cp
qus in hoc emicac viola > in illo dilu-
porcofpicitur, vtquis fcihcet ab A-
mcchyftoadaurumimmixca eciamle
ui quadam fcd fubobfcura purpura,
dtfcifccre dixentHyacmthum. Tri-
plicem eius inuenio diiFerenriam. cft Oener^
cnim qui ad rubrum plus inclinat , i-
gniqj purpurafcit magis, cui nonnui*
li pnmam adiudicarut autoritatem.
Eft& alius>e fuluo croccu repnefcn-
jtans>qmq$ ignc obfcurior reddicur*
Tertium c fuiuo ad coerulcum no in-
gracampr^(efcrtanhciationcm,inde
iapphirini nomchabctjcui alij fuprc-
tnam maieftatem adiudicant, vcl hoc
fiomine quod Hyacinthi , Sapphiri^
mturas comple£ti, cx vtnufq* iin&a
li videatur.Hie pr* ommbus abjs ae-
yGoogle
FRiANCisct rvet
rafentire perhibetur, fereno fcilicet :
coeloceu gratulabundus>impen/iiis
fuperbiens 3 nubilo autemautomni- i
no obfcuroiniucundior> humiliorcj i
probatio. adparens* Probantur qui nec obfcu
riores nec clariores fun t> quique igni j
admotivtcunqgpurpurafcunt. Mirii i
quodtemporuconilitutionibus (jcg ;
affici videantur,vt coelo placido pel-
lucdant.-ingrato vero>tanquam eius i
iniurias£egreferetes 3 triinafped:uc6- :
pareant,vt velhinc coeleftis illum ef-
fenatur£>nS ab re quis afTeueret.Pro '
batifsimusquifque frigidifsimus ore :
fenritur > & fcalpturas contumax -vix \
Propricu$ tandem cedit* Porro quod adfacul
tates fpe&at^pertinaci frigiditate cor
pora deniare atq$ reficere 3 £brnnu co-
ciliare,virtutes(cordispr^fertim)tue
ri>apopulatim feuietepefte^ cum ma
nifefla fua qualitate,tum recondiu
quadam proprietate> geftantem adfe
rere^crediturideoqj pro amuieto col
lo fufpenditur e regione cordis^vtcu
tem
yGoogle
xinthum confirment diukia5 4Ug^
r ?> & animi akcjritaccm efficere s pr«-
lcfea & a fulgiiribus portatitem der
fejidere, \, , :J \ : :.";... : *' ,
V VeMargaritk Cap. XIIJ.
OMnib 9 certe notiores funt M&?
garit^ quam vtearum d$l!aea-
jione op u§ efle fufpicer* Pojrro qixod
adearudriginemattinet^Yaria^ft aiir Genefis
jtpmm fententia> cuius tamen diuerfi ^^f*
tatem difsimili earum genefl accepta
tulerim>nonautemillorum autigna-
w^autofcitati^iiec enim v|deo cur
cuiquam mirum videri debeat, fi pro *
$uer&cp£li confiitutione illarum ge
neratio variet* Quid nan<^ prohibet
aliter liafci eas quae ab Erytbneo ma-
rijquseue a Taprobane & Toidis* vel
|tiamab Arabi^ petunturlittoribus?
fccus autem qu« a Paria viciniscj Aa
ftrinis vel etiam occiduis Septentrio
nahbusqj Oceanis ab edofiis yrina^
f*
yGoogle
«;s folcrtifsima pctunturarte.Prdhi*
dePIinium rcru naturaiium pcritifsi»
intim nullius infciti* aut ncgligcntif
infimujandum cenfco,qu6d de Mar*
garitarum natalitijs aliter fcripfcrit
«juam Auftrinarum , Occiduarum<j
nuper inucntarumregionum luftra^
tores literis prodidere» quorum mo-
siimcnta pra tcrco n c prplixi or fianu
Sat nanc^ nobis in pr«fentiarum fuc*
ritapud omncs conuenire, Conchas
pro fua #tateac magnitudine maio*
res,pro roris vcr6(appctente genita-
li tcmporc)conccpti puritatc vel ob-
icuritatcgeneroflpres vel ignobilio-
res eniti. Quaratione vbcriorcm haf
cum coelica natura,quam cum «quo
rca confenfum & cognatipnem oori*
nuiflc manif eftum pu to. Flaucfcere
deinde has vcl igne, vclomnino fene*
&a 3 atq$ctiam cralIcfccrc,laeuorcm4
fcnflm dcponcre omnibus in confe&
|p cft f nucnio pneterea & concham
pr«uifamanuapprchcflifura>fefc con
tinu6
yGoogle
emu&comprimere>vtpotc fuasoperit
tur am diuitias*gnaram fcilicet quod
Jjarfi caufla impetaturjinimica quo<j
manum fi forte comprehenderit, atm
putare; iuftifsima (vel Plmio autore)
titz temcritatis,luxus & auaritbe pce
fia.Eft & praterea apud Vogefum ift
totharingiamontem atnnis Margart
tarum fcrax; verum non vfqueadeo
fplendidefunt* ^Miruni tamen oubd
qu& per gcncfim gratia in eis delyde^
ratur >per columbas refcrcitur :qa&
fcilicet deuoratas puriorcs tande^as
cumfecibusredduttt reiHtuutqj.Pr^
fcrunturquajcandidifsimae^iucidifM
m«>rotundifsim«>leuifsim« & mini
miponderis funt , maxime au te fi na^
tura perfbratas fint. Porro pneciptwt
Baargaritis laus eft j qubd ficcitatc itv*
natacorporis redundatias abfiimua
vt vel fainc vires^ipirituSjCor & princi
pes corporis partes recrecnt. Ideo<g
contra cardiacos & melancholicos
Afiedusplurimi&m ctltbrantur^m*^
' * DigitizedbyGoOgk
> FRtANCISCl Jt VZI
|no<£vfu c6mcndantur.Addequb# !
a vulgaribus pefhfen$q$ morbis de- :
fendunt,& drarrfaoeis magnopereco
ferunc>haccamcratione,vicvelinpol i
line vel alio quouis modo infuman* i
tur.OcuIorum pr^tereaabudantem \
' humorcmfinirci ideoq^ &Vifuipro* ,'■
deirejoculisfcilicctquamtenuifsimo i
carum puluere immiiTo>traduntirr. i
Neq^ enim foio geftatu quippiam iU
las poffe reperio, quim mexpiebili i
bu.mano luxui arridere,
De Carbunculk Caf< XHIL *
POfteaquam de tredecim illis>qua
rum facra Apocalypfis mcmmir, i
Gemmis>fermom coromdem impo-
fuimus>pro no.ft.ri abfolt|tione infti- :
tutij de alijs qui nunc pafsim in vfu f
funtIapiilisoperiBprcciumfucntdi&
ferere 5 apreciofi{simis(^Carbunculis
£?m n dT- 9rdin - CarbuncuiositacjCabigm-
fcripno- ti carbonis colore ka vocatos)intcr
^*5«'ardenfCB igneas^ Genu&a* fbpreml
:^ iibi
yGoogle
2?i GtMMJS. ZIX. II 4?
$biv«ndicaflc maieftatem,apud om-
t»es Conuenii.Porro in numerofas di-
uaricanturfpecies.'funtnanq$quiGa
ramanticijlndici.Aethiopici.Abban
dici nomrnantur^finguli fcilicet a fuae
generacionis loco. Perfuafum autem
habeoprajfentihuicnoftro argumea '
to abundefaauru me fatis, fi Carbun
«ulorumquatu.or genera explicaue-
ro. Itacjj vcrifsimo generofifsimoqj?
imb & lmperatoribus dignifsimo jp-
prie vocato Carbuncuio , Balagium,
.Uubinum, ac Granatu Gemraas vul-
gatifsimasannumerabimus.-haB fiqui-
teminter ardentes ignem a certifsi-
mo Carbunculo propius reprsfen-
tant,Porro fclcdiisimorum carbun-
xutorum multipliceminuenio difre-
rentiam. Quidam enim colore yehe-
menterigneo inmodu ardentis pru-
ris tranflucent, ita tame vt. extrer^us.
carum igniculus in Araethyfti viol|
definere videaturifed 6tper teiiebr|?
tetncn diSandroattton Mueuridum:
' DigitizedbyGoOgk
/tmt &alij quipinnato fulgore pelfc
cent.AIij albapr^cinaivenula^qni
colons preftantia atc^ illecebra nul-
Ju?a%ccdant,quibus etiara familia.
re efTe perhibent inter ignitas prunw
ccu mortuos knguidosd compare-
rerluperefrufaautcm aqua, carboni,
bus extmais , e veftigio priorigratia
ceurediuiuocoloregloriabudos re-
ipIendere;tanto natur* miracuIo,vt
Junc Carbuculi genus hoc prajcipuu
nonnullireputent. HuncCarbuncu
Amotw. lum Apyrorum nuncopari compc-
*io,quodignem nonvjdeaturfenti.'
rc.Demum & huncfequiturqui faa*
draftos quibufdam^aUjs Garamantt-
tes vocatus cft. Hic ex Iridia vel Ara,
t>w,quameridiem fpeaat,petitusfu-
penorum fpiendore at<$ igneo colo.
re nobiIis,aureas infuper guttas con-
tmet velu ti ftelkmcs :intro quidem
'ft?P e ?£W«Juajn tamcn in facie con
ipcetas,hoc etiam ordine diflemina-
*as>yt#yades c\m guttarum nume
i
i
W! i
yGoogle
b*&MMMl$*Z?&*£ *f
^tum fericiudicrari valcant. Ia>o&
& hoc Carbunculi gcnus viri qiuda
aon incclebres «eteros albis(quooV
4iunt) equis pr*irc confirmat, quod
prsaiijs longe vbcrius ccelefles cooi ;
ple&aturvirtutes,fyderum<$ conce-
mflefimilitudincmvideatur. Quade
r C & Cbaldais ^CTum qmbufdam ?*
ftimatum eft.Gemmarum omniu ca-
I lifsims funt Carbunculi, vt eadem fi*
| arum cum reliquis coraparatio quei
j auria4metallaqu2uis f analogia. lu-
* cundiores taracn exiftiraantur qu*
Ametbyftiiontes dicuntur; quarum
dsfinitacpurpur» quandaeflfcrt aa-
ficlationcra. f orxo inomnjtcarbua^
cuiorumgencrc»marcs fceminis cxc*
iatiJisfulget»fecmin« autem ceu pin-
guiorcscrafsiusnitentQuod autcro
ad vircs attinct, Carbunculi &*g»& SS£*
quibus Qemmae omncs ali* prawtje
funtvirtutibus comendantur , vt ycl
J^comaiujanQbilifcion Guthabio*
■■■"•'• " "" '■*• 4 ' "
yGoogle
^Hliqmdem ciaculato igne fulgorl i
^Mepalamcoiipducu^vytachittc:
pras caiteris Phoebb dicari creditam i
ijt,qaemcun&s fyderibpstanquam
regeipra^ilea^ftruuntphilofophi. :
Ideo^&rfolum hunc lapil|um fuam
inreliquospofTefiguram imprimcre, :
quumtamenaltusnujlusiniilam ide .
5 prafhndo fit, Ariftoteles autor eft. i
- QsterumCarbuncuIisproximam',
i E?Ja S. ; i d? fibrgratiam<dignitate<& Balagius co-":
| xmeaao. iariFiucuntote&illecebrafecitrLa >:
<^bN3kmfuIgore cramefinumvulgo;!
diclum colorem quadantenus refe- ! :
|^W de^tV Sequitur deindeRubinuslapis'
' itavocatusjaudatusmaximefiperte :
. . jtiepras infpcciem biandas cuiufdams;
.. „ \ jCcintille micare-yideatur &fimplicif-":
I fimaconfiftatfubftantia, Illisdeni^;
I Granati ^ 3 ^ 21 } foccedunt lohge/qbfcurib- 1
jr deiuicatio r<fa*c "minus grato colore$ tSnqua-vi-^
r "' deli- :
DigilizedbyGOOgk
X>E G&MMIS L1&. It $o
fldicet opaca quadam vm bra vel ni
beculaRubmum offundi iudices. Ia
piscerte riori rarus, proinde & hoc
sui in minimp precio habitus. Porrb
Jiarum Gemmarum vt quajqucma- Probati*.
gisminiisveadverum carbunculum
accedit.ita cbmmendatior aut igno-
bilior& ciarioribus aut obfcuriori-
bus proprietatibus donata cenfetur.
JJalagio itaqj fimiles ac Carbunculo£ a i agi j
facuttatesi fed imbecilliores tribu^t. vk^s.
Eubinum aduerfus peftilentem aere Rubinn
proinfigni amuleto portat & eontra
ttrreritiaibmnia. Granatum prster- g™W
camclancholi* aduerfari & cor refi-
cere eredunt. - Adultcrantur autem
omnesvitro rubbre infe&o : fed & e-
languilosfolrysbracleis^ quibufda : *
riibicundifsrmis fubftratisexcitatio-
rfesreddimt>vtnon fitfacile*a fpurijs
veras fecernere. Scajptur* f certifti- ^^
m&contumaces funt. Adultera cote
depreheriduntur,qubdfragilioreac .-..:
riiolliorefint compareantqjmateria.*
i ; — . U 5
)igitizedbyG00gIe
MS
lcd ¢rofafcohe dinofcunt $ nc£
nunquam etiam puftulis argeatci*i$
tusnitcatibus.
De^damapte* Cap. XVI
f Aximam in rebus humanis fibi
^. ^loriamafciuitAdamas,multa
quidem #uo folisregibus& ijs pau-
cis agoitus. Nunc autem tam crebc?
vt omnibus pcne in dclicijs fit & lu-
3cu. EfiautcgencrofifsimusAdamai
coiore ferro candenti haud abfimt-
^damatis lis*Fatifeit hircino fanguinc, maximi
*#«»? fialiquot ante dtes hircus pstrofeii-
nOjfileremontaao &vinofitc4^C4^
tuSrplumboitemdiflblui reperio.
Porro in fex Adamantem partiun-
tutgenera. Indicusnon m mm nafci
tudfed quada cum CryiUlio cogna-
tioney candpre placido tranflacctt
Huicproximuseii Arabicus * minot
tantum^necalibitjuamin fyncerifsi^
^robatio* n*o *ttro generatus Jncudibus & fcr^
xci*m|ilf 4 vtercj dcp rehcnditur ;m
oanc^
DigitizedbyGoOgle
I
pg 0MMMIS. im M *
»ao(5 ijs yter<$ refiftit vt indotnitu*
citra omncm ia&uranj , a ferro & w»
cudc fefe explicet. Quiaimo pufiil*
tametfi mole, ignibus etiam vaftifst^
mis inieclus mcdius,pertinax af.9 il-
Izfus ita permanet,vt nullam prorfus
ignis afiionem admififle(etiam finaul
tos dies ibi perfeueret) palam often-
dat,vnde &mdomitam antiquis vor
cari Geramam inuenire eft. Eft & a-
iius Adamas Cencnros nominatus,
miiio magnitudinc rcfpondens. A»
lius deinde Macedonicus cucumeris
femen arquans. Hunc fecjuitur Cy-
nrius in lulphureum defeifce,ns> qui
Hcet ipripribus fulgoris laguore de-
£ciat>pr«cip«i tamenin mcdicina v-
fuscftPUnio. Poftremus vero Side-
rites ferreo fulger nitorc» Huncab aa
tiqua pciitum niiney a palsim dici aa
dio,at$idcoabinertivulgo reliquis
praferri.Sic vulgus ignauum fup $*?
citur fenfu, vt crcbro viuXsima qu*qj
pro optimi*repona;^cwB9.fid«T
dbyGoogle
ritesictjbus cedit& malleis, adebvk
dehcecabadamacisnacurapalamde-
generans,vc velhinc folam apud eos
nominis gratiam vfurpafle credarur>
qui rebus exrernis concenti ad omne
veritacemofcitareconfueuere. Nec&
^ r r a n fff P^gebit eciamfecundo recenfere,nd
}sirc.aiian^ ner nagno nacurs miraculofieri, vt
ISST V1S lila Adamantis itidemita, qua fci
c licetfuarumparciumincegramcon*
traferri ignisq} mxurias conexionera
pcrtmacicertuecur,ab hircifangume
cahdo quidem & recenti ica afficiat;
vctandcm conniueat & atceri pacia-
tur. Indec^ fepofico omni fuperbo,
quo antea glonabarur, faftu, malleis
&incudibus cedac,vc fefein minimas
eciam parresfrangi, mangonum vfuii
permictacqui ijs poftea rragmcncis
auliam duricicm non fuperarit. Por-
ro maxima Adamancis quariticas a-
ttellana:nueis magnicudinem &for«
?r©batio. P»am xquare perhibecur.Generofifsi
muji^q^^fci^ifsimu&iudicabitut
Ada- •
yGoogle
JVdamaSj qui iam narrata defcripta<||
iaui^aaatura pr?ditus,cryftallopaa
la obfcurior,ferrum candcns nitore
refert,coerulco<£ quodam interfufo
fplendorcita quidcm refulget vt fla-
meum folaremque quendam radium
tranfmitrcrc videatur ; quaii fcilicec
variotranflucenti^fuofulgore qua-
dam coeleftis arcus anhelationem re-
pnefentet, Porrb vires Adamanti fe* Proprie-
re diuinas tribuunt philofophi > effi- uie ^
caciores tamen inauro,quanquaqui
bufdamplaccreinucniafcrreaquan-
dam tenuifsimam bra&eam fubfter-
nidebereXontravenena&incanta-
HicntaamuletumeiiC pnsfentaneum
teftantur > qui Adamantem praefente
toxico madere confirmant.ldeo<£ pc
. ftiferis cauiis refiftcre crcdit ;negaiq$
fercntcmfafcinarrpoire^adebfciUccc
cacod*emonibus inuifus effe perhibe
turJnfaniam^metus quoq* vanos , ac
terrcntiaintcrfomnia arcerefert.Ge-
^na rccbciiktionis prasdicatur qubd
yGoogle
?R*XNCl$Cl RVMt
hoftilcm demulceasfurorem ,& vitl '
Gumvxoreneccfsitudincfoueat Ab !
incubis&fuccubis eumadferunt qui ;
adamantemportat. Vanum omnino :
& prsfHgij quandam pr<e fe feres ima ;
ginem eorum nugametum putoj qui :
I adamantem dicunt vxotis infcias ac
I dormientiscapitifuppofitura ftatim i
I prodere fit pudica,necne. Vel hacra :
| tione quod ipfa a nyariti confortio i
I quafifugibundaflatimexcidatjfiqui \
| dera fideli toro iniuriam impudicafc i
| cerit? Adamante fcilicet marito ca- :
fto^ toro indignam muliercula hoc i
| fcheraate palam oficndente Jiuic Ia- I
I mtsidium pillo natura rerum omnium parens
j xalc cum Magnete difsidium ingenu-
it 5 vtillopr^fenteomntmvimtra<3:ri i
I cemamagnete direptam plane con-
I ipicias. Quin magis tra&um ab hoc :
I ferrum feroci quadam vi ab admoto :
| Adamante reuelii cernerc efUVt &
I hincmultis vifum efle fufpicer Ada- '
mantem alijs Gcmmis iuadum ipfa- ;
rum
*
■*"*
DigitizedbyGOOgk
pim ad fc virtutcm omnem traherc*
oubdnoncredidcrim. Castcriim au
rcconditas illas vcrcq* admirandas p
prictates ad d£tx}onum impofturas
dcmandabimus^quod earum caufam
naturalem nemo(vt puto)adfcrat ex*
a&am*vti ccnforinoftroacfimilibttf
viris paruincircumfpcclis>nibil<^fu§
ignorantis coccderc volentibus foc
fitan videtur? abfit nonab hoc tantu
vno >£d & a quoais alio vere do&a
& pi£ Chriftiano r Quinimb capro-
pterin Dei & Dor&ini noftri omniu
creatoris propcn£| orcm admiratione
fcfamur, eiusqj magnificcntiam ar-
dentiori 0udio ac ncee&itudinc c£>
feramus.
U jye^ichare. Caf>. XVL
MAximan* tempus autoritatem
ademit Ac^at^c, non qubd vi-
^bus minfequira antiquiius pollc*
at,fed qubd copipfior fit: qua enim
pccafione iblet in rebus humanis ela
^acmfetftum^ raricasadfcrrcicado
yGoogle
■ .X *n y*wv a s ci R vni *
etiam multitudq> & crebrior f^mili^
ritascontemptum parere confueuy;
Plinius autor eft Pyrrhum Epirotaru
, regemAchatenhabuifre>nouemMu
fis cum Apolline citharam manu te-
nente infignem;nuilaarte>fed folana
tursfolertiaac virtutcfponte macu
lis ita difcurrentibus> vt Mufis quocj
fingulis fua redderentur infignia.
. Porro tam eft vulgaris Achatcs v$
delineationetn eius&generafcribere
omnino fuperuacaneu arbitrer. Pro-
batifsimas vero funt perfpicus, qiisr
queleonin^ pelli fimiles funt>vel etia
nigre aibis interfe6is lineis.Mercurio
Probatio. facramAchaten rudis nimiumanti*
quitascredidit.eamprsfertimquea-
pud Indos nata eft , vbi varib colore,
guttis etiam phceniceis confperfa vi-
virtmes^fitur. C^terum omnem Achatem ve-
nenis pe/Hferis ; araneorum atq$ fcor^
pionum i^hbus, aduerfari, prudenna
acfacundiam pra^arc,abaduer.fafct
tuna. t u tari, vifu m fo uere> co r re cr ea~
re>
bE GEMMIS. Llfyll. &
*rc>fitim ore cotentam arcere adftrir-
unt.Nec defunt quitum maximeeffi x
caccm fcribut>cumfetis leoninis in-
uoluta dcfertur 3 qu6d cjuama vanita
tequoq$abfit,iudex efto,
. ■ TktAk&orio-. Caj>. XV II.
ALeQ:oriusIapisinventriculo caGe^Cs &
pireperitur.obfcun cryftalli fi, deImeaao
mihs&colore&fubftatia >nifi quod
paulo crafsioradparet, non excedes
hbx magnitudinem. Probatur qti^e p ro bad6*
intus velu t ftagnatem ingefti cibi mi-
carri 3 modicam nec vfqiieadeo obfcu
ramoftentat; Suntquoq$quiaudeat
affirniare caponem m quo Aledori-
usfitabfoiutus,bibere nunquam;i-
deoque firenuis militibus ex vfu efTe
creditur.Proinde Milonem Crotoni-
enfemeiusGemm^more cdntentse
pnefidib>nullo vnquam certaminefu
peratumpr^dicant.Porro Aledorio virmtci*
vircs tribuunt ndn incelebres contra
f>ericula qusuisf Pneterea ' Vencrcm
DigitizedbyGoOgk
TRiANCrsCl RVtT
cierc,homini conftatiam, mulieribm
virorum gratiam conciliarcjfcrcnti
quoqjfacnndiam pr«ftare,potes cre
ditur.Sed&fitimaccordis aiftumar-
cere oreinclufa cxperimentonon ra
ro conftat.
"DeTormde. Ca}>. XVUl.
TOrcojden tarainmagno precio
efle fcre apud omncs confpieuu
eft,vt multi fuo tunc dem um luxui ali
qua cx partc fatisfa&um putcnt cum
prcclaram quandam na£i fuerinr.
^^..^"^"^««^«^faftigiMfu»
fcilicct propagationis loco nuncupa
ta.InferiorfiquidcmHifpanica:Akc-
ra Indica fcu Oricntalis nuncupatur.
Vtrac^ tamcn confimili , crafla & mi-
nimeperfpicua fubftantia.Porrb Hi-
fpanica colore vtcuntj virente,fub-
obfcuro adeo^ingrato confpicitur:
ideoq$ refpuitur ccu vilifsima. Indica
autemexnerbaceo,cyaneo quodam
U&efccntcnitoregratiaminit no vul
garcnv
DigilizedbyGOOgk
B t GEMH IS, L TS. / K f*
garem.Coloremigiturprabctceuin
cccruleum cx viridi , la&eum quidda
perfafum imagineris: Raro citra rima
Ycnulamuereperta. Probatifsima ta« P«Urio*
mcn cft qu* fimpUcifsima, & pcrfimi
li fubftantia,purifsimoq$ & citra om-
ncro labcm colorc fuam commcndat
jueunditatem. Mirum quid dc diui-
niscius virtutibus canflantur. Noui
reucra virum qucndam infuianu» mi-
hiquide multa nccefsitudincdcuin-
&utn>qui dum viuerct Torcoidcn in,
delicijs habebat annulocjj aurco pcr-
pecuo geftabat. I* cum fortc , ex faeua
«gritudinc in fata conccderct cunde
quoc&rctinucrat.Tumqj natur^quo
dam vcluti miraculo contigit,vtToc
coisiHa,quefuperftiteetiamnunifuo
domino cum numerofis fui gcncris • .
mynadibusdc pulchritudincacintc
grapuritate ccrtarc potuiflct,tanqua
Kcri fui neccm lugens, longe tum ob-
fc nor adpareret , adeoqj continud
ruium pcr mcdium.porraceam ciFer-
^ ^ Digitizedby LfC
JFIt iANCISCI RVni
ret,vtr& hinc tum maximam fuk ma*
ieftatis partem depofuiffe videretur,
Proindedeeamihi aliquando copa-
randaauiditatem abegLEgo nanque
cum ob periucudas lapilli illecebras,
tum ob ingentes vires quibus idem
vir,fa$o periculo, Gemma eam pol-
lere conftanter aireuerare folebat; §a
fiquandoliceret,quauisdtiamrario-
ne comparare coftitueram/ Sedenim
meus me fefclierit error> nam dumin
au&ione venui expofitam , eandemil
larnlitura & vicijs confperfam con*
temnojhancalter ciuisvili coempta
e veftigio mihi oftendit.Atcumillam
egopriftina, cetf poftlimimorediui"
ua fynceri tate & maieftate(renbuato
domirio)perfpicio>occoepi mecu vc-
hemeatermirari/mopinatum naturz
ac admiratione dignifsimum porten
tum>deinde & e re nata , meam dam-
nare infclicitatep- Vel hoc euentu co.
ram edo&usdmina quadam lapillu il
lum facukate donatum efTe* Porrb
' often-
DigitizedbyGoOgk
m GEMMIS. LIB, II. tf
oftcndendis prodigijsiUuftris pluri-virw.
. mum cftToreois , v.t & vix credibUi
vircute ferentem ab imminenti peri-
C ulo(tanquam videlicetinnato coa-
tra aduerfa quajc^ quodamamuleto
m edicameto(|)fortitervindicarece-
lcbretur. Addequod cor&oculos
■ recreare,& huaritate profperitatecg
adfcifcerecreditur,
PeCoraUm: Caj>. XIJC. •
COralEum&Lithodendrum ap- Gtnefi*.
peUariinuenio > quod arboreus
kpisadpare^aUn manmoUiusprimu
crefcit, in devero duratur. Cumc^ fub
aqua quidem mreatiftatim at<£ hanc
fuperaritiCU fefcit. Adftruunt candi-
das iUud inira aquam proferre bac-
cas, quae extraeam in iauguineas dc-
generentf eas<$& forma & magnitu^
dineadhec & colore cornafatiua rc-
pr2fenjca?«.Mirum quod tactura lapi
, defcit fi VLuitjpEoinde reftibus primu
. reueilunt } aut ferramento acriprarci-
dunt;quftde EeCaralUumThcophra
DigitizedbyGOOgk
TRsA$ClSCI RVMT
ftus.aradendo, Grsae vocialludefc
illud appcilauicPorro arboreum effe
Corailium vcl ipfius rami palam ofte-
dennt.Diuerfara pr*tereaaferroigni
_ to naturam Coraliium cxhibet : illud
nan<5 vt *qua,ita <Sc hoc mollioreae-
Probado. re iiiico duratur. Commendatifsi.
mum cftquodrubicundifsimura,vei
albifsimum, «quabili vfquequaquc
concremeto,forma fruticis, ac teren
tifacilecedens. Quod auteminlapi.
dis exactam duriciem coijt,fcrupulo
fum,inane,lacunofumq{ cft,damna-
tur.In magna antiquitus, apud Indoj
prasjfcrtim , fuiflc autoritate Coralliu
inliteriscomperio. Hinanc^proeo
fuos olira confucuifle Vniones pcr-
mutare tradutur. Nunc autcm qu6d
crebnus cfl , in magno adeo noneft
V*"*.precio. Da»monas infcnfos arcere
perhibetur. Vt & hinc fufpicandutn
iit prudcntem vetufiatem.Coralliog
druerfas fbrmas ( non fine licct faftu
«jupdam aut Uieccbra nunc vfurpc-
tur)
DigilizedbyGOOgk
X)E GEMMIS. LIB. IT. ff
turteffigiatoA cx ordinc infilato.prc
ce s Marianas docuificnumerarcMa
«nus illiui in mcdtcina vfus percre-
buit. Quandoquidem refngcrat fic-
catq, mcdiocriier; idcoq* fangumig
rcic&iombus & cruptiombus pro-
deft. Albumvcrb coralhuma coilo
fufocnfum vt ftomachumvcl pccluf
contmgat, c aaribus confuetura fluo
refanguincm non rarb compeicmi-
fc.vtdimus.Cor pr*terca & vcnmcu
lu{n,velingeftum,vdextra,vt adn*-
rcat admotum» roborat, Surculos c„
ius pro amuietis infantnlorum colhi
appcndunt;fulminibus &manms *-
ftibus tempeftaubuscft refifterc *ffa-
matur. Proinde ioui Phaebo<$ focru
putatum cft.Religjofum pmcrea ge-
ftatncn effeamohcndis periculis co-
rario.vtdecorcacrcligionegaudeat.
Ad h*c &contravcfic* torraina «
calculi mala,in pulucrcm yftos furca
los&cx aquapotos auxtharifertur.-
itcm& Ucn«»abtoi ? fi w mcmca-
t« 4
yGoogle
FRUNCISCI RVEl
mentum fepiuspotetur: Oculis dein
deprodefle^vlcerum caua explercei
catnces teniiare.denique &furculos
cx ymo potos vel ex aq ua(fi febris vr-
geat) fomnum conciliare Plini u s au-
tprefl.Nec defuntquiaffirmet illius
pollinem erofis dentibus infar&um,
«gros ^ientes radicituseruere,demii
&gmgiuasfirmare. Commentitium
omnmo puto quQdGoralli puluere
fruges euadantyberiores. Quanqua
. & Coralii puluerem inuenia amaras
aquasdulcesefEcere,
■ pe Cormolp^ C4p. XX.
/^lOrneoIus Gemma eit vulgaris
Delineatip V^minij colore, fublaguido tame, ■
ceu yidelicetin numanam carneper-
fpicuitasperfpfafit. Rheno frequen-
Probatio.tifiimaeft. Prpbaturqua? purifsima
mxta ac nitidifsima confiftit fubftan-
na ? colore carneo translucido. San-
vires. guinem propalam cohibet, liuentes
dentesfuopolline emendat omnem
ab
Digitizedby VjOOQlC
D2 GEMMIS. LIB: II ys
aVeis detergens fordem. Iracundum
animum placare creditur».
J)e Cyaneo Gr&cU)CaeruleoLatini$fwl~
gctribm autem La^uli i>ocato
lapide. Cap. XXI.
MAgnam profe&p autoribus pe
perit obfcuritatem,legentibus
yero perplexioriem , cperuieifeu cya-
nei nomiois diucrfafignificatio: alijs
fcilicetfubhacvocecperuleamhare-
nam cum cyanea Gemma cofunden-
tibusralijs autem folam eadem di&io
ne metallicam arenam comple&enti
*bus. Plinius nanq$ naturalis Hiftorias
lib.jj.capite vltimo ita infit; Coeruleu
arena eft 5 huius tria genera fuere anti- i€
quitiis;Aegyptium quodmaximejp- a
batur;Scythicum,hoc diluiturfacile, u
cumqjteriturin quatuar coloresmu «
tatur^candidioremynigtioremjCraf- "
fioreffljtcnuiorem vc. Pr#ferturhuic «
ctiamnum Cyprium.Accefsit his Pu- "
U 5
DigitizedbyGOOgk
FR*4NCtSCl Jtp-El
„ tcolanu &Hiipanienfe, arenaibi co-
#> fici 5SP ta * Diofcorides itcm h bro 5.
9» cap.9%fic habcc ad vcrbum: Ccerulei
w ongoexajrarijs raetallis eft.In Cypro
„ copiofus exarena litorali,fecundum
„ quofdam fub cauatos fpecus maris
,', inuenitur,quod & magis probatur.
Galcnus vero Simplicium pharmaco
rum libro nono,inter metalla Cccru-
leumreponit.DcindePaulus Aegine
ta de cccruleo, Diofcoridis fentcntia
pene ad vcrbum refcrt: quam ctiam
Piinius,eoquodiximuscapite,imJta
tuspalam oftenditnode Gcmma fcr
monem fc facere,fed de metalhco cqp
fkrad nilco;quod farrofa q uadam fu bftan* "
tia,non taraeniapidea,confiftere ad
oculu videreefl-vt vclhincincofefTo
efledcbeat,ijsloci$autaresillos Dio
fcoridem,Galenum,Paulumc$(dico)
«6 deCcerulcolapideCyaneauc Ge«
madilTeruifie, vcrum dcmetallico il-
loCceruleoquoadgenerofasimagi*
nespi&orcs vti cofucuerc, Galli azu-
ruia
DigilizedbyGOOgk
0W GEMMIS. ZIB. tl 99
rumvocant. SedenimPiiniusidcmil
leliV.ro 57.quem Gcmmisdicauit ita
habs^Reddetur & perfeCyan'osac-
comodato paulo antclafpidis nomi-
iss coiore cocrulep. OptimaScythi-
cs,dein Cypria , poftremb Aegyptia*
Adukeratur maxime tinc"rura,id9 ia
giona regis Aegypti afcribitfquipri-
ffius eam tinxit.Diuiditur autc hec irt -
inafesfoeminas^» Ineft ahquando &
. aureuspuluis>non qualisin Sapphiri
nis : Sapphirus enim & aureis pun&is
collucetjCceruleae & Sapphiri raro<$
cumpurpura.Optim« apud Medos»
nufquam tamcn pellucid*. Quibu»
verbis ftatim ab ipfo limine videtur
Pliniusvtru^ confunderc, Cceruleu
feiiicet metallicu Gemma coerulea,
Primu quide vcl hocmaximc, 9/ Scy-
thicae,Cypriae & Aegypti* ratione ha
bucnt > qucmadmodu ctia fuperiore
libro 55.dc arenofo Cyaneo fingulari
ter agcns Cyanei Aegyptij , Scythici
& Cyprij mcmimt. Hincreueranon
DigitizedbyGOOgk
1 '
I FRiANCISCI XVET
I SBe&ocremhosloeosvideoimpofu,
| Hledifncuitatem virisenamdo&ifsi-
| «»is,alijsvidelieetdevtn(9coniuse
Plinium intelligentibus, ahjs de folo
I arenofo cceruleo hos torquentibus
r fermones, autorem infimulantibus
i ^mnantibus9,tanquamhanc inter
Gemmas arenam male collocarit.ln-
• $erquosHermoIausilIeBarbarus>vir
alioqui peritifsimus ac de re medica
- &Pliniooptimemeritus(pacetanti
f viri, pro veritate tamen, dixenm)nc-
fcio qua ludici; adumbratione per-
cuIfus,non verctur Plinium negligcn
; si*caIumniari.Mihiver6(abfitom-
nis arrogantia)Plinianale£io re&ius
confultius^hocloco,ideftlibro57.
cap. 9 . caftigandayidetur, &in hunc
modum fuo autorireponenda. Red-
SS dcc « r & Per fe Cyanos nomine, acco
&oiib.37. modato paulo ante Iafpidi eolore c?
"**- ruIeo.ythisfcihcetverbis&Iafpidi.s
& Cyane^ Gemmx fubftantias con-
ijenire quidem,fed colore alrerum ab
: ^ai-
DigitizedbyGoOgk
25 £ GMMMIS. LIB. Tt 4®
altcro difcriminari declaret oftedac-*
que,vc&quis ex Iafpide Cyaneum k
piUum ementiri pdfle intelligat fi illi
colorcm caeruleumaddat. Cui&id
optimeadftipulatur quod mox fub-
nexuit; Adulteratur(inquit)maximc %
tinfiura. Quod demum hoclociPii-
niusnon decaeruleaharena diflerat*
inanifeftant hxc eius fubie&averba:
Incft aliquando &aureus puluis^cum
ijs qu^fequuncurqu^^fupra retuii
rous, Nam & ca non arrofailli hare-
na^led Cyanei ( vulgato nomine La-
iuli vocats ) Gemmae ita adamufsim
confentanea efle coftatj vt nemini da
bium(meo tara«udicio)effe debeat
Plimum hocloci de foiaCyaneageta
ma agere; neque etiam facile crcdea-
dum fuerit tam cclcbrcm autorem>
ac rcrum riaturalium tam indefeffum
acremac peritum indagatorem fcri-
ptoremq$, vulgaufsimahancgemam
Iatuifle.Nequectiamvclleuiterfufpi
candum puto quod agnits nufquam
i
yGoogle
fXjtNCISCI JtVST
fficminerit>quum prsfertim diligen-i
tifsimumfcfcnatur«mirabilium pcr
fcrutatorem, prasconcm , prom ulga*
torem<£fempcrcxhibuerit. Scd neq$
huic noftne opimoni rcfragatur gua;
•ckatis iocis Aegyptij^Scythicu Cy.
prijq$ Cocrulci memment*Quidnan*i
qucimpedtt vtramqfccoemleamare-;
nam dico ac Gemmam Cyancam , tri
busiam indigetaus locis orin ?Sede-
nimlibri 35*cap.vitimo Acgyptiu ma
ximc probari (cnbit,fcciido ioco Cy
pnu> nouifsimo vcro Scythicu repo- 1
nicquibusacccfsiffcadnotauit &Pu
tcolanum & Hifpanienfe. Vbi vero <
dcCyanca gema(qu2 ciCyanos pcr|
ie vocatur) hoc eft Iibri tf.cap^Scru ;
bit>omnibus Scythicam prsferri di*
cit.Dem Cypriam comcndat, nouifsi i
raam autem Aegyptiam ^ftimat. Ec- :
cc quam hic vkimam facit, illicpri~.i
mam efFerc: Vt & hinc non dc ijfdcm «
Pimium diuerlls his locis fcnbetem i
iauUigere debeas.Quinimo Sapphi-
rum i
DigitizedbyGoOgk
DE GSMMTS LIB* 21 &
rum hoc capite cum Cyaneo Iapillo
poftcacomplexus,itainfit: Cocrulc*
& Sapphiri rarb ( vbi etiam coniun-
&onemqu*fcmouendam puto)cu
purpura,&c. Hisego certe raooni-
bus co fum addudus , vt Plinium iUi«
locisnondcarcna CyaneaautGcm-
ma tantum,fed libro tngefimotcrtio
de arenofo Coeruleo.hbro autemm-
gefimofeptimo dcCyaneaGcraa ca-
piendum exiftimcm.Quis enim(ob-
fecro) tam incrti»aut in Plinium alio-
qui grauifsimumautorem tam infen-
fo ingcnio fuerit, vt ea qu* Cyaneat
Gemme.(eraendata licet lc&ione)PIi
mus propalam tribuit, arrofeilli a-
rcna quadrare inaudiat ; quam nc-
molapideafubftantiavclpuluercau-
rco gloriari rcdc quidem dixcnt?Po
tiiis itaque Lazuli vulgo riuncupa-
t« Gemmae confentire hxc profe-
&bvidebuntur:cum eafubftantiafit
lapidea.Iafpldi fcilicet germana,au-
rcumque pulucrcrn coram oftcntct.
^Google
FRUNCJSCI RVEI
Qua dere fubindc vehementer miri;
ri fubiit, hoclocoPIinij fenfum tot i
tamcjceleberrimosauthoresPlinia- i
n« le&ionis etiam itudiofifsimos ha- I
cT:enus(quodlegerimJitafughTe,vtv- !
trum<j confuderint,magno humans
conditionis detrimento:dum nerape i
apud orrines fere feplafiariosharena :
pro Gemmain medicandis corpdri- i
busquamineptifsime vfurpatur. Sed !
eo aempe hxc quorfurrif Nanqj vt melioris do- 1
dtrirtigratiaomnem demediotoUe >
remus implicationem,&aliquam Pli I
niano fenfui adferremus reftituere- i
Defcriptio mufuelucem. Eft itaqj Cyanos,Ca- :
ruleaue Gemma lapiiius fubftantia i
quidem Iafpidi haudabfimilis, col,o-
re Cajruleo. Probatur aureo puluere :
. cofpcrfa. Vnde & ftella tum lapidem :
; diciinuenio,qu6dflellis finiiliteriu-
miniexpofitusaureopuluerefciritil- i
let. Prsfcrtur qu2 Ca^ruleumfuirio- i
minispr*ftaritifsimum(quemnoftri i
Azurumvocat)coloremaffequiunv :
con- •
DigilizedbyGOOgk
t$9$mi& ^ridequ aque fubftantla&
concremento.Lapis eft fculpturas no
vfqueade¥ ^iitumax^Vidi ego cx eo
Garitharidem tarn aiflabfe tamtjjgrar
pMce conflacam, vt eminris veram iu
dicarem^p uliiere nimirum atireb tam
appofite** qriodin animante fuluom
natura feci&itnitante, vt eum lapiM
adid muneris procreatum quiuis fa-
^ m mentjs riori irrimeritd iudicaffet;
■■- £orro*qtiod ad vires attineh Ad- .^
tierfus melaricHolicos afle&us eius t ™J™*
polien totiesablutus, dum eius dilu*
tumperegrinumnullum pras fe ferat
{apbrerri , ef&caofiime ingerhliteris ,
& experientia corifirmatun' Meiari-
chblicum eriim liumorem pef infer-
riadeponitnonlbtu? verOjCpminfer
iiisiupertbr^jrio citratnagnum lab o-
^eai > cbiBmbaet.Nec defuritqui pae
mi collo geilatum no&ufnos arcc-
i&pauoresteftentur* 0culofum acie
^fidtat(juedemulcet # Coiioappen-
^sp^rtantesababotiii adferere^-
DigitizedbyCoOgle
p 1
Fnuttcisei mvsi
Bibctuf«yolunt4ucemappetcntepar |
tufemoucri.
T>€Chelidonio. Cap. JCJCII. ,
(Helidonius vel Chelidonia(vtro i
^/quecnim generc dicitur) lapil- :
lus eft paruus ,perfpicuus mimnie^ !
iuuencuIarumHirundinuventreexs ;
Ccncratio & a s.Menfe Augufio ,LunacrciTccntc;' i
mslocus. , *? • ■ ■■■■■-., ■■■ >
rcpenunturoptimi^magnacjex par« >
tcbini>aliquando antctn ;.£ngulyn <$- i
rum fcilicetventriculis aut iecafcu- ;
Hs.Dicuturnanq$(autorcFlinio)m&» i
tresexclufis pulhs hucdarclapiilum i
Natuw ad deuorandum Jnuenio & hic quoque ]
^ raa<i ^ m foIerti{simsnatur^non fupprimen- I
^ "** u * dummiraculumrnempequod illaru ';
pulli per coni un&a roftra in fefe rcc6 :
ditas hasgemmasprodant.Dicunte- i
tiam 6c has deberc crui priufqua pri-? i
migemus pullus terram contingaf* ;
Quanquamnehocquidemfuavani- ,
x>iffcrc$. * 2CC carcrc putcm* Hanc bifariam di-
-fcrimmari tradit Plinius: aut enim efl
ruff a, au t nigra, vcl po uus cx pullo u :
s ri -i
yGoogle
gneas,hirondinum ve! pauonum eo-
lore> minimc<£peliucet>fedafpe£tt
ingrata vifitur. funt & earum aiiqujc,
parte quidcn%vna nigricantes > altera
?er6 purpurafecntes>nigris intcrcur-
rentibus macuiis. Probatifsimas efle Probatie»
compcrio qu« fubftantia purifsima
acfimpiicifsima,&aureisguttis infi-
goiuntur. Porrb fingulauamctfi in- vire*.
iucundaefint &pufiU«magnis tame
Vututibus pr*dit« adftruuntur, vt &
deipfis re&e id occini pofsit:
Rejmatw exiouopr&cellens eorpore -pir*
tus.
Rufxam fiquide fub ala finiftra gefta-
tam lunaticos » boc eft , comitiales»
infanos, & languidos fanare perhU
bent*Prjeterca & facundjam, & apud
homtnes gratiam, promouere confir
roant.Nigcieantem verb fimiiitcr por
tatam tcftantur reges & principes co
ciliare , & ccepta nego cia pro ani-
mi fententia abfoiqere, omniumquc
gratiam inuitarc Exus vcro cx aqua
DigitizedbyGoOglC
I FR^iNCISCI R VZT
dilutiimjoculorumaciem reficeredii
cunt. Neq$ fuperftttione vacarepute
quodrufjam lnpanno Imeo mundo>,(
nigram autem in croceo tantum m-
uolutas fub prasftare poteilaubus nu i
gantur>cui& id acceditquc>dparen* <
tibus pr^fentibus erutis vires cffiuat i
Cotra Am Hiemagna.mihipfofeCto inccfsit ;
mxuxL aamirano ae vin cuiuidam de lirens <
alioqui bene meriti> non leui cfcitaa
tiaqui in fcholijs fuis in Marbodeum
vbiagit de Ghelidonia> autorem ciu ;
turus quoChelidoniam Gemma ocu ;
lis oftendereproficeret^PIiniumad-
duxitlibri8.cap.27.& libri25.capi> ;
<3c i2.quibu$inlocisnon deGemma, i
fed de eius nominis herba palam eft
Plinium differuifle, Siquidem, vcrem /
per capitaex ordinerecenfeamus, ira (
habetdi&i ia.capitis27.tituIus-;Qu* \
anknanua quas herbas oftendermf :
cerui>lacert2>&c. Demum in conte- 1
Xtu dcChelidoniaages itainfmChe-
*hdoniam vfuifaluberrimam hirundi i
neJi
DigitizedbyGOOgle
nes monftrauercvexatis pulloru ocu
lisiHamedentes. Deinde Ubro 25-vbi
coftacPiiniura de herbarurn vinbus
difeeptationemex profcfto inftitui£
fe,capLte ocfcauo uchabet; Anima?
lia quocg in juen ere h erbas , in primis
Cheiidoniam.-bacenim hirudmeso^
culis pullorum in nido reftituunt vU
fum, vc quidam volunt crutis etiam.
oculis, Captte deni<$ ciufdemiib.J2.
poiteaquam £cntaurium vtranquc,
maioremfcUicet & minorem osuios
itiuaretradidifjitafubnedipIamGhe
hdQniaiupradi^is Qmnibusmire jp-
defti£xjquibu$lftce meridiana darit
useffecoiat Rlmij locos,hos,ab.Am
ftelredamo n.oftro cttatoaJioa poffc
ad^heli^majm Gemmamtorqueri,
verumidcJtmilis nomexiclatuKe her?
bata^«mdeb«eintelligi.Qu« idco
aaaojcau:imMSnequ*^ eiusautQ-
rkate falfus.in fimilcm
crrorem impia-5 ; ^
« gac :- - ■;• -•'■•••
't« 3
. DigitizedbyGoOgk
De^Cctite. Cap. «X"__///.
Etits quatuorgencra refertPik
__ _v niusjvulgato tamen nominc fii
guh, Aquihe lapidesyocatur. Vidie-
Genera, go rinereo colore Aetiten, alteru aU
.fxQbado. bo»tcrtiumpullo. Sonitu dignofcun
tur il quatiantuntum enim in feCs co*
ccptumlapiilum manifefte prodtmt
PcUneatio Lapjs eflcortice duro 5 fcabro & minj
melcui.Suntquiaquilamin nldoma
rem &foemraamhaberc adftruut,nfli
gant^iliam _neei_ ouaparereridcQ-
queiblisijsqusee nidis eiusalitis eru
tafncrint vim medicam concedunt,
Nihil ignehiclapis depcrdcrc crcdit.
Yirtutcs. PormAetitcs grauidis ,quasob vteri
imbccillitatem foetfi jegrfc continet,
brachio finiftro aUigatur magnoea-
, rumvfui,partufientibusautem bra-
chio amoueri debet.-foeminibus itera
alligata citra dolore ( notatu dignu)
foetum dicitur cxtrahcwNccdefunt
qui hanc velint ftatim a partu auferri>
m vser_sfcqu__parturavitict. Miru
• • DigilizedbyGOOgle
1)2 G&MMIS* 119, H 4$
Ittbdfafe^ prodwrcferturf ^tfis m
panecoaditum«fferat.-neque caim
matt&m,vcie£iam cumea decoctum
caicquam,furcm deuorare poifc co-
firmant. Tritum & ceratoexceptum
comirialesibenueiuuarc comperio*
Mitto qu« de hoc lapidc praiftigioa
iUiactoto ccetbaberrantcs maginu*
^aturmcquccnimvxorurafurtadc-
pre&enderc, velfutura praaagirc hfic
eiira -incantameta poffe credidcrim*
Qubego qu?dcturisproditionepr$
notaui^efcrrcm^nonautorumt^a **%£*
totas&fidcsreclamarer. • gnafide
i: WieM^me. <ty. XXttm &*****
V^TAturajVcfaxisvoce hominiob-
|\|rloquentem*immo & Echo re-
fpnantemdediffc vidcripotcft.- ita &
Magncti fenfunvmattusquc tnbuiiib
quodammodo nonincptecxiitimc-
tur. Fcrri nanque indomita propc-
modum pugnacifsimaqj natura tra-
hetiillicxtcmplo cedit>vt<$ propius
acce&t ab co continetur & qaogam
;■. t« 4
DigitizedbyGoOgle
3m&mv$A& vocato inlndia pa&*l
r^abmmclaturjeillius rationgQi a<J-
fcraBtjqaitefdanlauEemSiicrites.a^
lij&Hercaleusnominac.Hic tametfi
G<ne& ialdapjdmum repertus fi& pafsim ta-
msn;apudHiipanos & in 3% quoa i
loas nafcitair.Qui vero > a ^Troadepl i
tmn^gui&aibus pumicihaud ahk :
xmli£cooatparet,fGemineus eft, & noa
wgueadeocfficacispotentix,ideoa :
reQ)mtur«iAethiopicis laus&prscJ
■ p^acommendatio,ijspr$fertim qui :
.. . ;>acoeruleumm3gisincIinant,qual<!i
-. max^iir^n^ethiopiaZimiri regione ',
mp^X^vm inuenio. Aethiopiri
as paientu e&quod Magnete quo <j :
ghum^it-Inmetallisferceisoritur; 1
l&ncQ ermani at<£ ftali aabent, fer- :
^egiiieiS tamenfeu puHo magis colp.
f 901 Eeftt^uod qua parte ccerulcum pro?
pin^ii&fe^ (
eftEa.SBenDio,genianns*proBati{sima :
Ma^nctem argenikde^ fitnilem^efle (
DigilizedbyGOOgk
Mft incautos farile faliaCyquem & ad
cuafefickfrca^ntimcm efic. seftat.
Porro omnHjus^KEfertar^» nbaxi- Probauo.
c^trahit } 6t^tii¥fl^srHia?m^eiifc- " ' '
rereprafehtat, Quod autcm ad vircs virtutes.
attiaetjEotus triobolorumpondere
«xfucco fo^cuirhydaa^teis aquam
detrahitifemiike^
iatisprasfenti cemedio: fiifc>tiemt» oc&
brum mcdicamcrids im^mt*ix;pzi£
terea,6ta(^piphoxas , .a<&[la^ver6crc
•mataisJiisQSttfanat^ Gca33Aa»atitiu
putbrqmxidc Magncte J^tiidam mu-
gantar^cmpc quodirafomaisigno-
lantMcemJn^apiti iuhditbs^adut-
teraan ^^i^o^turbat^idcie-vccojp»-
batnq$ vxijrcm ^;ni«ii»ti^amp})exus> _ . _
ctiam d6rmientem>ipKolciSetv ■'■ Vs-*"""
imimsb^permcccrc paiblica «ffe iu>
^cosquoidquidam .MagSECtetR furi-
ijusiuo fumoatqj nidore vfuieffcnar
ra&fcquafii<:ilicet adfuttalapisnatus
£tz Micfubkv^ehemcnicrmirari,ad-
mi ratiojiici aon ^gatadj^amfeiiius
- DigitizedbyGoOgk
iapidk tra&ricem virtutem » qua 0»
dcli cctfcrr umn-Qn folamguoci con»
; -..-.v^ tmgitcoramtr^Jcre>vcrumetiam&
restra^catcsjvndc&aliudquodcua
que c&ttgeoeum ferrum conueilerfl
fM?isiti vtviderim non ramplures a-
cmhmTmonc&{&Mp«nd<imtm^
qulfcilicet matuis fefe manifaus inui
-CemcoraprenendiCcnt;Quinim6n6
deiuut qui jfe&o pericuta afSrmare
audeltjfcmim aMagncreinlibrapo-
^toira^umniMl Magncti pondcrii
adijcere* ceu nempe ferri grauitasvi
lapidkabibrbeatur. Eorro trac^rice
4*anxvirttttem.abvr{a ccelcfti M^gne
* kta %emmmmmm d&coMc8&nt ) xg\i'
T ^ ,Cte mento9u6dacushoctanreaaIibcre
■m iokrifeus:norok)gi)s pendcns ad
-¥rfam faltem minorem fere nioueat,
■^lagnctis poteutijsacumfequacetra
jJient&as^r&vcrb vcrucj acum &la^
pilliinea virxutem,ceu fibi affinc con
geneamve^conuiiknte at^allicicn-
yGoogle
S) S GBM Mll. ZI& ItL^
t?>eadem4 vifito*ocapj>etente. > ■■■■---•
Quod fi ita e£,fecultas illa Magneti
cum abinitiQ pcrfufa efctura pcrpe*
tuaVrforadijs&influxuvegfitatur, j
Proinde fi quis eor um qus M lapilli j
huius trahentepoteftatediximus>ra ]
tionem*xpetat>non infcite refpon-
dcri pofsit virtutis eius taufamfefle
cumlapUUfpcdficam formam * tum
eiusgermanitatem cutn ferrinatura,
& corwm quidem vtriufq* cofenfum
cum Vxfe.illa caelcfti, cui & obnp^
jdor fit kpulos ipfo ferro, Quibns
& id adfiipuiati video » qubd folum
fcrru MagnfBlviribus p^tcre palaoi
confpidatur,eas(£Contumaciusrett
nere perpendaturrAd h*c s qubd (au-
torePlmio)vulncr3 afperiora fint fer
roMagnewcotac^o^oirbniiicJapi-
dicomrariainuenio Tbcamcdl Ge-? Thean*»
ma,omne afcfcrru refpueatc profii^ desiap***
gantc^. Efl & Plinio genus abquod
MagnetiSvVkri liquorcaliicicnSv ka-
|ii|o kc uiicumaiiio^ difcoisikeftao DiTcenQ^
,GoogIe
tmSri "obfcura;is fiquidem aliio illitust coir
uuitricem omnem facultate perdere
- fcrtutv Di fri det etiam eum Adamaa*
te,qui & iuxtapofitus illum trahere
non finit>quinimo couulfum iam fer-
rum admotus ilico reuellit» An au
tem vires ha? occulta? mirificajcj Ca-
codajmonum impofturis adfcnbi dc
beant:an potius indeauidius admira*
dus at<^ laudandus Oominus .omniu
creatorDeUs,acpercaqu«cinhocla*
pidefa&a funt } fempiteroa eius virtus
& diuinitas-magis cognofcenda,& in
inirabilibus fuisopenbus benedicea
da^tuum ert o 1 udicium Leclor»
QeH&maitte,, Cap. XXK
QiVando fuperiore capite.Hema
tttismeminimus,n6 ab re qu<e
.- <iam<&hjedeeoreccnfcrc operjcpre
- " : ct ®™ vidcxur.DuoitaqncH<cmatitis
gcneraPiinius facitrAIteru i Magne-
te cognom|natum,fanguineo exteri-
us coiore,tdeo9 tritus i& fanguine re
fert
DigilizedbyGOOgk
2>T GEMMTS. Z m fl. 6$
iert >ferrum tam en Magnetis m^)do
mimme trahic.Hunc pro veroMagnc
teanon paucis pharmacopolis dam-
nofo errore venundari vidimus- Alcc
rumautcm H^macitcn dicitidemPli
nius venis rubentibus diicernijhoc >■
cilaboptimo dcfciuifrciudicaririta
enim Plm.jum.mtelJigo.Hic fiquidem
Diofcoridiprobatifsimus e^.npqui
intcrmifl:ashabc{vcnasrubentes>(cciprobatio #
quipurocolore (vr eius verbts vtar)
ruger efhduruSjin fe #q ualis, & nulla
infe&us fbrdenulloq* zonaruexcur-
fu.Ica.qj duae nobis prag.cipaas hemati
tisfpccics relinquuntur; Altera extc-
riusrubens.inrcrius aucem nigricas ?
vtMagnetis colorequadantenus imi
tarivideacunaltera veroomni ex pac
tenigra. Quanquam necmefugiaca-
lia etiam a Bhnio numerari illius fafti
gia, verum duo hzc noftro inflituto
fuflecennt. Neqjemqi defingulisGc
mis.fed de felechfsums vulgatiisimiC-
qucdiirerendum fufcepioias. Porr.o
.DigitizedbyGoOgle
TS^tNCIS Cl R fEI
rirtutcs. quddad-vires attinct;oculi$ cruort
fuff ufis mir& prodeft > muliebre pro-
fluulura fiftir>&cum rmii punicifuc-
co i)s qui fanguinem reijciunt con*
Fert*\ r efic^ prsterea vtilis eft > & fer*
pentiumi&rbusJSx Ia&e oculdsll*-
chrymis vindicatirno <k ipfpsproci*
dentesingenita vi cohunct cohibit*
que* Caifadtoh^ & extenaatoris cft
facuitatis.
DeSucctno. Cap. XXVL
VAriiemultum dc Succini o.rta
autof ura iententi^ funt.Pr^ter-
mifsistamen de eius origiae&natu*
faopinionibus diuerfis/fed &de eo
GcncCs. ridiculis Poetarnm fabulis , in India
pliaiuslib at^GermaniaPiinius traditnafcide-
$7*L. 3.^ ftwntc tmedulla arboris e pinearum
mcduiu gcncre.-queraadraodura eCerafo.gu-
Srymauci m *>& ex Piceajrefina redditur*Erutn-
xcfka. pcrc nanqj huraoris abundantiajfuc-
* cofuraqjprimum cire^deinyeroveiri
gorc vel tepore autumni denfari at$
durari coafirmant , & intum efcenti-
bus
DigitizedbyGoOgle
\m tandem marinis arfUbus rapi, ac
iaJittora nonnunquam tran(portan
aduerfe indcq$ fuccino nomcn>qued
piniarborisfuccuiefie credatur^rgtt
mento quodattritum pineum rcfert
pdorcm>acccnium^ tcdsBmodoni-
dore fiagrct* At liquidum prfmoiliL
lare indicio quidcm funt quaedam in
tus tranfluccntia, Porro fuccinoru o^m^
tria elfcprscipua gcncra litcris pro-
ditcm cfl.Pamum , quodmelleo co*
lorc^n^iatur;lccundE> xjiiodPfaa
lcrnum vinum:tcrtium 5 quod candi*
dum referjt, quod& odore prsftan* probati©;
tifsimumcfl:* Pr^feruntquidamPIia-
krm m/ulu um fciiicct ac tranfluces
confimHi vndequaq^fubftantia & co
crcmcfito^ca tamcn lege vt ji6 ninatio
$rdore jlagret r fcd ieuemtantuignis
oftentet at>beiationem , non autem / 1
igncum fulgorem adfequatur. Apud
multos autcm album odoris iHecc-
fera commedat*Rudc quidem primit
&aufier«ialegicur > tandcvcr6 adips
yGoogle
EJUtNXISVI \RVMt
la&entis foikincoquioir, deindeexi
polrtinv Porro qu od ad fbccmivhu i
vircs.£ute$ ipefiat^nfaatibuspi^oamulewi
ligari^lyn^hationifaus^pdefle ., ac lo-
tij di£Eailtatibus,inuenio. Pr5Bterea
in polline exhibitum aibos.menfes, I
ftomachifiuxiones> ventu$q$ proflu* f
uia fiftere, crebro didicimus experi- 1
mento; Cor &cerebrum velodoris :
pneftantia propalam recreat.Ex mel- s
le tentur ad oculorum finiendas hii- 1
midkates. Attritum & calfa£um fc-
/ ftucas^quirquili^s&leuifsimaqu^ ;
_:. • alhcit&attrahit 5 pr^terOcimitame
furculos, quos autore Piutarcho , re-
ijcitrepeliit^jvnaetiamcumijsquf :
cuncj oieo perfufa fuerint. S&ccinu i
feplaiiariorum officinis charabe bar^ i
baraArabumvocedicitur.Hocgene :
Lyngurius te& Lyngurium vel (vt alijs piacet) :
Lyncurium continerijColoris^ fubfti i
im & proprietatum congenea germa
nitas , multis perfuafit ; forfitan enim i
f uerit fecundi generij > hoc '-cfti ?h4- i
lerni \
1 *
DigitizedbyGoOgk
HE-GtMMlL LIB, IZ fo
lerni ruborcm referejitis fpecies qu#
damardencior. Fabulofum ommno
^ffefufpicioeftvquod pIen%Gem-
taaru per^erutacoribus videturj Lyn-
turiurrt ex Lyncis animalitbus vrina
harenimoxa deie&u coMe£ii> Soiis
deinde arddre concreta ac duradi
confiiiere* ;
jfreji&itiarum a -yemGemmh iifferentidy
■* & dignojcendiratione. Cap.^CJCVJh
~ •■- , &-yhimumi
%JT&n medidcrerivfidei ac tnarefti
jLNtisparte^jemmis ademitdere-
publica ^efsime meritorum hominu
pertihax auaritia & luxus. Quando-
quidem iiide fa&utri eft> vt tam (ubti
lidrofofereomnis generisOems ad-
ultercnttir , a vt a fi&is veras dignofce- -
f e vix€t*akquis modusv Sunt quippe
qui ex veri§5ac vilioribus , alterius ge-
neris lapillos ementiuntt3r:vti iam v-
fus ^^ pererebuicmukacontum^cique
t*
DigitizedbyGoOgk
FRvJNCrsCI £VET
tgxxt Sapphiro Adamatem fingere, dc :
tancaarteimitarijytmultis hicfucus I
nonrardimpofturamfaciat;vocat4 i
albamSapphirum.Quibuslongeper:
2iiciofioresfunt i qui nkro^vitro^aca* :
lijsvilifsimis materij$ s adieSo colo* i
rismendacipjpptimas ita <emqlan^ 3
vtfuanequitianatur^opus^fagacjfsi i
rnamq* <& inuinabilemarte, tantum !
aonalfcqiiantur,, qui vtmam arepu- :
blicaamandarentunfuis nanq$ id ge- ;
nus fallacijs tam huic quam autori- '
busqui fo]ertiiludio&*diligentiade
verarum Gemmarum na.tura & viri*
bus dociifsime di{rerucrunt y ita qui* 1
dem imponunc * vt dum qui emcnti*
ta^decepti.pfo Germanis^ cmcrunti
cafque jjsnon efle pneditas faculta- 1
tibus deprehendunr 5 quibusphilofo
phi naturales donatas ciTc confirma-
runt,<& Gemmas & de iptis definien* :
tcs autoresvel vilitatisvcl mendacij 1
at<5temeritatisdamnentyveletiaplc 1
runqj male aadiant qui certifsimas
ab- I
yGoogle
abfolatifsimascj commcndant. Vc
itaqjimpoftorum vitari queantfcelc
fhfsimifuci^paucisGcmmarumpro-
bandarum rationcm pcrfcqui hbet, G<? «jma«
vdi pnmum tc monuenmus & has ncfcerc.
iQultoajuo fenefcerc , proindeque & £°p pro-
gratiam & viresfenfim mulus feculis misopp^
deponere* Pellucentesigiturlapil- £l *n^
lifereno acmatutino cado; ommno
autemin 'horam quartam proban dc
bcnt*Renaac^ compertum cftijs ho-
ris acaeris conftitutioncpenitius 16-
.geintrofpicipofie quicquid vicij ha-
beaLPorrb&pondercinternofci co?ond«&
periOi.quanq &bicdiuerfas mukum
authorumeuc fcntentias animaduer
tam.nonnullis enim placet geoerofas
grauiores efTe ; alijs contra fentienti—
.bas, easfcihcet leuifsimas minimi<%
ponderis cfie^quod & fado periculo
deprehedunecid citrarationeiuerir.
vel hoc prefertim notnine Qubdfi&i- Genero&
tias cum ab lgnobihori adeoc^ & mi- pcad«i».
nus efficaci agent^tu cxlonge obfcu
DigitizedbyGOOgle
FR^NCTSCl RVE2
riori acmagisterreftri fubflantia fie- 1
ripalam fit, quibus etiam Piinius ad- 1
ftipulaturlib.37.cap.vlt. Experimen- <
ta(inquit)plunbusmodis conflanr. ;
Primumpondere grauiorcs fentiunt, 1
Pofthsccorporecfi&icijs puftuhcia :
profundo apparenr , fcabritia in cute 1
&capiIlamento,fulgoris inconfhn- ;
tia^&c. Quibuscoram oftenderevi-
det 3 qudd afal/is inteliigat veraspori
derefuperari.Cui&idmfFragatur,(£ .
Margaritaspraifcrt } queminusgraucs .
funt.Examinanturdeniqj&corpore: 1
Ementitisquippebullzin profundfo
^^^comparent^quas&fcabracute &ca
dunt° ten pUIanicncis> ftaminum tenuifsimOru :
Fuigorisin infiar intercurfantibus 3 cofpicias:ful :
nm * goreiteminconftanteat^iniUcudo, :
nrtorevidelicetpriufquam aciem co
plectaturelanguido. Certifsimaru fi-
quidem fplendor colorve nonirtfa- I
cietantum(vtinadulterinis)fed & £ :
omnecorpus.quibufuisetiamforma :
&6tugratifsimasiucundifsimaJ9 vi- \
iun- .
DigitizedbyGOOgk
DE GEMMIS LIS. II. ?z
funtur,ceu fcilicet ad fui dccoris fpe-
4ftaculum blanda quadam oculos alli
ci^nt pomitatc.quo nanc^ diutius in-
fpiciuntur,hoc magis dele&at, acgra
ti#non inefficaci illicio obtutus ex-
plcntXaudatcC item limam non capi- Argumen-
UR^vtyclhocfolovcrasafalfisdifpc^^
fcere niangonum magna pars norit.
Sunt tamen qui Smaragdum & Topa
fcium excipiant,D?indc&ignibus jp- Hxperime
pinquse non fpuri^ > ill^efe euadunt: tu a l£nc
excepto tamcn Chryfole&ro ignium
rapacifsimp. Ad hsecduriores maxi-
me commendantur > nimirum quod
lapidi propria fit duritics.Quod aute Laudatom
ad optlmarum dcle<9:um pcrtincLs- ekai °*
qualibuscauas vel extuberltes poft-
ponunt.Oblongasquadratis pnetu~
Iitantiquitas:verumnuncanteponut
quadratas>vt quibus angulofisjnini-
maolim fuerit autontas, nunc verfa
vice clarior fit gratia Jllas fcquuntur
qus lenticuke fbrma 3 deinde qu# tri-
angul^Omniu vcrb nouifsim^ aefti-
tx 5
DigitizedbyGoOgle
TRjtNClSCl ' RVMJ
manturrotunde>quamuisforfitano.i
mnibus pneferri deberent fi figunera ;
tionemfpe£es.
Epilosur. Noftrisvero his lucubratiunculis
ad vmbiiicum tandem perductis,po-
ftrembte quo^beneuoleleclor^d- i
monere vifum eft, nii tibi mirara cffc
dcbere, quod Gemmas quandoque i
. mafculino,aiiquando autera fcemini i
Ko genere fcripferira ,nimirum cunj :
Vtroqjgenere acpromifcueiilas col- 1
locan apud ciafsicos autores crebra
lcgercfitvCuiusquidemrcivelvnicus ;
mjhi teftis &autor eft idoneus Gaie*
«usilleMedicorumabHippo- i
cratcabunde princeps,li-
bro ^.fimpliciu phar-
macorum.
T INI S,
dbyGoogle
|P L E C t O RIM.
HOrumlibrorum author Rueus,
prasmifcrat benelongam Purga
tKHVem fi ue Apologiam , qua Anony
micuiufdam cenfuris m hos libros re
fpandet,& in hoc plurimus eft *Eigu ,
ns eertis lapidum feu Gemmaru cer -
to teporciafculptis,pecutiares quaf-
dam vircs c<3eieftes influcre.Eam nos
propter proiixitatem fimul , &qub&
fynceriori reiigioni non cofentanea,
fedMagica potius videretur» amifi-
mus,Excerpfimus tamen pauca qu£-
dam,qua; necfupecuacanea necindU
gna cognitu videban tur>Theologo*
rum praefertim quor undam; tcftimo»
nia:qu2 hic fubiecimus.
. Quje de auro Lconiseffigie cofcul
pto narraueram,Genfor mcus(ittpri-
ma*ditionc)obiiterauit: tamctfi cgo
me narratorem prsbueram folufcn-
tenti* quorundamphilofbphoru n .°-
vqtgariUjiie vkibUuro leonis effigi*
^Google
\4I> LECTOREM
ritc infigmto a coelo transfufiV coru
yero opiriibnem probaueram tnink
me. Ec multisinterpofitis;Bonauen-
ture verba recitakex iibro ^Diftm^
M 12. Qu*J.%. Arr.vit. Dicunt philofo-
„ phi, qaodcorpus cceleitemedJante
„ luo lumine influit vfcj ati profundti
,, tcrr*,vbiraineraliacorporageneraii
, habent.-& quantumadbocverumdi
cunt. .... Ejjoc teftimonio Rueus putat
infcrripolTe^eliarum radios fimiii-
terinmetaliolapiUostt varijs figuris
confculpta ,cum allatis fecum pote-
ftatibus^poflc transfundi : quas vires
diuinitus(inquit) aprima conftituth
Qne.totamipeciem confequentes,il-
lisiniitaseiTecoelicis corporibus vul-
tibus^idemBonaueturadicitlibro
eodcm,diftin<aionc 14, qu^ftione 2.
ad.fiaem*SicE.ueus, Sedi. ccelo <%
a&ni <vim corporibusinferiorib.u$ ia
fiuere tum rebus alijs omnibus^tum
iu b tcrrancis q uoc^ nonopus erat eu:
multis probare^cumid Bcmofortaf,
: ~ -■'' ' fis
DigitizedbyGOOgk
fisneget>veluti ijatura^confentaneu.
lafiguraswjrQcertas,. abhomine fa-
#as > coeleft eqa vim aliam at<$ aliam,
prout figur* difTerunt ., & alijs atqj a-
lijstemporibusjin^ conuenientema
teriafculp tariiint, infiuere > hommes
pij & Chnftiani vix conceiTcrint,
Et moXfSingulis ftelli^(ingtRue-
us) fua: infunt facultates totam fpe-
cictnconfequentes: (quas elfentiales
ac fpecificas nominaueris) per quas
proprijS:fanguBturmu.niiSrCui & id
eiufdcm 8 onaue tur« :#iftn#.4* Art.
vlt,qu«ft.2.in hunc modum dicentis
ad^iptpt|tBC Ratio vero qua diuerfa
impriwu®t(fubaudiluminaria coeli-
ca)no-jie^ytputant aliqui, propter
diuerfitatem qualitatum:fed cx parte
dieerfitatis virtutum.Quia «nim con
cBtDrmundicorporacceiefiia incor-
ruptihapofuit ad regulandum & re-
gendum corruptihilia>.qua; funt di-
iierfa &multiformia> dedit cis virtu-
tesconfequentes fuasipecics>jfe,cun-
DigitizedbyGoOgk
dum quas diuerfa luminaria afpeclfi
habent ad diucrfa elementa, & ad di-
ucrfa corpora mineraHarha&enus Bo
naucntura. Sed hoc ctiam concciTo
non fequitur, ad figuras & res artifi.
ciofas quoc^ {tellis lta fuum effe refpc
c^um.vtad naturalcs. Minimeetia
firmumeftad hocquod intenditpro
bandum^argumetiim a fpeeub: vni-.
cum (inquir) necrarum aut incopcr-
tum exemplum his anne&cre confi-
h) efUpecuIum fcilicet roturidu , Ic«
ue,cauum aitidifsimum^ (folis orbc
vel hacratione referens) quodob ta-
lemfiguram & coacinnam pra^para-
tione,arte tamcn hominis folkckata
Phccbi in fe radios tam amplitcr e£E-
caeiterq* comprehenderc palam eft,
vt nom tantum abunde incaleat, vcru
fuam vfqucadco in propinquum cor
J>us caHdkatem transfundatvtid ctil
adurerequeat.
Etmox.-Philofophoru illorufente
ti*Tkomas Aquinas doclor &n&u$
VOCSr
DigilizedbyGOOgk
l4J> ZEGfOREM. 79
vocatus, iib.de fat<£fuffragari tidet;,
vbi diat,veftes,ardificia & cpfcunqj
arcis opera certamafyderibusfufcipe
re vim qualitatem ve. Quamuis non
eaaiiilis admiferimefficaciam v quara
legere eftnon paucos fuperftitidfos
impollores(magisid eft ver#philo-
fophiae nomine indignifsimos Sophi
fb$)eis tribuere;Sedillas ex arte figu-
racas rem cum eodemThoma lib.co
tra Gentiles non negarinuijs perfun-
dipofle facultatibus, quas euides efi
ccelum.herbis rebusx^ ali)s<5 infun-
dere. Atapudnosnon tanta eftA-
quinatis authoTitaSjVttantuin tribua
rDUsimaginibuSjVtveluti idololatria
quanda magica ineis committamus.
Etrurfus;Sinan9(inquit) vel A-
quinateautore^per efiriguratione^vis
qusdam coelica fimilis ci qu# a ccelo
herbisimpartiturhauriripoteft^mul-
tas autem herbas calculo tu prseuer^
tendo tja deturbado acfanado effica-
cgj cfle apud omncs rcc^ptu cft aacdi
DigitizedbyGoOgk
co$ y adde & loijgo vfu firmatum exv
ploratumcj, ndnne fequitur aurunv
Jconis figura rite infignitu,arteq$ con
fiatum^contra calculum remedio ef,
fepofTe.ProindePetrus ille Aponen,
fis conciliator di&us, adftruit medi-
cu morbos figuris pellere poffe. De-
niqueAIbertusille multa eruditione
magni nomen meritus, Theologis
philofophiscj profcflbr fpe&atifsi-
fimusin libro que Speculum vocat,
vbi a licitis lilicita fe difcreturum poi
licetur, adfirmat, figurationes ab a,
ftroru peritis conftruclas^cslica vir-
tute cfficaces fieri,quinimofiguras,
diaiones,literas,im3ginibusinfculpi
permittit,ad hoc duntaxat, vtaithe-
rea qusdara in eis hauriatur: tametfi
profuoofficio abufum damnet: ma-
gis autem orationes,fuffitus,carmina
&id genus fuper/litiofasac vanifsi-
mas impofturas quibus non pauci eo
rum q ui fe magorum nomine, maxi-
ma. virorum fapientium Uluftrium no
aai-
,GoogIe
J£D LECTORBM. 76
iiis ia&urayvenditat, d#monibus pra
uisfiguris adhibendis vti confueuc-
re. H#cRueus. Nos interAqui-
natiSj Aponenfts & Aiberti authori-
tatem non magnuffi difcrimcn faci-
mus:& ad facrarum literarum tefti-
monia,piorumc£ hominum iudicia
prouocamus*
Poft hsc.-His (inqtut)impofituro
ccronidem fubijt his quoq$ anne&s-
re $ Phiioftratum referre, Hyafcha pti-
mum inter Indorum fapientes, feptc
conftruxiiTe annulos>feptem plane-
tarumnominibus infignitos &fcul-
ptos: eofdemqj Apollonio Tyaneo
dedifre^fingulis fcilicct proprijs 'fta-
tisq$diebus(prodieru&pereos do-
minantium planetarum difcrimine)
partiendos deferendosq*. deinde <Sc
affirmafTe ipfum Hyarcham Apollo-
nio,auum fuum phiiofophum>ccntu
atQjtriginta annos fimili fretum coe-
lefti beneficio vixiire.Indeqj Apollo-
niuijs annulis magnavtilitatevfum*
DigitizedbyGoOgk
^D ZECTORSM
, centefimo ctiamnumanno/iuuencRi i
retuiilTe* Nos Apoilonium Tyaneu i
hominem magumfuifTe,&hisinre~ '
bus authoritate eius cotra piu Ecclc-
£ae cofenfum yti,nefas exiftimamus. i
Deinde HermetemTnfmegiftura
quoq$ fu*e fen tentie a u th orem facere
.videtur. Ad quodreipondeo;ini)S i
qus extantTnfqaegiflijGrscis, nihil :
talereperirirreferri autem adallum au ;
thorefpqria qiueda & 4>&<&7tty?K$&* \
Etinferius:Quidergo(inquu)cun :
&a qu£ humana ratio non compledi !
tur,aptfacraeioquia non confirmat, i
dasmonum impoiturisdicanda rcle- <
gantur, vt ne ipfi quidem perfpicus i
coram experieati^ credendum ille .
(meus Cefor) au deat affirmarerNon- :
neP^oni^radiX fingulari proprieta- ;
te comitiaies arcet accefsiones?hu- .
ius tamen facultatis ne fapietifsimus ;
quidem philofophus(puto)ratione i
reddideritex^ctam.An proptereavi-
tio danciufucrit medicajilli affedui 'i
/ fanan-
yGoogle
*AD LECTORSM 77
fkandp»P#oniavti? Exduobushrg
argumentis^prius diiuitur* fi rcprobc
mus omnia qu£ vellacris htcris pro-
hibentur apcrtejVcl qu# optimi &&
pientifeimi fiuc pijfsimi piurimi rc-
probarint>vt omne inamuletis r ima-
ginibus &huiufmodi rebuscuriofis
fuper&tionem , ne dicam , impietate
&&<AtoA(tT&ct£ fpccienhP^onia fiiu~
uat.naturali quadam vijaut fi libctc-
tiam coelelti , iuucrit; fed hoc
nihil^tdimagincs ccrtag
&cunofas.
yGoogle
CLARISSIMO AC ERVJ
PITISSIMO V.IRO FRaNCK
fco Rueo Medico,Infulis artem Apollirieain pro*
fitcnt^fraterPafchafiusSalduinusca-.
nonicus Phalempinenfis
S* P. £>*
Hac Epiftolafuper Vu duobmlluei lihrk
iuiicium contineturprimum : deinie de He-
braick Gemmarum nominibus^ deque ea^
rum admiratione >yfu> ahufu^ <& -yiribm
iraclaturi
PErIe£o libello quem de viribus;
acnaturaGemmarum nuper ela"
borafti,nonpotui tibinon gratulari,!
optimeFrancifce^hocat^ argumen-i
tigenus effe tra&atutn ac illuilratu: ;
tum quod tuam profefsionem no de-
deceret eiufniodi ftudiorum inquifi-
tio y tum quod nos quibus potifsimu
facris oper nauare opus ei\permole- :
#a animi anxietudme atqj labore ie-
uaueris-Ea enim nonihil ad facra per- :
tinerenullus>reor 5 znnciasibit,quuai
tamfedulo acferio illis interferatur, :
ac or- 1
DigitizedbyGoOgk
tttSTOLjt. 7%
t cordinedifponantur. Atqui peniti*
usifta exquirere, quia per variapro-
phanorum fcripta diiperguntur , atq*
eamente ab eis cxplanantur vtad te-
porale comffiodumproficiat, pero-
ciurn nobis non conceditur. Sed Sc
pontificijs decretis plus nimio eiftle
incumberevetamur 5 cogimur quoq*
prafcriptis diuinis facras euoluere li
teras^ScrutaminifcripturaSiinquit i-
pfe facrofan&orum oraculorum co-
ditor, quiavos putatis inipfisvkani
eternam habere>&c Quod vero Io-
anriis Amm^^®" locum tibi potif-
fimum delegerisiibiqj traditum ordi
nem tehueris>ac deinceps csteraruni
Geaimarum qu#celebrioreshaben-
tur 5 nonomiferis elucidationem, ma-
xime probo. Cerafsimum enim ae
foiidifsimum locum quiin diuinisli-
teris habetur , & qui t uo congrueret
inftitutofekgifti 3 vtpotccuiusinter^
pres& autoridem ellet de quo ambi
gcrc nepharium fit.IIla autemn<£me~
DigitizedbyGoOgk
¥sASCHj£SIl B<ALD.
clatio qu$ inExodilibro digcrkumi
pite 284ncertiorobvariammtcrprc-;
tum tranflatione,& diucr&s fcripto*:
rum opiniones habctur. SivoccsHci
no^na kraic^pcrindc compcrta eflent at^;
Gemmaia Graoe nullafuiflet eligcndiratioj ni-j
fiforte quiaha» ad facerdotalium or-
nametorum fplendorem , ills autem i
ad duitatis diuin# cultum & ornatu i
pertinet.Nunc quiaHebraicus fermo
pauciisimisfuitagnitus quiexterna-
rumiinguarumhabuereperitiam,tu
ob vetuftaterri > tum ob (olitaria He~ :
btsorum vitam qui ab alijs gentibug I
fegregati, earum commercijs rarius :
vterentur. Gra?cus autem tam nobis \
familiaris vtin quotidianu vfum no* i
firum tranfierit, meritb quod fic vfi- '
tatumhabetur,pr«altero tibi in cx- 1
planationismateriafumpfiAHne am- 1
biguis fundametisia&istotumquod i
fupcrftrucrcturivacillaret- Hcbm fi-
quidem, maximehuius£tatis>ranta -
caliginein horumnptitia oecutiunt, i
vt
DigitizedbyGoOgk
r ■■XPISTOLuL 79
n plufquam talpas cxoculatos crede
rctasfit:niGfort£ quorundam lapi!*
lorumHcbraicavox m extcmam liai
guam dcriuata antiqu* veritatis vefti
giactiamcateris nationibus relique*
rk,ac indc aprimis auisad nos vtc$
permanarit illoru incolu mis n o men-
clatura. Quprum praeter Sapphirum Sapptirm*
quiipfisvniuoccquocjdicitur, &Ia
fpidem iafpeh nominatum , nullum Ia ?1 *'
crediderim hac rationecognitu.tam-
etfi etiam inlafpide aliud interpretes
nonnulli fentiant } eundem in Beryllu
vertentcs.csteroruro nominaad lin-
guamnoftram tranflata variant, alijs
aliafufpicantibus.Vnde nonfatis co
pcrtum habeturan idera diuus Ioan-
nesfacris iliis gemmis antiquitus per
Mofcn proditis alludere vclconueni
re volueritjquandoquidem in nomi-
num defcriptione cum interpretibus
antiquis non plurimum diiTentit,hoe
eft tantUtnin carbuncuio,achate, Li-
gurio & Onychino,quaru viceChal*
DigitizedbyGoOgk
" ' PutS CHj£Sll B\AL D.
cedonium fiue Carchedonium, Sari ; :
donychen,Hyacinthum & Chryfo-i
prafum confcicuic, vt non facis iiqui- ]
dum fit de interpretum fide, quu iatn i
omnis illorum verfio in dubiu a non- :
nullisvocatafic. Arbicror tameniliu i
noneofdemlapiilos adijcere voluifi i
fe } quumonycnis 3 quiapud Mofenia :
ter duodecim Gemmas memoratur
nuliam mentionem fecent,quem ple \
riq$ omnes eo nomine ab Hebraica
vocefcoham tralatum vocitanc.-nifi :
forteSardonychem idemloanneSjp ;
iilo ftacueric, quod Iofephus facerc i
videtur.Cuius onychmi iapilli in cuo
opufculo vixrecordatus es, quum.ta i
men prx csceris in veceri inftrumen- :
toeiusmenciofrequecius repecatur. i
Arbitrorid confuko ribi acciduTe,^
maIigniorisfitnatur«,necinter cele- I
£>riores Gemmas fupputetur,ncque i
tanc« fic dignicacis & vfus, vc curs ci- 1
bifueric ilium enucleatius exphcare. ■
Quod idem in Lyncurio , <juem no- <
ftra- ,
DigitizedbyGOOgk
£P7 STOLiA^ . 80
ftrates tbeologi aut phyfiologi LigUr
riura appellitant efficere vifus cs , ni(j Probad«
quod fuccini naturam demonftrans
cius aliquantulum memineris. Porro
csterorum quifacris libris continen,
tur,quostamenApocaIypfis nonha
bet,gaudeo te non fuifle oblitu,qua-
tenusnonminuseretheologicafue-
rit, hos npfcere quam illos.Carbun-
culum & Achaten Exodus liber cap.
aR.at^ET.echifilnpbisexhibcnt, ada
mas quoqjabeodem Ezeehiele cap,
^ & a Zacharia vfurpakquamuis hoc
potius ktcrprettljimo quam.vcriu
m ribuerim^Ncqus enim Hebraicus
ffirmo ibi permirat Qemmam omaiji
Mbil^ima,m mtelhgw quum duriti-
cs indi.dem taotumjion pr« %nis c- virmtes.
.tmnentiapetatur,vt etiamfite fihceil
lic memorato. Intellexerim itaq* pro
illp aliquo.d faxi genus: quod etiam-
jiurn Qr$cusinterpres..oftendit,inpe. ,„
c tram eam vocemvertendo. Sunrqui
inExodo ac Ez.cc)ueic loco iajpicus
«.:•., * ■ ■ tA j ' •
DigitizedbyGoOgk
adamantem collocent , tanta cft Hei 1
braroru ocuiis ofFufa caligo.Nccnon :
funtalij quipro vkrcquodlob cap. :
28.abinterprete pofitumefhvocem :
Hebraicam Zecuchh in adamantem :
yertcndam autument. Idipfum pcne <
inomnibusGemmis reliquis vfuue-
iiitHebrais, vt fubindenouam vcla- :
liam pro alia excogkent: fic funt csci
errorum magiftri ., quibus illse dir« a
■ . facroPfakeprofufatiraputantur. Ob i
fcurentur,inquit, oculieorum nevi- :
deant.Eftquocjcodemcap. Iob vo- i
rabuIUjquodineorailiii trahiit qutt :
nufquam in facris-habeatur.-id autem '
eft pro quo , excelfa , traduxit intcr- :
pres LatmuSjminus eorifiderate voce :
Hebraicara pro alterafumens. Inueni
musquo^aiteravoce,ineminentia, i
in eodem capite verfam, quam etiam ,
volunt efie cuiufda Gemma: fymbo- :
aab;,. lum,Gabis ea di&io fcnbit. Hxc au :
tcn ? dixcrim vt tuu confilm approbe,
- qui diui Ioannis Gemis explanandis, :
^Google
reliquas etiam vfu & dignitatc celc-
briores non omittcndas eenfucris, in
queis eas qua: fparfim in diumis fite-
risiegunt.tametficlarumnonfitquae
fint > vcrifimilcfueritc0tineri.Nonab ^
nucrim tamcn illud primu feculum,
quo facrecodita: funt fcriptura:, hoe
eft Mofis ajtatc, non vfqucadeo fuifla
cdoclru vt omnium Gemmaru pcrno
ucrit naturas & vircs , quum inficiari
a6 queamus ilktd tunc primuomne
fuditatem cxuiuc, & perfpicuu fit,ah
ictatc Plinij non parum iramutatam
efie carum Gemmaru aeftimationcm, Geiunaru
&quibufdam non parum precij ac-P teciuaj *
c-cfsilTe, quum co tcmpore primum,
vclfecundu dignitatis locuobtincrct
vniones,nuc aut vix quartu fortiant,
H-s, id eft feftertiu centies vnaClco*
patra; Aegypti reginas Margarita;qu$
fummanaminuseftimatut duccntis
& triginta quatuor milibus^rcccntis
quoc^ & lcptuaginta quinqj ducatis*
Botuerutitaqs eorudiicculoAdama^
tA 4
DigitizedbyGoOgk
tesjk nonnulli alij lapilli prim* nfic .
lndicatune fuuTe ignoti ; & qui maxi- 1
mftuncclignitatisfuere.tcmporisae '
cefsione,nobilioribus cedere ccepe, i
g^-S rqnt, fepquQmeproiraxittuusde !
10t 9mm & kp* operofas.Iabor;
^ernis-quis tandem Epi$^finise- i
nt,fi cuncla examulTatim pergam edj i
cerequ^foecundumhoctuum areu •
mentuparere pofsit, fi mytticas a fin- i
gu,is Gernmis %n^cationes eruere :
prem^Cduodccimrfundamentahis :
^P^HSornata.portasaiingulisMar !
: — i g^tJS.extruc^as^heoiogorummo-
^- ..re.admorurofabricam ^facramen- i
tornm expreisionem traher? velim. :
S^ueni fi^ccontemplatio, atqj ta de-
cor^l^itaculi adumbratio , ad vir» !
putiooffplendorem non pertrahat*
quisprauos moresad reclitudinis Ii-
neamhu] us ciuitatis tam fpeciofa: de i
fidenononcorrigatrquis tamobefa:
mentis & hebetis ingenij, qui non ex
Wsperpendat,quantamundiciepr?- :
* "■ poi- i
yGoogle
/ £ PlSTOLiA. te
pollered^cant ciuitatem tantis or^
satam miraculis ingredi cupientes*
quumnihil coinquinatum > vt palam
^iwsjpf<flpanne$ afTeritjin illam re-
cimendum fit« Iara paulifper no pi CStra iu-
gffeS^miiattendere m eos qui ho- mi$ „&&
Igg^^illprum geftaminibus gaudct dis.
^^l^vel yt fe ad exercitia fpiritalia
iijiepromoueant^quodin illis mirifi
cisyeftibus quas facerdoti magno ap
pafatasle^mus,fa<9:u credimus: vel
n corum fulgoribus fefe venditent a-
pudjsilgusigriobile gipriolam qui-
piamexhis eaptantes 5 <& quiddam di
uinum fibi arrogantes > quod Tyrio
regi impiiigit prophetaBiechieI 3 que
inmcdio ignitorura lapidumambu-
lafle fuggilJat:<lequopaulo ante di-
xcrat>E6 quod eleuatum cor tuum
quafi cor Dei. Et pbft,Omnis lapis
preciofus operimentum tiium* Eiuf-
modi homines quis non fatcatur de-
gcneris efle animL qui propri js orna-
tibu§priuatLhoceftvirt:utibus dcnu
tA 5
DigitizedbyGOOgk
datUexoticos&externos cultus afci
fcunt.tiarasjdigitaliajcingulos, &^d
non,frequetifsimis lapillis infaf cifit?
perindeac fi in illos vertetidi clleml
animinatiuaornamenta faftidien^
Kishominibus fi velmentis mieiiEg
effet,cura diuerfa,eaaimlra ; ^feoifi
nefadicium &commentitium iftJ^
natur>in primis appetcretur , qq#io-
neflosmoresiilisipfislapillisdefigna
tosinduere (atagerent.Excellens qui
Admiratio fc m natur ^ DUS& HO exigUUm mU
fus,&gdb raculumeit Gemmaru naturad: vis,
$*o iiau fifpcdeturmaterieeteiiDperamentum
& quaedam lucis cuclementaricrafsi
tie copulatio > & eo prxcclletius quo
durabilius:& tam cffc mirabilc, vt ipfa
* naturam fuam totam vim in earu opi
ficium*collegifle ac eflfudiffe videal
Quamobre hasgeftaturis^ quia fum-
mopercintuentium oculosaliiciunt>
expedit,vt in cuiufdam infignioris o-
peris fymbolum aut fignum adfuma-
cur>quo mens haud in paueis ijatura:
% gradi-
DigitizedbyGoOgle.
2PISTOL<A #
gradibus iilas anteceliens vcgetior,
& ad fuar operationis promptitudi-
ncmaceommodatiorreddatur: &ad
jeternam beatitatem, ad quarn beni-*
gnus conditor illara deftinauit>com-
pendiofius pcrucniat. Hoc praecipu-
um horum lapillorum munus credi-
derim,quodfi defuerit , indignum
prorfus ceifitudini humanx geftame
poterit iudicari, ne vndc corpus qcK
corrumpiturornatumaucupatur>m.-
de maius difpendium animus ccelc-
ftibus natus mcurrat, & ne nimib la-
piliorum fulgetris addi&usjapideus
etiam ipfcammuseuadat,ac proin-
dea fua conditione decidat : necab
ijs honoris fubfidium quarat , qui-
bus ipfe opinioncm honoris elargi-
tur. Hac ratione agnofcant reges &
pontifices>& quicunquehorum ge-
iliunt adiacenti luce gloriofiores ap-
parere,eorunde vires,iiiasq} ad animi
vegetatione transferant>vt in Sapphi-
ro fitcaHitas&cceie^ium amor,iu
DigilizedbyGOOgk
Carbunculo ardens charitasjn Ada*
mantc iuftiti« conftantiaj in Smara r
gdo facilis h umanitas > & in c^teris fi t
milealiquidquod mentivirtutemtri
buat:ne quiddam fimiaticum referat,
hoc eft>ne ficut fimiain purpura faftu
quendaoftentcnt &fendendos pr«
2« «« beant, Nolim tamen falubres Gem r
marum vires attenuare, corponbus
humanis oppido quam profuturas,
fi commodeillis applicentur. Q^uas
vires & proprietates vt reliquarum re
rum,corporihumano conducibiles,
fuerit phyficorum veftigarc: illa vero
figna qu<e mentem moueant,theola>
gorum:vtin cadem rc traftciit mcdi-
caphyfici,& diuinathcologi^atc^ fic
vnumquodqj membrum in myftico
Chnfti corpore.fuo muneredigneg-
fungatur. Vides optime Francifce,
tuilibelliledionemcnon parum fu*
ifTe dele6tatum s qui tot verbisgaudiu
tcftatum reljquerim > & afFe<5ius hos
Vfiut oeftro percitus vdpotius numi
nc
DigitizedbyGoOgk
lieafHatus ediderim,neprorfu$ perdi
tumlaborem tuum autumes* Nam.fi-
ciufmodifrudus neutiquam fequan-
tur 5 fruftrafueratafacri$ tuum argu-
mentumpetifle. quandoquidem lu~
ceclariuscftin his Gcmmas eflfe mc-
inoratas non vt corpori decorando
feruircnt/ed animi virtutibus vel co-
quirendis vcl conferuandis proficc-
rent.fed ncq$alioqui plurimum de-
cuiiretcundcmhbellum cuiuis *$$/-
yzvrmy dicare> quibus facra tra<ftarc
fempetincumbinfed neq* mc cenfo-
rem ftatui oportuiflet, cuius vires tan
xz rei cxpediend^ impares funt. Non
pauca eccnim e philofophorum ady-
tis> nonnullae theologorum piacitis
inmediumdeduxifti> dequibuscer-
tumferrciudiciudifficilcfucritiqu^-
do nec fummus phiiofophus pofsit
ommbus his fufficere>& theologus
interdum conniuebit,nonnunquam
difsimulabit, modonihil fit oraculis
codeftibus ac eccleiiafticis dogmati-
yGoogle
EPfSTOL iAl
feus rcpugnans, Eiufmodi fentimcn-:
~*orum nonnunquaouiarratorem no:
afFcrtoremfu{picio,qu6d habeasno:
infimos autores quibus acceptumfe-i
ras quod expromis & quibus te tuea:
ris>quumliperunifltinplerifc^vtraa(
quepartcmfouere,De quibusnunc
cllet longius quicquam diiTerercpr^
fertim quu prob£ calleas quid intus:
habeam.Relmquo fua aftrologis apo \
telefmata>theologorum turbam non :
mod6refragantem> £cd manibus pe-
dibusqjillo adrepentem interim dit
fimulo, de quib 9 mhil mihi libet nuc i
fcribere>quado proiixior ipfe fuerim ;
quamputaueramjpr^fertim tibioc- <
eupatifsimo, cuius feria intcr-
pcllare, piaculi quid-
damrefert.W
Ic-
yGoogle
ALARDVS RVEVS ETIAM-
num pucr,Patris obferuandifsi-
milibcllum,Lc£ori com-
mcndat hoc Elc-
giaco.
QmkguinmficonmuUcruid Thyefi*,
Dijcnptum^vdgii curribm Hippolytum^
$edifodemjL ochUs cdpttmfimBdm^ vemm
Mededm^regumkelld^ fi&4 Ugit:
£w legts Harpyids^Centduros^GorgondS.Hydrdm^
Qmdmfimonfird^frecor^prodt^ofd vides?
TaIm anttcmctdnt dntmum mdle fdndfdcejftnt 9
j^avimmJdptdntperlegeJcriptdPdtru:
J&cvimgemmdmm trd&dt,qu4 cognitd longe
llUmm vincit commoditdte decm.
Eiufdcm ad patrcm intcgcrri-
mum^ Epigramma*
tccefdter vohtdnt tetum tMfiriptdper orlem %
mthdper ttermsfmptdlegendddici:
Nemfe tao exempU me nofimmnomen m dur*&
Spargert vk:tHtnm pwc mihi f&ndkiter*
^Google
DE RERVM
FOSSILIVM5 LA*
PIDVM ET GEMMARVM
maxime,figuris & fimilitudmibus Li-
ber;nonfolumMedicis>fed o^nnibus
rerum Natune ac Philologias
£ludiofis>vtilis & iucun-
dusfuturus. :
Cum Gratia & Prmilcgio S,Ca?C Maic*
- ftatis ad annos V 1 1.
TIGVRL MiD.LXV.
yGoogle
D. ANDREAE SCHADCO-
uio, Salinarum Cracouicnfium No-
tari^ gatri g dccori^
^ " " >Heluctius
%A R ssfE &finguLtres tu&
-yirtutessvirhobilifiime &pa
trone ohferuande>maxime~i>e*«
j ro pietam Jyncerioris ferueni
ftudwm, &*do£lrina inter tui ordinis *yiros
exce!lensji>tiampridemtejujpiciendtim co-
lendumqi mihi deligeremffacile induxerunt.
Pojiquam -yero te quoq$ amore acheneuolen-
ita rne dignari hominem tibi defacie i^notu,
Iwubratwiibiisfortenieisqualibufcunq; de~
le&atum^ex <Antonij Snebergeri(ciuis ac di~
fcipuli quondam mei charif&mi , nuncin cla-*
fifiima Megni -yefiri yrhe Cracouia dcflifii-
mi celeberrimiq; medicuj) literis intellexi:&*
henefcentU infuper tugfrucium aiiqueper-
cepi ; quopafio animum ohferuantijiimumfi
mul amantiflimumqi tui^ non ingratum tihi
*s£a %
DigitizedbyGOOgk
jEPrsToj:*A - ,
meum^^^^^ m (quodfacere/vtpar erai 9 i
cupiebam,) dubitaui aliquandiu. Nunc itero •
tande edituro mihi hunc delapidibm acgem \
nm-Mkdk^^ n P r0 mcre patronum ei qu& i
rojuomniumprimm mt00)if~__ %iueni- :
Jii.tumpr^diBasobcaups^tum^idinter '
^/?*# -yirtutes^qmbm patriam ornasjummt ;
->//<e modejlia &benigna erga omnes pro- -
£0 j 4 c literarumfiudiofos pnzfertim^ huma* 1
mtasperpetubinteehcefctmt.lisi>erb mihi <
^0^; adhanc lucubrationem opmed^ -ytpo- :
remdiorem & imperfeBtorem quam cupie^ \
bammuko. Perfciendi autemocium nonin \
prefentiafo&mdeeratifedneqi intrai>mm \
aherumq> annumf-yita modbfuperft* inti \
(irum mihi idfuturuuidebam. Itaque malui
*tibi optirno & humanifimo patrono 5 quod 1
&cc temporepoterampr^flare^ quam differ* \
rediutim. Quantum ladlibri ordineminohi \
alphabeticum fequi 3 ~i>tpote nimis ~»ulgatum \
& triuialemmeque adfuas claffes fecundum \
fubfiantU cuiufpy rationem fnmla referre. ■
hoc enim infcundo libro (in quo lapidum ac
metaUorum omnegenm yim naturamq; c£* 1
philo* '
DigitizedbyGOOgk
VEDJCsATQ R A>f.
philologiamquoque copiofi expltcabo)fi qua-
do iUum huic adijcere^aut feorfm &de?e dabi
tur^bferuarefdtuL Hocveroin Ubro y (qui
rtmmfofiiiiumJ}QC efi^metalk^M^y^Upi-
duminpri0^iguras exhibet)fmilitudinu
&ima&inum> quas ipja genitrix Natura in
rebmtam *Vdrijs -yelutl pingendo expref&t y
confideratione obletlatus> ipfos etiam Natu-
*& vradws ac ordines,fequi -yolui : hoc eft^ #
fmpiicibmdimenfionum acfigurarumprin-
cipijs,& Uneamentu priwisOpus ayfjpicari:
inde -yero adipja corpora fimpUcia primum,
yt coelum ac elementa y abhifce rurfus adco-
pojita ex eis , Meteora > Plantas y xAnimall^
tranfire:(& infngulis qu£ ab ets denominan-
tur^aut aliquam eorumjir^ilitudine habent,
fofilia enumerare : atque a ccelo &* ccelefli-
buspaulatim adterram &?* qu& in ipfa alun-
turmuuntq^aut yigent corpora defcendere:
idquodphyficorumeHidttmratione&fenfu
interiore omnifcrutantur Naturam: Theoh
gorum -yerdyimopiorum hominum quorum-
uisjntelligentia melior^quam mentem &fpi
ntum appeUamm ^ nein hocdefcenfuanima
DigitizedbyGoOgk
immoretur nimium^meliore 0* altiore qulm
Natura es%princit?io reticio>efficit. Itaq; ~»i
ce~perja abhoc ueluti infimo mundi centro
afiendit^msf^ipfis^-yt c£teras resnaturales
omnes^veluti refilues cogit^TH^artesfim^
pliciores>adJlmpUcifiima ifijf;pergitfiddd~
huc corpora^imo dmm corporis , quodMm-
dum appellamw>membra:ex quorum Vmn
harmonia^motu^ordine^pulchritudineyo^
mnibns admirandis &* injuogenere opiimk
maximisq^nonpojfetantum hpccorpips fme
mente meliore &perfe£liore j quam qu& no~
Jlro corpori inejl ,Juam -yitam uiuere y regi,
v mouerijconjermri & durare,facile cogitdt;
inq> hoc ipfo fummoprincipio optimo maxi-
moq; acquiefiit , & reliciu infirioribm Nfr
tur^gradibm^cumfimmo hccbono coniun-
giperpetuojnejfabili defiderio auet tfedinfr
mitatis fizac indignitatis fibi confiia quod
amat & cupit>eoJepoiiripoJfe nonjfteratfo
retq; in hac defperatione &* repulfa plane
-zpelipfisbeUuisinfielicior (&mtfirior hwh
nififvocem &* ^erbum ~vocantu nos adfie Fi
Itj Dei, (is ipfie enim Dei yerbum ejt) audiret:
g? confilanm Spiritusfincli i>im incrediH
DigitizedbyGOOgk
tam^efummi bom exardefcens Jentjret:
fjocipfi aufeyelttti gnevitte»fisfidei 9 qu*
Peo&veritaticreditpropterjrratia&mt
fericordiam eiminfilio mirifict -declarata,
abomni indgnitatejua exptata. kflrataqs*
{nviui&verilieiconfre&um , ~Pteo £ter-
plmfruatur/venire iam andet : -vbi Gemas
gdsfitperccelefles, qu&non ierrenas modo no
firasjedip/asetiam cceliflellas, &SoltsLu-
rt&q; iubar,puritate, luce &> pulchritudine^
hweexcedutjerpetua&inejfabilidulcedi
ptcotepLturXalibwenimfmarardisshry-
'folithisjteryllisfyacinth^alijsq;^
port£. } moenia 3 fundamentatotaj;JlruBur4
mrn&Mwjytrituah&<&kfli*&erufar
ism conjiat: iji cuius meditatione &ft>e t om-
mnoflrAfliicit^thicincipit:itap^fici^
tur breuiper ijkm optimuiv^maximuyineff^
bilemreruomnium:opiJjce,motorem,paren-
tm:fti idcirco ardentifitnum hoc deftderitt
fmanimts noflm inferutt^t amare ipfum
nondefinentes immortalem aliquando huitts
amorts&defiderijjruftumcaperemtts. Sed
hmmsmihi abripior:& nimio cce^flium
yGoogle
MP I STOL\Jf
■* > ,y^^^
prtyemQdumWliuifiitur. \Ad eas hitur &
injtitutum anobisearum quakmcunq;p?6iu*
ramredea. Ficiuracertears homini pro~
*pria&l^ & oble-
Batmnephrunq';Jpsclantes ajficerefolet ; J[
natura iierorebu* imprejjk ima&ines acfio-u
r£> ceu reuera 'quMam hierogiyphic& nou,
yeriusquidem quam iU& <Aeoyptioru facrifi
ciscelehrat^ maiejiaw etiam aliquidpmfi
feruntfrsjertim qu£nofcrtuit£juerintjei
^plane naturaks &(yt ita dkam)jfiecific^
"acgeneri alicuifimper ceuproprU inhdtrere
-yidetur\ -pt in Stirpium genere ac Fofiilium.
Namdt raiioiUojerribilium n&raro contin-
gentium imagimgenere, qu£-vel in aerefih
Itmi^elmonfrofispartubm^ altjsue oftentis
yontinguhi^nunc mihifermo noneft. Erw
'ddmirationis huim caufa, & -yt adcopnitio-
nem rerum quarundam ? qu£ uerbis defiribi
nonita clare pojjunt^facilitis perueniant ha-
fum rerumftudiofhfigurte quotquot ferehoc
tempore habere potui, adijcere -vijum efu
^ccipeigitur^clartfiimeSchadcouiyhc
quic~
DigitizedbyGOOgle
DEVIC^fTORI^t.
mandoWxfoiuta Stirpium hifiorU^ in^uf/n-
nunc totus incumbo ^ idem hoc ar&%menfum<
dtero libro 5 quem poUiceor^addito^Jidiubu
fauerint^amplius excoLm : In quo de Sale e-
tiam,pluribus a<ram :quod tibieoiucundim
futurum fpero:quoniam Cracouienfum Sali-
'mrum^per omnem Europam celeberrimaru^
ferenifimus Rex p yt eximi£ yirmtes tu£ %
frobitas &fdesmi>rirm merebantur^ No-
urium te conjihuit» Vale> yir amplifiimc,
hrwrumdoBorumqyOmnium^ &piorum m
frimis^atrone optime : &* yiue quamfoeli-
ctfimldiutifimeq{tncolumh Ecclefi£ Chri-
fii 9 toti<j$pdtri&) & amicu^ actuisomnibus.
Timri Heluetiorum* M.D* L XV*
quintoKdLxAugufti.
*sfa $
yGoogle
mm^ju^ i n zYls rv m ds
Lapidum^Gemmarum ac Metallorum '&&>)
risyPr&fatib : qux ordink rationered- I
dit^Captum XKayjrumen-
ta emmerat.
E Lapidibus & Gcmmis:
alij aliter fiios ediderunt
iibros; mihi huc ordincm i
- _— _ fequi vifum cft j quem (vt
%cro)lcek>resnonimprcbabunt>ab .
ipfafcrenatura dedu&um* Primo c- :
nim loco lapidcs iIIos>in quibus li* i
bc# duntaxat & punda > & ad figura
pertinetia magisquamad corpus co
fiderantur,enuinera. Secundo,eos i
quivelfimilealiquidcorporibusfim I
plicibus, vt CGeieftibus & elemcntis \
habcnt;velfaltemab cis denominan- ;
tur aut cognominatur. Tertio, qui i
meteoris aliqua fimilitudine compa- :
rantur. Quarto, qui rebus terreftii !
businanimatig* QuintOj quirebus s
artiS*
yGoogle
artificiofis natura fimiles funt. Se-
xto 5 i jfdem no natura qui dem,fed ar-
tcfimiles. . Septimo/herbis. G£ta-
uo > fruticibus. Nono > arboribus.
DecimOjdeCorallio^tanquaplan-
tamarinaagitur. Vndecimo, de a-
Bjsquibufdammarinisautmaritimis
plantis lapidcis,aut ad lapidum natu-
ram accedentibus. X I LDc ijs qui
animalibus .quadrupcdibus Cmiles
funt.fiuc figura tantum, fiuefubftan-
tia&corpore:&qui exeispromun-
tur^vel quomodocunq^ ab eis deno-
minantur. X 1 1 L De ijs qui ab aui-
busfumunturautnominantur.. De-
cimoquarto,abaquatilibus animan-
tibus. Decimoquinto, a ferpenti-
bus&infedlis.
De his autem potifsimum hoc li-
bro agere volui^qubd eorum forte o-
mniu figurae exprimi ac depingi pot-
fintrquzadrcrum cognitionem adi-
pifcendam plurimumiuuant. Cogno
fciautcm rcs prius,quam dc ipfaru na
DigitizedbyGOOgk
PRUS F\A Tl O
cura,viribus acfacultatibus fermonf
inflituLoperaprecium efi, Pofui aut
-figuras non omniunufed quotquot*
&octemporehaberepotui,pierafque
-exillis quos domi ipfe fcruo lapidi-
hus tc&h & graphice depi£os ;ali-
quas vero ab amicis miffas > lohanne
Kentmano prx{ertim 5 non medico fo
lum doCtrinapr^ftanti> fed omnium
naturalium rerum confuitifsimo o-
pomo<|yiro:cuimaximam huiusco
gnitionispartem accepta refero* Ab
eo enim &res ipfas quampIurimaSi
& defcnptiones figurasq* multas ac-
cepi : quod vtvirum ingenuu decet>
tamIiberefatcor,quamIibenter 3 cum
illum & maximifacia, & fummoin-
ter fummos amicos ioco habeam.
Scripfi autem primum hunc iibru
extempor^nea quadamfeftinatione,
feifiori^ fiirpiem nofine iamdudum
inchoafce,hoc tepus velutiadiufum
'& recreationem fuiJuratus , vt homi-
-nejharumrerufiudiofos ia diuerfis
re-
DigitizedbyGOQgle
rcgionibus ad aliaquibus adhuccar
reocx illoru q u i re&epingi polTunt,
&memoriadignifunt > genere lapidu,
mihicommunicacU,excitare. Qubd
fi fecerint viri boni natur^q* fiudiofi*
aeinfuper ficubi forte emendandum
aliquidin hoc libro videatur admo*
nucrint,vt alias(Hiftoria ftirpiu prius
abfoluta>Deo iuuante)hunc rurfus
emendatioremau&ioremc^ ^dam,&
fecundum etiam librura (inquo co-
piosedelapidum^gcmmarum^metaL-
lorum acfofsilium omnium nomca-
claturisin diuerfislingui$*& viribus
eorum facultatibusq* tum medicis
tum reliquis , & vniuerfe eorum natu
ra>agere decreui,)huic primo vt adda
mc promouebunt* Quantum vero
•ad delincatas figuras attinet 3 cum ego
primuslapides pi&os valumineijs di
cato exhibere tcntauer im , boni con-
fulentle&orcsqualemcunq^diligen-
tiam hanc nofiram: &fifortealiquas
nonfacile dignofcent>aonnobis,fed
yGoogle
FRJttFsATTO.
rei difficultati imputent. perdifficilc
enimett iapidcs aiiquositapingedo
repra?fentare vt facile fuis lineamen?
it$ fuatj figura cognofcantur^praifer-
tim liae coloribus 3 cum ne aues qui*
dem & pifces plen<^fiae ijsfacilea-
gnofcantur. Quamobrem Typogra-
phurn hortatusfumiVt in eorumgra*
liamjqui forte defiderarint> exempla
ribus aiiquot colores addendos cu-
ret. Suntqu^perfcpingino queat*
fcd aliquo addito,vt Magnes maifa
informis adpi&o acu quem ad fe tra-
hat 5 autfcobefeniqu# lima appofita
inteHigatur.IrisverOjfiad pariete ar-
cus coeieftis ei adpingatur ; & vnio ia
fua concha.Sedhuiufrnodig accideji
pi&uras,vtitadicam,nuIIasegocxhi
bui, pter Magnete fpeciminis gratia,
Suatetiaquaefuo colore, queipfadc
U reddunpingi & rcpfen.tari queant;
quoru tabeila fub fine iibri ,interuai-
lis a!iquot>quorum fuo quodq$ coio
rerei fofsilis diuerfaepingitur,autpitt
gi potcft> diftin&amfubiecimus.
DigitizedbyGOOgk
CAPVT I»
tfrlapidibns iUk in quibas line& potifiirmm
conjMeranturydutpun&ay&fimra inju
ferficie magu t ^mcor^u$foudumaut
cimforma*
j Hilofbphus quarta Qua*
I litatis fpeciem facit figu-
| ram, & fua cuiufqjrei for-
_ __ J mam,externam fcilicet 6c
lofuperficicapparentc. Huic & cur*
pitatem &reciitudincm > & fi quid hu
iufmodi(inquit) eft, adnumerat. Fi-
guramcruditidefiniunt, quahtatem
ieu difFcrcntiam quandam fuperficiei
iecundum angulos, quosvel habct,
vel eis caret. Figurs autem dificren-
ciaevidetur propri^rotundum & aa
gulofum.angulofi vero, triangulum,
quadratumjpentagonon, hexagonu/
&c.H#c rurfus aut in fuperficie tan-
t£im,aut in folidis corporibus fpeda-
iar»Yidetur autcm figur^ nomeniua
yGoogle
plicius aliquid fignificare, vt qu# ve^
cx vna linea conftare pofsit, vt circu-
lus; vel fuperficie vna , vt fphsera ; vel
paucis ccrtelineis>tribus>aut quatu-
or. Quad filines du# fint, angulus &
curuitas accedut in fuperficie mathe
matica:infoIida autern> tribus mini-
mum opus eft. Fornu vero e multis
varijsq? lineis> angulis,& fuperficie-
buscoil;at,necvno nomine commu^
ni appeilari folet.vtfigura; qu# nulll
materiam fibi propriam habet> vt ma
thematicsfigura* omnes. quare cogi
tation e etiam abftrahi a materia,& fi.
neilla definiriac confideraripofTunt.
Forma vero fua cuiq$ eft,vt interior &
eITentialis s qu£ratione foia cognofd
tur;fic etiam externa > qux epiuribus
figuris (vttotum e partibus) earumqj.
diiFerentijs conftat; & certo partium
fingularum ordine.fitu.ac proportio
nefeu inter fe mutuo comparatione
conftat:qu£fiprobefehabeant>£or-
mofa.,pulchra, aut bene formata &
modc-
DigitizedbyGoOgk
imoderata,(Grace ^o^x^-rtcKTcc^
dKrvwx^x dicimus.-)fin contra,de-
formia,informia.Fjguraveroabfolu-
te dici foIet.Eadem vt fimplicior eft,
irafuumnomenhabet.&aquouisfa
cilepingitur. Forma nomen non ha-
bet,nec£ interna,nifi fingamiis,vt wk-
iW<jT*tf,ficut Platonici fingebant: ne-
queexterna,nifi circumloquamur,vc
forma bouis,forma equi ; quam & fi-
garam aliqui nominant, fiue impro-
prie,fiuegenerrsnome profpeciepo
nerites,vtfierifolet.Rguramver6 pri
moproprieq} dicta,nemoformxno-
mins vocitatin fuperficie prsfertim
vna folac^ ; cum formam rotundam,
teretem,triangulamautfimilicerdice
renonficvfitatum.Erranc } Simplicio
tefte,qui forma animahbuspropria
iaciunc:figuraminanimatis. Suncqui
formamrebus nacuralibus omnibus
a«nbuanc:figuram machematicis fo-
lum.Nos in hifce figuram primo dici
Bb
DigitizedbyGOOgk
putamus>no tamen folis : vt formam
aon naturalibus tantum,etfi id magit
proprie,fed artificioiis quoty tribui-
mus:v t cum ftacua hominis , eiufdem
forma dicitur. Ergoqu2figurata&
formatafunt^pingi poiTant; qux figu
ra formaqj carentmon poilunt, vt eie
menta&fimiIariafeufimp!icia(-jrao-
fto;s^»)ccrporatum mundi huius,
tum finguiorum etiam mixtoru: quo
rufuacuiqj proxima propriac£ iunt
elementa : vthominifanguis , pituita
&vtraq$biiis.
Nos toto hoc in libro figuras for-
masq^lapidumc3crerumfoisiiium ae
fimiiium,aliquotpic"tas dabimusu-
liasquideminaiijs capitibus* prout
ali§aiijsrebusfimilesfunt,autexalijs
atqj alijs rebus forma difTerentibuS
fumuntur. In prsefenti vcro capite
delineisprimtim, ceu figurarumini-
tijs agcmus : poftea etiam de angulis,
qui ex lincis duabus^aut duarum fu-
perficierum coeuntibusfiunt. Quod
fiquae
DigilizedbyGOOgk
- - --' v - ■■■■■/■ <■/■■*<- .. *
fi qu* occurrercnt , figune aut for-
m^reinaturaliakerinullifiniiles, e^e
-etiam huc refcrri pofient. Sed Vix
vilas huiufmodi reperiri puto. Ob-
fcuriores enim plerunque hx firni-
litudines funt ; nec certum & con-
ftmsaliquid inhis habemus. Quare
Iiberum eilo veihuc velalio talia r^-
fcrre. Antelineas pun&a locum ha
berecfoletauten} vd poteftpun&o-
rum&macularumdifcurfus acvarie
tas/erpentium corporibus coparari.
Gnychipun&a iafpis a Plimo co-
gnominaturlafponyx gemma;qui&
aliam lafpidis fpeciem celebrat > ruti-
lisftdlatam pun&is. Idem de San-
dafrroiCommendatio eiusfumma.ia
quit , quod vciut in tranflucido fl&i-
lantesmtusfulgentaure^gucts. In
S:deropceciiovanantguttar>Fliniu5*
Puntra quidem in iuperfiae varie
fparfa.ilcllarum riominc quandoque
Ciegaocervocantur.vcapparebit cria
Capitc 2.inter lapides attcilis dcco-
Bb 2 '
yGoogle
Ttefivum Lpidum* & c.
minatos. Acopis gema aureis gut-
tisfteliata eftPiinio:& Prafij akerum
genus fanguineis pun&is abhorret*
Ophites quidam cinerei coloris &
pundis vanus eft> «gwsiyfdtf©^ Dio-
fcoridi* Epiphanius Sapphiri fpecie
ftvobsiyn facit 3 hoceft, punctisafper-
famaureis. Pun&ismaioresfuntbul
te & verruoe. OftracitinPiinij coeru-
IcasintcrdumbuIlacinguntjMyrmc*
ciam vcrruca? exafperant.
In lapidum genere 5 faxis > rupibus,
fcopuiis>marmonbus 5 nuIla certa fi-
guraeft-quanqiciam cnim indiuiduis
omnibus interfoiidacorpora 5 figura
autformaaiiquafit 5 propria tameeis
&vniuerfaiisnoneft.Gemmarumve
ro & minorum lapidum y quorum ali-
quavis <5cadmiratio eft, plurimi cer-
tam figuram autforma habent:quod
perfe<5Hor magisc^ definita earum na
turafit,&amateneconditioneremo
tior. Aform<e fimiiitudine lapidum
multi denominantur 5 id9iuftius 5 qui
vidc-
yGoogle
videlicetreialicuinaturalifimilesfut:
vcglofTopetra^Iithodendrum.hiera-
cres,enorchis;alij a figura s aut figur^
pnncipijs^vtlineis^quod probarino
debetjVtmefoIeucuSjpolygrammos,
&c.qu£ nomina adie&iua cum fint,
& figurapropria,maletribuunturijs
ceupropria,cum alijs ctiam conue-
nirepofiint/fifigura eadem, esdem
velineann cis reperiantur. fic & a co-
lore & aiijs accidentibus faclanomi-
na,non funt laudanda. Increfccnti-
bus quidem varie in gemmis , macu-
lis>atq$ verrucis linearum , qua? mui-
tiplici ducftu & colore gemmam affi-
ciuntjfepenumero in eadem materia,
nomina variari } Erafmus Stella tradit, n
virdiligens &eruditus, qui primus'
noftro feculo gemmarum hiftoriam
literis illuitrauit. Hier.Cardanus li-
bro 7.De fubtilitate,in quo de lapidi
busfcribit,gcnusiliud figurarum &
imaginuin lapidibus miratur, quod
laeifdem femperapparet, velut a na-
Bb 5
DigitizedbyGOOgk
t)efimmLpidufft,&€.
turaproueniens 3 qu£ non iecus,m-
quit s acmpIantisfo!iorum& frufiu-
um numerutn feruat & rationem. Et
hoc ipfum vim aliquam peculiarem i
habere, & aliquid ilgnificare exiili-
mat. Erpaulo pofbEarum(ira^ginu) ;
QuasproponitnaturasQuardatn imt \
velut hgntx fub&mtias ac forms:a%
quanpidur^.Qo^cun<^vcTbform$ ;
loco funccafu ttiatn fiunt,fed non ia
omnibus. Iiis ergoqug non femper :
in eifdem lapidibus inueniuntur, fed
raro 3 fortuito nofecusac innubibu* :
generant,nullius^virtutisfunfcqua- ;
les in Alabandico lapide Simiaynue- i
to Fnbergi; & qui ex eodcm genere i
fcutuiumTiabuitrubrum,quodqua-
tuo.r line# circumambiebant , quaru i
primatertiaq* albas,fecunda '& quar-
tarubre.EtAnn$bergiAlabandicus i
^lius formam habuit crucis ; fed hxc i
potiusfuitformaquam imago. Hzc ;
jllc . ex Ge. Agricolg libris nimirum \
Ciutuatu^
Nunc. i
DigitizedbyGoOgk
n . ■>:.>!% ■^ ,i '/ jt y~ \-\ w '; ■ \' ' ^
Nunc ad particularia defcenda-
mus*
Pun&is etiammaculas funt maio-
re$;Ophitcnlegimusmarmorefle vi-
ridCj maculis totum plerunq$ albis,
tum verb alterius coloris dilHndtu:
porphyritcnverb rubris acquafl caa
didis maculis varium > feu pouus ru-
brum cum maculis internitentibu^
&C£ti*ra,
LineamPImiesvideturetiam limi
tcm appellarem lapidibus : item lilu,
v"!rguIam i 2:onam > venam>vt in ligno
ferepe<Siaem> Grsci ypcc^lw^ quidi
Sed linesali^ coloris tantum ra-
$ione confpicu^e funt : in folidis vcrb
%isci vocantur, id eft , fcifsilia> quoru
corpus totum veluti cx lineis conti-
guis compofitum videtur,vt in alumt
xus St hasmatitae gcncribus,& amian-
tOjftibio^faleAmmoniacojalijs^no
nuilisjrfematitas quidcm fpecies vna
abhocipfo yisos perexcellentia ao-
Bb 4
■ DigitizedbyGoOgk
minatur. Amianti vjzn e Cypro quem
Francifcus Calceolarius , pharmaco* i
polaVeronenfisvt artisfu^peritifsi- I
mus,ita ornnium fimplicium mcdica i
mentorum indagator acerrimus^ ad ;
memifit.fruftulumdelineatu bicex-
hibeo: quod fila molliufcula nerite- :
xiq$ apuremittk , & ab aiumine fcif- i
fili tum vero & aluminis vim fapo-
remc^ referente* tum falfo &infipi- :
do 5 quodalumenplum$ hacienusvo <
care foliti funt Medici , non parum t
differt.'
t ^Amidntm e \
Cypro.
z Smdrapdus \
o
Breftiicm^cy .
lindri fftecie. :
2 Hdmmites \
-vel^Ammonites^minor^ minimu pifciumo- \
tm yeUraneorumJImiHs^elutiq; ex arenth \
lis codgmentdtw.
- "Bic & alijs aliquot in locis, optime Le&or^non :
Vnam folum,veIpIurcs/cd inftituto crdini con- i
- * ucnicji-
yGoogle
uenientes figuras pofuimus : fed alias interdu pr-
dinis d;uerG*quoniama principio cum fculpere-
tur , non ecfciem ciuos nunc fecuimur , Ordine#
propofucramus. intenmte vbicuqueopuseft ad
Konem ahbi pofitamremittimus^vtfaciUor fit
yenia.
Omnia tamen hqc gencra antequa
in filarncnta fua refoiuatur, fcifsiiem
compagem pr#feferunt:Sicut& En-
talium a quibufdam pharmacopolis
dicluslapisin SabaudiaAmentii dul
cc: Amcntinomincnimirum corru-
pco ab Amianto;non quod verus A-
miantus hic fit 5 fed fimilis eilapis,ebo
risinftarcandidus>fplcndcns & fria-
bilis/mq$ fiia folubilis > fcd fragiiiora.
vidcturautemres gypfo cognata. In
eo^certoquodam modoprsparato>
facies & imagines cxprimi pofTunt,
qusecumeboreaut ipfaniue cando-
recertet; qualcs Petrus Coldebergus
Antuerpienfis pharmacopoeus do-
&ifsimus celeberrimusq$ mihi dona-
uit. Amiantum Agricola Germani-
ce interprctatur Alumen plumae vul-
Bb s
DigitizedbyGoOgk
manh£7%ax:5£ Amentum atnarum acj-
buiHamrecenGioribusdi&um adait,.
Budem vcro kpidem Asheiton ; lim\
asbeflmom vmum> aut Caryftiunj ;k
tem Poliam , Sparropoliam , Corfoi-i
dcm ) Boilrychii'em>&: aQuadrigario;
Alumen vocari cenfeu Encelius A-i
-imianti fpeciern ^a^ctifilkninterpre
tatnr: quod vocabulom IVkgnetidi
&MtC£melius tnhuit Agricola. Idi
refertinHiideshemio tra<5hi lapidemi
inueniri fufci coloris>plaaUj Ammo-i
2iiaciialisinftar£ciilum;quituberca-'
la fuperius habeat clauorum capki-i
bus fimilia.& ad Hafdam pagum^aliu;
huic non difsimilem, candidum ta-
men * & finc tuberculis. A fcifsili-i
bus differunt fifsilia , qu# non in fila
fibrasve/fedlaminas quafda fcu cru-:
ftas,vclignainfcandulas & tabellas!
fecilefindunt;iicut lapisfifsilis 0$ij
fcr vulgo di&us. la Affb Troadis i
SarcophagusJapis fifsili vena fcindi-i
. " tiuii
DigitizedbyGoOgk
turjPiinius.
Circulus figurarum folus ex vnica
lineamfefereilexaconftat > & angulis
caret. Horminodes Plinio ex argu-
,mcntovindi€ans>in candida gemma
vclnigra>& aliquando pallida 5 ambi-
cnte circuloaurei colorisappeilac.
Totusoriens pro amuletisdicitur
gcftarccam,qu£exijs(iafpidumge-
ncnbus)fmaragdo fimilis eft: &per
tranfuerfum linea alba pnecingitur,
& Gramatiasvocatur: quspiuribus,
polygrammos>Plinius. Mefoleucos
cft mcdiam gemmam candida diftin-
guentelinea:Mefomelas,nigra vena
qucmlibet coloremfecante per mc-
dium:Nafamonites eftfanguinea ni-
gris vcnis , Idem. Sunt ci & Leuco-
chryfi inter Chryfolithos , interucni-
cnte candida vena. Vcicntana Ita-
licagemma eft> Veijsreperta, nigram
materiam diftinguente lirjiitc albo J-
dem # ^ Ophicardelon barbari vo-
cant>nigrum colorcm binis lincis al*
yGoogle
feis includentibus, Plinius. Ophites
ternusDiofcoridilineashabctaibas.
Prafij genus tertium virgulis tribus
diftindtum > eft candidum> Piinius*
^fPeriieucosdiciturfiloab orege-
m#adradicemvfq$ candido defcen-
dente^PIinius. Interiafpidis fpecies
Vna ^cpvcr&fl^eiJjfil&KvS Hgufa$si?i§i~
flwapudDiofcoridem* Poly^onos»
nigra.muids zonis candicat, Plinius.
Iafplspoiygrammos iamdi&a eli
Resfofsiles quaedam lineis diuerfi co
loris ornat^ funt^fed qu# effigies re-
rumnonexprimuntjAgrlcok. Saxa
pr^dura&Iineis cinericeis conuolu
ta efifodiuntur prope Suarcebergum
oppiduminter Snebergum & vallem
diuiloachimi*
FIuor(ideftIapisinmagnoigneIi-
quefcens)in candido fubrutiius, An-
nebergiin metallo argentario reper-
tus eft,crucis figura; cuius reda pars
longa fukfefquipalmum, tranfuerfa
palmum yaum, &c. Agricola. Cru-
ctm
DigitizedbyGOOgk
-: v ' . 8
cem autem Iineas duaslat^fe decufiaa
tesefficiunt.
Ad lineae re£t% rationem pertinet
ftris ac ftriges di&x, quibus voces
Cermanioe flrimen & (frtc^ accedut:
itaautemditterunivtinagro fulci&
porc£.h*e prominent, illi fofsi cauicj
funt. In columna ftriata, vt Vitru-.
uius tradit>pars eminula dicitur ftria:
pars caua^ftnx. Videntur autemftri-
gesaftrigilum fimilitudine d\ttz><g
fimiliterfulcats&canaliculats finc,
feu carinatse. Strigiles vero quod eis
corpora ftringantur feu deftringan-
tur-Strix a fimilitudinc ftri^a qua par
tiu fitu folo diftert. Columnaru ftri
ges(in q t alibi Vitruuius)facieds fun t
xxiiij.itaexcauat£,vt normaincauo
ftrigis quum fucrit conie£a 5 circum-
a&a,itaanconibusftriarumdextraac
finiftraangulostangat. Etalibi:Co
lumnas autem ftnari viginti ftri js o-
portet. Plinius ftnam nmofam di-
xit;& alibi folia ftriata, fcapum moly
yGoogle
berb*ftriatum,conchasftriatas. Ita '
Dorica columna lui generis ftrlaturas i
habebit perfeCtionem, Vitruuius.
Strias Gr*ci#*fc** dicunt:ftriges ;
vero \crnyh, Germani §o!f $Ctt » quod ;
cauaqu£dam,ceucanalic'uii,&fulca
timfaCtaimt. Lmesquidem propne i
diclaBlautudinccarcntjftriaftriges^ i
al:quam>perextguamtamenfepeha- i
bet. Resfofsilespartimplanaefunr,
vtlapis fpecularis &magneti$;par- ;
tim conucxa^vtaetites^Agricola.
Curuitas & rectitudo|differentia \
figur^e proprxa eft. Lapides quidaoL i
inter Ofteocoiios a nobis dictos, cur
uinaturamueniuntur/vt & inter Be- !
lemnitas fiuc naturafiue iniuria nos
latentc. Curao&re&o etiam aiiqui \
adfcribunt.T^ fe-Ai^Q^S y&LK&vo&fe m ;
gvsfoMdiol y+QF^MQ^** Simplicio ;
tefte. TalesautemSgurstuminalijs .
qaibu(damiapidibus 5 tum conchis ;
\ &
DigitizedbyGOOgk
&in fumma tefbceis di&isjapideis
pnecipuejinueniuntur. Ktow&J&s eft
Belemnites: Strombus laDideus/tA*-
*&sJW. $aw&(ftex vero fant Muiculi
coch^ &Teilin^aiis^ huiufinodi.
Rara ; fc^4 vt idem SiiTipliciusdo-
cet>dicu tur corpora , quorum partes
adco irjuicem d;frant>vt_aliud quod-
p!acorpusC^>^^^)ilIabiautinfc
x\{7§wm<&l&y) queat; ficuti Spongia>
Pumex:&alia emfmodiqus forami-
nulenta,&pori$feumeadbusconfpi
euisplena funt, Denfa vero 5 wvkvk*
hiscontrariafuntmaurum, ferrurn.
Quareduoh^cnontamad figuram,
quam ^d partium fitum > & mutuam
earum diflantiam pcrtincm;vt figur^
difcrirqen ab his non propne/ed pcr
accidenspetatunquemadmodum e-
tiamabafpero&l^ui.L^uis enim di
titur iuperficies, proprie ac primo>
cujjus partes ^qualiicr &recta linea
diipofiisfuntjVtmpoIito marmcre»
■&ci«uitas,quaiitasautpoiitiGparu-
yGoogle
Ve fi&urh &£><(#&. &*c.
um fuerit> media inter Xo^Ljj & %.
yLu m Afperum vero, ^Vj dicitiny
cuius in fuperficie partes^in^quali-;
ter fit£ funt,cum ali£ promineant, a^
li# deficiant. Porrb crafTum > mtyy, 1
(quodindo&imukicum denfocon-:
fundunt^nonadpartiumfiturajfed.
corporis profunditatem refertur: cui:
aduerfatur tenue^Tzf^ Caui etiam,
de quibus iam dicetur, rotundi fe-i
re funt.
Cauiintus ^j gg Ura m etiam cauitas pertinet,
Caui aute funt lapides nonnulli^ pr^;
fertim quiceu foetu grauidi , corpusi
aliud in fe contincnt, vt aetites ;» geo-;
des>& enhydros.Cuius reicaufa eft )p
docente Ge.Agricola^& materiasva
rictas;&qu6deademmagna expar-|
te ad figura globofam aut quampro-:
xirnamaccedat. Sunt & Smaragdi;
quidam concaui^eodem tefte.
Hotuadn fo Cuba infula orbis alterius Iapi-:
des exacle fphasrici naturas folius bc-i
neficio abunda»t,Cardanus« Tales
etiam;
DigitizedbyGOOgle
■***■ C 10
ctiapi&ostres IoJCentmanus ad mc
mifk,aptos>quiproplumbeispilisad '
bombardas fiue bcllica tormcnta in
vfum recipiantur, colorisfufci, pun-
fiis refcrti partim albis,partim nigris;
eorum maximo dimetiens eft tnum
digitorum, minimo pollicaris,Repe-
riuntur autcm in ditionc Comitum
Mansfeldenfium, duriores & grauio-
res quam vulgareslapides. Icone po-
nemuspaulopoft.
Rotundifsimi funtt Ale&oria? > & fcon «ft ca
alij fab* comparati, de quibus in- pire 6%
fra.
Actit*ctia ab aquilis di&i, quod AgtittK
itt corum nidis reperiri credantur, ro
tundipleriquefunt/magnitudine^co
lore & fub&antia, difierentes : quo-
rumhicdiiieretias trcs exmeis>quos
domi habco^cxprefTaSaCxhibco»
Cc
dbyGoogle
wurts
.2.
i. Maionrotundus fcrc, oui magnH
tudine>fedrotundior,cum anfaqua-
dam ccu vmbilico; cqua enatus , ca-
dcmq$faxoalicuiadnatus fuifTe vide
ripotefL 2. Aliusrotundus^minor
multo 3 3c ipfe vmbilicatus. 3. La-
tus & planus.fuperficie nigra> afpera,
&velutiarcnisq
bufdam , quaru
aliqu^fplendck
obfefla* Appofi
tas icones duas
a Chriflophoro
Encclio mutua-
tui fum ; qui de
prirna fcribit:fe.
hanc
yGoogle
kncActitsfpccicinucniirealiquan-
do folam (nudam)extra matricem,pi
leifercforma. Dcaltcra verb; Aeti-
tsfpcciesfcxta(inquir)inuenta ame
ad Albim i prsegnans eil candido fiii-
C€.'cuiu§matricem cum aperirem,in--
uenifilicem tah forma,candidu>iub-
rotundum in Iongum 3 durifsimum,-
quafi adcaput alicuius animaiisad-
bfcfifTerrerantqjin cius fuperficiecel-
h\x, quafi apumin fauis. Geodes
hiciapis proprie dicituncumtcrram
continet:Aetitcs>cumlapidemauta-
renam:etfih'oc nominumdifcrimcn
nonfemperferuatur,Aquam ficonti
neatJEnhydros vocabitun Reperitur
in aliquot Germani* locis > & in Gar
gano Apuli^e monte;vndc etiam alla-
tasfpccieseius trcs Valer*Cordus in
Sylua Variarurn obferuationu>(qua
curcliquis eius openbus edidimu$>) //
defcnbit* Quimfuntlapillifi fort&
adh£r£fcaat>non fonant; fed foluti
duntaxatJToIuumurautem statis ^p-
Cc 2
DigitizedbyGoOgk
T>efguri$Lfidum,&>c.
grcflu,vbimterioramagis ficcatafue i
rint,& lapidesveluti maturuerint. i
Adulteranturinterdum&fingun, i
tur artcnos lapidem fictitium, cui e*
piftola inclufa erat ab eo qui finxc- '
rat,vidimus. Lapis(inquitAgrico- \
la)quem Taphiufius Aetitesin fe con
Callimus. tmet,vocaturCallimus:necquicqua i
lnquitPlinius^tenerius.NecveroP^ ;
anndes, Gemonides etiam vocats, i
ncc Cifsites.nec Gafidane, alij funt h
pidesquamAetit«ecandidi,&c.Pk-
raapudAgricolamlegeslibro quin- :
todenaturafofsiiium. Callimusin
Geodemuentus, tres fere facies hu-
manasreferens,ponetur infra capite ■
vndeomojinclufusannulo.
». Glohiisiiaturaiis 3 pyobonihardk i deam i
Juperihjcripfimus.
x. Geodesrefenansjuhrotundus.
^. ^iimnonfomnsyterrAcrocectplenus.
4- QiL^mcumferrAmentoignUrioctdmn ■
w/dexigniarwJiuepritesJierUiseJ}. !
-' - Geodes i
DigitizedbyGOOgk
G«odes Mifnenfis oblongus , con
tinens harenam induratam : inuentus
cft in Ludo illufbri Mimenfi,cum efio
dereturvinaria. Impofitus aqujeftri-
dorem varium emifit. Huius quidem
pi&uramKentmanusad raededicdi
gitos quatuorlatam> longayero fex:
colore rubiginis quae radi cpeperit,
&c. Enhydros eftrotunditatis ab-
foluta?>in candoreleuis; fed ad motu
flu&uat intus in ea veluti in ouis li-
quor,Plinius. Vi# ego lapides pla-
Cc $
yGoogle
DefigurhUj)idunt,&e.
nejotudos, magnitudinc & figura a-
tiiuquarundaouis^fimiles,n)aculo-
fos (ni Iabat memoria) vt CoturnicS
oua:quos qui habebat 5 ad facile red-
dendum partum conducerc pcrfua-
fuserat.
Eft&Iudaicus vulgodi&us lapis,
oliua; pene fpecie fubrotundus:de
quo vide infracapite IX. Item Bc-
2arvelBeZoarIapis,e capiteautven-
triculo Indici cuiufdem animaliSjVt
|>utant:& Lachryma cerui crcdit3,de
quibus etiam fuo loco agemus inter
lapides eos, qui ex Quadrupedibus
animantium petuntur. \g Enorchis
quoquerotunduseft,Agricola S)&
fe«lff«n(quodnomenetiam pyritero
tundo ahqui tribuunt,) interpreta-
tur. Videturautemlapis maior&in-
fcrmis s qui alium rotundum ac tefii
fimilem in fc contineat,Jinorchis po-
tius appellandus: orchis autem.qui
continctur. Sic Entrochus etiam &
1f fochites diftinguuntutw
Lapi-
DigilizedbyGOOgk -
Lapide cuius
hscfiguracftjo
annes Kcntma-
nusmifitjduru,
fplendidum,pai
lidum,lxue,gra
ucm. Enorchis
Agricolas candi „. / ...
dus cft,& fragmcntis teftmm fimihs:
(hoc eft, fragmcntisfuis inquxfran-
mturvcldimditur,tcftium fpcciem
prsfeferens:) fednecfulget,nccpul-
chro colore nitct. 4 Non procul
Rotuilia oppido Hciuetijs finitimo
& confoederato,lapis rotundus,& pa
mcibariotufticovc maximo fimilli-
mus reperitur,ambitu ferc,fi bcne mc
mini,dodrantum quinquc,in medio
protuberans partc fuperiorc, Z&f*
fefeUi&,hoceft,Da;monis panem nua
cupant incolae agreftes:& fi equus de
jioc lapide impofitum falem lingat,
lumbricos pellicrcdunt. £ Pyritcs
aenco colorc. £ Pyritcs amei colo*
Cc 4
Google
"DefigurkUptdum&c.
ris,alius informis eft, alius rotundus,
&ipfeateftium fimilitudine J^oben^
ffei» quibufdam diftus :aliusquadra
vT -^«sgv tus,is($velcu-
bicus,velake-
ra part.elo.ngi-
*$j^ ^^^ «2^ or^&c.vtini-
conibus adiu-
#is apparet.
Quartusexeis
incerts eft fi-
gura?,veluti mixtus ex figuris diuerfis
inuicem confertis. Primi & rotun-
difuperficies inatquabilis cft, angulis
multis prominentibus. Pyritcn re-
centioresMarchaiitam vocat,nofoi
corruptonomineC0?a«$em. AdPy
ntasforte rcferri poteftOihonnadi-
«SusquibufdamlapisinAegypto.exi
guamagnitudine,sreo colore, &c.
- t ^ Um & Tn y ite s mortarijs aptus
ab Agncolarotundus efle fcribitur.
- Rotundi quodammodo vel fubro
tundi funt ctiam iilices multi, (mul-
tis
DigitizedbyGOOgk
tis enim nuila certa figura eft>) prajct
pue quiinfluuijs & ripis inueniutur.
qui etiam ex aqua; volutatione angu-
lisamifsisrotunditatem acquirere vi
dentur.Scio filicis nomen latiiispatc
re,& fimpliciter pro faxo & marmo-
re quandoqj ponLEgo hic de vero fi-
lice loquor, quem £ifci vel ®$Utl&
noftri vocant,tranfpofitis litcris : ahj
S)0M$tinM eft, corneum lapidem,
fiueaduntie, fiue acolore cornu. Is
plerunq* durior eftmarmore, vtdo-
cet Ge. Agricola, & non raro cius in-
ftarfplendet.fed,quia ferro tra&atus
difsilit, ad fcalpturas aptari non po-
teft.quoniaveroduruseft,exeo i<ftu
ferrifacile ignis elicitur.Tam in venis
metallicis quam proprijs nafcitur. E-
ius fpccies coloribus diftinguuntur.
eft enim vcl cornei coloris,vel candi-
dus.vei cinereus, velfufcus, vclater,
velrutilusjveliecoris colore, vel cce-
xuleus. qualis Langouicij vtnnc^ iafpt
dis venamcomplcclitur. Omnisaute
Cc s
DigitizedbyGoOgk
'DefgurisUpiium^c.
Blcx igneliquefcit,fed iriardentifsi-
rais fornacibus , (quare&ftuorpotiu$ %
qmm Iaj?%fimptic?terftierit y ) aiitcr ignern
j>atitur:fed &p!uuias>&hyemcs*quo
circa fiferro facile tra6bripofFet,vti-
Iifsimus eflct /Iru&urs, in fternendis
vcrb vijs & igne vfumpntbct.H£cil-
■lc. Videturautcmvno filicumnomi
ne appellarc, tum illosquorum frc-
qucntior adigne elidendum vfusno*
bis sft,$dtrffetn,(qui proprie filicc*
dicantun) tumaliosquibus vix fter-
nwzur 3 &i$lin&^ft%$ttn. quosEncc
lius etiam vno Silicis communi nomi
necomprehcndit: fpccics vero duas
facit 3 Hbro j.operis de rc metaliica.ca
futc 77. Calculus,inquit,feufcrupu-
us>[fed itaforteminutiorcs tantum
huiusgeneris lapidcs vocari debet^]
qui vere filex eft>repcritur ad flumina
& inter arenas ad torrentes , intcrdu
coloris candidi: cuius vfus etiam eft
ad aliaquamad ignem excitanduffl.
interduio coloris iiaui > impurhnon-
nun-
DigitizedbyGoOgk
nunquam crocei. interdum coloris
nigri.nonnunqualincis candidis pul
chcrrimeinfignitus. Ab hoc differt
faxum cornutum Germanis di&um,
j&aatfWmaut $eflrft«n, quiaillo po-
tiisimumignisexcutiturxuius partcs
interdumfuntcontinuataSjVtvna ab
alteravifus difccrncre ncqueat : inter
dumpartes eius funt cofpicua aliqua
interfectioncRep critur in fo dinis: i-
tead flumina,vt ad Albira ,in agris in
Saxonia * in cuniculis calculoru. Eft
verb variaru fpecierum.- coloris cadi-
di,nigri,coerulei, ruffi, purpurei,cor-
pu coloris, flaui, crocci , liuidi : foris
caadidi,intus nigri-variarum propor
tionum •• funt enim longUati,magni,
parui,ramofiin modura corallioru;
reperiuntur &in modum cornu, [ra-
mojinimtrum.']
Siiices qnibus vici fternuntur per
oppida,cum pluula abluti funt,fufci,
nigri,viridcs, rubri, otalijs coloribus t piut* a»
pulchre diftin&iapparentt» Viuum to kp"**
/Google
"DefiguYK kpidum } &*c.
tlXbt- ! a P idem (Silicem nimiru) aliqui cofc ;
Bem buius 1« Quadrupedum anne&unt, pro a- <
STfjuo* mu ! cto aduerfus «bicm, vt Gratius i
nv diftis po«ta tcftatur. Pyritaj vulgares fte- :
a^tnr. riles,quorum pracipuus ad ignem e- i
lidendum apud nos vfus eft } colore
inrufFo pallefcente, adduasaut tres i
librasmedicasmagnitudine fere ac-
ceduncaliqui certa figura fubrotun-
daaliavejfunt;aliquibus aliquidpro- 1
minet>alijs nihil,aut minimum. Dc- i
betautemcrufta eorum extcriormal \
leo aliterve decuti. intenor em pars i
aptioreftigniexcutiendo. Calculi ;
albi in ripis fluuiorum & torrentiu, \
in polline triti, pila magna vt figulo- .
rum } autinmolis,optimum dentifri-
cium prasbent. Iidem poliri poffunt, i
& perforarijadglobulos precibus nu
merandisdeftinatos. ^Oritcs ipc- j
cieglobofa eft 3 Plinio.:egogIebofam, i
id eft,glebajfimilem legerim. ^jRe- ;
rumfofsilium (inquit Agricola) alix
funtrotun^$globiinftar, fedmodo
abfo- 1
DigilizedbyGOOgk
abfoluti,vt Thyitcs,qui mter Syenen
&Philasinuenitur:modocompre£-
fi:nunc vcro aliquid habetis emines.,
aliquidlacunofum. quales lapillos e
venis ereptos aquaruvisadripasde-
ferre folct. alijs dimidiatiglobifigu-
racft,vt Callai & Aftroita?. qusdam
inmetas figuram,qua:daminturbinis
formattc.illam cxprimunt lapides &
fucci cocreti flirjjs fimiles » qui ftant
in fpeiucis:hanc qui ex earum came-
rispeadent. Hsecille. Sunt&Che
lidonis ceu globuli dimidiati,vellen
ticul<jhemifpha2ric?:& his multo raa
iores Chelohitidcs Ombria?4, Bufo-
numlapidesvulgodicliihisqsrurfuin
maiores Echinit*, & Ouum angui-
nurn Plinij, fi re&e nomino. Iudai-
civerolapidisfpeciesquajdaad glan
dis formam accedunt:vide infra capi
te ^Lapis Iudaicus probatur metas
^riataj forma,tener & friabilis,.Sylui-
us. Belemnit» & Lyncis lapidiquo-
tuadamj&Ceraunio apud quofdam
^Google
T>cjjo-uris lapiduffl) &c.
ii€xo fcu Aftrapi<e> pyramidis figura
strombi. c (^ Scrombi Concharum genensla-
pideLinfra non omitccntun
CyiindrL Cylindri modo. tcretcs funtBeryl-
li & Syenitcs, Agricola. Sunt quiBc-
ryllos fexangulos faciant ; fcd ea figu
raarris & fcalpturae videtur. In Si-
pylo monte nafciturlapis fimiliscy-
lmdro:quetB fiiij pijin deiubroMa-
tris deum fl rcpofuerint,fuam erga pa
rentes pietatem, & in cognatos beni
gnitatem perpctub retinent 3 Plutar-
chus de fiuuijs. Smaragdus Brefili-
cus.cylmdri fpecie, ftriatus > vitro fi-
milis , porracei coloris > perfpicuus>
cxhibituseftfupricum Amianto Cy
prio.
Txianguli. Gemms quaeda triangula nafcuft
turfigura s Agricola.
QuadratL Sazum durum, magnas rupes fa-
ciens ; eftcircaThcrmas Caroh quar-
ti 5 & propeElnbogenoppiduncb can-
didis veluti teffeilis immixtis variutn,
VaLCordus. Sal gemmeus plerun-
qae
DigitizedbyGoOgk
:C. ?US*
quetcffemauccubos refert. Qua-
drati etiamalij<$angulofifeuangula
tilapidcs rcpcriuntur: in quibus £gu
rsfimpliciterfimilitudo potiusintel
ligitur» q u * m rci alicuius naturalij
autartificiofs.-etfi quadratoslapides
tcffcUis quidam comparsnt, cum no
fols teflcilae tales fint» Amphitane
alio nominc appellaturChryfocolla,
inlndispartc^vbi formics cruunt au
ram,in qua inucniturauro fimilis ge-
tBaquadrata figuraAc.Plmius. Pyri
tje quo<$ quadrati mueniuntur in flu
uijs & nuis>autlapidibus quibufdam
inclufi. Androdamasquadrataefl* v
& femn teflellis finuiis Plinio. Qua-
drangulam ver6 figuram oblon^am*
quam Grsci W#9jt»x* voeantjndme
miniin lapidum gencre aliquoinue-
niflc, cni propria & natiua-dici pof-
fct.-nifi quod Cotes quafdam hac figu
rareperiri,alias emaioribus faxis cx-
cifasin candem rcdigi Agricola fcrW
bit, ... , ■ ',.--■
^Google
T)efigwri6 htpidum,&c.
*™u g °~ In Hiidesilcmio tracl;u,&c.in lapi,
dicinismarmoruinuenkur lapispcn
tagonus,a quincf anguiis q uos habct
Kexago-appellatus.Similiter hexagonus.cui
nos. fexfuntanguli.vtercjverb eftcandi-
dus : plerunq^latus ifefcunciam , pla-
nus,fedin rnedio habens alueolum:
cuius margo s vtintabulaiuforia 3 vn«
diqueeftakior.Atin medio alueolo
eftpunfiumra quo radij ad extimam
partem,flcut in trochitis procedunt,
Agricolalibro ?.de natura fofsilium.
PentexochefeuMefpileusapudme
eft (inquit Cardanus in libro de Gem
mis) colorefufco.-durus, magnitudi-
ne mefpili, dicas mefpilum in lapide
tranfifie. Vbi ftria» e vertice defcen-
dut,lapis buxeo eft colore , qubdpar
Morion. "siUaeattriw fint. De Morio fexan
gulo, dicemusinferius interFluores
hocincapite.
Cryflaiii. Mira praxipuefua cryftallis figu-
raeft. Interdumvni cryftaIIo(inquit
Georg. Agricola) magnas & perfecte,
agna-
DigitizedbyGoOgk
agnafcuntur plures paru^ & imper-
k&z ac quafi dimidiatse, quib us tria-
guialatera videncur efTe,cumalioqut
cryftallisfexangulafinty fed maxima
cxparte insquaiia. etenim exeisfs-
pius binatantum lata funt, quaterna
ftri&arrarius quaterna lata, bma ftri-
&a.quodq$verolatusftri&umeftere
gioncftri&6>quodc£latumlato. O-
mnisinfuper cryftalii mucro 3 fimili-
terac reliquum corpus eft fexahgu-
lus;fed ih hoc difjert quod latus ftri-
$um>non femper eft aduerfumftri-
&o:fed interdum iatum eft contrariu
ftri&o. Actnucro plerunqj exiguani
partem habet cryftalli:magtiam> reli-
quum corpus angulatutri. Verunta-
men quibufdam ciryftallis , qu# Blo-
chebergiinueniunturrupibus adha:
rcntesjcontra magnus eft mucro 5 cor
pus exiguum.Latenbus pr^terea tam
mucronis quam reliqui corporis^nifi
fcabricie mfeftantur, ferme tantus eft
l«uor,vtvixartepofsit ^equari. H#c
Dd
DigitizedbyGoOgk
illc, Extribusiconibushicadtc&is^
prima <3c ma»
xima,fimplici
ter Cryftalli
eft, cui figura
omnino fua
natiuaqueeft;
tertia Pango-
nij cognomi-
ne, cuiartificis manus angulos duo-
dccim addidit. TeaSr&i & minimam
Guiliclmus Gratarolus Bergomen-
fis> philofophus & mcdicus cl^rifsi-
musmihi donauiccft autcm tantilla,
quantahicpingitur>vtnnq$ex ^quo
mucronata^fiue natura^fiucarteide
quo dubito. oetene cnim cryftalli o-
mncs,ni fallor^ ab vna folum parte ia
mucronecxeunt; bafis crafeior& in-
formiorcft^quaccu radiccTaxi^ &ru
pibusmontiumfiuc enafcifiueinna-
fcifoIent.HancGratarolus in Baldo
monte qui prope Vcronam eft:>rcpc
to. riri monuit;& iridcm potius fibi vidc
ri
yGoogle
ri quam cryftallum, etfi cognatam ge
ncri Cryftallorum, Scxangulam qui-
dcm cfle Iridem > vt CryftaiIum>con-
ftare fcnbit Plinius. Plura dc Iridc
adfercmus infra Capitc tertio* Cry-
ftallorumquidcmfragmeta apud mc
funt,exquibus vnum fuperfici<rfca-
bram & ftriatam habetjridis forte gc
nus.namCryftaIIi leuifsime cfTe folet.
Aliudrimamintuslatentemhabct,
cxcafuautidu aliquommirum> (no
ftri vocant crfctff >)& ea partc iridem,
id.eft arcumcoeleftemcoloribus re-
prsfentat, quod & alijs puris acpel-
lucidis corporibus accidit* Aliud
intusvclutiniucmhabet; Aliud co
lorc infumato & fubfufco in rufFum
tendit. Piures interdu cryftalli par-
uxfimuinafcunturchoeradufcuftra
xnaruminftarjmagmtudinc inaequa-
ies. Anguhs,& fecundum cos figu-
ra Cryftailus a Cryftallo plunmura
diftert* Radix feu baiis in quibufda
aibicat, non peilucida vt pars fupe*
Di a
* DigitizedbyGoOgle
Defigurls Idftiidmgzpc*
rior. Ignis ex omrnhus ehdi poteflv
£ Indi mire gaudcnt longitudinc
■*«jiii. Beryllbrum;folosc£ gemmarumefle
prsdicant^qui carerc auro malint,<Sc
ob id perforatos elephantorum fetis
religant.Etalios conuenit nonopor-
tereperforarijqucruilt abfoluta bo-
xiitas;ideoq$ cylmdros ex ijs facere
maluntquam gemmas. quoniam cft
fumma commendatio in longitudi-
ne.Quidam&anguIofosputantfta-
tim nafci,& perforatos gratiores fic-
ri,medulla candoris exempta>&c.Pli
nius.qui etiamBerylli fpeciem quin-
tam Cryftallisfere fimilem elle tradit:
&Indos cumaliasgemmasCryftallo
adulterare , tum pr^cipue Beryllos*
Ex recentioribus Marbod^us Bc-
ryllum hexagonam facit: Francifcus
Rueus forma fexagula eas fculpi fcri-
bit 5 qub color alioquin hebes & lan-
guidus.angulorum excitetur reper-
cufTu. Alberto MagnoBerylluscan
didaeft > & tranfparct inilaraqu^qd^
forrc
DigitizedbyGoOgk
tt>
forte de feptima fpecieCryftallis ferc
fimili apudPiinium accipi popeft. na
prima fpecies viriditatemCyMus*****
ponus,ideft,gIaucumvcl c^leuni
dilutum colorem) puri maris imitat,
Secunda paulo pallidior eflyinaureu
colorem exeunte fulgore: vnde Chry
foberyllus dicitur. Tertia Chryfopra
fus,pallidior efl. Quarta Hyacinthu
«roulatur.Quinra aeroidem vocant>
[color^ninvirum alpicante cum par-
cifsimp Co^Rleo^^ui dilutior fort^
cft quam glaucus.] Sextam cennam,
acere colpre vt conijcjo. Sic pmnis
Beryllus velpalUdi ,14 eft,lutei colo -
risfueri?,vel ccerulei , plus minus ve,
skimASxccpta* i £ Quibufdam etia
mucro fexangulus cft>vt,plcrunquc
cryftaUo,intcr(iuAdamltyVgricpla.
' a^gulis-c^itat,miriimum quatu-
7; orVplurtmutnfcptem.
„ I lapides aH^ubJtphiresce^tetttatijBa--
DigilizedbyGOOgk
Defi^urislapidum^c.
falten reprtfentant: cuim hanc figuram /^
annes Kentmanm miht communicauit. £
fuhieftis *vero duohmparms.minor ^Adamt
tis Cyprif nomine ex Italia ad me mifJUs <?&
ciiautem uiHs lapillm^aut fluor potuis^^
dmanti -pel CryftaUo perfimilis, dlhmfchci
dm^puru^Maiorismethfiet inframoxpcsl
finitam de Bafalte traBationem.
Plinius lib. j^cap./.intcr marrna*
ra Jnuenit (inquit) Aegyptus in Ac-
thiopiaquem vocant Bafalten,ferrei
colorisatcj ; duriti#-vnde& nome ci
dedit.Nunquam hicmaior rcpcrtus
c&quam in templo Pacis,ab impera
tore Vefpafiano Augufto dicatusrar*
gumentoNih xvj Jiberis circa ludea
tibus, per quos totidem cubiti fum-
mi incremeti augentis fe amnis cius
int^liguntqnNpniAbfimilis il|i aar-
raf in Thebis delubro Serapis, vt pu-
tantMemnonis ftatua clicatus: quem
quotidiano Solis ortu conta&u So-
Jis radi;s f repare dicunt, Mzc^lcl
^ * " Quin^
DigitizedbyGoOgle
w.
«1
Dd 4
yGoogle
Quinc$ anguiis cpnftat etiamBafal
tes Mifenus,[alij Stolpenfem,autAn
nebergium cognominant,] fed is va-
riat numero angulqrum : minimum
cnimquatuor,fummiim feptem ha-
bet,Agricola. Idemabinitiolibri<S.
denat.fofsilmm, (vbiparuos quofda
lapideSj&gemmis fere adnumeratos,
a magnis quibufdam fola magnitudi
ne diiJerre fcribit,) Sideriten (de quo
nos-plurainferiuscapite 4.) eundem
Bafalt£facit.Etalibi,Bafaltenvixvul
nerari; vt Adamantem omninonon,
f.TC EPlSTOl^f lQy£N-.
1^1 '' nh Kentmani aime.
HicBafaltes e&quiStolpa: [stolpa
eslarxEle&oris Saxonif ^ugufiiinfinibm
Bohemi&jribtts miliaribfts ahrefdadifias\
crefcit,forma &crafsitudine tigni mc
diocrisjfingularis quidem, fed copio
fus,at<£ ita iundtus coaptatus<j,velu-
ti ab arculario arte commifTus ciTet.
- z - - Scptcai
^Google
±*
Scptem/ex.quin^ nonunquam ,fed
rarius quacuor angulorum , omnmo
fjoura trabis erede/oris leuis & ta&U
mlnime afper,ferrugineus, pondero-
fus, duri tie velut Adamantis. His lapi
dibus fic coagmentatis e terra vlnas
dccem & feptem extantibus,arxStoi
pacum adiun&is «dificijsinfiftit, ae-
rivndicj libere expofita. Inde frufta
decutiuntur majma vi, quibus fabri
ferrarij,bracl:eanj ,(qui aurum cudut,
adeius extenuationem,) &Iibrorum
cplligatores, ad artificia fua incudis
vice vtuntur.Verum ea prius fic ad v-
fumaptari.necefteeft. Poftquam de-
cuuafunt,refecantur ferra non dcnta
VlM hebeti & obtufa. intex fcrwa-
dumarena continue interfentur, Ur
quore defuper ftiliant^ Vnec ^ffeca^
riliocmodoo<ai;duo auuspoffunt,
«ec-minoriquam trium aureoruno-
ftratium precio. Porro quanto fpa-
eio intra tcrram condantur ,ncmin;
adhuceft expioratum* Quod adno
"'" ■ 'V Dd 5
DigitizedbyGoOgk
mcn ,^vir quidam cruditus Bifalten
hunc lapidem nominandum conij-
cit,(non Bafalten,)a Bifaltia regione
Thraciaj aut Macedoniae: cuius Pli-
nius,Suidas & Stephanus Gramnaati
cusmemincrunt.-itavtLydiusaLydia
&alijab alijsrcgionibus nomcnha-
bent.Scd obftat, quod vcterumnul-
Ius,hoc aut aliud marmoris genusin
hacregionc inueniri tradiderit * cfi ic
porcs in ca gemino iecinorc capi non
tacucrint,ne Bifalten quidem lapide,
qui magno olim in precio fuit praste-
nturi,fi illic cxtaret, Vcrum eft quide"
hancMacedoniaj partem metail» cla
ruifle;At non ijfdem in locis metallo
rum & marmorum copia efle foict.
Ego yer6 cxiftimo noflrum Stolpen-
femlapidem, multum referrc ipfum
Lydiumlapide coloris ferrei* habeo
cnim dc iflo lapide partioulam quan
dam politam,(de qua & tibi nonnihil
tranfmitto,}quem politumcxperior
'©mnia mctaUa, non minus acnoftru
■ - ty»:
DigitizedbyGoOgk
lapidem Indicem > vt vocat recipere:
irx quo fimul gradus &difcrimina mc
tallorum quantum altcrum aiteri pr$
ftet,xqufc ac in pcregrino Bafano, per
fpicuecognofcipoflunt. Hisomni-
bus confideratis, non immerito Mifc
nus &faiup&vt\ BafaltesMifenus di~
cipoteft ,ttn SDJdfmtfdjcr fno&tcrffdn/
mt ctn SRdNfc^r |«rtcr «^^ J^l&
KCT $%atmoi* ^ Non dubram cft aute mcm .
quin vocabulu ipfum Bafaltes fit cor
ruptum nomen Aegyptiacum> idq$
coijcio ex verbis Plini j,vbi dicit;Quc
Aegyptij vocant Bafaltem* fcrrei co-
loris atqjduriciei , vnde & nomen ei
dederunt.& fine dubio illud nomea
a JicW/^fumpferunt > quod eftlapis
Lydius>qui eftcoleris & duricicifcr-
reae>in quo aurum &argcntum artifi-
ccs explorat, a verbo £*&**$*> quod
explorarc fignificatmifi contraTpoti-
xxs verbum hoc a lapidefa&um fit.
HaecKentmanus adme^qui huiui
lapidis etiaffi fragmenta mifit >& po-
yGoogle
Defijmm Upidum,&*c.
Iitam cxco coticulam,in qua dudiia
coauri,argenti,&aliorum metallo*
rumindicia tam clare apparent* vta-
lio quam Coticuta Bafaniue nominc
hunc lapidcm nominareindignuvi-
deatur: pnefertim cum nomenaliud
eiusnullum,vlla in lingua cultiore,
quod fciam,extet, Nam apudGne-
cos nemo prorfus eius meminit, ni
fallornnterLatinos vero folus Plini-
us femel , non Latino , fed Aegyptio
autActhiopico potiusBafalt^nomi
ne vfus, Et ne Germani quidem illi;
apud quosnafcitur>peculiari aliquo
nomjneindigetant. Eoqs amplius do
^ifsi^iKentmani induuris debern 9 ,
quilapidis huius naturam, & aliaa-
lijsin linguis oomina, quibusvocari
meritapotsil ac debet^nobisomniu
primusofl;e|idit»Cuius equidem co?
ie<Sfcura tatofacilius fubfcribo> quod
Aethiopicamlinguapa Hebraica&fini
timam .^fle^prim. Barfel autcm Hc-
kneis ferxum Cgnificat :i B arfcji, ferre-
us:
DigitizedbyGoOgle
os:vndc &Bafaltae &BafaniIapidum
nomina dctorta fufpicor: & Bafano
minori lapidi arte fa&o politoq},(no
Sidcrita vt Agricola putabat,) eunde
efleBafaltcn. Etfi vero Siderites Pii-
nijjAdamanti cognatus , non fit , nifi
cgo fallor.-eodem tamen nomine vo-
canpoterit>quod ferrum colore ac
duritie zmuletnr: & Germanice etia
«n Wmfkin.nam ®ottt fldtt & pJO*
Merftcitbtum demum re&e appcllabi-
tur>cum iam ad aurii argentumq^ pro
bandaincQticulam formatus&po-
litus fuerit. Videtur autemrecte a
Plinio marmoribus adnumerari , &
marmorpotiusquam faxu efle.Mar-
mor€nim(quodin omniferelingua
fuam appcllationem retinct> ) omne
durumeiTe debet, & poliri aptum ad
fplendorcm:vnde ei nome apudGra:
■cos,fu*fp«f>©' ^a^pue^alpsj/.Hebrei
Schaifch vocat,nominc adfaxum ac-
cedente. Cxteris tamen marmoribus
nullaccrtafiguracft, qualis eft Bafai-
^Google
T>e figurk Upidum^c.
tsmeo nominc>fi quis lapidis g&.
nuspcculiare huacfacerc>autCGm*
nwniori nominc pctra potius quam
marmor faxum ve appcllare velit, liti-
garc nolim. Galenus quidcm librqp.
de fimplicibus medicamentis,m^«
nomea in gcnerc duris minusq? duris
lapidih 9 tnbuit, quod veteres m?jw
<t<r.iiw dixennt, & e petra vila caiccm
ficri/Tarantinum vcro & alios quof- j
damreprehendit,quipetra:nomcad \
vnafolum lapidis dunfsimi, & cqua ;
folacalxfutjfpeciemaftringunt*
His fcnptis mcidi in Agncolas Io- :
cum hbro 7.dc nat.fofsiIium,quehie i
adfcnhedum cenfuK-Natura^inquit, i
pilas gignit,modo teretes,cuiufmodi i
Syemtasfa-lunt^ycaitaclapidisinThcbaidcin- \
pxdcs. ter Sy encn &Philas:modo angula- i
tas^cuiufmodiinMifenaBafalne. V- ,
tnec$ autcm funt arctius intcr fe iun- :
ftx.in Thcbaidetamcnintcrdum fo- :
licari^qu^dam.Vtrobic^aiter^mal
teras videntur eITeimpoiU£,& quide :
mnio- (
DigitizedbyGoOgk
minorcs inraaiorcs. Scd ex Mifcnis
maximajfefquipcdcmcraiEe funt, al-
tae pedet quatuordecim : exThebai-
cismaxim*duodccim pedcs crafTa^
aks interdum pedcs centum,aut am-
pliiiSjVt cxobciUcis^quos ftatucrunt
regesAegyptipoteftintclligi. Hascii
lcquialibi etiam,Mifcnum Bafakera
Acthiopico nc<£ colore, ne<$ duritie
ccdcrc ait. Coticulas crgo , vt dixi- Cotical*
muSjCBafaltcfiuntaut ficripofTunt:
inucniunturtamen cedcmftatimfue;,
jnfluuijs.-oliminTmolo ©mncs: ho-
diein riuis Htldcshcimijs & Gofcla-
rianis,&c.Vide Agricoiam libro J.de
nat.fofsihum.
Pyritse o&acdri & dodecaedri in-
ucniunturquida. InProuinciaGal-
lia montcm altum cfle uudio Mari-
nauxnommcin quo Cryftalliaut fi-
miles eis hexagoni , vel hexaedri po-
tius lapiili inueniantur,alij aibipcllu
Cidi,ahjfubuirides>&c. Taiem fere-
rufHcolons, opacum , aueilanae pro-
DigilizedbyGOOgk
Bejwurts Ltpidum&c.
pemagnitudinis 3 durifsimum,Petrui
Coldebergus egregius pharmacopo
laAntuerpiaadme mifit,cuiusico-
acm paulo ante exhibito Bafalt* fub
■ 9 lecimus.-cftautemefubie&isduobus
Pansom . maior> ^p angonius nQn \ Qn ^ QX&
gito > nc cryftallus videatur, numero
pluriumangulorum cauetur,Plinius
hb.57.cap.10. Agricola dodecagonfi
Cryitallum mterpretatur,^m^d{ff«
<cf«%tflrCriflatt.NosPangoniumfu.
pra^nonnatiuum/ed aruficialem cx
hibuimuspictum. Cryftalii fuccum
naturaCmqui.tAgricoIa)interdumiii
plures quam fexangulos formas , effi
citgemmam,quameadecaufa Grz-
ciPangoniumvocant.quaifi reperit,
rcpcnr ur autem perraro>in i jfdem lo
cism quibus Cryftallus,ei fimillima
cileiolet colore, facilitate tranfiuci-
da,l2uore;fininproprijs, plerunque
obicura,& vndique paruis caucrms,
quafi fauuli s> plena.qualem Allera &
Ochra fluuij deferunt, duodenis na-
tura
dbyGoogle
|umUtcribus,^jqueac Cryftalli^cf^
aentibus in mucroacm. Etfi vero Plt-
>mte traditeara non iongiorern digi-
to eile,tamen rwnnunquam longior
«ft;fcd brcuior ftepiuSi
Z>£ FLVQMIBVS, QVO $
Germani *pttko $&c4nt-'flii6 : "vndz &,
L^tmumnommpnximm.
: Be fluorihuscthmdi&ishoc ca-
piteagere vo
iuitjquoniam
ilhfigura qui
4cm habcnitf
qu*tpirigi re-f
$epoteft,£e<i
incertam p&L : V .
ne&in«qualcm.hocplcrifc^ comu-
ne,vt plures fimul inxqualiter coh$-
rcntes % & congiomcrati proueniant,
cboeritdum feu ftrumarum quadafi-
miiitudine, (fropf^i»C^ vt h^ftri io-
qauntur:) qua ,f orma tameri rion foii
-:- v Ee
■ ■ * ^
DigitizedbvGoOgk
fluorcsifcd & lapidcs quidam aut g«i
m&> vt Cryftalli interdum, ttafcutut;
& alio quodam modo $Baf!f$tftt&-fer ;
ruminandi&ofsibus a chirurgis Ger- \
manis didi lapides»: in quibus vnu$
plcrunq} lapis connnuus in^quali^
tcrprotubcrans <$t buliatushanc ipc
cicm repr«efentat;in Fluoribus vero
multiinuicem iun$i > &quifeparari i
facile pofTcvideantunetfiqua fctan i
guntfcrte connati^ftrumofam hanc i
fuam m ole implenL Quare de vtrifij i
hocinloco dicam :fed de Fluorihus :
prius,
Flaor cuiushic figura apporitmv i
candiduseft^ranilucidus^fplcndida "i
ad lucem fuperficie , mollis & facile :
dcntibusccdeSjfimorfumimprimas, .
infipidus ferc.fubftantiam qualcm la
pis angularis in ore mandentis rclin* :
quit. Ad igncm rnodicum au tfcande- I
lam fi vras, albefcit Icntefcit^jcalcis i
fimilitudincnon iiqucfcit. Quod ad \
€ompagcm>portioncs eius plures vi- ;
dcn* i
DigitizedbyGoOgk
^okv&v^ '•■i'±y>ts*~- , %&
^ntqrabvnoceu ccntro oriri. Hi&
fiuor e Mifcua ad me miiTus eft,vt &a-
iijdiuerfi. Hujc autcm fimihs aibus
ad Aquas feuThermas Heiuetiorumj
qusLimagoflauioiioftro a4i3centi
infaxis verfusflumerepertrur; qui gu
ftu primum infipidus videtur.deind*
acrimoniam quandam m ore excitac
cun^esccatipnc, & leuis cuiufdam
ftrangulatioiusfcnfuv'vt gyptfere na
turam ci effe coni jciam,neque Carere
venenorquod fiueita fe habet,fiucie-
cusjvalde rcprehedendi funt exphar
macopolis , impoftorej iili qui ftuo-
rej diuerfbs pro gummis -diuerfis in
medicamenta coijciuntrquodita fie-
riab iiiis Agricola fcribit,fub finemli
bri 5.dc natura fofctlium; It ibide» .
Rcftat (inquit) vt de hisiapidibus di-
eam,quos noftriabeo,quod in arde-
tcsfornaces conie&i fluunc, (faciie c»
nimliqujefcuntigni^nominauerunti
Eorum triafunt gcncra. : Vnum, gem-
miifimilUmum .irajQilucidisdiucrJS?»
DigitizedbyGOOgk
"DcfigurhiUpi&um&c.
Altcrum cis non mukutn fimile. nani :
plcruncj non peliucet, raro partinv
rarius totum.Illud fere fparfum repe- :
ritur inargetanjs & citeris metallis: ...
hoc in proprijs vcnis fepc copiofum^ i
Tertium eft,ex quo conficitur vitru^
[qtianquaetiam cx alijs duobus po-
teft confici,] arcna potifsimum,^
I*©- ttrtiwj&c, Hiclapisfilice minus
durus eft *quare exeoignis clici non :
potefLnon tranflucet yfed ipfi muhi
infidentcolorcs.- candidusjfublute- ;
us,cincrcus,fufcus,niger,viridis,cocT:
ruleus,rutUus>ruber* Reperiuntur au i
tem montanislocis ad ripas fluminu, i
&ittagrisquibufdam pafsim. Rarior i
res,intusforisq$nigri. Vtcunq$colo- 1
ratos fepcnumero alterius coloris vc i
najinterfecant,&c. Hic lapis varium
vfumprajbct:eo,cuius tandem fuerit ,
coloris, fternuntur vi*> [@affdtftdll i
& $8fit}$cin noftri vocant:]cceruleus
adijcituradcitterem abiegnum,cum
cxipfo fit altcr cinis, quo infcdores i
vcun-.
Digftized by V3OOQIC
^.y^^ierus.
vtuntur. Candidus vritur, tunditur,
cnbroicccrnitunat^ ex eo conficiu
turarcn«,c5?quibusvitraconflantur,
nuantocandidiorcsrtantovtiliores..
Atfccundrgcneris lapides , tot eolo-
rcs V t prinn non habcnt ,& * aro fua-
ucsictcnim plerun^incandido pai-
lent. aut nigricant, aut fuUutci &nt
hos quonia ceicriterigm Uqucicunt,
ad vcnas adijciunt <jm ex e» exco-
quuntmetaliavPrimigencrisproptci
moilitudinem polinquidem no poi-
funcuquos tamenexcisnatura teat
teues, , & quibus aptam fonnatndc-
dit,in annuios fcfundum mcludunt
aurificostanquam gemmas. |l*c il-
lc Germanicuquidemnome Jyttlf?,
primo tantum gcncri & fecim4oat-
ttibui video.nam inGennanicamtet
pretationeMetaUicorum aominuny
igm uqueicuBi p«u" gww«»^v
ncPfi<:fecnna,#(t#liimf^ttl^J'
Ee
izedbyGoOgk
ffcirt. DetertijquidemgeneHjlapil
^dibus.quibus vix fternutur, pluraat, i
tulifuperius inter res fofsiles rotun-
das. AdFIuoresabeodemAgrico-
w««on.i arc f crri yideturetiamMorion lapiy, j
Germanice cnim inquit comuni no' i
jninc gtii$ appellari. Morion (inquit j
Jibro 6.de.natura fofsilium) fola exni :
gris [gemmis] tranilucet.Nafciturm
"Mnena,fub Alpibus.in Cypro, in Ty
ro,in Galatia, in India. Color ei aut ni
Fra|smiongerrim« } qus vocaturPramnion;aut ,
Cum nigro mixtus eftalius color: ne- i
pe vel Carbunculiyvcl Sarda:;veiHya- '.
dnthi,qualis in MifenaValcoeftewi :
erToditur.Vidcturautem Morion efr
• feradix iftarum gemmaru : acexcraf- i
: fiorc fucco,qui fubfidit, fieri, attame
ea^quaPramniumvocari dixi,apud >
_ nos inuenta cft habens Cryftallmai» .
radicemjcum ipfaeirctnigerrima.-fi- ,
militereiusmucrQ.cratenim ei fgu- ;
ra,vtCryftallo,fcxangula.qualiseua i
cft Volchcftcini j cper^jn quaHya? ;
.; ■ ' cia* '.
DigilizedbyGOOgle
cinthus dcfinit.H« |emm? nonalitcr
qoamCryftalius fcalpuntur.; Aiibi
eiiam Morion facile fcalpi dixerat.
Framnion forte a Pramnij vini in
Ephefia regione colore nafcctisdiclu.
fucrit. Eodein loco Agricolapaulo
ante;Vidi,inquit,glebam e noftris me.
tallis crutam,quas conftabatexChry
foiithis amplius fexaginta, quibus o-
mnibus cratfigura quadrata, fed ma-
»ma cratlatavnciamvnam,iongadi
gitos duos:omnesverb adeb molIes>
vt poHri nonpoflent.Sic ipfe.Fuerint
autem nimirum hi quoque Fiuores,
quodtumcxpluribus coniundis, tu
cx moHicie-coiHgo. Pc Fiuoribus
piura Enccliuslib.3. cap.i.
Vo& Fluorcs pauca dica delapidi-
bus illis,qui cxaquis ortumhabet, &
pauiatim exijs lapidefccntibus con-
crcfcunt^fiuc 0iriae5c pyramidis ai^
quafpecie,vbi dcnucnai locum agu*
habet.[Lapidesqmdam &fucciTcoa
cretiftirijs fijcaiksinipelunci&fianV
DigitizedbyGoOgle"
' T>cpguwLpiium><&c.
velinearum cameris pendent , Agri- ;
cola, Etalibi.-Marmorcandidumvi
quodinGermaniareperitur>aliquari;i
dq in ftirias concreuit.] Siue latiore :
quadam & cruftaceaformainhxrenr- i
te:ficut & lebetibus,vt in balneorum I
vaiis maxime apparet, & canalibus :
Thermarum, in quipus aqua calida i
coquilongo temporeaut feruarifo- :
let>cru{ta;qu£damlapideainfident..
Grajcequidemlapides huiufmodi v- .
'^oyovovs cognomiriarim are&o v-
&ojo*& proparoxytono,cuiusfigni ;
ficatio palsiua eft , & ex aqua genitu ;
Cgnifieat.Aquas vero,qu$ resfibiin- i
iefias yeiimmerfas,in Japide vertcn- :
tendivimhabent^^^av^Ta dixe i
ritBjparoxytona voce , fignificatiqne i
ac*tiua,quodlapides gignant,-s«cesA* j
6ooSaK.De huiufmodi aquis lege Sene :
cam Naturalium O^eftionum libro i
3ieap / i7.& StrabonemIib.ij.de aqua '
inlapidem durefcente. & Chriftoph. :
Eacelium dc lapidibus ac gemmis 1U
bro
^Google
bro j.cap-j* Sic&ThermarumCa-
rolinarum in Boemia gattzm calcis
qypfiiie fubftantiam vertuntur* Chi
rurgi Germanorum huiuftnodi lapi-
des,ftirijs prsfertim fimiles > aut.cru-
ftaceos quidem, fed bullis quibufda
eminend^usjnasquaie^^^Qllietnap
peilat>quafi ofteocollosdicas;qubd
ijsin emplaftraadditis vim ofFa,infan
tium pr^fertim , ferruminandi ineffe
exiftiment*Merainit coru in fua Chi-
rurgia GermanicaHi^ronymus^Brua
fuicenfis,Horum fpecies duas hic de-
lioeatas fubijcio.
.r.
\*+
i. MoUrisLtpis. ■,
3U QfteocoUus crt$dceu6:qui C& #?M0©AJ~
^f6lonominedkl^mdl
Ec 5
DigitizedbyGoOgle
T}efigumUftium> &c*
1. Stiria lapidca; quam Gcrmani tffi\
3S«Kf?dtt vocant, priuatim vcro effli
^opf(fcm»idefl,ftiIIatitium lapide.;
Haci]gura>(pyramidc mutila,& mu* :
crone fra&o,)lapidem album, graye, i
durum &fplcndcntem intus, exmi-
rabili quodara fubtcrranco Gcrma- 1
nias antroyquod 23aumatt6§ct *ppel- 1
lantjvirgencrc nobilis,do<5frina&vir !
tute nobiliQr, foannes Rcif&ftenius:
admemifit.
2. Silex pcrtufus foraminibus ali-
quot,natura, vel cafu aliquo nos la-
tentc* Haiufmodi autcm lapides mu- 1
licrcula? 'quaedam fuperfti ti ofe qu#- i
runtjdr^tQrreiites&luuios^ ftoli- 1
li d&
yGoogle
de perfttaife curatum iri vaccas qu#
fanguinem cum la&ereddunt > fi pa~
pillis in hsc foramina immifsis mu|-
gcantur. -
j. LapilUquidamalbifsimi^pcrcxi-
gubdurifsimi^;quos PetrusColde- .
bergius pharmacopoeus Antuerpia
tnifit,GypfelIifi&itia voce diminuti-
ua*agypfi colore,dicipoterunt.
Hmufmodilapides ^o^V^Thco
phraftus fentire vidctur generari «c
<r^fe>hoc cft> paulatim ex aquaru
&guttarum confluxu- Vidialiquan-
do ftrumaru quadam fpecie craflbs
admodum , fplendidas intus & fub*-
rufios>& foetcntcs; quaies ad Andcl-
fingam pagum agriTigurini inucniu-
tun Sunt qux ab huiufmodi aquis to
fos&lapidcs gignentibus,broncho-
celas etiam» id eft > gutturum ftrumas
cxcitariputentXege IuLCa£Scalige
r um Exercit,6a par te z. An vcrb rcnu
quoq$ & vefioe , alijue in animaiibui
lapidcs cccbro earu potu cpire pof-
yGoogle
fintjCOEiilderandum. Amomumca:
&u cum^quislapides generantibus* i
easexpurgarein EuppriftisPiofcori:
dislcgimus>Iib,2.cap.i2L
J>E PKMlCEy PO~
rOs&Tofo,&c*
Pumex ? Porus& Tofusdi&i lapi*
des, ctfi §$$pongias fprteCapite de
Aquatilibus referri.potcrant,quod
cis fimiliter multifora (vt itadicam, .
iicut Gneci -mhvTfwnt > & multjforcs i
ipecus Plinius>)fint corpora, cauis c- ;
xiguis creberriRiis>feu caucrnulis & i
foraminibus^picnarhoctamcnloco^ <
4n huius priijaiCapitis fine^eoru men;
tio- :
yGoogle
tioncm faccrc maluirquod poryd cft
nicatusj&caua^cumintrinfcca ctiam
fint,& interiora penctrent^figur^ d-if-
ferentiam potius conftituerc quam
fortn2Bvidcantur«Formacnimin fu^-
ficiccxternaj&cxtcrnse figur* difFc-
rentijs magisconfiftitrea inquamfor
maqu^evnacumfigurariiominaturia
tertia.Pradicamenti Qualitatis fp«-
cic* In locisCinquit Agricola libro^*
de nat.fofr,}qui oIim4rferunf * -aut c- *
tiam nunc ardcnt > Pumex reperitur*
tx terra vellapidccxco&us > & ad hac
figuramrcdadus: ficutinCampania:
toontcModcrno &Vefuuio,inAe-
naria>in Aeolijs infulis, &c. Effbdi-
tur etiam ad Confiucntiam Germa-
riis.Pumex autem,quoriiamnon ali-
terac Spongiaeft fiftularum plenus^
didtiir>vt Vitruuius autorcft, Spon-
gia. Gracis vcro kwh&$ vocatur (acji
^ermkulammlapidemdkas^qubd velu-
tiavermiculis (quos lacceGrxci vo-
citant> ) crofus Vidcatur. Thcophra-
yGoogle
T>epgumhtbU«m ,&cl
ftusetiam Aicyonium, quod exm£i
risfpuma concrcuit, Pumicemnomi :
riat. Differunt autem mter fePumi-
ccs. nam primo non omnibus vnus
color : fed funt aut nigtri, aut cinerci, :
aut candidi.Tum.aIij mollcsfunt.m»
nibus^ tcri in arenapoflunt .: alijdu- <
rj;Deindcomnesrarifuni&leues,ob.
fiftulas, qu* aerem in fe continent. :
ea<£ de caufa innatantinaquarficut >
cnamc?teri]apidespumicofi,.quam* i
uis magnirqualis eftTyrrhamsY&al-
ter eNifyeoinfula:flmod6hic diffcrt ;
aPumiccincademrepertOj&c. Plu i
radcPumice &trib 9 cius generibus,
Iuhus_C*far Scaliger De fabtilitate,
Exercitatione*^ Pumicisduofi- .
gnificarus^inquitHermoIaus Barba
rusinDiofcoridem Coroliario^o.)
alternotus omnibusraltero dicuntur
ita&c*tcra faxa erofa annis, qualia
Mur«.in2difici)s ) vtPliniusinquit J Mufata
vocancdcpcndentia^ad lmagine fpe-
cus natiui arte reddendam , nuncm*
■ • de
DigitizedbyGoOgk
de Mufaica vulgo nominahtur, &c,
pumices fa<Sitio* quofdam efFe fcrt-
bic Vitruuiusicxcocto alio gcnerek-
pidis:&in McloPumices quando<$ -
fn altcro, gigni lapide Thcophraftuf
lutorcfL Agricola Pumicem inter-
pretatur $im6t>t>tx &r<mftctn* Sed&
fapides ex faxo arenanofaeYiCinquit).
quibus afiricamus pcdes, vulgb ap-
pclianturjfowffcut. ^ApudDiofco •
ridcprobatur Afsiuslapis colorcpu- J 3 ^ 5
uis^riabilis.&c. Eft & Phrygius la-
pisapudveteres di&usi gleba pumi- -
cofa,&c. Acopis nitro fimilis efc
pumicofa , aureis guttis ftcilata ,PIi-
nius. InTmoIo monte,gignitur ia-
pis Pumici fimilis, rarus inuentu • qui
quatcr die coiore mutat » Piutarchus
dcfluuijs inPa&oiimentionc» Ego
jnmonte vcicoiie non procuiRot*
uiila oppido & Neccaro n.faxa ma- ■
gna vidi.operc ccu Mufaico fpecbbi
knatara, JiPoru^F^^Cper .« cir pona.
^Google
T)tfigur"uLipiium,<&c.
.cunflexum:nam per o breueporu£
meatum figniflcat,)iapis idcm forti
Tofus. quiTofusefb h«edictio,Latrna:illa
yero , Graxa eft. Sarcophago (feu
Afsio lapide)mitior feruandis corpo i
nbus.necabfumendisi Chernites eft, .
cbori fimillimus^m quo Darium co-
ditum ferun^Pario^ fimihs cando- .<
re &duritiai miniis tamenpondero- :
fus^quiPorusvocaturjPliniuslib.j^.
cap.17. PorimentioneetiamTheo :
phraftus facit:& Ariftbteles iri tertio :
degeneratione animalium, vbi Gaza ,
Tofum vertit:&ante hunc Hippocra
ies.Plinius invndecimo(inquitSca-
liger) videtur Tofum interpretari>c6
memorans Tofurii in ventre iu uenca 1
rum iriuentum. GrammaticiTophti :
aiunt efTegenus lapidisafperi, quifa- :
cilfc in arenam refoluatur; Plinius
iibro 17. NamTophus fcaber natu-
,ra. Columella libro quarto areno- •
fum tophum , & plus iufto ieiunum 1
fabulo dixic. Plura dc Tofo Scali- ;
gerde •:
' ' DigilizedbyGOOgk
gcr de fubtilit. Exercitatione quin-
quagefimafeptima/ Agricola Ger-
manicereddit £ofpm vel £opftcub
noftri£ugjfemdicunt. Afsius lapis
non eft durus vt petras, fcd.wftf ««^iff
colore&conGftentia,Gaienus. f«-
fe«? Aife* Strabo libro 17. de lapiilis
lentium fimilibus>&c.
AdPumicis&Tofi fpeciem prb-
xime accedit etiam Salis illa fpuma,
qus dum patins ingentes ferreae a-
qua falfa.plena:, ebulliunt , deiluere,
&m hanc qua exhibemus hictfpecie, tfe^uente
pumicofam,coire folet. NumerusP a S dIa *
primusadfalis fpuma floremve, quse
. inSalinisBurgundi» colligitur , pcr-
tinet:alter,ad eum quiin Salihis Ger-
maniae in valleOeni. Nos plura de
his inCorollario ad Cordi libellum
deHalofantho.
». Sdgemmew.
%.
Sdlisfpumae Burgmdia.
3. Eadem ex HaU ad Oenum.
Ff
gitizedbyGoOgle
Adfincmhuius Capitis primi 5 Iiac I
- ^^w>, ' ctiamformu-i
i*w.j*.jMs#^ Jaadijccrcvo :
lui:cuiusnu- 1
mer 9 pritsus :
indicat faxu, i
quod matrc ,
j^ Rubinoruvo
caht.-qaonia i
Kubini ia co Rubini gcmm^ innaf c un tur , in ,
Valic.
yGoogle
Vallc Ioachimica>fi probe mcmini.Id
olim Ge.Fabricius mifit. Secundus
numerus Sapphirum denotatraanu- Sapphim*
brioplumbeo inclufam^vtitacomo-
dius manu tenentis mcdici hac gem-
madcmulceantur carbunculi ;-quod
& hodie quidam faciunt, quo fuccef-
funondum oognoui:& ohm ab Aui-
cenna ea vis Sapphiro adfcripta eft,
& ab Epiphanio aduerfus papuias &
tubercula*
Z>£ LJ£? IDI BVS ILLlS^
mtihm cumJielBs, Sole,Luna>aut ele~
mentis aliquidcommune e£t±
Capm fL
VTveluti ordine natunc,a coefo
ad inferiGta corpora, <$C a fimpli
cibus ad rnagis magts^ compoilta jp
grediamur;hoc fn capite lapides it-
los>qutccelo>fteilis acelemcntis no-
mcn 5 autetiamrei aliquidcomrpunc
habcn^cxponernus*
Ff a
DigitizedbyGoOgle
IDefigurhlapidum^^c.
Ponticarum (gemmarum )PIinla
plurafuntgenera.Eft, inquit, ftellatd
nunc fanguineis, nunc atns guttis*
qu^interfacras habetur.AIia proflci
lis eiufdem coloris lineas haber. Alia
montium conualliumc^ effigies> Pli*
nius. Egolapidumgeneraduo, qu#
hic pi&a adiunxi ^ in his Plmij verbij
intelligialiquandoputaui.
Hommfri-
mm Germam
€e&tztnfttin
afiellts dicipo-
tesi : ficundm
tin %Ba$it-
fyti%ab-ynda-
.rujimditudine
Sunt enim in priorc ftellas pluresi
cqnfpicu£:inpofieriore verb profteL
lis>alijquidamlinearudu<5tus,vrida-i
rum fere smuli. Sed tertium eiufdem:
generisnondumvidi. Obijci poteft
Ponticas>efIe gemmas.-quosverb nos;
ex-
yGoogle
cxhibcmus> lapidum > non gemmaru
generis effe.Ge* Agricolaetiam Pon-
ticasPiinij , qu#& Thracicas dican-
tur, Achaci cognatas facit. Achatcs
autem gemma eft # Plmius libro 37.
capJO.vbi alphabetico ordine gem-
mas ahqupt -dcfcribit : Ponticaru> in-
quit > plurafuntgenera.eftftellatanuc
fanguineis>nuncatrisguttis>qu2ein-
terfacras.habetur>&c.utpaulo antc
recicauimus.Videtur autemnoani-
maduercifTe^ferurfus de Achate age-
. re> de quo prius etiam huius Capitis
principio egeratm Aiitera: montiu
enim & conuallium effigiejn reddc-
rejGcut & fluminum > nemorura s ali-
asq$diuerfas r Achatis propriupa eft.
Etcumhicdicat vnamPonticas fpc-
ciem inter facras haberi , atris infigne
guttis : eadem ab initio capitis, Coral
loachat^ tribuit>quam in Cretaabii-
^dare ait,& facrum appellari, & guttis
aureis(fic au tem in Ponticis etiam lc*
gendumvidetur,nonatrisO Sapphiri
Ff 5
DigitizedbyGoOgle
T)efi#um Upidum^&e.
modo diftmgui. Ergo Ponticaloco<
iamcitato 3 appclladuumgcmm$no-
meneft, Latinis (foli quidemPImio>i
quod fciam)vfitatum pro Achate:a*:
liasverb adieCtmum& gentile: vtca
ciufdem libri capite 9. Ghryfolithos :
quafdam 5 Ponticascognommat, Et
paulb pbft inter P^derods fpecies::
MoIIius (inquit) radiat Pontica&A- 1
ilatica. Afteria? certe nomen conue
nitftellatse duabus hicexhiblti$:re-
centiores quidam aftroiten vocant; i
quodnomen libentius ei tribuerim, 1
qubdveiutiaftris 3 ideft,fyderis?€ek- :
ftisinftar ftelias in fe complures ba-
beat;vtdifcernaturabafteria folido: i
(fic enim nominare nuac libet , cuius .
figuram addidi 5 )qui corpore toto & 1
radijseminentibusftellam vnampras
fe ferLSolenttamenpIures eiufmodi i
inuicem connexas nafci & inuenki!
plcrunq^
yGoogle
u 'jffleriasfepardttts.
t, ThtrescomunBi
Afteriasvel
Sphragis afte-
rosdicipoteft
hiclapis» cui
magriitudofe-
lequabicexhi
betur. In hoc,
(qucmabilk-
ftri & nunquam faris Iaudato baro-
ne,torius antiquitatis incomparabtU
fcrutatorc Vvithelmo Vvernhero #-
peRoteuillam,vbi reperiuntur mcol
fe edito ad Cimraeriam arcem , acce-
pi,)o<aoni cohjerebant,ita concin-
ne iundi& aptatuveluti^ fuperxnna
tifibiinuicem,(feparabil£S ume,(vt
nullus artifex potuuTe.t m.eliys. Stngu
lisvtringsfteU* Jguraceu figMoim-
prefla vel infculpta vtdetur. Radi) e-
mincntfuis angulis quini: in<$ fingu-
lis radijs cauitas media cft. Marggsss
ftrijstranfiierfisCulc{intur.Subftantia
H 4
• DigitizedbyGoOgk
"' Defiguyli Lpidum,<&c.
€or5pra!duracft.eear«(fettt dici po-
tett Gcrmanice. Aftroiten acccpi
pnmum a-Ioiacobo Claufero , ciue
meo &difcipulo oiim,optimi& do-
Jiisimiviri ChriftophoriClauferi vr
bis noftraj archiatrhcui ego fuccefsi,
fiho > pharmacopceo fane perito &
diiigente:ea fere qua hicapparetma-
gnitudine, orbiculatu , comprefTum;
quifaneamultitudineitellaru,A{te-
nas,vdpotius teqUis nomen mere-
a U a £ c *Agricola iibro tf.fofsilium; .
Aftroite^mquit^candidaveifubcine i
rea^lellarum^quairadios iaciuntni- i
gros,eftplenifsima:at9 exea renome i
inuenit.Hancnoftnavi<aoria appel-
lant : quodputent eum qui illam ge- :
ftauentcaufamobtinere&hoftesvin !
cere.Oculi figura pleruqj extuberav ,
raro eft oblonga.in acetum poflta fe
mouet loco,& m orbem nonihil tor-
quet.rfec ille.-qui aftroiten Germani
ceinterpretatur , dn e^ctrt : afteria
verogemmam <inWtf<:ficut &P«-
-. dero-
^Google
^otem,&Opalum,.&Eriftalin &'
mas:quibus omnibus colores fuos va
riarepro diuerfo ad lucempofitu &
motu,communeeft. Deaftroitenu
per amicusquidammeusmedicusin
hsc verba ad me fcripfit ? Habeo do-
mi lapidem valde elegantera , non fa-
nepreciofum vt gemma dixeris>fed
qui afpicientibus miram j>raebeat iu-
cundicatem.is per totamiuam circu-
ferentiama fummo adimumyfqtftel
lulas repraefentatadeb artificiofas,vt.
nullo artificio commodius depingi
etiaa peritifsimo artifice potuiflent*
Sicille. Res autem admiratione di-
gna eft,quod noninfuperficie folum
vndtcjvfed intus etiam in proiundo
fteuarumimaguies habet:quod<$ mc
brana quadam ceu cuticuia tegitur:
quje acetiacrimonia croditur,autfuc
ci limonum.in his enim liquoribus
eummoueriaiunt. Trochitenquo-
quein aceto moueri,Agricolatradit.
Aftcria» feu aftroitasin acctobul-
H 5
DigitizedbyGoOgk
lientes>in Cancris interdum .rcperirfe
gemmariusquidam olim mihiperfua
dere conatus eft. Sunt qui lapillum
fauncftellisinGgnem,anobis exhibi-
tum , e capite Draconis apud Indos
cxtrahi pu tent,vt MarliliusFicinus;vi
de infrain Gapite de ferpentibus.Pc*
«rus Bellonius vero in Gallisequoda
tradu>magna omnino frufta huiusk
p!disreperiri,& «dificijs parietibiif-
^ueadhiber^mihi rctuIit;quorumaa
itidem ccrta quspiam figurafit,& an
folamagnimdinca minoribus diffe-
rant,nondum refciuL Audio & a*.
liumlapide>fimiliter $$ig$tm a Ger-
manis di&;um ) multas in corpore fuo
velutiroiasa natura pi&as,oftcnde-
re. Elinius Iih.57- cap.9. Aftcriam&
Aftriontanquam diuerfas defcribit,
cum gcmma vna videatu^cjuod &A-
gricola probaLGandidarum dux(in-
quitEIinius)eft P«ederos, &c Proxi-
mz c^ndicantium eft afteria,pri»ci-
patii%be« |>roprietate natar^quod
inclu-
DigitizedbyGOOgk
mclufam lucem pupilke modo quan
dam continet,ac transfundit cum in-
ciinarione,velut intus ambulantem
cx alio atq$ alio reddens:eadem eg co-
traria Soli regerens candicanteis ra-
dioSjVndcnomeinuenit, difncilis ad
cdandum.Indicse prasfertur in Car-
mania nata.Similiter candida eft qu#
^|catur aflrios> \mUim dfteriosjexDio-
wpfto o^%]cryftallo propinquans,in
Iadia nafcens 3 & m Pallcnes fittorib 9 .
in tus a cen tro ceu fteila lu cct,fuigorc
Lunaeplenae. Quidam caufam nomi^
cis reddunt,qubdaftris oppofitaful
gorem rapiat ac regerat.Optimam in
Carmaniagigni,nullamq$ minus ob-
noxiam vitio.Cerauniam enim voca-
ri qu# fit deterionpefsimamjlucerna
rum lumini fimilem. Et paulo pdft:
Eft & inter candidas qu# Ceraunia
vocatur^fulgorem fiderum rapiens.
Ipfa cryftallina fplendoris coerulei,ia
Carmanianafcens.AlBamefle Zeao-
fhemis &teturj fed habcrc intus ftella
, ' DigitizedbyGoOgk
T>efigurkUp/dum i &c.
concmCaatem i £fortecomJda»tem.'] Fie
ri & hcbetes Ceraunias:quasnitro&
acetoperaliquot diesmaceratas co-
cipcre ftellam eam^qua» p oft totidcm
menfes relanguefcat. HucuGjPli.
mus.namalia duo Ceraunia genera,
quotum mox e Sotaci fcriptis memi-
nit.gemma: nonfunt:de quibus infe-
riusagemus. Afteriamigiturfiue^.
itnongemmam effe conftat ex Plmij
verbis : eiusq$ ipeciem vnam, Cerau-
niam. Epdeyero in loco: Cclebrat,
mquit } &Aftroiten:mirasi$laudesc-
ius m magicis Zoroaftren ceciniflc,
qmdam diligentiiis de eaprodunt.
Quod ad Aftroita: nommis termi-
nationem , an ea rede & ex Grscoru
confuetudinea nomine «s?^, q UO d
elt ? fydus,formetur s viderintGramma
tici:quorumtamenperpauci hisinre
busfuntcuriofi. Mihi melius aftrites
ternis fyllabis q uam aftroites quatcr-
msab aftro dcduci vidctur: vt apud
medicos noftrosa nominibus / oty,
DigilizedbyGOOgk
virw denominantur* Rhoites autem
vinum emaHspunicisfa&umanomi
ncf^formatur* Eft igitur aftenas
vclaftrites>velaftrios,aut afterios po
tiusjapisX^fi^jSasfiTft^Sccsfce^i
fubauduA^©-*,) preciofus.-quialibia
Plinio etiam Solis gemma di£us vidc
tur Agricol£:idemq$ aiio nomine A-
ftrobolus apud Pliniurcuius do&ifsi-
mis coie&uris nos faciie affentimur*
Eguram habet> inquit > fcalpta dimi-
diatiglobulLquare Sudines oculis pi
fcium fimilem efle dixit Aftroboion*
Solis gemmaPlinio,candida eft y &
• ad fpeciem fy deris in oirbem fulgen-
tes fpargit radios. EidemMitraxdi-
/£a ) Perfis,accepta eft > e Rubrimaris
' montibusjmulticolor, contra Solem
varie refulgens«Poteft aute h#c quo-
queSolisgemmavocari-etfiafuperio
re qu<e candida eft,varietatecoloru
diftat.ego Mithram per t.afpiratum
fcnpfcnm ; fic enim Pcrfse Solem ap-
yGoogle
pellant.Sed cum & Aftcrias 6c P«de- :
TosSZBsft aGermanis vocetur;inco:
diftinguutur 3 cjubdhic4dinciinatio*i
nes mutat coiorem jlieroturidam la i
cem inclufam transfundit cum incli- .
natione. A Dionyiio Afro non & 1
- sfyi&s prima> fed &si&@r> tertia inflc- 1
Xione profertur,his verfibus:
[iAlids av%vi$ legitur>i><troxytonumwit i
fculintim:&* mox y *mvfos <pteyl 7fXimc^h \
^i©-.] hojecftjCircaPallcacm Thra- 1
ci# montem>
Nufcitur Afierim pulcher iaj?is> & ffliatt »
■£yderis:&Lychnis fmilis fpledore kcernb i
Quod figemma vllareperir^turno ■
$ulucens^iIIaprofeet6pnc cunfiii -
caeteris -ftell^e nomen promereretur* !
AfuperioribusfortedifFertAfteri- <
tes lapis.cuius meminit Suidas invo* ■
cabulo i^v^hisverbis.-Aefopus qui -
yGoogle
MithridatillcdiombuaFaiCj librum
ic Hclcna cdidit : in quo tradit pana
vocari pifcem .cctzccum&cormbttefir-
teVam dei paftorum injiar pr&ditumi} in
quo Aftcrites lapis inucniatuiyquiac
ccndatur &Sole,& ad philtra faciad
No^cft autcmvc rifi m ^ e lapidem ixi
pifcc aut ccto repertum , S61c accen-
di,vtfortenccalium vllum Iapidem:
v vcrifimilius vcro fucrit eunde de quo
Plinius fcripfit* Afteriamhunc cSc:
neqjrcueraaccendi , fcd Solis aut fy-
derum radios rcgcrcndo > ardcrc ac-
ccndiq* videri; Porro ab Afirite dif-
fcrtOftritcSjdcquo nos infraCapite
4.plura adferemus > in Sidcrits mea-
tione,
Sandaftros quam aliqui Garamaa
XltcviVQC^nu\aregioneJcilicet:tiam &
carbunculi quidam Garamantici cognami-
hantur^\ carbunculis cognata^nafci-
turinlndialoco eiufde nominis. Gi-
gnitur & in Arabia ad meridiem vcr-
^Comincndatiofumma.quodvclut
yGoogle
T>efigurk lafiium^c.
in tranfl ucido ftellantes intus fulgent
aureae gutt£>fernperin corpore, nun
quamincute. Acceditreligio narra-
taafidcrum cognatione ab infpedo
ribus:quoniamfereftellarumHyadu
&numero & difpofitioneftellantur,
ob id Chald#is in ceremonijs habi-
t^&cinter omnes conftat^quantti
numero ftellarum accedat,tantii &
precio acceder.cPlinius. In ipfo 9-
dem Sandaftri nominejbarbarics vel
Ebraic^originiSjVt videtur^ primarn
fyllabam coloris ardentis fignificati-
onem habere conijcio, vt in Sandara
cha quoqj & Sandycerad quam & ac-
cendere verbum apudLatinos, & a-
pud nos vUnUtl accedit. In Carbun
cuhs Carchedomjsmarib 9 aliqui tra
dunt ftellas intus arder e:foeminas vni
uerfum fulgoremfundere extrafe.Pli
nius. Etalibi:S r yrtit£ in littore Syr-
tium,iamquidem&inLucaniainue
niuntur, melleo colore,croco reful-
gentes>intus ftcllas continent langui
das.
dbyGoogle
jjas* ^copis mtrb fimilis eft> ptm?i~
<#j[a ? aureis giittis^ftfillata^^mliacic^
jcumlOubfQrae^uiri perun&isi^fti
tu4inem(fi credimusXoluit Jde*. St : 4
jj$ aureis diftinguitur etiam ; Sapphi-
rus:& Coraliachates,xju^& Pontica
aliter dicitur Elinio > ,(vt fupra monul
go)guttis;diftin6ta. Eui^a variedi
fpolic^ iri fuperfiae alicuius corpo-
liSifteii« quandoc^npminatur apu^
TCteresjQr^cps jpheferum fi fplende-
aiit^tinlafpidequam ecs&og cogno-
minant; <5c inter aues inArdea atque
Accipitre flellaribusnnter pifces ve r
xb in gaied> id eft ,mufteloi , Interia-
fpidis fpec;ies[ yna<$^v<r&£ %$atz <$#~
7i$Kv$ Kgt ces^A^G^ i Aj>syg!& voca-
^ur apudDip^ridern- aita, le&rp ha
bet ^x^ jtdV
cetilafpidis fpecies rutilis puiidis tkd
3^ta,paempraturaPlinio f - . -v "
;: Samise terras du^ funt; qua? Syropi
• DigitizedbyGoOgk
c — T>^pguml^iium^^€^
qu^Afterappellatur.-hiecglobofiofi
eft^&candida^Piinius. Diofcorides
afterem tradit efle TskctK&fin^ & cotisi
inftar denfiitn : de colore nihil dicit .
Priorem, Collynum didam puto,
fiue ab eo quodmifccrifoleretoculo
rum medicamentis; fiue quod mollis
ac tenera fit & facile foiuatur coliyrij
Inftan AlteraverOjAfter di<9:a,vtru
ex eo nome duxerit>quod ftella>ficu-
ti Lemnia capra , fignaretur .* an cx co
qu6dinipfa>ficut in argilla Eifleba-
na,m ult# micas intcrniterent,memo-
ri^proditum noneft, vt fcribit Agri-
coiarmihia micis potiuSjhoceftjVei- 1
utiargeteis pfegmatis in eafparfis no
minatum Afterem animus inclinat. i
AdditAgricola } Aftcrem pihgueefTe, \
£xGaleno;l£uem,ex Theophrafio:
& cruftis conftare, ita nimiru <*> tAx- \
x$<Afo intcrpretatus.-vt in terraSatniai
w dt^t/A9f/ > boni fucci ♦• q ualis > idquit»
eft dulcis in pingui:isautem fuccus
tumferttitur>cum terra ad lingua ad-
mo-i
DigitizedbyGoOgk
iiiota,humore eius liquefcit. Quereff "
dam verb an Afotoy* hoc * n ^ c .° » no
boni fucci interprctari conueniat,fi-»'
cutalimcnta qus bonum fuccum &
probumfanguine gcncrantfed quod
facile liquefcit ,* ev«£ /«<#«« xvhitf-
$W, &inlinguafacile infuccuabit>
propter mollcm fcu tencram & pin-
guem&bftantiam. Catteru triahcc»
tcrra, After,& lapis» Samia , coniecc-
rim duritic fere folum dirrerre. Terra
cmnS leuior ac mollior eft •• aftcr,den-
fior.glebofior, durior , folidior : lapis
deni<£ iam lapis, hoc eft> durifsimuS
pr«illis,adeb vt auro etiam argetocg
teuigandis policndisq^ adhiberetur*
Color etia omnibus tnbuitur albus,
fi in fuo qu*<$ gcnere excellanfcaliter
enitn etiam alius eis*colqr eflepoteft.
Sic & inter bituminis genera , graduS
primusNaphthaj feu liq uidi eft: fecu-
dus crafsioris, quo marmorati intri*
fceiie loco vfi funt aliqui adajdificias
tertius PuTafphalti>quod digitisfca
Gg 2
jitizeJbyC
72eji<wmfapidum>&c*
vflgulbusadhuc cedit, noninqultial
tamen^quartus Afphalti,id eft>Bitu*.
minis fimplicitcr di&i; quintus dcni* :
qucGagatas autThracij iam lapidu. <
Sic in ouo pneter album liquoreoi, ;
membranulamtefl:^ inhserentem, & ;
tcftam^ipfam^rcpftriaSt E Samiolapi
decandidofaftacftgemma^quaZo- :
roaftres Exhebenum nominauit, A-
gricold* RedentioresquidaTalkum i
etiamBafbaris di#umjSpecularilapi
di cogriatum, Stellam terrai appellat, I
a lucd & radijs quibus fplendet:ficuti :
&Magnetidem>argenteo nitore co- i
loreqj micantem. To.Mefue lapidem
flellatum a fe di&umjduplicem facit;
akerum Marchafitam (Pyriten afgea \
tiinterpretaritur,) qui nimiru & ipfe
argenti modo fplendet:aiterum vero
lapidem Cyaneum , id eft, Lazuli vul- \
go di£um;in quoguttas aure# inter* 1
dum elucentrquarum occafioneinfi- 1
gnis quida fcaiptor Ferraria^in hoc
lapidc Cicindeiamfcalpfitjmiro arti ,
ficio*:
• DigitizedbyGoOgk
tificio, ita vtcauda extrema accenfii
yideretur,cura in guttam aureara exi
ret. jPonemus&interEchinitasIa
pidem(Capite de AcjuatiUbusinfrai)
tineuius globo dimidiato, quincjj ra~
iiorum ftellam naturacaelauit. ^ ■
- - Afteria gemma contEaria Sobyr e-
gefit candicantesradioSivnde nome
inuenitvFliniuSi^^pl^a^de^a.pau-
l^ante;fec%u^emfi«pttii^s,d^raen
tioaem Sol^Hute&Mitbra#c6gna
ta viHeturaSble^qu^ita^rfa^VQ-
eant,dic>aiitem-Mis gemma*<p#ei-
^dein Flinio *andida'e||,& ad |j##ia
^iieHSia &^MrfM^m^sf0^^' ■
^b"8i ' -fiei» A&bbolosl^sl» SubU-
Tikdfcit-ra^|i^iatt^b|^to*e) vt
^olem^b&fB^ifcium iimilWai^-So-
%nseft lk|is>^ftSofebculus app«£-
btur>%ute^^^^
lumen emicat.item carbunculus aQ-
^frratiiansyyt Fcribit^rfilM&4-
nus. idem de vita coeiitus coiiSpa-
^daib\jvcap^HeUo^inoiw«>fiW
M' '— ■ " Gg $
DigitizedbyGoOgk
natlapidcm.qui Sohs Luns^ coiun-i
.<&£ Solinaturaliteriniaginem habec-l
EtPantauram apud Indo$ lapidenv
qui c*teros ad fe lapillos trahat.ficuti
~Magne$ ferrum } maximc Solarera c£Te
fcribij. Heliotropiumetiamgetnms i
Ijomeij eft,qu« ab altero Prafij genc :
fe,porraceiitide coloris, in hocdif-
fcrtjquodipfa fanguineis vcni?; diflia :
guatur , iilud punc^is, Agricola tefte, :
, jpiiaius etiam I1fe.57x4p.10. Heliotro 1
pio: languineaAf cnas tribuitJ Cau6 1
^ommisjinquit^quoniamdciedsia ;
.fyaj?aqu?,fuigorcm So%accedenre :
-f^fiM^6s^i»inep^B^t-, maxime i
-Acguppie^' Eand:cm 1 antpcrfimi|c 1
^rudims quidalta^s.pso, ja%idc in-
dkasd mcmififc quana c^ibefaqca-
-jji$e. X.interOmamentta., Mithrax $ ■
rilagcmma contx*SoJcm varie refnlsl
-■ .^phritcs noua? Lun« fpeciem ha. :
4?£feCdmiatusin cornua, quamuis ci-
itoa coloik, fM)u.r;De. hac plura
r- . >- . • ■ * " • in*
inferiiis. Seicnites ex ^andi^Q V0-
lucet v melleo fulgore , imaginem Lu-
p ? cpntinens,redditqj eam in dies m
gulos cxc*eentis minuentis<$ nume-
rp.nafci putatur in Arabia 4 Ide\ Gc,
Anicola Ub.j.de natura fofsiliu : Spe
cSarem Wpidem(inquit(e Gracis 3-
dam citil&hlu* appellant v quQd plcna
nocle ad incrementum LunjB iolea;
inueniri:vel quod imaginem Lun«,
quam.quia pellucet^npSu concipit,
in dies fingulos crefcentis ininuctisqi
-pumeroreddat. Abj ^^«vyo-
cac,quo,d multis perfuafum cflet, (vt;
abfurdifeimaqu*9 vul g° pcrfuade-
ripoffunt^) Lun^ effefpumam. Sicil-
le.Luhat'tcus quidemmorbus dacity?
ComitiaUsrquq jcorrcpti ore fpumat;.
. ^t^Txlo-alvn^VTff, aulojns
pt/Gt^OtpUcus in prpcemio dek-
pimbusj&Plutarchus inlibro de fla
niinibu^ , Selene herba in Apzfanta
monteiuxtaluachum fluuium,fpu-
«amemittit.. Exiamrcatatisver^
DigitizedbyGoOgk
A gricoli verfoi^apparet eumScJeni.
ten Minif^eundem Speculari lapidi '
exiftima{%etfi; melleifulgoris nulla i
fecit meritionemu Nos fpeculares la?
pides alips fine colore ■& piellucidos,
alios vero coldris in jfufco flauentis,
quem melleum' dixeriSjhabemus.Se- !
lenkes laplssinquit Piofcorides>que :
aliqui aphrofelenon nuncupat 3 quod ;
per no^tem im&hiatur pl?n.p s ad Lu- .
^<raM^ cvpt irtes vertunt ad increme- 1
prpp rieidecrenjehtum fignificare , &
ita&haberead ^nm^tiXK^ad^ i
^^E)ecrefcente aiitemLunaitiue- 1
irfri mmits verifimileefhiquam cvt -pic
iif^meni^ :
inodius & : ampliore : ^fpe(S:u recipit, |
v^ita deprehendatiir facilius* quare
Griceita Jegendum-eoniecerim ><% »
4n£f /r^c^^ !
}&sM^<wyik<r&. Q^dimb^placeat :
^s^Gra^cenominareiV^plenamLa i
f- Tr " onei.
DigitizedbyGOOgk
tine , qubd forte authorum teffirap<-
niadefint ^mcwmhtiuoy enim plcrunqj
legimus ; etfi Diofcoridis ftylus non.
adeb purus eftac proprius, acita de-
fendi pofsit haec le&io.-licebit hoc pa
fiolegere, <^^iv§ r «.v f siA7rv V (utep-
. if&y) ^vtk $ <Kh,-x§ewyxa&: hoc eft >eo
qubdno&u efFulgete Luna fplendes
reperiatur, Plinius certe non dea-
iio Selenite quam Diofcpri^es fcri-
benSjLunaab eo reddi, inquit in dies
fingulos crefcentis minuentisq* nu-
mero:vt mutilusforte Pipfcoridis fit
.locus.autPpnius apter Jegerit. Ego
Liifix qupcunque tenippre lucentis
. iraaginem inhoclapidetanqua fpe«-
culoreddi putb. ampHsimam vero
. cum plena efoideo^ tumfaciliusin T
tieniri; & crefeere aut decrefcere in
eo TepercuiTam Lunaris ima^nis lu~
ceminon autem ipfummet vt Manbo
d«us£rigithiscarminibus:
lundresmm&nienftruA tempoMjernat^
XYe^ittnimLHM(^eJceiit^mmoyqrmmm
-y^— Gg s
DigitizedbyGoOgk
"EjfkiturjdMqmm ccelejtibus ctnxU ia^rm, !
Qubd fi idem fpecularis eil iapis, [
(vt cruditi quidahodie exiftimant,<3c l
mihi quoq$ videt,)«(ffc$>**4^<Sc (mx*&? i
fwy aGraecismedicisdi<ftus,quoQi0- 1
doisadLuhamnoctufpIendeat.,faci i
leerit deprehendere. Vitrum quide
cumpras feferat , eoq$ ad fpecularia ;
aptus fit,(noftri qubd glaciei inftar I
tranfluceatjdiusVirginisglaciemvQ i
cant»Q5nfar $taiM<n «pfoah j Gcrnu- 1
ni (Sjttfc appeUant,)fpecuIi ctiam iri?
ftanmagines,Iucidas praefertim, rcd? i
derepoterit.Cornarius cundemlapi? i
«dem effe4ionputat,qu6d vetcre,s dif
uerfadcvtro9fcripferint,6ceun^m ■
«ufenulluseorum dixerit.argumentis i
parum firmis.Diucrfa enira de eadera
xe fcribi nihil vetat,modo ne contra* :
ria ; & multarecentiores acriinuefti- :
gationedeprehendere>qua*veterum i
plerofque latuerun t. AphrofeliCnino
men a fpumafa&um conuenit, fiuc a
:igmedio ad luoa^icum & fpumanti :
«aor- 1
DigitizedbyGoOgk
ipprpu:,fiuc a cplore albo fputn?,in
ya^etisprefertimadremediaderafis.
^Aphrofelenum in Aegypto tan-
lutnmpdo inueniturjquod itacrea-
j;ur:Rps coetcftis pofitus adLuns ch-
!|itatemin fpecielapidiSjqucm fpecu
.larcffl vocamus > coagulatus ftringi-
pxt, vnde & nomen fumpfiffc vide-
tur. Cuius eiigimus quod eft coiore
lcarulco & lucido,Poteft autem om-
nia vitia capitis potatum emendare;
& cephalalgicis & epilepticis vtilitcr
^ prpdeffe,Autbor libn defimplicibtts
medicaraentisa^Paternianum Gale
;noadfcripti. Ammonis cornu di- ^
r ctus lapis, inqmt Gcorgius Agnco- cornUi
Jayvideturaurei coloris armaturaob-
dudus effe. na (&)in toto Hildcshei-
mio tracl:u,inuenitur lapis nou? lun?
. fppciem habens curuatas in cornua,
t aurei cplpris armaturaveftitus j mo-
idp magnus, modo paruus;mediocri-
ter autem durus & interdum ftriatu?.
[Cardjwia kko dc&mmk Sslwtmhfc
yGoogle
ijuop Upidem vocatjine authore quodjcm^ \
Sed eundem aliquando ferrei colo*
ris armatura tegit;aut Adamanti iimi i
lis, &c. Ibidem effoditurlapis eiufde I
figur£/edommvacuusarmatura,& ,
TepMtes.cinerei coloris: qui eft Tephrites a- i
pud Plimum. Hadenus Agricola. i
cgo&tephriten, &Jii?iilem illilapi- j
dem alterum armatura inte<ftum,Me '
noidempotius quam £elenkem no- 3
minarim^difcriminis gratia* JLunam ;
cnim corniculatam>fiue triduanam \
^incprnuacuruariincipiente>Gr^- 1
Menoides.ci ^^Snpminant* Nuper tameij i
amicusquidam meus rerum natura- i
lium peritifsimus^Men^dislapidis 1
nomine ad me mifitargiflaceu quen- :
dam&cruftaceum lapidem, cinerei
coIori&pIani^nuU^^ i
gnem,mfi quodpaula&m additis cru
ftismultistcnuibus(ytad|ktera lebe 1
tuminquibusaquacoquii^rfi^Ies :
^qtiidalap^M-gencraMtur^^^M^ I
- videtur. Hunc veyo , etfi €c^tevideri :
pofTet '.
DigitizedbyGoOgk
floffct ita cx cruftis fuis paulatim au-
Qj£ % vt Lunafuis luminibus augetur,
coiuiire,aLunacgQ nondcnomina-
rim : multoqj minusaLunacornicu-
*lata)«umfigurameius nonreferat.
\£ CircaFalienenThraci» monte,
DionyfickAfrp tefte,nafcitur AfteriuS
kpis.vtfupraetiam diSum eft:& Ly-
chnisflamms perfimilis. Quo inlo-
co Euftathius iri commentarijs fuis:
..Lychniten.Iapidem (inquit) alij Sele-
nitemvocat>quodocculta quadam
vi cum Luna communicet , ficut & e-
le&rum. quod a Boryfthene cognq-
minant ^q§vSiyfirlui «Atx^i& pariter
cum illa crefcat at<£ decrefcat.Sed Se
lenitesille,cumLunacrefcens atquc
decrefcenSiCno.n ipfe, fed Lun* jn eo
imago,) vt paulo ante diximus > non
aliusquam fpecularis lapis videtur: q
forte ne lapis quidem proprie fuerit,
tura alias,tum.'quiaflexilis eft. Lych-
nis verojquse & lychnites Agricoias
dicitur,gemmaeft,igneo feu flamm£
^Google
t>epgu,yUU]>Mum>&c.
lucernarum colore fplendens, velu-
ti<$ ardens>in fcopulis Pailenes > qu£
cft peninfula ThraCia nafcens,& cir-
ca Otthofiam cautem , totacj Caria
acvicinislocis.c«teris antecellk la* •
dica, quamquidamjVtPIiniusingt,
remifsiorem Carbunculum effe dixc-
runt. Agricola hac interpretatur Ger
manisfuis cuigfl&fcfcfmOttttott/jd eft,
Rubinum coloris pallidi velgilui.Ea-
dem aut cognata eft,Iicet candido co
lore, Aftrios vel Afterios potius Pii-
nij ac Dionyfij Afri, in India nafcens,
&inPalleneslittoribus:cuiintuscea
ftella lu cet,fulgore Lua« plenaj , qu*
verba funt Plinij. InPerfidc aiant gi
gni lapidemSeleniten,cnius interio-
remcandorem aiunt cum Luna ere-
fcere atque deficere, Auguftinusde
eiuitate Dei 21. In Ballenso monte
^rygifgJgniturlapis^Afternomine:
qui folet no&e profunda ignis infhr
fplendcre fub initium autumni ( -a» '
M?tf-
^Google
^ym^^)cognomm^tnr autetri ifi-
digetiarum nomine Ballen, Jte&&/,
id eft>rex>vt traditHermefianaxCy-
prius fecundoPhrygiacorum>exPlii
tarchi dc fluuijs libro. Robertus
Conftantinus vari* doikin* vir , ia
Lcxico Graecolatino fuo,vuIgb hanc
gemmam Rubi balley a Gallisnomi-
nari fcribit^folerticonie^ura^exno^
minis vicinitatevcui res ipfa conue-
nit. Siuc autem a Pailene Thracias
peninfuIa,fiucBallen£o Phrygi^ mo-
te,Pallen#am aut Ballenajam hanc
gemmam cognomines, vt a cogna-
tiscarbunculorum gefteris diftingua
tur, parum interefh Agricola.Car-
bunculum candidumGermanicein-
terpretatur 95afla6: (aliqui fc$fcr$tt
UtO & a paltore di&um vidcri fcri-
bit : Afteriam vero %Btf( , vt fupra e-
tiammonui. Duseautemhs generis
vnius fpecies videntim Porro cir-
ca Lychnitcn feu Lychnide gemma,
de quanunc diximus^cauendu eft 3 ne
cum Iychnite marmore , quod ad jjji
cernas effodi tradidit Varro > ( vnd* i
nomen nimirum,)confundatur.
jrSuccinumetiam.quodGreciE-
le&rum vocitant , affinitatem quan-
dam habere cum Luna putant aliquij :
qubd Lunari,id eft,comitiaIi morbo i
" aduerfetur.Dionyffus Aferquoc^eu:
hoc fy dere eius fympathiam indicat, ;
ybi fcribitcircaoftia ftauiorumAl-
defci & Panticapis iii mare glaciale i
fe exonerantium nafci Ele&rum , his
verbis:
M^£tf^^»£.-exquibusaliquiscoii :
ijciat,fentire eum,EIecl;rum cum Lu- [
iia crefcente crefcere , quod de Sele- :
nite alij prodiderunt.Ego deEleclxo :
noftra memoria nihil tale accepi: fea
tire tamenipfum vim Lunaj,ficuti 0-
ceanumtotum,&proeiusincremen :
to acdecremento,parcius copiofiuf-
veadlittorapromouerijcredibile eft.* i
lac iunare ^E&8c quodLac lunare a noftris ap- ;
pella- i
• . DigilizedbyGOOgk
- , r ./ -_ -j "'■' *>
pellatur.quod in altifsimorum quo-
rundam montium Helueticoru fpe-
luncisreperitur,vt Stocchornijin di
tione Bernenfium,& FracTi fiue Pila-
tini Lucernenfium : De quo repetairi
bicea fcre verba qus in Fracli mori-
tisDefcriptionenoftraanteannos fe
decim pofui:mutatis nonnullis & ad
ditis.-In fpelunca quadamper fummu
montemj forhici adharens nafcitur
fubftahtia q ua»dam fungofa.friabilisi
albaJeuifsima:quamFungumpetr£u
dixeriSjVel Agaricum faxatile: tam fi-
milis huius. eft faeies. Ihcola; $ftoti*
miify apf>eilat,id eft,Lac Luna*,a fub-
ftantiaalba & fpumofa,ex qua cocre
tus videtur hic Iapis>fi lapidis nomeri
merctur.Aqua; mixtus.albolacTis c6
lore eaminficit.Infipidum eft. Siccat
fine morfu.NulIaineo afperitas:& to
tum cum faliuamandentisiiquefcit,
prsfertim quodmelius fueriD nam &
crafsius afperius<$ repentun immatu
riusnimirum& crudius: quododo-
Hh
DigitizedbyGoOgk
Vtfi*utisUpidHm,&c+
tt etiam carer, Conco&urn aut &pct
fcflum^ vt afperitate amittit > ita albi*
u$colore 3 &ponderclcuius,&fuaui.
tcr odoratum redditun Vidcturautc
naturam Holofteis dictis lapidibus>
qui m terra afcnofa in Palatinatu cfi o
diuntur 5 proximam habere:&lapidi
q&cmr egoab odorc Cydoniten no-
itfmo.Superftitiofe quidam aduerfus
quemcunq* morbum asgroti cuiuf-
uis,propter quem cxprcflbipfiusflo
mineefpeluncapetatur,falutareefle
putant. Lucernas in pharroacopblio
v^nirefolet, Pollincmeius chirurgi
vlceribus deficcandis infpergunt.Sut
quinutricihus>adaugendala&is co-
piam,poIlinis huius drachmam exRi-
btant,e iure ni fallor:[potcft aute cb*
modius exla<ftc amygdalarum cuiim
mixtushic pollen aiiquot hofis fue-
ritjcolatopropinarijcum pauco fac-
charo & aquafoeniculi;]aiimtautem
mamillas euidcnterhoc auxilio tur-
gere & repIerila&e*Pr£terea a do&o
quo-
DigitizedbyGoOgk
izm viro , nuper Ja oditum inuenicy
LacLun#iri proftuuio fanguinisvti-*
litcr dari tan quam fomnifcrum > idc^
fibiexperimentoconftarc. Quod-ad
nomenprifcum,ego autipfumMo-
rochthum veterum effealiquado pu-
tauiraut eafdem certe illi iacultates
obtiiiereXed amicus quidani reriim
fofsilium otnnifi eognitione clarus^
Marg£ friabUis gcnus eflc raauult*
Sardam cum arbore naturali & Lu
na cclipiim pariente 5 HierXardanu$
olimadmemifit,
Nunc a coelo & fydcribus ad ele-
menta defcendamtquoram fuprdmo
loco eft igftis ? Lunari fphsera* proxi-
mu$. GhryfoIampisinActhiopiana
fcitur , paliidi coioris die, & nodu i-
gneLPlinius, Gemmarumardentiu
principatum habcnt Carbuneuli >■ at-fi
dilitudme ignium appeilari^cum ipS
nonfentiantigncs 9 obi4a quibufda
* pyroti vocat^Plmius* Orues ctiaro,
* quibufdi& -Si4criccs vocatus, igps
Hh a
DigitizedbyGoOgk
Defiguris lapidum>&c.
non fentitjdem: dc quo nos pluram i
feriusCapitequarto* Adamatiquo- i
queigniumvidlrixnaturaj&nunqua |
incalefcenstribuitur. Topa^iu aiut i
prohiberenc ferueat aqua;& manu
qu£Topaziumhabeat,abaquabul- i
liente citra ia&uram eripi pofle. In
Phlegontideintusardere quaedamvi i
detur fiamma>qu<j non exeat^Plinius,
AlbertusteftaturCarbunculu.An* \
thracem (pfiSgx§ Graecis carbo efu fi-
ue ardens.fiue extin£tus ) dici a Gtz- ■
cis:eurnq$ iucere in tenebris tanqua \
carbonem/uperfufa aqua limpida,in i
vafevitreomundopolito* Cathari- \
nam Angli£regiriam,Henricd ocia- :
uonuptanbgemmam intencbris lu-
centemjin annulo babmfle audiojRu 1
biniifuaTeputanc, Carbunculigetn i
mx fpecies eftjrRubinus nofter 5 in-
quit Encelius 5 quem alio nomine di-
cerepoiTumusLychmten.Nosdely^
chmteifupra in Seleriite diximus.
Lychnidem Dionyfius Afer vocat, :
DigitizedbyGOOgk
tium gemmarum genere ctiam Lych-
nites appeilata,a luccrnarum accen-
ferumgratia^nms. InHydafpeilu
uio gignitlapis A^yis di<5tus,(Atftv«r
parpxytonu^mafcuUno gencrc,) cui
color oleofus,& valde poiitus,(£s«?,
fcruidusrmalim Jtstf, id eft, politus:)
inueniturautem crefcentc Luna,ad
mclodiam tibiarum:& ytimtur eo jp-
ccreSjPlutarckusinlibro de flumini-
bus* Lychnites yero marmoris ge-
nus quoijnam fit>qu?rendum.Varro
adlucernas eflfodi folitum tradit:fi-
ue id ycrum eft,y t fubterranea picra-
qucinmctailisprofundiori|>us ? luccr
nisadhibitis cruuntur: fiuc a4 aogea
diprccij caufam ficl;um.Statuarij uue
marmorumfcalptores, omnes tantu
candido marmorevfifunte Parp m-
fula.quem lapidem ccepere Lychni-
temappellare: quoniam ad lucernas
in cuniculis csderetur» vtaufor cfl:
Varro, muitis poflea candidioribus
Hh 5
DigitizedbyGoOgle
TJefigurh Lpidtim^&ts
repcrtis.Nuper^tIamiaLiii5Ciifiara i
iapidicinis>vttraditBIiniu$. Marroo i
ris autern albi mentio admonet me al
terius pellucidi:cuius|p:neris tabulas I
duas ex Htfpania adustlas 5 nobilera i
xnercatoremLeonhartum Cellariuni i
SangalliinHeiuetijspofsidereaudioi i
easq^pdlucere^marmoriscadidi fpe
cieiix alabaftro quidem valgb di<fto :
po-culum candidifsimnm ■ & tranflu* I
cidumipenesme e&Marmar vsmil*
ludtranfparens^PhengitesPHnijfQr- :
tefuerit, ab eo di£ta quod phengos, i
ideft,Iucem tranfmittat, His fcriptis >
ii tpras ab amicp accepi,cui pro£e$u« I
roSangallumvthunclapideminfpe- :
&m mihi defaiberet mandaratn. i
.. ■ Vulg6(irrquit) lapidem AlabaM 1
agpclhntslForfeautem hodie dtfhts jfld-* I
idlalsaflrus hajlmt yel^kbajlrites kpk y wn yerlA
^kb^rwyeterumy&marmQmmgene* ■
ri$>cy,m moUkftt non durm kpk: ob c&wrem >
tamM&wagnttudinem *Mabaftm$ exip :
mgmtJTzbnlg binx ex to fa$« > fi»« i
\ , _ m«
DigitizedbyGOOgle
\:\7V^
j
crufta*, fingulas circiter pcdes duo*
longaefunt,fefquipedc lat«: quas ma-
gnitudo fpecularibus (feneftris vul-
go di<5tis)mcdiocribus Fere conuc-
»it.-in quem vfum marginibus lignci*
includuntur; & lucis fpiendore mc-
diocre tranfeiittunt ijs qui ihtus funt»
itatamcn vtncminem foris agnofce-
rc pofsint : foris autcm aftantium aut
pmcreuntium vifus omnino no pc-
netrat.Quare ad cubiculorum fpccu
iaria,, qua; ad internas a;di.um parte»
fpe&arit,aliquibus in vfu funt. InHi-
fpaniafcrunt tomploru aliquot fpc-
cularia ex hoc kpide/a&a cfle , vitri
loco , &pi<Suris quibufdam ornata.
Lapis af bicat,albomarmori ad fubfu
fcum colorcm vcrgenti» aut filici al-
bo fl uuiatili fplendido,perfimilis, n6
fine quibufdam maculis tamen.Qui-
bus in partibus fra&us eft,aluminis
inftar fplcndet. Planuk(vt rcccntio-
resvocant,noftri cmgo&t) attenuari
^poHripoteft.Vngucdiaripulfatus
Hh 4
' DigitizedbyGoOgle
VefijwrhLtptduiMt&c.
vkrivelamsinftarfonat. Tabulano- \
dum cxpolita^polIicis:polita vcrbjdi
giticrafsitudineerat. Fiunt&pocu- :
laaiia^vafculacxeodllapidcin Hi- :
fpaniarqusnn alias regiones expor- i
tantur:&frada etiam, fi cruft^mte- .
grae iint/erruminari poffunt* f^asc a- :
xnicus. Nerpnc principe (inquit Pli
niu$)mCappadociareperti}S eftlapis
duritiamarmpriSjCanGidus at<^traf- :
lucens^etiamquapartefuluieincide- <
rant ven^, ex argumentoPhengites i
appellatus. Hoc conflruxeratsedem
Fortun^quani Seianiappellant aSer
uio rege facrataqi. Quare etiam fpri- :
bus apertigititerdiu claritasibi diur-
na erat ? hau4 alio quam fpeculariijm i
modo, tanquam inclufa luce noni
tranfmjfla.
Redeo ad Carbunculum:quem E- 1
piphanius tradit inuenirino&u 3 emi;
nus lucenue aut carbonis ardentis in i
ftar fcintillantcm s axri^nfi^vWy id «ft*
fcintillas emittentem.Fortc aute Spi- !
nella
DigitizedbyGOOgle
nella quoq$ vulgo di&a> Carbunculp
rum generis gcmma^abhuiufmodi
fcin tillis, quos Gneci fpinth eras vo-
cant>fuum nomeninuenerit. In An-
thracitide fcintilie difcurrere aliqua-
do videntur^Piinius. Omnes carbun
■culi rubent &fulgent*fed difsimili-
ter>inquitAgrIcola.nam cplor eis eft
egregieruber>item^fuIgor;fed ple-t
runq* paruifuntrquos appeilant Spi-
nellas* Aqt color item 6c fulgor egre
gierubetjfcdferemaiores funt; quos
Italia coIoreRubinosappellantjGr?
ci (yt etiam Ouidius ) quia valde ar-
4ent 5 ab ignis a{pe&u,Pyropps* Ego pyropL
apud GrascumauthoremPyrppuap-
peilatiue prp gemma Isgifle iam non .
memini.Epiphaniusadie&uevtitur,
Sardium fcribens wfa^^«^«,id
eft,coloreigneum . InterLatinos poc
tz foli > puto, hac di&ione pro gem-
ma vtuntur, vtOuid.2.Metatnor^
Xkmmk&nte auroifUmmascfi tmiunn
fyropQt
Hh 5
DigitizedbyGoOgk
Indu&o pyrapo fulgebat parmai
H Propertiasljb^.Elcg.ii.Piumarubro :
clara Pyropo,Lucrctiu$ lib. 2./C*tf. i
rumvtLycnnidcmgcmmamdiximus i
"wvghtpteyl w<£{i7rM/it&nluj: ita & Pblo I
ginus qmdam lapis apud Phnium a
flammadcnominaturjaurcifiucfiam s
mel coloris.nam &chryfiten,inquit» \
vocant,Oflrcas (Ochrae) Attioe a(si« ;
Hcptatfii- tQilatam ., in A egyp to. ^jf Hephsfti- :
tcsSoiisradijsobucrfus*aridamma- i
temm acccndit > ficu t 8c Giy fiallus i
deeoautcmpluracap^leges. Spe- i
Spccuiom culum eciam concauum in Sole accc :
«wm. ditfalfurata J ftramenta/armenta.*fic- i
ut & aqua in phiala vitrea. Pyrit^ di-
cuiiturc quibus ignis excutituryva- \
riorum gcncrum;tju« non modo co
loribus & figuris > fcd ctiam fubftatia i
differun t. Pyriten ( in quit Hermo- i
lausin CoroIlario)funtqui<3cSideri- i
ten vocitetj&And^odamanta & Bo- i
ftrychiten. In-Cypro rcpcrin volunc i
vaum argcA«f o colore^altwu aurco« :
: : ': "- Afc i
DigitizedbyGoOgk
Afiqw tcrtiu genus tacumtjquod plu
rimu ignis habeat, pondcrofifsirouq^
fit > quos etiam viuos appeilamus. Ht
exploratoribus caftroru maximenc-
cefrarij:quia clauo alterove lapidc g-
cufsiSjCXcutiuntur fcintiil£e.-quaefui-
fure excepta^au t fuhgis aridis , aut fa
lijs^cclerrime ignem trahunt. Pyrite$
&gemma cft (Plinio:) necfcio an di-
uerfa ab hac> nigra & attritn digitos
adurcns.Haecille. Gsterum vtexPy
rite tum metallico, tum fterili (qucnx
Silicemviuum>velabfolutcnomina-
mus>)ignis excutitur : ita etiam cx a-
lijs quibufdam duris ac laeuibus : ctfl
partibus quae i*£tu in eis cxafperatae
fucrint>facilius cliciatur:Sicctiaai c
Gryftalloj&Chalccdonio vulgo di-
&o > quoTormentigeri(vt itavocem
illos qui torraenta bellica gerunt) v-
CuntunCeraunio cuneifbrmi > & alijs.
Pyrit es ab Ariftptcle & Theophra
fto,alio nominc Pyrimachus vocat, pyrak*;
vt Agricok vidctur , quod igni repu- &u&
DigitizedbyGoOgk
T)eftgum Idpiium^c.
gne£ nam in ardentes tantum forna^
ces,inquit> coniedus fluit. at vbi de-
fiuxerit in catinum,rurfus concrefcit>
& durefcit, &c. In antiballomenis,
idei^fuccedaneis medicamentis Ga
ftrrc&ofus ieno attributis> Pyritae lapidi pyrobo
lus fubftituitur.Ego Pyrobolum , nifi
idemPyriaefit>ignoro. Ponitautem
confarcinatpr illc cu&SxfaotjMooy alia
ctiam qu^dam huiufmodij qu*e lyno
nyma fecumium grammaticos funt,
non antiballpmenafecundum medi-
COS:Vt> KgXtiiKifLx > « raAtf : y^^cuptTs^
#Z/fojju.?j t vfo£ohcc quidem Plutarcho iti
Camiilo, tormenta feu inftrumenta
qu^dam hellicafunt adignem eiacu-
m*&s& Undum comparata. Asbeftos inAr
cadi^e montibus nafcitur^coloris fer-
rei,PliniusIib.37.cap.io. Asbeftos au
tem Gr^cis inextinguibilem fignifi-
cat;& hunclapidem femel accepfum
cxtingui poflcnegatMarbodeus.Ide
Pliniusiibro $6.cap.i9.Amiantus>in-
ijuit, alumini (fcifstli nimirum) fimiliSr
nihil
DigitizedbyGoOgk
mhiligni deperdit.Id quod proalu-
mine fcifsiii vulgares pharmacopolae
vendunt>albi nonferrei coloris eft*
Amiantusveroquie Cypro adfertur,
fufcus cum fit,etfi filaforte iamab eo
refoluta albicent, Asbeitqs Plinij efife
poteritmam Agricola quoqj Amian
tum alio nbmine Asbeftum , & Liau
asheftinum ab authoribus vocatum
tradic. Apfyctos Plinio feptenis die "&&v*fe
bus calorern tenekexcalf^&aigrii, ni
gra ac j>on derofa, diftinguentibus ea
venis rubentibus.Putant prodefTe co
tra frigora. Eam ego ho die noftro ia
orbe nemini cogmtam p^to. J*Ad
ignemfumus quoqj&cmispertinet,
ccuexcrementaipiius. lafpis qu«~
damvelutifumoinfe&a eft,qu«ca-
pnias vocatur > Piimus iifyro i.cap.p*
Idern de Chryfoluhis.* S-urit in hocge
nere^inquit^capnisejCodepicapit^Ei:
decimo mox fequente: Capnites qui
bufdamvidetur fuum gefiushabere,
plurimis fpirisfumida,vtfuo ioco di
DigitizedbyGOOgk
klmus: inCappadocia &inPhryg«' :
nafcitur v eborilimiiis. Ha&cPlinms-. i
Agricola vcr.o lib. 7. de natJFofsiliu, ;
Marnior aiburruinquit, piurimis fpi- 1
ris fumidumcfic foict;cx.quoiter&m ■
fitgemma,quamPliniusCapnitenap
peliaiiit. Plinius lib.54.cap.iQ.intct :
Gadmiac genera;Tenui£ima eft 3 inc|tj
in ipfofornacumore^quaflammxe" :
lu<3antur,appcllatacapnitis>exufta> ,
&nimialeuitatefimilisfa?uiife. Idem 1
libro decimofcp timo , eapite 7. inter \
Argillas:Proxima c-ft rufJa> quasvoca ;
tur capnumargos, mtermixto lapidc ,:
Tepbrites. terae rninuts y harenofe- Tephrites 1
aciricriscolorcdiftuscftjdequofu- !
praquoqj. Ophit§marmorisgenq$ :
tertlum cinereum eft, quod ideireo :
tephriam nominant» Agricola.
A&ifimi- AdamascolorefimUiscftaeruEpi 1
** phanius. Sunt inter Beryilosquos
-aeroidcsyocantjPlinius. Etalibi:Ia-
fpidemPerfeferunt aerifimilem,ob
id vbcat aerizufa.Et pauio p6ft;Sm-
gulis
DigitizedbyGoOgk
gulis (Iaf pidu : diff ercnti j s) Grxcl no-
rninaex argumento dedcrc. QudfU.
apudeos vocatur borea, coelo autu-
jbaii matutino fimilis ; &ha:c erit illa
quaevocaturaerizufa.
hb aqiia nomen tulit Enhydros*
dc quo iupra Capite i. Argcntum vi
uum Grasci ab aqua & argen;o deno
xmn^c^i^yvgo^:huic cnim fufo prae
* fertim 5 colorefplendore<3$ fimiliscft.
aqus autem & liquoris modafluit:
quare& ctgyvg opjtyty vocitant* Bc-*
ryilumJtali,Aquam marinam nun-Aqua
cupantvnam colorc imitatur flu&us
maris coeruleos-Sed aliter Cardanus:
Calais(inquit in lih.de Gemmis &co caiak,
lorib.)eftgemapaul6 duriorCryflal-
lo^cuiuSjC^mCvera^fitrarifsimajaiaxi
ma cppiaeft (fi£Hti#*)Navitro adul-
terat.Inucnit em nitri fpccies no.amr
puilofi,ac durioris : quod fub tcrra &
pultu colore cotraxufubccerulcu,&
aquse maris fimrle fcrme.na & ipfa co
lore habct huiufmodi, fcd q ad c<rru-
lcu pou 9 vcrgat. fciliccs int cr modici
Digitized by V^iOOQlC-
nna.
viridem & cereu. Necobhocipfuni \
tamvocaturAquamarina 5 (idefl:Ca« !
lais 5 qu£aliaeilaCalaide:) quam q» ,
vclut m aqua maris nullus certus co- :
' lordifcemi poteft,itanecgemmali§c :
•firmum coloremhabec- Obhoc>vt >
dixi>vitro adukeratur; pr^terea Cry-
ftalloScoti'ca,& Amethyfloimmatui ;
ra 5 & Chryfolitho etia dcco&o , &c; . '
Augires, Vocaturetiaai Augitesa Plinio':qur(
CalaiiitraditSapphirumimitan 5 caa :
didiorem > & litorofo mari iimileni, :
Litorofumautem>proeoquodeMt I
*> torivicinum>acceperim.Sicille, Pli- I
, nius,& ex eo Agricola 5 Callaim , Idu- :
plicifcribunean vero a Calaide difie
rat>vtCardanovidetUi%qu£rendum* i
AlisquidemfuntCallairi^ tcCixm^ i
dicis memorata?;de quihus nos in vo
IumineAquatilium>capitedeOftreis ;
diuerfisfcripfimus.Hyacinthi ipeci- :
esapudEpiphanium ^xkcc^h^ dici- :
tur amaris colore* lafpis 'zscthouwsco ;
gnomine , ilmiiis eft niui aut fpums ;
mar;s>;
• , DigitizedbyGOOgk
marisjde. Pajantidifpecieseftaquas .
giaciata?,PIinius. Iafpis quxdam £-
miliseft aq[u3eglaciei,^usK^«t/</i«^
Epiphanius. Iafpides omnes in vitio
cceruleae aut cryflailo fimiles funt»Pi-.
nius. Grasciquidem &gemma&gi«
ciethjcryftallum vocant; Specuia-
ris quoqj lapis candidus,(nam 8c ni-
ger inuenitur,& mixtus>) glaciem re-
prafentatjViide nomeei Germamfe-
ccrc*3}nftt £r«WCttC90.H6c cum lu-
iianus C«efar(inquit Agricoia)in.gla-
cie fluuij Sequanaj animaduertiffet,
eamfimilem efFe fcribit lapidi Phry-piwygiai
gio;GcaiitcmvocatSpeculare s qubd
in Phrygia reperiatuf. quanquam SC
in alijsjmultis regionibusf Sed aHus
quoq$ Phrygius di&us Iapis e&gleba
pumic6fa,&c; , Onycheialiqui di-
cunt (fyvAxv&KTd&i/ttn^xtiEpi-
phaniusrmihi deprauatusis locus vi-
detur. Stiriae dicuntur,qu2eexaquaSriria;;
congelatahyeme a teciis depeodcnt.
Lapides quidam&fucciconcteo,
n
DigitizedbyGoOgk
T)efi<ruris htpLmrJlj.&c.
flirijs fimilcs in fpeluncis ftant, vcYm I
carum cameris pendet, Agricola.Plu :
ralegesfupricap.i. Achatae aliquan i
do fluminum imaginum reddunt, Pli
niotefte,
Geodes lapis ferme rotundus eft, i
actitae cognatus:a tcrraquamconti- :
net,di&us. ExPonticisgemmispri- i
uatim dictis,(qu£ Achati cognats yi i
dentur,) aliqus montium conualii-
umq$ effigies reprafentant. Bolenis
nimboinueniuntur, glebae fimilitudi
ne,Plinius.B«A©-Grscis glebaeft.-vn
de jBaAwrs* potius quam j3<aA$v»W rc«
>&eformarividetur.
Z>E LJ£VITHBVS QV I iA
Meteori$jde£l,jublimibmintierecor}>o-
ribusnominajuamutuantur.
Caput III.
BRontia>Ombria & Ceraunia lapi
des ab Agricolanominantur, foe
sainiao gencreicgo prima apud Gra-
j cos
DigilizedbyGOOgk
cos inflexione generc mafculinoBro-
tias,Ombrias > & Ceraunias^vt Aene-
as,)efferremaliai:eftautem ea quo-
que adiccYma fere terminatio^vt ab
Qvtfis-rfvSeiua,) & fubftantiuum ma-
fculinum tft&jA cftjapis.quod vtri-
quelingua:c6uenit.Nam Aifl©- infoe
minino gcnere gemmam fcre^nonla-
pidem fignificat> apud meliorcs au-
thores.mterim Ceraunium quo^la-
pidem,Cerauniumpetraro,& Ccrau-
nium faxum proferrc Iicebit. Sunt au
tcm Ceraunia(faxa fubaudi)vel Acro
ceraunia,montcsEpiriin mareextcn
fi:quorum meminit Ouidius dc Pon^
tOjhis vcrbis: , .
Quum poteram retlo tranjire Cerami*
n>eb,
Vtferawtaremfexdimonendmeram*
ItemHoratius:
Infames Jcopulos jCcroceraunia*
Etalij quidam. Sed magis placet*
vt dixi,terminatio prim^ dcclmatio-
nis in ks t qu* inter adie&iua , &fub-?
^ Ii a
( . ' ■■ , DigitizedbyGoOgk
fhntiua ambigere quodammodo vi-
dctur,&rcrumnomenclaturiselegiU
tcr quadrat. Sic xiphi* & anthiaspi-'
fces dicuntur,nonxiphij & anthij.In
hoc etiam Grammatici Gneci difcri- i
men annotarunt : quod in ix$ tcrmi- 1
nata nomina 3 habitum qiiendam & .
qualitatem permanentem figniiicet* :
qualis aDiaie&icisno pafsio,fedpa£ »
fibilisqualitasdicitunvt igvQgUsjio:- i
minemnaturavelconfuetudinemor i
boverubentem.-^v^j quoquo mo- i
dojfiuepafsidne aliqua 3 vt puddre 5 fi- ,
ucaliter.n^^ & %^fimiIiter,&o J
Habentctiam lineas eminentes&
ftrias lapides in agris nati ; ex quibus »
eumquicumtonitruiSjVtnuncquo- s
quecreditvulguSjCadit.Brontiamvo <
canrGraxi^capitibus tefludinum fi-
milem:qus cum imbribuSjOmbriam. i
Noftrifutmodofublutci.modofub-
uirid€S>mod6 fubrubri, mqdo fubfu
fci ;aunc vero variant coiore; polid
taaquamfpecula,imaginesreddunt. :
Figu- i
DigitizedbyGoOgk
flmira ipfis fere dimidiati globi , rarb
obionga.Interdum oui magnitudine
funtfcd f?p'ms rainores. Aliqmbus bi
nifunt circuli, quafi quidam modu-
li: {ModioliPlinio/unt medi&partes cau&
&rotund&rotarum,a yuibtts radij in circu-
/erentiam extenduntur:'] a quorum fupe-
riori,quin«iine« eminentes asquah-
businterfefpacijs diuifae , procedunt
a<f mferiorem:quarum fingulae vtrm-
que ftriambabent.Totidem rurfus li
ne? eminentesafuperioricirculo per
mediafpacia defcendunt ad inferio-
renvequarum fingulis ytrint^ multat
line« tranfuerfaj pertinent ad firias
proximas. Intereasautefemper funt
humilia fpacia quadrata.Aliq«iyer6
tantummodo habent haspoftrcmas
quinaslincas defcendentes cum raul
m tranfuerfis,& fpacijs non admodd
longis.reliqua autcm mediafpacia to
ta eminentjCarent^ & lincis &ftnjs.
NonnuUicodemmodo fehabet,niu
quod Unearum loco habeant ftrias,
Ii 3
. DigitizedbyGoOgk
"Dejigwm Ufiiur,^^
■& quod fpacia tranfuerfa emineant;
Hzc Ge.Agricola libro ^.Denatiw
ra fofsilium. Idem Brontiam fimitj
& Orabriam Germanice incerpretu
tur,$i-o?5$rof*gnf?£tfud cft, Bacrachw
ten(ve!Bufonis lapidem) vel Chelont
tidem mai ore :.& &onmt$Un , id eft,:
Tonitrui lapidem ,.• & ^Bct^dB, ii
cft,Tempeftatis lapidem.Eifdcm ve-:
Cewunias ro tribus nomioibus Ceraunia quo».
interpretatur,mfi quod a I?uitate dif-:
ferentia addit , gro§ gfctft £rottm(*eitt>;
<3cc.cum Ombrice Brontisqj non J$-i
ues fint,fed partibus quibufdam hu-i
qualeSialijs eminentibus>alijshuroi-i
Cieloaitis lioribus.Chelonitide yeroj atl titintn
^ro«cn^m 5 hoccft,3atrachiten mi-
aorem.Nosplara dehis omnibus 3 mi;
nori verb in primis, fcripfimu$inli-[
bro DeQuadrupedibus Ouiparis,ca;
pite de Ranis rubetis G. Brontiai
gemma capitibus Teftudinum fimi-
liseft,<Sc cum tonitruiscadit, vtpu-;
tant ; & fulmme ta#a reflinguit, 61
credi-i
DigitizedbyGOOgk
credimus/Piinius. Vnde Brontiam
ouoque, aiio nomine Chelomtmvo
cari pofie apparet. Ego teftudmei
capitis fimilitudmemm nullo adhuc
lapide animaduerti.-Batrachks vero
dfefci minorcs noftri, cumrotundite-
re^cauifmtjglobi diraidiatt mftar,
fpecie fua connexa chelonium ,boc
eiUpcrimentum feu teftam teftudi-
nispotms,quam caput eiusreferunt.
At fi teftudinis nomine ftructura ca-
meratam accipias , & in ea caput ap-
pelles mediumfummumq^vclutimo
dioium.quem Ariftoteles mlibro de
mundo adAlexandrum>vmbilicum.
appeliat, pulchre fane videtur qua-
drare fimilitudo:etfi lineavqumque
in Ombriaa medio procedaunftru-
aura,quaterna;,&c. GrarceverbChe
ronitidas,diuerfos lapides, a teftudi-
num animalium tcgumenti figura fic
nominabimus.
Ii 4
,Googk^
IDefigum Ltp!dun$->&*.c m
pmbytorum fpecies a IoanneKeni-
mauQddmtmijfa*
Luteus hic kpls (inquit Kentma-
nus)ex Ombriorom genere efi; vnus,
nifiquodcamprefsipre e£tforma>vt
notulas in eo minus confpicu£ fint*
quarnin altioribus &maioribus.
Ceraunia quoq$ (inquit Gc.Agri-
eola, vel Ceraunias potius^ vt paulo
ante monuimus,) exco nomen inue*
nit,qu6d cum fulmine vt vulgus cre*
dit * cadit. Nec tanttim in Carmania
iiafcitumed ctiam jnnoftris agris.Ca
rctftqjs &line&s:at$ in hoc difFerta
BrontiaJL^uis verb eft:& nunc rotu-
da,
yGoogle
,^ t !»»aW.,*.;.V;:-.^> ". . &
iJa,nunc oblonga.Eius genera colori
bus diftinguuntur.nam aliapartim
eft candida & pellucens * partim fu-
fca:alia nigra eft,alia rubet. Ha;c ilte.
Ex quo Germanica etiam eius nomi-
napaulo ante cumBrontiapofui. Pli
nius lib^.cap.^.poflCeraunia» g C m
nuB candidae mentionem,Sotacus(in
quit) &alia dup genera fecit Cerau- v
nia^nigrasjubentesq^ ac fimiles eas
€frefecuribus.perillas<ju?nigr?funt
&rotundae,yrbes cxpugnari & chC-
fcsjeas^ tetulos vocarirquae ver6 16-
gaefunt,ceraunias. Faciunt &aliam,
raram admo dum , & Parthorum Ma-
gis quaefit^am» quoniam no aliubi in-
ueniatur quam iniocofulmine iclo.
Baetylus quidem , velabadir, apud
Grammaticos (Hefy chium & Phauo
rinum)vocatur faxum, quod pro Ip-
ue Saturnus mLibanoIlij monte de-
uorarit.
Lapisquemvir nobilis quidam &
xerumnaturae ftudiofus mihi prola-
DigitizedbyGoOgk
J)ejrgurklipidiim,&c.
pide fulmiriis (Germanice em <Sfr4f-
§amm# vocabat, dono dedit.cuius
hiciconemadiun-
xi.-longuseftdigi-
tosquinque,latu8
verotresqualatif-
fimus eft, nepe fub
infimam parte,qua
cunei inftar vtrin-
queattenuatur,&
totus plane cuneu
refert : crafsitudo
ei pollicaris » qua
crafsifsimus eft,cit
ca medium fciKcet; vbi caput & late-
raangulis clauduntuc,vt qiiadrangu-
la corpora;in cuneo ver6 anguli co-
enrit,vtinaciem fecante exeant, craf-
fitudine*nfra : mediumpaulatim -atte
nuata. Gcrmanico nomine &tta&U
^ammer.id eft,fulmineum malleuvo-
cabat. Colorinalbo fufcus,circa ca-
put plus nigrediniseft. Grauifsimus
eCt durifsimus^ , filici vulgari , e quo
ignis
^Google
ignis excutitunCmUis fubflltia: & ex
jpfo quG<£ ignis fimiliter dicitur.CuI
troru &ferramentoru > qu^in eo du-
cuniiaciemdirigitjnon etiam acuit*
De hoc generenimiru fentitCarda-
nu$,fcribes;Obfcure n i tet lapis fulmi
neus,que limanon tangit. Nam meus
quoq$ non fentit 3 propter fummadu
nfsimam<^lajuitate>neinangulisqui
dem. Cerauni^ lapides funt (inquit
Chriftoph>Encelius)quos Germani
vocant ^otttt0Jicttt-cadunt de nubi-
bus cu tonitru o.Reperiutur in*Gra-
nia;item in Hifpania candenti colore
vt ignis ferme. {Hzcforti de CeruunU
gmm&potws -veterum diquis dixerit.'] In-
ueniuntur etiamhincinde inGerma
nia,praecipue adflumina* vtad AU
binr.vbi ceraunias gemmasf^^/^
des Jimplicius hos dixerrm^] cryftallo fi-
tniles * infe&os colore coeruko in-
ueni, diuerfe formas. nonnunquam
ficuti clauas: nonunquam tanqua py
ramide^ytrepr^fe^tacet caput faccixa
DigitizedbyGoOgk
imum,(feu e faccharo metam.) Inte.
gras camennunquam inuenirepotui,
forfitanpropter vimfulminis, quacx
eutkraturnubibus, & refultationcm
Snterram.Harum yimefTe prsdicant
(&&cex Marbodeo) prouocare dulce»
lbmnos,& valere contra fulmina:ite
facere ad: praiia & caufas vincendai.
Ha»c Encelius : qui certe Cerauniam
gemrnam^quamnos capite fecundo
Afferisnomine defcripfimus,cumla
jpide e nubibus cadente , confundif,
ficut & Marbodeus. Solinus in fine
capitis 2j,quod eft de Germania : Ce
sauniarfi genera(inquit)diuerfa funt.
Crermanica; candida eft : fplendet ta-
»ien coeruleo;&, fi fub diuo habcas,
fulgorem rapitfyderum. Similiterau
tem 8c Marbodeus & Alb^rtusNtfa-
fpus>Germani<a,Iegerut:c^mexPii-
aij libro o~.cap.2j.Carmattica fit lege-
&im.-de<£ gemma,non lapide inteili-
gendfi. Vidi ego & alium apud eun-
dem nobilem virum,meoCquem is
do-
DigitizedbyGOOgle
ionauiOcuiusiconem exhibui,fimi-
Iem»figura eade cunci:fed multo ma-
iore,mgrum,& pertufum foramine
rotudo:quodquidcm nullaarte,iea
impetu motusfadum c6ijciebat.Sic
& difcuslapideus perforabatur,vta<l
proijcieridu (ligno forte inferto) ido
ncus fieret:& hoc ipfo diftinguitur a .
folo Gracis ditfo , vt in DifFerentijs .^,
* vocu annotauit Aramonius,his ver- *T"r*
bis : bin&yti ^hi^^nySU,®': m-2Wr-
ergoCcrauriiorumlapidum difrcrea
ti js , alios cuneiform es , alio s difcoi-
dcs i <A<rHse^«? .: alios vero clauifor-
mes,nori i claui,fed clau*> fimilitudi
. rie;qualem & Encelius fevidiffe fcn-
bit:nos9pi#um talem a Kentman»
accepimusjiconem tamen omifimu»
alias vero ab ebdem miflas fpecies*»
rum quatuor fequenti pagina fubij^
eiemuSjlitcris dimn&as? AB C D,
^Google
*C* *D.
A, Hunclapidem,inquitKentma
Jiu^tulraenpermolanij qus avcntis
agitatur,magna vi iecitTorgs, anno
15 6 r.Maij iz.qui erutus deinceps ai>
adolefcente fmt, eius form* qua hic
ciepingitur.-latitudinis trium fere digi
torum,Iongitudinis autem quinque,
l>iiaItelapide,quo fabri apud nosm-
cudis loco vbi e#oditur,vtuntur,du*
nor.Siciiie. Dixeris autemhancfi-
guram <r^jW«,qu6d <r<pt, gC w k Grs
Cis di£u malleigenus, iigneum a rio-
ftris jin ©cjjfcgef prsfe ferat> duplic*
pr|iertimvclvtrin9capitatam:ficuc
« Zyg*napifcis fuo.capitc,&c.
B.Cc-
dbyGoogle
• - .. ■ :,■■■:,.■:*.. &
B, Ccraumus alius,eiufdem cum
prscedeti coloris,(hoc cft.nigrLpar-
Sbus quibufdam in cceru.lcu vergen-
tibus>) ficuti & duritiae atq? pondcni
«iufdcau Forma differt. huius cmm
cuneuSriUiusmalleus eft figura. Per-
foratiomncs.PropearceIuliarn(quat
nobis eft Culenbergu) tcrra cffofius
fuit/ulminis iSu per ingcntem quer-
cumdcicdusi Sicille. Vidctur.au-
tcmhiceflelapis, dequc Sotacus a-
pudPlinium fcribit,figuram habcre
fccurifimilcm.-quoniam mmirumfi-
guraeft lata, & in cuneum ccu aciem.
cxit&foramen adeft,quod tanquam
ia fecuri raanubrio ve inferendo fa-
&um videri poteft,pr*fertim cum ai-
tiusfitumeft.
C. Aiiaalteriusfigura;
D. Hunclapidcm (inquitKentm*
nus)in pago Sipiitzimpetu fulmims,
intra terra vinea: , pcr quercu quenda
acieau,rufticierloderunt,&quajftoj
riTorgcnfi dono attulcrunt,
^Google
Vefwurislapidum^&c»
Mprasterca quintus,cuiusfigurf-
aKentmanomiflamnon appofuirni- ;
ger&alioruomniummaximus:fphy :
roidipnedi&o ferefimilis : de quo i-; i
dem: Huncgrandem (inquit)Iapide
praefentis forms & magnitudinis (pU
&:umipfemifitdigitosferedecemlon^um^k i
tum autemjex,) ciuis quidamTorgen-
fisfide dignus fabermurariuseflodit >
Vienn^ in Auflria^incelfa quadam, \
vbiopusfecit,v]ni$duddecim intra i
terram,fulminisimpetu eoper teftu-
dinemia&um* Sunt qui omnehoc i
fulmineorum Iapidum genus Germa i
xiice <5tratfd,e fulmine & cuneo co- ;
pofito vocabu!o:alij ©frafpftUd eft, i
fulminispilumautfagitta,quodno- !
menBelemnit^maiori etiani tribui-
tur;de quibusnimiru Cardanus quo- s
que fenti^cum fcribit: Sunt & Cerau :
nijformajVtferu^pyramidis. @fral- •■
|ammer vero, id eft , fulminis malleii,- ;
iilum proprie qui cuneum referens :
perforatus eft.Etferuntaliquiipenes :
quos i
DigitizedbyGoOgk
quos fides cftojorgyiarum noue pro-
funditatehoslapidesterra fubirefui
minis impetu aftos : & fingulis poft-
eaannisadorgyiamvnam afcendere,
ac fic paulatim tcrr^ fuperficieiap-
propinquare. Hoc etia accepU co-
lore vindi intcrdum reperiri genus il
lud cuneiformeprimo loco exhibi-
tum: veri autcm Cerauni» experimen
tu efle^fi lapis to tus tenui filo , ita ob -
uoIuatur 5 vtfilum nufquam duplice-
turi& lapidis nihil appareat , fic pru-
nz impofito lapidejS genuinus fit s fi-
lummadefcere,non vrij-aiunt; Ful-
minis quidem figuram^qui pingeiido
exprimere conantur>vetere$ ac rece-
tiorcsMonge aliam exhibet quam ho-
rum fitlaptdum. Lapis e coelo dela-
pfus^anno Salutis 149 2.qui Enfishe
mij in templb fufpenfus vifitur, pon-
dere trecentarum librarum ciuiliumi
vtaudio > (nifi forteiam imminutus
eft multis fragmenta auferentibus,)
nullam(puto) certam figura habuit;
Kk
DigitizedbyGoOgk
Particulam cius celeberrimus eius vr i
bis medicus Ge.Pi£orius-ad memi-
fit,a faxo arenario duritieparumdif. \
fercnte. InCapitedefofsilibus quaj
Aquatilium animantium figuras refc 1
runtjIapidemAftacifluuiatiliscaud^ ;
non difsimilem exhibebojquem vir
quidam eruditusQmbrise nominee \
Saxoniaoiimmiiir. Hocpeneprae,. i
terieram,m!ocis quibufdam Helue- i
iix Cryfta!ium } <otraai(icm,id eft,ful- i
irunis lapidem vocari ab indigenis,fi- ,
ueafulmiaecaderegigniveipfura p-
fuafis,figuraiapidis adid inultante: fi
ueabie&aprimaLatiniGneckjvoq j
buufyllaba s fa£onomine. Poftremo I
Gailos audio,lignum in lapidis natu
ram conuerfum,(fi modolignuidali
quado fuit.PetrusBelfonius enimpu
tat n unqu a hoc Iignum fuifTe : fcd ta-
le Itatim anatura faclum) vulgo Iapi-
demfulminis,P/>wi/fjftW/-f,nomina-
re.Inueniriautin quibufda Galliz lo
cijmagnaeiusfruflain agris, qua;*-
; difi«
DigilizedbyGOOgk
lificijs eiiam aohibeantun Suntqui
Gloffbpctras etiam di£fos>Ccraunij§
Uptdibus cognataaputantmo figura^
fcdfubftatia, duriftima folidifsimacj
vmfcjj&fplcndida fupcrficic>fcdma
gis in GlofTopetrisiquas au-dio aMi£
nenGbus etiam &otmjjrfc$i vocari; afe
kalis autem Saetcid eft,fagittas.
, Aftrapis in candido aut cyaneo di
fcurmnt e mediofulminis radij,Pli-
niuslibro 37.cap.11. Scnfus eft radios
quofdam ccu fulminis c medio veIu->
ti centro Iapidis aiirapias di&i circu-
ferentiam vcrfus extendu Qu#ren-
dum autem anBelemnitis forte coge
ncrhicllDxuiusfpcCics vna talcs dif*
funditradios,quafi fulminis> fiue vc-
xifulminis ctiam radij quidam funt:
fiue alia eius figura cfl \ qualis k pi&o
ribus cxprimit.EtvuIgQ etia quibuf-
dam inlocis Gcrmani^BcIenitcs hic
radiatus>afulmine denominat. Eius
iiguram dabimus infra^cap, &
-Chalafciasgrandinum & colore &
Kk z
yGoogle
T>ejigurtslapidum ^c.
figuramhabet ■., adamandns duritiaw
Narrant etiam in ignem additse mana
refuumfriguSjPlinius.-quiipfum ctii
Adamantem igni inuidtum efie feri-:
bit,& nunquam incalefcere. Chala
zaquidemGnecis grandinem figni^
cat. Idem forte aut fimillimusfueric
Aledorias s e ventriculis gallinaceo-*
rum 3 cryftallina fpecie, magnitudino
fabs;dequainfraCap.i4, Ad come->
fiuram accedit , quo d vt Chala^ise a-:
damantinaellduritiesnta & Ale&o*
.ri<eforte> hocenimMiloncm.Crdto-i
nienfemvfumincertaminibus , iriui-
^tumfuilTevIderivoIutjVtfcribitPl^
niusrtanquam e durifsima eius natu-,
ra in icftibusinuida, ficut & adaman-:
tis, geflantem quocjinuidum atquc:
indomitum pr«eftare poffet, Faciles:
enimadfuperftitionem & credulita-i
tem multorum animi 5 in ijs pr^fertimi
qus cupiunt &optant 3 friuoIas hu-
iufmodi &magicas abaliquarerumi
fimilitudine du&as facultates comi-i
nifcun-:
DigitizedbyGoOgk
*»,.S* ...... '<&
aifcuntur. Quodautem Marbod*-
u8 &Albertus Magnus,(in cuius h-
brisGalafia vel Gelofia pro Chalazi-
asperperam fcribitur,) addunt > noti
incalefcere igne hunclapidem, &£-
petub frigidu efTcquis facile credat.-
cumnecryftaliiquidemperpetui al-
piumfrigoris alumns ignium calori
refiftantmec Adamantes , quibus ni-
hilinrerumnatura durius. Sed Mar-
bodeus fimpliciter hoc fcribit,Alber
tusdubie: Tant**inquit,irigiditatis
eft,vtvixveinunquam calefieripoC-
fit.-quare & irae & libidinis feruores,
! &huiufmodicalidas pafsiones extin
I guit. Orpheus fimiliter de Cr^ftallo
! canit,abeaquidemSoUoppofitain
! lignis aridis excitari lgnem : e quo fi
j mox rapiatur,frigidam adhuc efle; <$C
| renibus(calidisnimirum&adlibidi-
1 nem pronis)appofita,eis mederi,Vn-
de apparetinmultis Chalazia &Cry-
ftallum conuenire : fed illum grandi-
nis figura & adamantina duritie ex-
• " Kk 3
yGoogle
ccllcre. Orpheus in pocmate^quol*
pidescontra ferpentium morfusfahi
taresdefcribit,vkimolocomemiait
Chabazir.quodegovocabulum pla-
ne deprauatum iudico pro Ghalazio;
vc carminiscaufaChalaziu proCha- .
iazta dixerit.Scribitautcm ab eorefri ■
gerari febrim, (fip enim vZw^T&ugkv* i
^winterprctor;}& i&us feorpioaum \
fanarL
Iris. Proximum Cerauni^nomca i
fsnter candidas^gemmas^apjjd Par- '
thorum magos habet * qu# appella- :
tur Iris. Effoditur in quadam mfula i
Rubri maris,qu# diftat a Berenice h :
MpafF.cstera fui parte Cryftallus. I- \
ta<£ quidam radiccm Cryftaili cfle di [
xerurit. Vocatur ex argumetoIris.Na ,
fub te&o percuffa Splcfpecies & co-
lores arquus codeftisin proximos pa \
rietes eiaeulatur/ubinde mutans, m ,
gnaq$ varictate admirationemfui au-
gens. Sexangulum effe vt Cryftailum I
eonftat.Sed efle aliquas fcabris lateri
bu$
DigitizedbyGoOgk
bas &anguiis inajqualibus dicunt,in
$ole aperto proie&as^radios in kc£
dcntes difcutere: Aliquas vcrb ante fe
proie&o nitore adiacentia illuftrarc,
Colores vcrb non nifi cx opaco r ed-
dunt.nec vt ipfae habeant,fed vtreper
culfuparieturnelidant;optimac^quCi
ipaxtmos arquus facit , fimiUimosqj;
cpeleilibus.Eft & alia Iris cera: fimilis
& pradura :qua Horus inEerfidcna-
fci tradit.Similis eft afpcctu, fcdnon
eiufdem cffe&us qucvocatur Zcros,z««*>
alba nigrac^ maculain trafucrfum di-
ftinguentc Cryftalium. H«c Plinius
lib.37.cap.9. ^Cryftallus (CpftalUfte
ms) quje expofita SoHs radijs peria*
nu|>oftium,fencftra, rimamve pj?nc-
tratib 9 ,figura& varietatcs coloru ar-
cuscoeleftis iacitin jpximfi parictc,ex
cffccltf Iris nominat. Talisauteeftm
primis cadida& lympida,(ua natura'
le habes figura.i;fcxagula. Etcm angu
li 1 caufa &t,cur SoHs radios excipie*;
arcji l parietcfaeiatrejjcuu^^nett*
*"-'.'•■■■' Kk 4
DigitizedbyGoOgk
ineiufdem vno aut altero angulo fi
conlpiritur luci obuerfa, intus colo.
res arcus coeleftis videtur. Keperitur
hscmiam di&is regionibus, ( a lp$$
SeduMrum<& Germdnorum ,<&€.) vna cu
cstcris Cryftallis.fed prarcipue in Sa-
xombus ad Vifurgim, &c. in monti-
j™* mter Treuiros & RKenum fitis.
p%te r * Ins minus candidi Jg Cryft'4
lus coIoris,qujeluci obuerfa,luteo a
tr1.CQlorefuIget.at9 obid a gemmai
". ri J*£rtnn* [Ctfrm] nominatur. Vete
res eadem de caufa cers fimilem effa
di^erunt. Quia vero minus candida
cilgryltallo.minuspellucet^magiscs
%%? Cploresarcus cqeleftis in pro,
3?imos eiaculatur parietes. Reperitur
inWena&Boemiajmetallisfacfere
in ljfdem locis in quibus Cryftallus:.
&>Yt Hoi^s fcripfit , in Perfide : qua
CiW-pr-^dura fit, noftra non multum.
#J»ra£cd fere moJiis &fragilis.Cry
liallusauidem in aliam quam angu-
Wm %iramformf ta^non arcus cce
-> il-f " " leftis
^Google
.'^b-'-""*''- 5 ^'- "*"'•""" . 1 J
lcftis colores,fca iui fimiles iacit m
proximuraparietem.Ha:comniaGc.
Agricolalibro 6.denaturafofsilium.
• £ Audio &aliam quandam gem-
nam 3Befc Germanis di&am , ( quo
nominetamen Agricolagemmas di-
ucrfas iriterpretatur, Afterium, Erilta
lim,&0palum } ) cceleftis arcus colo
resadparietesreddere. Video&in
iijs quibufda albis ac pellucidis cor-
poribuSjVtlagidis Specularis &_Salis
gemmei, cum p,ars aliqua fatifcit aut
rimara habet , latentem forre mtus,
idu aut cafu aliquo coriceptam , Iri-
(Jis coloxesintrinfecus rcddi. In Mur
rhinisvafisfunt quimaximelaudent
extremitates , & quofdam colorunv
repercuftusiquales in coelefti arquu
fpeaantur,Pliniusiib.37.cap.i, ' .
Eftinterl^
nius,qu«riubem compTecl:itur,&a-
liaquajniuesimitatur. Etalibi,Leu-
copetalos candorem niuis ex auro di Nix.
ftinguit. Iafpis TtKhws cognomine,
DigitizedbyGOOgk
Smllis eft niui,Epiphanius.
Kot * Drofolith us vari j coloris lapis efl <
qui igni admotus velut fudorem &
niittit, vnde nomcn ei a rore: vt Ca-
miilus Leonardus Iibro fecundo d«:
Iapidibasfcribit,authore nuiio norai
nato. ^ Ego non vni lapidum generi
propriuni hocputarim; fed omaibuf :
fbrte qui valdcfolidi & lamifsima fiw
perficiefunt,vt Ceraunio, GloiTbpc-:
tra, &c. & qui aquam continent» m
Enhydro.
fmms. AdMeteora vapor etiara & fumus:
* pertpient. Cum & inaere confiftant, ;
& aliquid in eo gignant. Intcr laipi-
dis fpecies eft qusdam veluti &mo
iBfe&a,qu'« caphias vocatur,Plinius. i
Etalibi:Capnites qaibufdam videtur i
fuumgenushabere,plurimis fpiris fii : ;
mida,vtfuolocodiximus:inCap- :
padocia & in Phrygia na-
fcitur,ebori fi-
milis.
■ : * .' ; p£ :
^Google
pE L^PTDIBVS ET Mlh
t$s>ip* denominanturd rebas terre-
firiimin&nimaw. Cdp. II IL
k Renarum fimilitudo eft in Am-
A mochryfo, velut auro harenis
raix1"c,Prm.Dehoc pauiopbft piura.
Hammites ouis pifcium fimilis eft,
&alia velutnitro compofita, prxdu-
raalioquin^Piinius 57-19. Eft aute lo-
cus obfcurus,&(vtfufpicor)depraua
tus/mhis verbis>&aiiavelutnitro co
pofita: quibus omifsis,clanor eiiet
fententia. Quid fipro ijs fubftituas?
&totavelutarenis compofita^fic e-
nim etymologie ratio conftaret,qmi
ab ammo fiue hammo, <}uas Grsca di
clio arenam fignincat,deriuetur. Au-
^iegut Amonites»qd f minus placcy.
riea emabtfff^Kf^tWjfcd^ttt-
T9S re&e forfflari poteft. Ammonites,
inot Agricola,cxarenisita coponit, t Qnafi
vtbuispifciuquod adfigura attinerf»L«
fimilis vidcat cfle: nitro t intcrdu, qff g «ut.
.-■■£-'
DigitizedbyGoOgle
sdfubftantiam &coIorem. Id genu?
lapidesinueniunturinSaxonibusad
Alfeldam & Hildesheimum,nucisiu
glandis magnitudincaiiquando etia
maiores. $unt eiufdem gencris fa-
xa,qua> in feptimohbro perfequar,
H«c ille. •
Ex tribus figuris hic exprefsis , pri-
ma eftlapidis ex multis veluti pifis co
creti,quem Pifolithum vel Orobiam
dixcrim, (Gerraanice ^rfcsff dn,) vel
Ammoniten Ammitenvc raaiorem»
Videinfracap.7.
Secunda Ammonitem fiue Ham-
raite(a{piratio n. addi vel omittipq-
teft,
yGoogle
teft,) niinorera : qui ouapifchim mi-
aora>vel aranearum refert> autpapa-
ueris milii ve femina conglobata;(va
d6 &Meconites & Cenchrites Plinij
ndmirian poffet;) Agricola 'Otogett-
jfdn vel DUgCtt #Cttl interpretaL quod
tamennomenfaxo arenarjoquoque
tribuit.Huric Iapide Beraa ad me mi-
fit vir do&ifsimus ,facrarum iiteraru
interpres Bcnedidus Aretius 3 dupH-
cem:album > e lura montc : rufFum ex
CinereisBernenfium ditionis monti-
bus.quos 2(cfrfecptrg vocat. Eundem
autern ( vel paulo maiufculis granis)
prius miferat nobilis medicus> Ioan-
nesKentmanus Drefdenfis>qj& alios
permultos mifit. Videturautem to-
tusquafi cxarenulis rotundis confla
tus : ideoq* ouis pifcium fimilis , qus
recentiores quidamarenida cogno-
mmaruntjhoc eft, 4#%# & friabilia.
Confriatur autera & refoluitur facile
hic quoqjlapis in arenulas fiue granu
laequibusconftaf* quasquidem fin-*
yGoogle
gulapnedurafunt,infipida &inodo-
ra,Germanico nominc 3iageRJfdnir>
terpretatur Agricola : nos oua pifcru
3£ogen> (per o. in prima fyllaba*, noa
pera.)norninasms* Eodcmverono
inine Saxum arenarium quocj $ JJfa.
genf?dn(ibi a.per o*icnbk)& @an&*
- flcmappellaL PlurakgemoxmSta-
lagroitc.
Tertia Thermarum Carolmarum
in Sohemiaguttas > in lapidc^ forroa;
vclutipifa coucrfaSjqu^gypfi aut cal
cis plane naturam^colorc & fubfhn-
tiaprefcferunt*
Ab hoc Ammonite % fiue Ammits
potius,plurimum difFcrt Ammoni-
mafla qu^dam cx harena alba & mol
Iifsima^quaspila molac^ teritur. Dem
xnifcetur tribus partibus nitriponde
rc velmcnfura:acJiquatain alias for-
riaces transfunditur, Ibi(inquk)fit
maffa qus vocatur Ammonitru* ac^
t#crccoquimr,&fitvkrumpurun^
yGoogle
91
*c raaflfayitri candidi.Iam verb & pc*
Oailias Hifpaniasc^Cmili modo harc
n « rempcrantur. SicPlinius. Hodie
vicri loco cinerem herbaf um quarun.
dam,vcalkali didac,& micisfubftitiii
puco. Aliqui tamen vitri loco falem.
fo&iem : aut fi dcefomarinum fa&i-
tiumve alium.-aliqui etiam cx arbori-
bus cmercm ponunt, Agricola tcfte.
Cstcrumvt Hammitcs totus arc- ***&&
nulis rotundis conftat.-ita Scalagmi-
tes, apte fane a. do&ifsimo viro Gc-
orgio Fabricio di£tus,e guttis itidem.
rotundisJn.lapidemgypfeae fubfian-
t)2 conuerfis, totus cbagmentatur.
dequo fic aliquado ad mcideFabrici
us fcri pfi t : Hamites alius- eft a Stalag-
nike.fic ern n.oio q. e guttulis calidaru
in terra arenaria format:q £ qualita-
te terrse, modo eadid^modo grifeusi
(fufcus:)^> quatitate aq guttatim de-
nueu8,modopiforu,mod6. coriadri
refcrtmagnitudinc.-&reperiuncinv-
aamafla plurimi quafi£auismclufi,<Ss
^Google
T>efi<wm Upidum^c.
eximucur ea ceu grana. Hammits ve-i
ro corpus vnum eft, faxea duritie ; <5c:
ex yna fic materia,aut ex folaharena^
quicoloriscinerei efFoditur inPruf'
iia,eolocoquiHortus rofaru riomi-:
natur.-autex fucco Iapidefcente 3 qui,
eft candidus. Vtri<£ func infperfie mi-
cx coloris argentei. Stalagmites co-
piolifsimus eft in thermis Caroiinis
propeSchlacceualdam^Cafparis Pflu :
gij oppiduminBoemia.
Stalagmit^ iam di&o perfimilis cft i
lapis quem ego Pifolithumaut Oro- >
biam voco 3 qubd e multis ceu pifis :
vel eruis c6ftet,pra;duris 3 & qixzdea :
tibus frangi neq ueant, colore fufco;
Hicnon male Hammites maior ap- ,
peUaretur.GermanicegroJfcr Ologm*
fmtl/oWgxH&titl. Piura vide mfra i
capiteoctauo.
Csterumvt Stalagmites e guttis i
fuam formamferuantibuscoit:llcv- :
bi defcendunt inlongitudinem gut- i
t*,&vclutiftiriascffidunt, (qualese :
niuibus :
DigilizedbyGOOgle
f
niuibus liquatse te&orum alibi ye a-
qu£,rurfu$ antequam defluant geiu
aftri&ae p enden t^>y ramid u m fpe cie*
plures plerunc$ pariter,magnkudine
inasquali:) aut masqualiter protube-
rantemchoeradum fiuefirumaru ipe
cie, lapides gignuntur >quos 3£>a&*
jlein Germam vocant,ab eo qubd o£-
fa ferruminare credantur emplaftris
addttudependent autem , ni falior* k
faxis fere,p er qu«e crafsior aqua & fri
gidior, paulatim defluit: vt m arce
Bruneggo no procul Lericeburgo iq.
He]uetijs;& prope catarrhaften Rhe
ni inferiorem ad LaufFeburgum oppi
dumin proximo rnonte>qui planefU
rijs fimiles funt» oblongi > teretes* nifi
quodin mucronem vt pyramis exe-
unt,albi5pellucidi4nueniuntur & to*
fi fubftan tia alibi* yt in Hunga-
riaDacico feu Septemca-
• ftrenfitra&u*
Ll
yGoogle
%j€metaUisdenominatafoJ$di4)&*
primum ab auro.
Chryfites* Adcotes,adquaslapu
des casteros atterunt, accommodat*
atq$ vtiles funt cruftsefaxi,inter Pe-:
nicarn oppidum & Rofeburgum m
cem in Miiena reperti ; vt quonda lai
pisThebaic 9 interftin<3:us aureis gut-
tis:& ex Chalazio Chryfites, Ge.Agrt
colalib.7*de nat>fofsilium. Et alibi:
Coticulam alij chryfitida nominant,!
quod aururn lpfi attritum colore,iaa:
quam,trutiria examinet.
Phloginos/ichef^flammeus ; fi£e*l
nimlego>non Philoginus) quoniam:
armatura aurei coloris obdu&us c&
fetjChryStes eft appeliatus. is vero«
oftre^ Attic^ afsimulatus inuenitur>i
vt Plinius fcnbrt,in Aegypto» Idclib.i
5.denatfofsilm.Ego pro oftreasrepo:
no ochr^.h^cenim ^tticaprobatuoi
& coloraureus accedit, Pyritein Cy:
pro reperin volunt, vnum argeteo coi
lore 3 alterum aureo.
Spuma.
DigitizedbyGoOgk
^-Spamaargentioptima,quachryfi-
tm vocant:fccunda>qua argyritin, Pli
nius. Nonigiturrcivnius appellati-
uii nomcn eft,fed adie&iuu» mafculi-
no gcnerc-i^wwifoemmino,» jgv«
^quare &terra chryfitis dicit,id eft>
aureola,vbi funt frufta auri;& Polluci
ypvmi a$©* > lapis Ly dius q uo auru
cxplorat:& jgwriw ^&i&u&iitTQ d o -
to>arenaq[u^ alijs ammochryfos.-
Ab auro pierea denominant x Gbryf
focoilajChryfolapis , qui & Topa^i-
us^pallidi colorisdie v &no<9:u igncu
! Ghryfolithus. Chryfophis gema au-
rumvidet eflc ) Plinius37^o.mihiGr$
eah^cdidiono arridetjmalim %vm±
4*w,aut jgm^? i yt-nfo$KH$£<l eftv
fuauiter fpienden? i epitheton Succi-
niapudDiony£Afru>ficut ^vcrmyh
ciufde ibide.H^c Succini fpecies auri
inftar fplendida> Cbryfolectru dicit a
Piinio,quafi colorisaurei^/. 3»hac ex
Calliftrato fcribit matutinagratifsi-*
mi afped 9 cfrcjrapacifsimaigniuj&c*
tl z
yGoogle
Aliqui chryfoele&ru fcributquin-
que fyllabis.Tcdmcltusfcribiturchry,
fele&xum , ^vo-vteK^oy, vt -%v<r$mT&>
&c,Et apudPlinium eiufdem iibri ca
pitC ri 9.AppcUant > inquit,aIiqui(wZf»
dhau&Jcili&i )chtyJolithij&c*)& 'Chryfa
lectri>in cplorem Elettri dcclinatesi
matutinus afpe&us iucundior. Vide
tur autemfui oblitus, gemmampro-
prifrdi<5tam,&chryfolithi fpeciehic
faciens > fupra auteqa Eledri propric
didiijid efhfuccinkacuius colofeno
men etiam Ele&ro metallo comrau-
aicatum eft. Topazij duo generafe
£iunt v Plinius lib. 37,cap,S,prafoidi
". «q* chryfopteron iimilem Chryfov
praforquorumalterum^idvideturct
fecuius fulgor inauri exit colorem:
cuius in pallidiorem , alterum > Agri*
cola* Chryfoprafus quidem legitur
Apocalypfcos cap.2i.Aliqul nonre-
&eChryfoprafiuquinq$ fyllabis fcri-
bunt. Piinius Iib.37. cap.5. cum de
bcryllis fcripfiflefc fubdit ; Proximi q
vocaa-
DigitizedbyGOOgk
vocantur Chryfobcryili: & i untpau-
16 paliidJores,fed inaureum colore
cxeute fulgore. Vicinum genus huie
eft pallidius, & a quibufdam propri j
gcneris exiftimatur, vocatur($ Chry-
foprafus. Etcap.8.Vilioristurbs vt
ridantium prafius eft;cuius alteruge-
nus fanguineis pu&is obhorret:Ter-
tium virgultis. tribus diftin&um eft,
candidum.Prjefertur his (fic e nimkgo)
Chryfoprafus r porri fuccu & ipfa re-
ferens,fedpaulum declinans ajopa-
iioinaurum. Etcap.n.Colosappel-
lauitChryfoprafumherbaceus. Pro
Chryfoprafo indodi Chryfopaflum.
fcribunt:^wo»^as-© J quidem Grscis
auro vel aureis pun&is confperfum
ijgnificat^t/OT^j:^^ fMtns , tapes au-
ro intertextus :, apud Chryfoftomum
legitur. Sapphirum regiam %vmsiyH
Epiphanius cognominat:qui &Chry
folithon alio nomineChryiophyiioa
"vOcari tradit. Coralloachatesgut-
tis aureis Sapphiri modo diftmgui-
yGoogle
tur,PIinius. . ■
Arenaru fimilitudoeft in Amai©,
chtyCo(dltas Hammochryjoy) velut auro
harenismixto^Plmius. Vt Magne-
tis lapis.eft(inquit AgricoIa)argentei
eolorisjita aurei Ammochryfos. are-
na tanien eftmagis quam iapis, pror.
fus auri colore fimiilima , vnde nopic,
inuenit:non ex eo, vtPiinius fcribit,'
quod veluti auro aren^ miftae fint.Me
taliicinoftri appellatnomine ex fele
& auro duvTto (^a^cngol&.vel©^.
go(&:) nihil enim auri in fe contmet.
Hinc conficitur aureus puluis, quog
fcribunt,arenaj locavtqntur. Hscil-
le. MihihascetiaMagnetis aurea di-
ci poiTe videtur; quodita auro fimilis
fit, vt Magnetis argento, de qua poft-
ea. Ego Ammochryfon in glebuk
habeojqu^in arenasfacillime refolui
tur,omnes ex ajquo aurei coioris, vt
nonidem fit Ammochryfos compo
fitonomine.&foluto qtp&fiwUv
- P^JfrirtsM eft,arenaaureola, vtia-
C - P u£ l
- *
DigitizedbyGoOgk
pudHeiodoto appellatur; qualis ni-
mirum in fluuijs quibufdamreperi-
tur.quos Latini auriferos cognomi-
nant,Xf vtn§$Qou. Grecis fluui j aliquot,
ceu proprio nominc dicuntur.quoru
aliqui non arenas modpaureas,fed
ramentaetiam& maflulas auri defe-
runt.Huiufmodi 4«>-f .*«* feuramen
taauriaren«e terra^ permixta^ chry
foplytis artificibuSjVt Budaeus nomi-
nat,inChryfoplyfijs ofEcinis lauan-
do fcparatur. Eft &chryfulcaaqua
Bud«o,qua ita lauant res inauratas,
yt nihil depercat. DcAmmochry-
{p pluralcges apud Qeorgium Ea-
bricium in iibello de Metallicis,capi-
te de auro. ^flntcrChryfolithosfunc
& Melichryfi, veluti pcraurumfyncc
ro mclletranflucente,quas IndiamiR
titjquanqua ad iniuriam fragilcs,Pli-
nius37.9. Fiunt& Leucpchryfi(inqc
ibidem inter Cbryfolithos) intcrue^
nientccandidavcna. Lcucopctalos
candore niuis C2? auro diftiaguikWsv
" U 4.
yGoogle ,
■ Auricfaaicum quoqj abaureoco.
Iorenomen traxiffe videri poterat, ni :
fi ig*x$&t, fcribfret Graei, vetuftio i
res eeianr. Auripigmento,ver6,color '
3ureusquiinde,pragitur } quin nome>
asdent,dubmm non eft, Cornu Am :
raoms & alij quidamlapides, arman-
turinterdumitayvteorfiarmaex au, ;
rovelorichalcopolitoplerunqj efle :
fcctavideantur,Agrieola,
Argenti colorem imitatur Afpila* i
tes akera,Plinio. Androdamas(gem .
ma)argentinitorefaabet vt adamas>
quadrata,&fcmper teflcliis fimilif, .
&c.Eademfitanalia Argyrodamas, ,
autoresnonexplicant/Plinius 57.ro. 1
GalaicoseidemArgyrodamantifi :
milis eft,paulo fordidior. & Atizoe
argenteo nitore fulget, &c. Argen- ■
tumviuum,quod Gr*ci t&xfaw
oc etfyvg oyxy^f, vocitant,omnibus no
tilsimum eft, AiSre^ty^id eft, fpu
ma argenti,optima quam chryfitin
vocancfecunda quam argyritin, Pli-
nius,
yGoogle
liius, Argyrites colorc argenti lapis
cft^habensftigmataaurea, Qbfcuru&
Pyriten in Cypro reperiri volunt>v^
num argenteo colore > qui & argyri-
tis a Democrito cognominari vide-*
tunalterum aureo , Hermolaus. Di
citur Scxfyvfim terra> e qua fodituc
argentum: & afyv§m$ ^lccw©' ,id eft f
argentei coloris arena>nominat Dio*-
fcoridilibro 5.cap.ioL.Et ■ afagm&A*
qhigfo ven^ argentariae > ab Arifiidc.
C2eterum vtfuperiusin Auri mea^
tione Ammochryfon 6t #/*/&>{/ yfeu
tep&if-ffagbip' di# erre monui : firni
liter circa Argentum ,Magnetis ceu
Ammochryfosfuerit>hoc eft,corpu$
argento fimile : Germani &a£enft&€*
appeilantv& @tifecr»#:ali[ @Kat-
mwXc&fMicz verq,arenas inftar^
^w^44£^©^qu^itidem aGermi*
nisBftttimar vel ^enflf&a nomina-
tur squiuoce: cum Magnetidi verius
hsec nomina quadrcnt ^ Mica vero ca
pofitaalapideautarenanominCjnit*
Ll. s
DigitizedbyGoOgk
Ms&tein$limmtx vel &arito&mb:
«fcceretur. ConftatMagnetis ex cru-:
ftis vc lapis fpecularis , argentei nito- i
ris:neceftffiabilis J ,vcfofsilium plcra- ;
<jue>fed fragilis cum in partes duas di
uidi pofsic Mulca deea diiigeter Ge. i
Agncolal1bro5.de nacurafofsilium. :
Ma.gneiiiAlagtjetidilego, -vtaMametek 1
fidedyiinjrmyetjiieeteresnauhadijlinxip :
^/«rojjinquic idem ibidem.coiore fi- :
Mka* milrs e& mica»natura difsimilis. Etem 1
argeteieilcolorisjfedigniconfumit. i
Inlapidib^marmoribuSjareais iucct, :
ita his agnata vt fepararinonpofsit. 1
Ab aere*quod Gracis %«*&? eft, dc« :
aominatur ehalcanchum, ^nml^ i
quafi arifioram dicas compoiito vo- '
cabuIo:quodexa;reauc m-ecallisajris :
cfilorefcerequodammodo videatur. ;
vitriolumrccentiorcsvocant,aqua- 1
damvitrifimilitudinCjViridisprxicr- ;
tim;fimilirer enim peliucec. Germani ,
vuJgoCupriaquamvocitant. Celfus i
acramentum fu tqrium mterpretatur. 1
cui
DigilizedbyGOOgk
^r^Y.ry^ ' 79
cui cognataeft chalcim^^^»^^
ceulapisquidam rubicundus eft* cx:
cmass ipfum cxcoquit. A chalcan-
tho aut plurimum diftert x*A*cSo3M©' t
ideft>£risflos,duobus nominibusap
peliatus^t aorunt medici* Aeris co
lorem imitatur chalcitcs, tcftePIinio
iatcrlapidcs > lib,37xap.ii.videturau-
tem npn alius lapis>quamm^tailicus
illc^dc quo iam dixi intclligendus .* &
is fiuex***^^
v-el.^^Wj**abfolute,aut }* aut sa-
^e^c fubaudiendo,dici poflc-nam a-
pudHippoolegitur ^xxtodrxM c&
terraapraiia, fiecaliud q chalcitidem
fimplicitcr dijSa fignificat>tefte Galc
ao m Glofsis;& jt#Ax«w waiT*f **> pto
pro eadem fimpliciter di&a Chalciti
dc.Quanqua Plmius Iibv35.cap.t5. ds
generibus Aluminis agens;Hoc quo-
quc(inquit) fit exlapid^cx quo & id.
Chaicitin vocat:vtfitfudor quidam
cius lapidis (nempe Gh4#o4is) ia
fpumam cpagulati*
dbyGoogle
^Balanitae genus alterum > aris Ca '
rimthij colorem imitatur >vt Plmius
tradit.. Chalcophono$nigraeft(ge- \
ma,)fed illifa zris tmniturn reddit* :
tragoediSjVtfuadentjgeftanda ,Plini* ;
nsl1b.37xap.10, Sic&Pirnenfi mar-
mori fimile Hanoberanum> lapidig- i
euflum,tinnitiraircddit, vt obferua- 1
uit Agricola. In alpibus rcperitur i
laxififsilisgenusrubicundum, quod
mutuacollifionelaminarum inquas i
foluitur, fonuargutu asris propemo-
ciu kedit. Alabaftritas aqt Phengks
genus e quo fpecularia fiant> & quod
digitopercufium vitri aut^ris inodo
fonet>quale fit,iam fupra in ter ea q u%
&b igne denominantur dkL Oftra
eias quocjdigitis percuffiis, tanqua
plla fonitum edit, Agricol&tefle*
Chalcedonius apud veteres nullus
eft:quodmoneonequisputet 5 hanc
quoque gemmam ab#redidiam effe,
Apocalypfeos quidem cap.iuinter
gemmas xiywtoaMf! numeratur s vbi
HlM
DigitizedbyGoOgle
Hierdnymr.s &brafmus RQt-Vextunc
GaIccdonium;fcdGr2cavoxcorru-
pta videturjegendumqs Uctffl><fio Vi @\
idcft^Garcncdonius : qu« fpecies ctt
Carbunculi gemmx/Granati nomi-
ne hodic celebris , a Carehedone, id
cft,Carthagine>vrbetotiusAfnca o-
lim potcntifsima: a cutus opulentia
Carchedonios fuiflc vocatos , non g>
circaCarthaginem inuenirentur , fed
quodaPoenisnegociatoribus Roma
aftcrrentur , author eft Plinms hb.^7-
cap.7>Hanc noftram fententiam noa
dubito,quin do&ifsimus qui% -fit ap
probaturus.-fiquis tamen morofior
Calcedonij vocabulum retinere ve-
lit.quoniam & Grsce fere in Apoca-
lypfiita fcribatur, & hodiein muko-
rum ore fit Calcedonius iapis.t ruatur
iile opinione fua:fed ita quo<£ ****»-
Mvi&m Grseco legendumforet: &
Latine ChaicedomuSiC.afpirato. m
autemChalcedon vrbs Bithymaj m-
' xta B^fphorum Thraeium,cx eppo-
DigitizedbyGoOgk
fitoBy£antij;a qua tame ciuitate g&
mamvliamdcnominari vcterura nc-
Jnotradidit,quodfcia. Quiveroho-I
die nefcio. quomodo Chaleedonij-)
vuigo dieuntur.ad Onychem &Mur -
rhinam vcterum ab eruditis referun- .
tur. lafpide turbidara Chalcidia mic :
tit,inquitPimius. Chalcofmaragdos :
e Cypro adfertur,turbida «reis venis, ■
Fiiniusii; 5 7.cap.y. ^Chalcolibanon* :
Xfeto&i&urop in Sacns , Apocalcap.i; :
didiocftcompoiitacx sre & thur*.
rt quidam fcribunt : au t forte a Liba- ' :
nomote. Suidasindicateire<TeRuse- <
leclri.preciofius auro ; EleCrrum aute :
cfTefui generisaurum, (^t?^<k\oVt/- i
^) conflariqj ex vitrb & Iapide,(vt- ;
A«j(9aAi^a«;,)teftans eius temperatur? \
fuifTe menfam fan&am magn£(vt ipfe i
vocat)Eccle%. Videtur autem /uSaccj !
no quemuis Japidem, fed preciofum
/ignificare, & forte ex vitro ac gem- i
mis quibufdam peliucidis invnum i
conflatis, genus hoc ele&ri, aurum i
aiitcr i
- . DigilizedbyGOOgk
tliter oft6)vv/«a? di&um > coficicbator.
Adamantis fpecics Gypriavoca-
ta, vergit inarcum colorcm, Ar-
xnatura lapidum quorundam ,fcrro
nut «ri polito fimilis cft. Orichal-
cum fccundum Grammaticos cft»t
aurei coloris,quodinmomibus inuc
nitunvndc nomc traxit. At noftrum
orichalcum,artis ,non naturx opus
cfcncc ex vUis raontibus aut fodtnis
eruitur , fedgencrc quodamcadmias
ses ita tingitur.vtaurum prajfefcrat.
Ciccro tertio Officiorum: Siquis au-
rum vcndcns.inquitjorichaicum fc
putet vcnderc,indicetnc ei vir bonus
aurum iliud cffc?Tibia vmaaorichai
co,Horatius de Artcprima & fecun-
da correptis. Sunt qui AuriChakura
fcribant,— -- Kvn^M of&x.tiwaQ*^
«vS } Heuodus m Cly peb Hercults. vbi
incerpres: 'o/ &x ahK ®'^ • AA *V x^Am^
,GoogIe
Defe^urk LtpiduMj&c*
Ferrum,Gr<ecis cft <ri<ftv§©'. Ftrru
go>rubigo ferri^ <nH?v. coiuscolor
foris quidem^ e fufco rufloc^ : mixtij
ad coeruieum tendiL vnde ferrugme-
uscoiorin hyacinthis <3cviolis ccle*
bratus.hodieviGlaceum coloremvo
cantjVt quibufdam piacet. mihi pau-
ib nignor, vei coeruieo faturatiorm
hyacmthoquaininviolavidetunetfi
apud Claudianum 2.deraptu Profer-
pinseicgimus,
—^—dultiyiolteferrminepinnt.
Proximus quidem,fi non idem^color
cft>& avioiis ianthinus 5 ab hyacinthis
(quos Vergilius ferr.ugine.ps cogno-
jminat.Hyacinthinus dicitur. Sunt q
cundem caftanea? coiorem faciunt,
(vulgo ^mmhiaun 1 37agdefar&>) %
tamen pauiqplus ruffi^minus autcm
caerulei habere videtur. Rafe vero fer
rugims color aiius c&^dc nigredine re
nxiffa ruflefcit magis , vt xerampeli-
nus. 2.t<f i Hf$7ts dicituraut cogBomi-
natur potius terra vbi fodit, veie qua
. * coquitur
" DigitizedbyGOOgk
coqultiifierrum. Magi^S gyo<|ae^
H^clins vel Herculeiis l^pis alkcr:
, cll&us^cjuQd nomen tam e ejiaiyi Cq
ticakfafejuitribuuntj) Sidcrkes(Pli-
iuo etiam itefte) merito vocatfitr. iiafls
ferrumfkcieac ponderc ii^turaq* re~
I prjrferirat> 8t mMem fcobsm paiti-
1 culascjue minores > yt acus y annulo£>
l fumm&cnmadmkatione ad fe trahip
[ t- C^oi^sgl^^^ gleho&iroe-
Msjfpeciejaquibufdam & Siderites
vocatur^gnem ;non fcntitns. Plinius
]ik3^xa|nid£iufdem yerb libiicap*
4*Adamantis(iGqai0jduxi|ia intnar*
rabilis tft> fiiBuI^ igaium; yidrix na-
tura,& nun^incakfceps, Huiu§ fpc-
^ ics.Gypria mc$m r vergl* m mm co-
lore: poft huc efi Siderite$>ferrei fpll
ddris>^c^iderei^nte c£tgros>fedna m
ra difaitriais*riam <k ijftibuslraijptur;
&aliai4damlte gforari p<H#>qupd
& Cyp^o euenit > brcui t er^ ys degc^
ftercs,iionwftk t^ntum^
benuSicillff.vndeOriten^^c Sidejrir
' ^DigitizedbyGoOgle
Ve-jtgurts Ltpiiumjfrc.
t£fi> Adamantura gcaeris ellc allqujj
conijcia^fcd cu capite decimo igal*
bus hanc gemmam (Sideriten) cede*
re negct: quarto> optimo Adamati fo
lum id tri-buit, ficut & inuidam adi-
chis vim:fiderit£m degenerem i&ib* :
frangi ait>vnde & ignibus eundem c$
dere verifirnile fuent; fijnodb non o*
mnis adamascedit^eatenus faltem vt
in calefcat. Grph eus in ter lapides thc
riacos, vt ita dicam> id efhferpentium
morfibus refiftentes, Ojftritea nume*
raUe$?kiwfi modo Fedteiegiturinle-;
mate fimul & carmine:
Fonb autem ogirlw Iegendum,vet '
4$iri&>2mt %/r^propter carmeju^ !
^rias enirhjegimus,
falia^^QT^quod non probo»]
Eunde vero & Siddriten nbmmat: \
&Iapidem lacit fubafpertL nigrican^ )
te^denfumifblidu^circuiidantib.eurfl i
vadic^fibri^uibufiiamrugafis. ,
"DigitizedbyGoOgle
Agricola h#c no con|iderattit,ncc
alius quo d fciam. Cauedttm aut ncc^
vbi Magnes & Adama^cum vterquc
Siderites di€atur>c6fundantur:quod
forte fecit Plibius ciim Ohtenglcbo--
fafpcciccirctraditquodcoucmtM^
gneti fcu Magnctidr: & igne no fenti-
re>quod Adamati tribuit, Orphei cer
teOritcsM^gnetidi potxiis f Adama
ti cognat us fu erit > cum intra co rpus
fumatur cptra fcrpcnhu fnprfus; A$a
in^saute^cpcnirationehabcat intro*
fumptus: Quin & tritu e virjo bibi . iu
bct, cu Adaijias np tcratur: & in-ignl
proijcijV? odore iuplerpeii^&iugen
Adamas autem ignibus mui^us^ nul
lum pcoeuldubio halitum o dorem
ve emittet* Obijci potefi t Orpheum
de Magnete ftattni ancea egifTc .;. v$
hic Magncf eile non pofsit. Rc-?
^ondcOiDe Magncte jpoetanvpritta
Mm z
yGoogle
egifle vltirno loco inter Iapides diji
gratos&facrificijsadhibendof.-Ori'
ten vero ; non ip fu m M agn e tem fim
piiciter,fedeius fpeciem, priraumfa
cereinterilios quimorfibus venena-
tisaduerfentur. De fibris illisrugaru
fimaibus, qu«e lapidem vndiquaque
ambiantjquarendum. Sunt autefor-
th nihil quam iine$ qusdam autflrie,
iquates in Scmito lapide vifunt.ur: aui
fpecies eil h«matit£ , vt hajmatites,
Magnetis, (vnde & Hsmatites Mag.
fies pro Hematite iimplieiter aPiinio
dicitur,) «fi no eadem attrahendi fer
ri natura prsditus. Quod ad nomca
ipfum^Magnes aLatims fcribitur, Pli
iiio & alijs;a Grajcis fere potyvnris&i»
iLsyvliLs ni&i HOKKhlx jaeAzr.uiit?» , Gale-
nus hb.9. Simpliciu,) vt fubaudiatuf
A*tf©*,ab- Orpheo etlam pxyvHovcc. A
Magnefia emm vrbis nomine, (quarfi
alteraiMacedoni£,aItera Afis eft.-ab
vtraqjautemhunciapidem mittiPli-
nius e Sotaco repetit,)MagoctesveI
Magne-
DigilizedbyGOOgk
Magnefi) populi d;eaAt^rnaic.gep:^
r&nam & regio.ipfa Macedoniie Ma-
! gnefia vocatur* i*x?vn tis verb 6$[&xm
^^.ge^Hafbemiaini generis lunt.;
Longe vero alia eflMag&etis Ulalapi-i
( di fpeculan fimiliSvde^u^lcripfi &-
!pr£Libuit<3c
piduram Ma
gpetishicad-
3ere>qua»cu
perfere&eex
priminopoE
ik,ferri lco-v
hemquatra*
hir^ab eohjere&tem exprefsMiewti &
acum,vtierrumeffeintell3gerecu?* r.
; Redeo^ad&ocam^
fiiamdifto Orphek loco mal^^> og r
t# mihi pofitum videt«r> & ipfijm ta
menlapid^s^&eo fimilis aomw e£*
fcnonnegarim^ vtahOftreo deriae-
tur esf ^y^^llabk quatuor^v^ hp&-
?m tribu&carminis gratia, Nec tam&
hunc eiTcput&^
. _ Mm i'
yGoogle
ttfhkgtnm UgsndumAcoloYefkmmeo :m
philogynonper y.in penult.) di&um alitet
gemmam,quam &Chryfiten vocant;
inquit Plinius, oftrea: Atticas afsimu:
lataminAegypto.vbiochras ,nonoj
jRxes legendum cenfeo , vt fupra ctia
monui. Qftraritioftreanomen &fi
militu dinem dedere.Plini us;q uera iai
hocdeceptumdixerim, quod oftra.j
cum prp pftreo accepiiFe videatur:i
cum & res fint diuerfie, & qui deno-:
minanturab vtraq$ iapidss, plurimu
tlifFerant. Ab oftraco enim,id eft,te, I
fta %ulina(cui quidem etiam teffe
concharun* & turbinatorura in m>
ri animantium comparantur. qujeab ;
froc ipfo etiam csf x*s<fl$iut generali :
yocabulo,&tfspe«per adiphthongtt
inpen4tima j appellantu&csfi« enim i
eorum fpecies vnafunfcper t.nudum I
in penult.)oftracias vel oftracites de-
riuat.qusduo nomina legunt apudj
Blin.lib.57.ca.io.Oftracias fiue oftra- :
^esCin^eft tcfaceajdurior: altera i
yGoogle
Achata: fimilis,nifi <$ AchateS pjlit»
rapingucfcitr.duriori tanta ineit vis,
# alisgemsfcalpajitfragmctis cius.
'idclib.j^Oflracit* fimUitudme tcft^
habet:vfuseoru pro pumicead Isui-
*anda cutc, Agricola Oft^citenger
lanicc interprctat^PttmOftra
namaiteravero>ittyf4f^r v quonomi
ncmihioflenfaeftgcmraaiaturatiisi-
mi Indici^oioreiqui oftcndehat gem
marius magniprecij eflc dicebat, pras
duram,ita vfcajias gemmas incideret.
maiorisauiemprecij eflein eogenc-
iccuiaurei coloris aliquid mixtum
eflet. Germanicum nomen , a Lynce
an aliunde eiiac^um fit;nefcio : cuua
Lyncurioqujdcm nihil ei communc
video. Ex Oftracite (inquitidem)
natura in Mdeshemio traclu intec
antru 6c charadra; facit Hsmatjten,
ars cxMagnetc. vtra^ vrcdo,Et ajibi.-
Ad cuteiauigada & pilos amouedos
couenit oftracites , ita diftus cp teft*
fimiUs fit. Miuniores Grxdtotfaw
,Goog|e
: *' 7}cfgumLpidum 7 &e f
^ideritarmommaile > vt ab oflracort*
teftis difunguerent; veteres & Cera^
miten , cutp teibe habetcolorem;<3c
<cheramide> maxime cum eum coeru^
les bull^ cingunt. Ex crufti&cooflat:
facilecjs findi poteit.digitis percuffu^
tanquam olla fonitum edit. Hodie re
peri tur in Hildeshemiacirca an tr u m
unanisappelIatum>coloreiiibrubes.
Eum tracium.vt dixiyquondam arfif
le*multa tndicant.£xiccat oftracites,
Sta&nngitt&c. Quod ad remedia
qui4cm forte non multum intereft
Oftraciten teftis fimilemj&Oftreiteii
lapidem fimilem oftreis confundiXs
tef um vt oftreorum qu# proprie £c
dicantur teftafuperficiem valdeafpe
ram&in$qualem habet > vt ea ratio-
m pumic^svicaria efle pofsi t jfic &Q«
ilracites vel Oftre^ potius lapis.
£De oftracodermis quidem varijs in
!S|>idesconuerfis>inM fuolocodicc
miH.3 Oftracias al teri tranilucida vi
$dms eftmKtaiiigroire.Eiusfi:agme
yGoogle
^qK^am-oeftas etiam tcmj*o?i)?us
alias gemmas fcalpuntjAgricola, ; A
tur is cuius fimUiter Hb.$7.cap.m»me
minit i J linius,hts verbis i Si.d§rites fer
xo 6miHs ,& hrigio illata difcordias
facit;qu.ae<| nafcitur in AethiopiaSi-
ieropcecilbs ex ea fitjVarLatibus gut-
tis. Pyritenquo9(inquitHermola-
usBarbams)funt qui Sideriten vcci-
tenc. Siderites deniqj alms>idem qui
.Bafaltesvidetur Agricol^initio iibri
, £.deuat.fofflvbi paruas quofdam la-
pides^gemisiete adnumccatos, ama-
gnis quibufda fola ; magnitujdine dtf-
fcrrcfcribit. ^ldaudactyiiinCreta
ferreo cplore ppllicem humanu cx-
•primuntPlmius, fiafattesferrum co
lore&duritie «mulatufevnde^Sc no-
mcninuenit»vtGapite i.Qftesdi. Af-
beflosin Arcadis montibus nafcit,
colorisfcrrei,Plinius. Machaara la-
pis&imtolis,proximo3C3p^e mox
dicetur. Armatura quoruadam la- :
Mm 5
DigitizedbyGOOgk
pidum dicT:a,4ImiIitudincm gerit fctt}
autlajris. •
Poftremoaplumbojquod Grzcli
tu*u&/l&eft, nominatur Iapis plumi
barius.plumbago, qua; Grads pakJA
£/W eft,&alio nommeGaIen3.itc
Lithargyri,id eft,Argenti fpuma: fpe,
cies tertiaac*ilifsima } ab eodem Mq
lybditis cognominatur. Lapidis e
quoplumbum candidumnt, colorc
cftqusdicitur Lupi fpuma, Agrico-
h. J"H2matitenquartigeneris,co-
&um,Mikiten vocari Sotacus tradit.
Boleni«enimbo mucmuntUTglebe
fimilitudincjpiiniufi. '.'.-
*■■ ... :,'.'•;'*.'
p E FO SSIL IB VS REB. VS
qWnaturaJimiksfatreidticuiarti-
• fi®°fi>i ordine Bterarum.
-:>..■ Caput V.
A Rmarura. Ea quam metallici
^Tl.vocant Armaturam, (inquit A-
grico-
— «- ^"^ ■ •.-■,--■ — »r,.- ■ ^ '
grfcok^c^^rm|c% GcrmaniccJ ^
fcrri poiiti aut «ris fimiiitudinem ge-
rat.atneutrum metallum non modo
eft,fednetantillum quidemiUius ex
eop otefl confici.verum eft veluti na
tur» rudimentum ea metaila facerc
difcentis.Lapisvcr^>qui taudem foe^
rit hac armatura indutus , Hoplites Hoplitev
Gr«ce dici potcft. Armari autemib-
letfaxum fcifsile; vnde interdum alte
rum ven« latus adlongitudinera fex
pedum,aut amplius, ferri politi mo-
dofpiendeicit. Similiter cornu Am-
monis&alij lapides armanturrfed eo
rumarma ex auro velorichalco poli-
to plerunq* videntur- efiefe&a.
M(^«^* } ideft,cuitervei gladiusdi
dus lapis ,rcpcritur in Berecynthio
montePhrygia?,ferro fimilis^uemfi
quis inuencrit quo tem|>orc myfte-
riaMatris deum peraguntur,in furo?
rem inciperc fcrtur, HutarchuS ia U?
^rodefluuijs.
,GoogIe
Efredoruitt&ftadcylQrura fpeci-
cm Acha.t* aliquandq redduntjPiin;
Molaefigurircpr2fentat.iapisfm.04
laris Yuiiinjjs inuentuSjAgricola. •
QIlsaIicubief?odiuntur>natiu<e,.
mollesin tcn?a,foris lapidefcuntjVt!
Ge.AgricoIa tradit: & Germanice in<
.i : terpretatur ^rbf #ff:Gcuti Otf racite"'
^opffffcm. Nonnullis in locis Ger-i
maniaj erTodiuntur etiam vrn<e ficti-
lesjin quibus cineres mortuorum co
buftorum conditi fuerat,antequanii
religio Chriftiana rcccpta fuerat, eas
impentum vulgus in tra terra eiTe na- :
tas ibiperfuadctjdem.
PanifimiIiscftlapisrQtundus:que :
I>«monispan«mnominatprope Ro i
teuillam Heluetijs finirimu oppidu. i
», %,n- ^atina? in modum cxcauati. Pli- ;
«cp6*m. mus dicitHcphsilitcninCoryco na
tum fpeculi naturam habcrc in reddc !
dis imaginibus,quanquam rutHupi.
Nomen ex eo inuenit 5 qubdin Solem :
additus(/?o//«#) aridam matcriam ac
i
ccn-
^Google
. 4 v O •■■■■
"cen^at,noivalitcr'atU|>ccuIumt:<?n-
caoum fklfurata^ftramma, farmcnta,
Idgenuslapides ia rubro nigri colo-
ris reperitmfc Hildesltemi in foffa jsaoe
niorum,qua fpe&atSeptenr rioncs.i»
modum veropatinae exeauati funt,&
aur ea armatura rutiiant.quare & red
duntimaginem > & oh Sohsradiosob
ucrfi aridam materiam accendunr*
Agrieok* :•- ..-..:-■
InRota figuramformaturTrochi
t»ab eaipfadidi. De quo idem Agri-
colareumiapide ludaico (inquir) co
gnatioBem babct Trochitcs.Etenim
eumeinatura dcdept tympani figu-
ramveius parsrotundaheuis efl *vcra-
quC' vero lata habet qucndam quafi
modulum^modiolum»)i quovadi-.
que radij ad extimamjorbis partcm*
quseipiiseftlococanthoram^procer
dunc4taeminentes>vcflrrae.fiac^Mul
tumvariantquantiracc.-£edminimus
adeo paruus eft,vt maxim us deeuplo
maiorfic.Maxiaau§vcro.diia£usdigi
^Google
T)eji*t#h lapidttm s &?,
tum tranfucrf^TjTcrafTus tcrtiam ciuf :
dem:partem } aut amplius.Diflertco* ■
lorc. nam aut cinereus eft, aut nigri- \
cat,aut luteus ctt.{ed h magis jppter :
contagionemterra; taliseflefolet.in
tuscnim carteris candjdion Omnis
fradus lapidisludaiciinflar isuiseft, -
&nitet.Frangituraute fimiliter vt IU :
fciin iongumJatunijobliquum. Ina- :
cetum impofitus,vt Aftroites, bulias ;
agit:atq$ ctiam reperitur interdum a, :
fe tanquam Aftroites mouear de lo- !
co. Atextrochitis nondum fepara- i
Entro- tisconitatEntroehos.-modoex bi- !
nis,modo ex ternis,mod6 cxquater-i i
niSjfftic vero expluribus.-viceni enim i
ficinueniuntur coniun&i. Eius du« :
funtfpecics:aut eniniajqualiter tcrcs :
eft.aut tercs q uidem,fed pars cius mc i
diatumet,vtruque caput ftri&iuse& :
Cuiusautem troehitajradios habent
eminentesjin eo, qua parte duo com
mittuntur,femper ineiTe cingulum rc
tortum vidcEunst euius humiles, ca-
rent i
^Google
cho$.
«?
rcntcingulbitoti^ 1*»C8 fimt. T?o-
clsrta: vcrblc comunguatur»VTOi»»
radij ingrediatur in alterms ftrias. En
trochiquidemtumidi trochita?,ple-
run<* humiles admodum habent ^ra-
dios.qum f?penumcrolapis informi»
rcpcritur vna cum trochite -& entro-
clvo,rotsin fc cdntincnsfigura :quae
inco qaafi quaedam radix>trocmti*
iam abruptis,rcmanfit.Hos;autem la-
pides gignitSaxonia ad HiideshermM
vltra mojitem Mauricij»in commiflO'
ris marmorisincincreo candidi>&in
tcrra gluanofa^&c, H*e Agricola.-
quiTi;ochiteninterpretatur ^jxm*
gmeaer^cterflatt- Ego-quemlv^-
ro quodanobili acceptjieqytennpaj.
guia expreMappona:tu ungulare,ti*
tcraos ificlos.Lapis eftMcus Jm$d»
rus>inmediiocentruhabctcu iem VH
diciomodioluin circukuiadij emin^
tes apparet,mteruaUis medijs cauis.S
cohajretes fepares, fingulis v«rin<$ ve
lutifig^
yGoogle
I,
2*
*■;■■' Z)eJiJ*U&&$& ^W>&€.
x vt Rotaefigillum non inepte hic U
pisvocariq*ieai;. Figuraautcmciu;
hsceftr :,,.-■
Belcmnitcs l
Sagi ttx (qux
cis dickur) ef-
figierepneiea-
tat.quareSaxo
neseumvoca-
Buloexephiil '
teaifegittacopofito^
fdjjfoffc) nominant;potumq$ contra d
iuimodi iuppreisiones Sd noctis kd
bria valere dicunt^acfafeinationibu'
occurrere.hunc lapidemjbpdie qm
dam medici pro lyn curio habcnt &
vtunfurvqui- ex vrmaLyncisnonco
creuitrnecenim vllum tale fok Lya
curium, fed veteres fcriptores fiicci
num, vtdixi,fic3ppeMarunt*quodi
pfis opinioneperfuafum eiTetex vrii
na lyncis fierL Si quk tamenvnquaa
tyncuriEu GracorumLyncuriuEi, quod no c{
fc
yGoogle
«i-.^VtV;- ^ d
fetSuccinum>vidit , hos belemnitas*
opinorjVidit.nam exeis quidam fuc~
ciniFakrni habent coidrem> & pelfu
cent;quidam paleas alias<£ res minu-
tas>tanquamSuccinu adie alliciunti
feperiturautem belemnites iripluri-
bus Germanise locis. Belcmnites eft
autcinereus 3 autcandicans> aut inrd
bro nigef > qui omnes mueniuntur
HiIdcsheimi:autSuccini Faierni co-
lore,vtPrufsiCus & Pomeranicus. v~
ftus vel carididus fit, vel in caridido
cinereus* vterque reperitur inter vr-
bcmHilcksheimum & arcemMarie-
hutgum iri marmore antri, quod a na
riis appcilant > ad finiftram. nam locu
illutri quondani af fifiTealiainulTa>pras
tcf huius iapidis odorenu iridicant.
quiri aucea armatura fion modo be-
lemnkera Hildesheimi iri fofia rnoe-
fiiorutri generatum ortu,fcd eius etia
radicem conueftit cxtrinfecus ; quas
armaturafincartemirifice nitet, atqp
Nn
yGoogle
'Defigurklap uM -^^ *
imagineoiinftar fpeculi rcddit. b'e&
nibe autem fi confricentur,ex eis qui
damolcntcornubouis iimatum aut
vftum>vtHiIdeaheimi in marmoris c- ;
iufdemodoriscommifiurisnatirali-
quiiincodore funt y vt rcIiquLdiucr*
favero cft ipfls magnitudo* cum em
maximiseiTe foleat digiti longitudo t
& crafiitudo y Hildesheimij s in folTa I
moeniorum, qua fpedat ad Septea* :
trion€S>reperds,eftinterdum fefqui- :
pedislongitudojbrachij crafsitudo. :
at figura omnibus eftfagittas ex am* ;
plaradicedeficientisin tenuifsimam :
acicm.-omnibusanatura ineftquxda ;
quafi rima»qua'fit utfacilius iniongi i
tudmcm diffindantur,fed eapellud- ,
dis magis quam csteriseft cofpieua. :
eademxnterdum aurea armaturaye-
flitur in'tus.in alijspraetcrca incft ter- \
ra/in a!ijsarena,inaiijs iapis>quiBoa :
ipfe folucn vt Beiemnitse in conuiB
acutumeftturbinatus^edctiamarer i
M
yGoogle
j$ & tcrta. verum iapis quem comi-
itet Belemnites aurci coloris armatu-t
rate<3;us , plerunque copftat ex cru^
ftis-, tanquam membrania quibufda
primolatis> moxmagis aemap ftrk
$i$. qiioniam vero Belemnitas exio*
garit,, Prufticis & Pomeranicis chi-
rurgi curant vulnera : ijfdcm medicii:
&Saxoaesfuis 3 pon alitetac lapide
ludaico frnBguntcaleulos. HscA-
gricola. *
Belemnitsicones hicpQfitaSjfV ;
.>; -v cun^ujtt numeros dcinceps
tnarrabimuSi : ,b>-
N». ^
yGoogle
- 1. /Belemmtes/velDa£iylusIda!u$ > i
maiqnfic di&us a figura fagittar. vndtf
& Germani quida 2C(pfc^o^, hoc eft;
fegktam Incubx appeilant. Nigricatj
& radios a centro diffundit , vtappa^
ret;folidus, exceptabafi;ficut etiara;
cornua animalium aliquoufi^ caua;
funt,inde foiida. Acceduntautem o-
dore quoque ad cornu vel os vftum,:
autfeliumferevrina, Subftantia fria-:
bilis fere eft,colore nigricauQuidami
ex eis fradi fuifle videntur > & rurfusi
fpontecoagulati.
2; ^Eiufdem bafiscocauainmc-
dio r terram veliutumcontinens.
3. Eiufde allafpecies,intus atra&i
Ix uifsima ^Tiuliis ra di j s t foris albicas,i
tanquam crufla e qreta indu&a:fub«l
iiantia ei durifsima, vt & ignem cmit:
tat tanqua Silex.foetorisnihilliaber,i
magnitudme &figura,cacuminis ctia
modice inclinati,poliicis articulu fu:
periorem referens. -
4. Bclcni» radia ti £p ecies mInor,i
lincai
DigitizedbyGoOgk
__..., _ '■■ 9*
lincapcr medium diuifa, &a<llucem>
pcrfmcua:minusnigra,e fufca candi-
cans,vel etiam fubrufla, obfcurius ra
diatamecitafcetida ; qua multi phar-.
macopotehabentprolapideLyncis:
cam pr«§fertim fpeciem, qusparteal
tcra pcllucet,& fubruffi colons cit,li
ncamediam fecundum longitudine
diuidente. Hic inBorufsia propc Re-
giomontem magna copia cx monte
effoditur,a vetenbus ob pcrfpicuJta-
! tem,vtIo.Kentmanusa4mcfcripfit, .
I Lyncurius appcyatus. Sagitt* no- J-p'**'.
\ mineltalosaudio.nonBelcmnitem
\ noftrumA4 G *°^P cwan * nun<:u P a
ECVulgoSaetannquaquidemnonto
tum fagitt* telum,fed mucroferreus
tantum repraefentatur, cum fftisbar-
bulif^vtitavocem.quasGraici^j^
vocant.has enimali^ui oyxz$i&&&ise
n&watywxs apudHippocrateminter
prctantur:(Galenus firapliciter ferru
teli;) ego non ffyxM,fed o>«W,(rd eft,
^ncos)lcgerim. ri^rf **&&■&&
•Nn 5.
. " • DigitizedbyGoOgk
Ws^i^i.
2>_
§m<mooy<i>v& ^^uDToa 5 PoIlux.fcdali-
fei melius.*^ *? ^^<^^x*m^;af ?$$
^j&Acqw»,- Lapis Belemnites^omnis
pleruri<^conftatcortice,&parteiii- ?
teriore ceucafne:nonnulIi$ etiamc-
dulla incft mollior. Germani qul-
dam hunc kpideni vocat £ttd}$f&M,
id-cft>Lyncis Iapideni;[et/i pharma^
-copolas quidam,non quamuis huias
fpeciem, vt dixi 3 fed minorexn >fiib.r
ruftam ) & aliqua exparte peliuccQ-
reoijpro Lynceo lapide vfurpant/Ja-
li} €5e$$$j{cm, a fimilitudine celiqcf
fcho§ vocamus.vndeetiam ad vulne-
ra prodefle conijcitant>& ad pleuriti
dcm 3 quasvcluti telum quoddam ia-
ternum vrio in loco pungit & affli-
git>tanquam exipfis rerum formisac
figuris vfumearum &remedia indi-
cante natura. Alij 3&ppettfJ«st, id cft»
Coracian aut Coruinum lapidem , fi*
ue a cojore nigro , quo fpecies eius
qusdam colorantur ; fiue>vt quidam
augautur ? a coruini vemri fimiiito*"
DigitizedbyGoOgle
dine. Adrenum calcuTosin HBfpa-
nia eius vfum effe accepi. vftus quk
dcrn videretur mihi vtilior > faxifra-
ga praefertim & alijs admixtis.-aut po-
tius liquor/m quo tnacerata hasc fue-
rint,colatus. Dentesetiamvftus ex-
purgatrpoflet autcm odoris gratia a«
fiquid iridis mifccri.Malleo percuk
fus, per tranfuerfum plcrunqucfran-
giiur, & graue olet iutus vt di&um
eft: & ae vftus quidem virus illud de-
ponit. Suntquioculis equorum ad
exterendas ckatrices>vftum inficnt.
Audio& ad vitrum nefcio quem e-
ius vfura effc, & Alabandicum nefcio
quam reae appellari. Reoeritur cir
ca Siblingam pagum , qui Scaphu-
fiaHeluetico oppidojitinere duarum
horarum dKkat: &in vicinia* fijpra
Haliouiaji^6UuxtaAezingam,ina,
gris afperis.lapidofis, & folirubcn-
tis>ni fallor.aiiquando etiam in ar-
uis , vbi franguntur aratris. Iatc-r
gtos etiam reperirLaiunt ,fcjfi quada
- Nn 4
yGoogle
feu rhombi oblongi vtrintj mucrQ*
n3tifpecie,autpyramidispotiusduI
plicisiundisjnuicembafibus^mucro
nibus autem oppofitis, Sed tales vide
re nondum mihi contigit. h quiter
tio loco pi&us a nobis exhibitus eft,
prae caucris yidetur daclyji IdeT nomi
ne dignus,a dadylijd eft,digiti , pol-
licispra?fertim,humanifimilitudme.
nam&crafsitudine fere poliicis eft,'
& m teretefiguralatiufculus ad latc-
ra,&obtufior in extremo: & inftar
pollicis porrc&i in fummo inclina-
turmodicein obliquum:&cutecan
dida yeftitur.Idxi Da#yli, inquit Pli,
niuSjinCretafcrreo colore pollicem
. k um anpmexprimunt.JFerreusquide,
& pro nigro accipiatur, his etiam ma-
gis conuenerit;ficuti & durities fcrri.
kteiautemablda Cret«emonte di<fH
yidentur:in quonimirumnafcuntur;
a cuiusmontis, aut altcrius forte co-
gnomims iuxta Iliumnomine, nafce-
«esin eo,aute,tiaminalijs, fedaltifsi*
xxrif
DigitizedbyGOOgk
9*
jnis tatiim^quales funt"Alpes noftra,
mediciyeteresGracildaeas quafdam
plantas cognominarunt. Ab eodeia
quidem Cret» monte,Corybantes e-
tiam olimfimiutcr Dactylildzi di<9i
funt.hos Iouem nutriuiflc fabulatur:
& ne vagitu puer proderetur , nouo
! lufus genere cxcogitato,cIypcoliss-
aeis inter fe concurfantes, sris tinni-
I tu & numerofi pedis compofitione^
j qui da&ylus inde dicius eft , Saturnu
1 fefellerunt. PetrusBellonius Singu-
( lariumfuorumlib.i.cap.ij.tradithuc
| lapidem,Dacl:ylumId3?umfcuBelem
I niten(noncnJmdiftinguit)in monte
} diuilohannisdic^oprqpeLucembur
| gum oppidumnafci tan£acopia } vt
j cumGaUorumrexfrancucusmuni-
f racntum eo in monte cxtrui iulsiflet,
I fofforescumtrespaflusprofundita-
i tis exegiflent,nihil vb erius his lapidi-
bus inucnerint. eofdcmqj falfo lapi-
dum Lyncis nomine pbarmacppceis
diucndi. Psoniam tum alijs homi-
Nn 5
DigitizedbyGoOgk
»v*
nibus diuerfis 3 tum Da$ylumld£um
quoc^ohmvocatam obferuauimus: i
ab eo nimirum, quodPaeonia; fcemt- 1
^radiceSjbuIbof^ferefeunodofs^ »
& huiclapidifigura fimiles.» ficut & l
HaftulsregiaeradiceSj nalci foleant, i
Inhorumlapidumgenere maximum '
aliquiCeraunlte vocant* vti fuprae- i
t iam monuirego Plinij Aftrapiam efle ■!
puto.Vnumexelsdepirtum diligen- .
xifdmusKentmauus ad me mifit, no* :
»em dlgitoslongum,diametro in ba- I
& (qu# radijs diftinguitur)duoru pol ;
licum,€olore fufcoia cinereo-his vci
hisadfcriptis^Hicmaioriapis^vulgb I
Ceraunites vocatur : fed male. nam
Hildeshemiinfoflacircum moeniare ;
peritur:&alteriuslapidisreive attri* i
tu , vt cornu vftulatum olet* {cd alij \
ibidem inueniuntur odoris experres. :
Idem Gepping^ in ducatu Vvirtem- :
bergenfi, quatuor miliaxibus a Ta- \
binga/inmagnacopxa «x agrisinter
"-- - '■'- ,•;.. ara&« \
yGoogle
99
^randum eruitur, Diflferentlas eius
plurcsfunt. Inucnitur cnim cinere*-
us, qui olet vt cornu bouis vftum; A~
lius cinereus, qui non alet> lapidera
infe continens : Alius eiufdcm colo-
ns> fine odorc, terram eontinens:Pei
lucidus;Albus;Niger radiatus : One-
raceus & lucidus, qucm audio in Ica-
Jianonnulios Pnigitinj(nefcio quam
xt&hr) Jk lapidero Alabandicum no-
-«iinarc.' Ego in arce prope Roteuil-
Iam apud barone Vvilhelmum Vvcr-
nerum y Iapidern Belemnitae fimilem
vidi^pedalemfere^non radiatum :ia
cuius fuperficie animalcula quaeda*
vt Iacerti 5 eminebant. Gum Da&ylo
Id^pfimilitudinem aliquam habetla
pis y quem Steatii^e nomineinfira ex-
hibebo^arte fbrtafsis ita fc&us : vni-
cum enim vidL
Andrpdamasargen4mtorem ha-
bet ^vt Adama$>quadrata d & femper
WeireIiisfimiIis,Piinius. Sic & PyrW
fasquidam. -:-."
DigitizedbyG00gIe_
ATeft«figlin?limi!itudiiicCerai|.
mte$,feg*dT9f> lapis a Grsecis didu$i
videtur;ficut&; Oftracitcs: quemta-:
mt Plinius pro Gftreite(id eft,Oftreo !
eonchasmarin^ priuatim di&zfimi-
lifapide,autOftreo ipfo in lapidemi
conuerfo^accepifcvtplunbus fuprai
Cap.4. in Sidcritas lapidis raentionc 1
indicauL Ceramiteseademefletqua i
Oftratitenvocant y hifiqu6dhaccce- ;
mlcx interdum bullat cingunt, Plini- :
us:qui Cadmias etiam fpeciem Oftra- i
eitin vocat^totam nigram, & catera- ;
rum fordidifsimam. k^cc^ Gne-
ca didio teftam vel tegulam fignifi- 1
eans^adGermanicum €5cljer& acce- :
dit:& «Jiteram Grasci quidam, tan- ,
quamSch.proferunt. Plinijquidam ;
codiceshahent Cheramides, ego Ce
ramitesvel Ceramoides^^aJ 1 ^) :
lcgcrim : vt pro Cepionide, Lm&M ■
jneodcm*
TigxiicredifimilitudinchabetBa- 1
feItcsMifcnus&Sycnites:Trabis(/^ 1
vcr* 1
DigitizedbyGOOgk
^^tainHildcsheimio^AgricoU*
Videinfracapuio.
Vitrea fpecie nafcitur gemmaBc-
lus dida in Arbelis , nucis iuglandis
magnitudine,Piiniu&
J)E MEBVS URTIFICIQ-
jisfii^aytefiSk^x metallisjapidi-
bmacgemmk* £ap. VL
DE rcbus fofsilibus qu* natutal
fimiles fint rei alicui artificiof<£*
prscedentt capite di6him c&: in kac
vcro de artis operibus qux ab homi-
ne fiii nt ex m etallo> lapide^autgem-*
ma dicemus;fed paucis dhpntaxat » 6C
Ipeciminis gratia:omnia enim pcrfc*
qui nimis prolixum fbret. Sequenmr
autem Mc quoq$ lioerarum ordincnu
- JC A^^edificia&flruduraslauti-
orcs adbibetur Marmora diuerfaypr^
ripue ad columnas , & incruftandos.
parieres,&lepulchra,&c^ Marmora
(mquit Agricoia)non habentfingu-
DigitizedbyGoOgk
r>4
laria n omina ffe d, vel ex colori!>u$
quieisinfident>vel ex regtqmbuS iri
quibus nafcuntunnominantur. Dc
AIaba{irite ? qupd nomea fuum fer-
uatin plenfcp linguiSjLatina, Grxczj
Germamca>aUj$ 5 (iJCut & ipjfam conj
mtiae Marmoris nomen)nonnihil di
ximus fupra :item de Bafake. Mar-
mor in.metailis repercum Agricok
<E5pai interpretatur. Aedifiajs cci-
am alij lapicbs,faxa,calx & arena n^
ccflaria func:dc quorum fingulis mui
ta Vitruuiusy&Plinius. Gemma; e~i
tiam ad eam aliquando magnitudi-i
ncm pieruemunt.vt pro faxis aut mar
moribus fcr.c,atdibus.facris prscipue
ornandisaccedant. Harum enim pa*i
rietes lafpide incruflatas vidit Erafr
mus Stelia.Iafpi de (inquic idem ) anil
tum nobilitacur noftra Cygnea Tii-
bantinorum^vbi tantacopia cFuitur».
y.c «dificijs publicis (ru di tamen for-
ma)a veieribus fi t i ncl ufa. E t r urfusr
laba author eft$maragdum;qua Cho.
lam
DigitizedbyGoOgk
Um vocant, aedjfici # includu id<$ yt-
demus in plerifqj Germanis templis,-
nara &iilicin argenteis metalUsinue
niuntur. Pfeudofmaragdi Theophra
ftus racminit;Eius forte gcneris eft,
quiin BoheraiaPragas in diui Viti fa-
cello confpicitur jparictibus illic ex
co incruftatis. Alabaftra fiu c pyxi-
desvngucntariajfiunt cx Alabaftrite
& LygdinoJam inde a vctuftis tcpo-
ribus»Agricolai
Annuli* Annuloru ali j fine gema
fiuntex quouis me£allo.alijs.,aurcis
prafe.rtimjgemaincluditurin ea qua
fundu(Grsci <r<pp</lov&u fimiliter, vcl
Witofarvvi&iJ i x i crq>fctyifioQvb«wy,~)Vo
cant.eaqj vel figura habet aliqua, vcl
nullam. figuraru aute ali« cau« funt:
alia extant,qua$ ectypaSj** ¥ *K*$e&
«^ef/ rvvmy appellant.Et quiage-
mas aut fculpturas eclypas apud au-
thores aliquando legimuSjpaulopla
ra de his dicamus. Seneca de bcncr-
ficijs iibro 4. Paulus > inquitjPrsto-
DigitizedbyGoOgk
Vej
riusinconuiuio quodamTiberij Cz
faris habeos imagmem e&ypa & cmi-:
nente gemma. Vnde liquido apparet
c&ypondici.cuius figura promineci
ideoc^manifefHor efb^ m^^o-^w rii
<?v7r&zj&vQp. quare etiam Grammatici;
Gneci vt{u7rw7fyop interpretant <pcwi«\
fmityojj. Solent autem fere plaftarum,
^liorurnq^ ardficum>prima2 imagines
feu exeplaria 5 ol ti/tto, rk ^^tptoot, -
eucrtpgccyififycmx effingi fcalpive; ab :
ijs vero imprefsis in moiliore aliqua
& cedentem materiam imagines (m
v&yCCTT&K&G-tJictrKj! hca-cpfccyia-^ccrcc, k/£<* i
y&cz>ixpccy{*.xTct>) expreffe, extantescj)
redduntur> quseprotypasfeii proto- ;
typosfuasideas^T^T^^^^^ vt \
Platoniceloquar^) omnino imitant,
vnde & imagmes di£he>& referunti
Sic & in annulis fignatorijs figura a
ua^wf oTVOTo^cft : cera vero fignata> i
txTv-miftfepct. Plaft* ad fuos typos, :
argHIajgypfo.&alijs vtuntur. Geffi-
marij vero. fcu fcalptores genjmarfi,
olh'M* i
DigitizedbyGOOgk
9%
Ufa8oy&v<p$h gemmas minus daras ad
hocdeliguntrvt quas Gcrmani vul-
go alem mollitie puto, <5pet£fldn ap
pellant, &t&ammmhii> ^d aiiter A-
gncola : Lapidis (inquit) quem , quia
eius color candiduSjpinguiorvide-
tur efle 3 Germani ex lardo nominaue
runtjCquidamvocant Gemma huia,
limes aibus diitinguitmodo nigram>
modo cineream rnateriara. Eius pars
potifsimum candidakdor, &Sarda,
xioftris teporibus omnium maxime
aptantur ad e<ftypas fcalpturaSiNatu
raquidem totum huius lapidis cor-
pus vicifsitudinequadam nigroris <Sc
candoris ornauit.£rafmus Stelia Ge-
mohuidasnominans^ eafdcmveteru
Pasantides non rede facit. De eis etia
funt Mefomels (Mefemelanes^autfcemU
ninogenere Mefmehn£) nigra vena que
libet colorem fecante per mediuin.
Vidi albicantes infculpta facie huma
na,ad magmtudmem &figuram dc-
narij.Sicilic.
Oo
DigitizedbyGoOgk
Annulisfequentipaginaadiungu
mus figuram,qua annuli duo, & gcm
msin circuitu duodecim reprafen*:
tantunAnnulus minor gemmamco-:
tinet Adamantem. Maior totusEle-
<S:roc6ftat 3 e6queFalerno,fiueChry-
fclcftrcid eft 3 aurei & pellucentis co i
loris^in quo animalculum quod in
hortis repcritur cimicumfpecie>ru-
bro nigroc^ colore diftindtum , natu-
rainh«fit.artifexmaflula tornata ani
malculo pal$ locum dedit.Huncdo-
no mihi mifit e Polonia Antoniu*
Snebergerus meus* Gemmse in cir*
cuituduodecim e nobiliamnumero
funt,qu£annulisincludifolent:quas
licebitduodecim GemmaruminPc-
dorali fiue Oraculo fummi Pontifi-
cxs in VetereTeftamento nominibus
appeliare,&fuum cuique colorem
addere.-ficutnos in Corollario ad E-
piphanij de Gemmis libcllum md«
auimus.
An-
yGoogle
Annulus cum Callimo lapillo, cfu-
plicifacichumaaainfigai^nfra poae
tur cap.ii»
C. Capuliscultrorum &enchiri-
diorum aptatur Cryftalii, IafpideSj Sc
alisforfaagcmm*.
CochleanaSuht e Succino pcrqua
clegantia. Item ex marmore Zebli-
cio,(vtAgricolanominatab cppido
Mifcnsiuxtaquod efiodit : vidct aut
Oo i
yGoogle
De
Ophitse cognatum efTe.nam vulgb c- : :
tiam Serpentaria nominantjcochlea
ria>& pocula faciunt Mifeni: quod ve I
neno refiftere perfuafi fint; atq$ eciam .
globos,quibus muiieresficcatlinea :
capitis velamina 3 cu ealauerint: pr#- \
terea cruftas planas & con uexas , qui
buscalefa£Hsnoftrihyemc>cuminle
«Socubicularifuntjfngidafouentme
bra:&iilis quidempe&us&ventre: :
his Iatera> pedes , brachia. Ex hoc la-
pide fa&i cochlearis iconem reperi- :
csinfra hocincapitein V.Iitera cum .
Vafis.
Corolhe precarise figuram torqul :
fimilem>infrain Oiiterapofuu
CorpusmetaIlicum,montisqua- .
damfpecie 5 ex omnivariorum metal- ■
lorum & lapidum genere, ab artifice i
aliquo 5 makhafeulithocoIla tenaci, <
fummainduftriacoagmentato^addi- :
tis ctiam exargentoinftrumentis qui |
bufdam fodinarum,& Metallicoru, t
hoceft,mfodinis laborantium ope- i
rarum> :
DigitizedbyGoOgk
raru,imaginibus aliquot iparfira>rcs
admiratione & contemplatione di-
gna>confici potefi Quale pulcherri-
mum & maximevarium,Ge«Fabriciu
illuftris Schol* Re&orem Mifen? , vi
rum mukifaria dodrina confumma-
tum,habereaudio. quale ctiammihi
is idem ex omnibus ferc fofsilium re-
rum Ioachimicas vallis diff cr|ti p > fua
& clarifsimi apud Fribergenfes Sena-
tons Valentim Gra-uij liberalitate ati
te annos aliquoc fieri curauit. Qu«
mihi fane prima fere & primaria, vt a-
liquid temporis fiudijq* fuccifiui in
hisrebus cognofcenctspqaerem,oc
cafioextitit,
Cos. Cautcs & Cotes in plurali
numero fere,funt faxa dura & afpcra.
Cos in fingularU apis quo cultri & a-
liaferramenta acuuntur, aGrsco <e*c$
^nimirum peraphsrefin.Earum plu
resfunt difFerentise. Olearijs di&is o-
leum,quotrahataciem 3 iliinitur.his
tonfornouaculas cxacuit. Aquarias
Oo 5
DigitizedbyGoOgk
aquamadefaciut. Coiorefuntnigra,' i
virides,fufcaj,qua:damaibum&ni- i
grum alternant.Figura quadrat^ funt i
autfiunt:quaedam e marmoribus.vt
e Naxio , Naxia;. Cotes autem ma- :
gnaj tympani figura e lapidc mola- '.
ri duro fiunt,quas vci homo vci ro- :
tulaverfat. Aquariajqua^damfiunt i
etiam ex Iignoin lapidem vcrfo in
Bogmia, ad Cracauicium arccm , ia
figuram fere triangulam formatar. ,
H£cAgricoia:apudqucm piuraie- !
geslibro quintodenaturafofsilium, i
Extat 4s Cote Ge.Pi&orij carmen» i
HoTEC SE QjrENTf
figurdexhibentuK
Cos duplex aqudrid & oiearia : quarum i
dtferentia^elintonflrinisfdcilee^audire,
Coticula,cum linekauri graduum > &t£t ■
genti&risqicolarum.
PugiUawelaminUSdxinigrififelis,cu
jbhexeodem.
Coti' I
DigilizedbyGOOgk
10*
CoticulaaCotediminutumnome
cft:ad cotisenim qua cultri acuun-
turfiguram,quadrata formari folct>
naturae alioqui longe diuerfe, vt Ca-
pite i.in Bafalte diximus.-e quo duriC-
fimi&ferreimarmorisgenere fierifo
let aut poteft.Quado<5 tn etia ^o j>ar-
ua coteaccipitur,quam Gi&kxhsvkh*
Oo 4
yGoogle
ad collyna cerenda in vfu medicis. I
Contrafuffufiones oculorumcumla '
#e m cociculis cencur, Plinius lib »"
Cociculam qua aurum ■<& argentum ;
probacur , Grsci jBeo-«wf nominant, i
aliqui ^twW^Lydiumlapidem alij
veiHeracleumalocis vbi repericban
tur.Lege Agricolam lib.5, de nacfof,
Jiiium, Ouidiuslndicem:
perwraq,pe£lora-i>ertit
Jndurumfilkem , yuhwxc quoque ikU
turlndex.
Iconeius proximeretro cumCo-
tibushabetur.
-F- ?acieshominum,imaginesre-
rum.figna & luera; in yarijs rebus fof-
£iibus 3 funduncur,imprimuntur,fcal
puntur. Exemplaria protypa fiunt
margiihsquibufdam, vel gypfo, aut
maflaaliquaarcificiofa, cui &fpecu-
larem lapidemaliquiaddunt.-quonia
non comburitur.His cauismetallain
fundut,vcimaginesectypa; exprima-
tux,Edyps eaam fiunt in argillaauc
alia
^Google
l$amollioremateria>quas typosca-
uos habeant,imprimendo. Sic ex-
preilam facie fuam in argillis & mar-
gis aliquot diucrfis orbicularifigura*
inalijs verb infignia familias Ioanncs
JCentmanus ad me mifit : quarum fpc
cimenfequenti pagina exhibeo;etft
facies non fatis probe exprefla eft,mc
liusfavfta a principio Catalogi rerum
fofsiliumabeo^ditr.ybifamili^quo-
que infignia nonnihil variant,orna-
mentis qmbufdamFerdinandiCadTa-
ris liberalitatc additis,corona nempc
capiti , & brachio armilla, vt viri vir-
tus & dodrina merebatur. [Sic aTut
cisterraLem-
nia ali^, Ara
bicisliterisin
figniuntur:vt
inappofitafi-
gura apparet,
cui eciaHoro
logiu additu
cft^pterMagacteanobis delineatuj
Oo 5
yGoogle
Addidi&effigicm rcfurgentisDo
rniniargillas Syriacas impreilam;qua i
nuperlohannes Kentmanus pro ra-
rifsimo munere ad me dedit , his ver- 1
bis inEpiftoia adfcripus:Mkto}jiu- 1
yGoogle
k«s*.**?»»»_
gunculam quandam cx ifta terra fa-
&am, quam ipfc filius Dei, pedibui
fuiscalcauit, cum pro nobis mifcris
vi&ma fierct. Quam imaginem do-
no accepi a viro nobili Volrado a
Vvatfcdorft.is fecum exterra SancU
attulit ; & mihi retulit , Monachos e-
ius Ioci nonnullos, qui ad San&am,
terram accedunt^cum magnateftifi-
cationeamoris fui peregrinatores c-
iufmodi dono folere ornarc.Hecille,
{jfdiunximus & atiam rutildm, Cdpr&
icone infonem , quam pro -vera Lemnia Fv,
Cdlceolarius Veronenjis phdrmdcopawjitm
meindujlrins adjne mijit,'}
^Google
EIus terras Syriac* color inalbei
adrofeum vcrgit perparum. modicfc:
srenofa videtur guftanti, non afpera:
famen : necglutinofa vt alixargiilj,;
sbaltera parte Crucifixi imago eft. I
In monbus apud nos,Vocetio pre
fertim,& viciniorenobis Albio, argil .
la? genuscinereum & duriufculum.i
xt iaptdefcat ferme , reperitur, quod
sliqui vulgo Hepatiten lapidem (ifa ■
ktfitin) a moliitieputojnominaat: ;
aiij: CDJergef quafi margam .- eam & ad :
prototypas s fic vt formis eius cauisin
fundanturme.taila>cum induruit:&
ad eclypas imaginesjcum adhucmol i
lis ipfa prototypis imprimitur,ido- ;
n eam eile au di o. Grxch /u$a^&.<^ di ,
xerin^compofito exiapide <5cargilla
vocabuio.Nonnuliis in locis hocar-
f?dlz genere agros eciam itercorariau i
dio. Entaiiumquo^officinisdidu, :
alijsAmentum,(eft autelapisalbus,
lpiendidus,tocusc^fibris feufilamen i
tisc6£ht,Amiantocognatus&Aiu- '.
mini i
DigilizedbyGOOgk
io.4
miniplumco vulgari,) in calccm reda
gitur: equacumaquafitquafi puia-
culaipiflaniuei candoris : cui imagi-
nes eclyps imprimuntunquales fane
pulcherrimas Antuerpia ad me miffis
funt. Scalpunturautem non folum
metalla s & iapidcsgemmsc^fedetia
Concha: & Cochlcs marins } fpifsio-
res prsfertim & elegantiores, vtPor-
cellansdt&a». .
H. IHorologij fciaterici(Cora-
paifum vulgb nominant)pic"tura ex-
hibuipaulofuperiuSjCuius^nomoni
ferreo lllitus eft Magnes, vt Sepccrrio
ne verfus a quo trahitur , ficut ab ipfo
ferrumjgnomonem dirigat.
/. Imagines.VideFacies fupcrius.
Incudcs fabrorum e ferro nunt , a-
pud Mifettos etiam e Bafaite fcrri co-
loris & duritiaj lapide.
Inftru.nenta varia diuerforum ar-
tificum, e diuerfis metallis fiunt.
Stylus inferius dcpictus,ad fcribe-
dum&ftus cft,plumbi cuiufdam (&~
^Google
-.a
&itijputo,quoda!iquos StimmiAa..
glicumvoca-
re audio)ge-!
nere > in mu-i
cronem dcra;
fi>inmanubrl
um ligneum:
inferto.
Li Lateress
cluto finguntur&coquunt,ad<edi-!
ficiorum parietes, pauimenta > cami- i
nos/item adfurnos 3 aliosq$ vfus.
Lithoftrota dicuntur loca lapidi-
bus ftratam apud Varronem paui- 1
mentanobilialithoftrota*fiebantau«
tem e cruftis paruis > marmoreis prs- »
cipue^quibus folurn pauimeti incru- :
fhbatur. Vide Agricolam libro 7.de '
nat.fofsilium.
AL Men£e fiunt no folum e ligne: \
fed etiamlapidibus & marmore , fiue !
folidsifiuemarmoreaut lapide fifsili I
incrultats duntaxat*
Molarislapidisicon pofita cCi Ca- !
"piM!
DigitizedbyGoOgk
pitc i.adiu&alapidi cuidam exaqtia
nato.Grasci ftvXfoL» & /zi/A/w vocant.
$um carmine celebrauit GeorgiusPi
dorius. H molari duriori Cotes tyra
panorum figurafiunt,vtfupcrius di-
dum eft.
Mortaria feu pil* ex diuerfis mctal
lis fiuntpro vfu diuerfo, medico pne-
fertim,vt ^re^orichalcOjpkmbo^qir^
dam exmarmore duro alijsqj lapidi-
bus m Aethiopico fubuiridi , Thyits
£thyijs>ideft>mortarijs didoapud
Aegyptios.-cui figura cftrotucUb&c*
fit autem ex Merode etiam di&o , tc-
fte Agricola* Itemex Alabaftrite Ae-
cyptio>& Ophitealbo.Nunccx no-
ftra Iafpide & Onyche conficiunttir
mortariola.-inquibus Smins &c«etc-
riiapidesduri,quoruaremsvtuturhi
quipoliuntgemmasjconteruntur.
O. Ornametavaria«Appediautge
ftariincorneqdafolet ornat* gratia,
Coijcioautetia eaq apricipio fpefa
nitatis app£debant,ceu amuleta, fsg-
yGoogle
ftitiofe quidcm pierac^ omnia,iniuJ
soim&oftentationem moxabijflea-
pudgentiles:innoftra vero reiigiond
earum nonnulla^vt monilia & armil-
las 5 adpietatem&!iquos trahere cona
tosjglobulos precanos iri vfum pro-:
duxifTe.Nosmc giobulorumferien^
figuris eoru diueriis exhibemu$;quo-|
niam in alijs alis effingi folent figur^:
rotund#,l£ues,angulat£>rhpmbisdi
ftind^ inter c«£teros vnus magna ex,
parte erofus apparet; quem idcircoi
addidi,quoma talem exgemis quasj
Chalcedonios vulgo nornmat,inGal
linaceiventriculoreperi^teponsmo
racaloreeius>vtcon2Jcio,eapartec5[
fumptum.Induobus'mufc* apparet,!
qui
DigitizedbyGOOgk
1C&
qui e fuccino funt;cuifepe irife&a in-
nafcunt;& ego corollas e Succino ab
atnicis donatasaliquothabcOjquaru
finguli fere globulifingula animalcu
la contineht.Fiuntauce hi globuli ex
materia diuerfa , Iafpide , Chalcedo-
hio y uigo dicla, CryftaHo , Amethy-
fto^Silice cadido, Corailio, Succino,
Gagate,&c.GaIehus de yiridilafpide
fcri.bcnsi^a^lxA<^</^5 1 )^,huiufmo-
di feriem appellat, a eollo fufpenden
daihjita vt os ventriculi contingat,
adeampartem &ftomachum robo-
raridum, jrGemmi firapliciter di-
fts pleruqj aririulis ( de quibus fupra
: diximus) ihcludebatur, rotunda, aut
quadratafigura; Ali^vcroomameh
t^frfigura*, auro argentoveexcepcis
gemis,acoiIofuiperidi aiit aliterge-
itarifoIebant.ExBcryllis quibuf&rh
Indi cyhhdros facere malunc 3 quam
gcmmas, Plinius.. Tymparia, Eleri-
chos^Pfifmata, figurarurri in Orriai
mcntis nomina nunc.pr<ecereo, Ad
T> ?
■ DigitizedbyGoOgk
Omamentapcrtiatnt etiam fubic#«i
iconcs».
lajpidum fperies quatuori
** Cordkefjme^ri^icmda^albk^^
culis.
%. Rotunda>-vario lineamm &*maculdr$i
dutlu elejratif?im4 p &ffieculi infiar im ■
ginesreddens.
% Indica^iridk^ruhentihus maculk i vm*
iorihus:ut/emens minoribus >ipfa etiarfrt
-yiridk
4» lafjtis -yiridis orienmlk Vide qu& cu iir*
tiajcrijfmns*
yGoogle
£ Idffiis ruffi
. ^elxerampeiini
colork^ maculis
^diJlinBoJufak
z. tAlidpellHci-
~ dai&mags^ui"^
dejupericripar
teydauciitelcor
mferecokris^ tribw lineit ruhentibus in*
cincl&
'O
-^^
t# Carmoim ye l Carnmh ^uigo diCta^ m
ma arhork effgte$ i & Lnnz eciipjim pa
tie;atk>confj)icffintur> Hieronymi Carda^
nimunm.
f . tAle&oriasgemma candida^purijlma^
yGoogle
translucida^loboJa:qua Dominicns Mo~ I
thefaurusVeronefismedicm medonauiu
3. Chelidoni^diBikpiUiylentiumfmilitth 1
dine & mao-nitudine, ruffi injubflauo^ 1
Jedinferiorpavsplana eilfuperior rnodi* i
ceconuexa lenticuU inftar* &(§W<lU !
menfidnte.
4, 'Qphthalmicfvulgo inGallia circaGrd !
tiahopoiim^-ybi infonte quodam reperiun
turdi^liUpiUi^qmdcumlmifimilubrU 1
ciqfntjnoculos facile indi *voluiq$ pof )
, fint ad eos expurgandos Chelidoniarum '*
inftar> minimi ^videlicetex eis & rotun- '
dioresJhcerta enim etsfigura eil: nec una :
magnitudo i minimi fere lenticulis pares ■
funt > alij multo maiores. Color eisfufcus^ i
duritiesmiralfykndorceuoleoinm&is* ;
1. Lapis feu gemma viridis > quo Iri-
di£ occidentalis incoias vtuntur. in*
ferutautempertufislabijSi itavtpars
crafsior in ore haereat^reiiquapromi- :
nensdependeat. Gripenduli nomen i
ci fingi poteft>vt Filipcadulam herbi :
dici- .
yGoogle
ICS
dicimus* Hoclapide mc 4onauit v^
fummae do£ri-
w>
i
%i
n# Io. Ferrerhis
Pedemotanus;
*:uius in epifto-
lah?cadmever
bafunt: Mitto
yiridi coloris la
pillum terete ad
lpngipudincm digiti inmanu homi-
nis mcdi}>&in^lteracxtrcmitate dua
bus anfulis m^nitum^quem nobilio-
res Brefsillienfes cum in publicu pro
deunt > ad labia eorujn ab ^dolefcen-
tia perforata applican^ vnum vel plu
respro £nguioruradignitate*& co-
medentes aut quoties yoimit dclo*
co vbi haerent vicifsim detrahpnt.
2. Molochitesyulgo Qermanisdi*
&us lapis, Cyaneo cognatus ? viridis,
opacuSjpolituSjiplendidus: quo A-
chilles Pyrminius Gaffcrus medicus
Auguftanae ReipubLclarifsimus, mc
4onare voluit* Sunt qui Turcoim
Pp 5
yGoogle
T>e
Qermanicamnominent,
P. Pauimenta vilifsimafiutexia^
trita,(quam vulgo emplaftnnomine»
Pfkfct vocamus:)exlaterib 9 ajia^ra-
ra & magni precij paruis Marmorum
cruftts . jncruftantur, vt in iithoftro-
tis diximas. Pauimentum Germani
<£$mc§ vocant.Itali Eilrico: vtrunqj
autem a Grsco Oftracon factumvi?
detur,quod tellam fignificat.
focula fiunt ex Metaliis' diuerfis,
4uro & argcnto prscipua : vulgariae
vitrimateriafunduntur.»verexlutoar
gillavea figulis tornantur. Ex gem-
jnis vero^Murrhina, Iafpide , Cryftal-
lp: item e Marmori bus, Alabaftrite in
pritnis, qu^ pellucent.[quale pulchfj
rimu doctifsimusmedicus ciuis me-
us.Cafpar Vvolpbius Venetijs olitn
emptum dono mihi deditQ ex Ophi-
te quoc$,&ei cognato apud Mifenos
Zeblicio marmore.
Pugillares e lapide fifsili nigro ele^
gantes fiunt. ficut & tabell^ fingul|-
^Google
tof
res,qu£ adparictes fuipenduntur.Btt
gillarium ex hoclapide icon paulbfii
perius cum Cotxbus exhibita eft.
s. Salina. Videinter Vala^infe*
ritfs. -
Serra qui fccantur lapides ad va-
rios vfus,we*s^a Graecis dicuntunvt
qui in laminas icindi findive poflunt;
^lideftjfciisiles. Cruftas marmo
rcas , cum laptcidin# fponte natur#
non fuppeditant, arte facereiblent*
fecando glebas.Arena hoc fit, inquit
Plinius> & ferro fieri videtur; ferra ia
pnetenui linca prementearcnas ver*
fando>tra&u <£ ipfo fecan te > &c. Le-
ge Agricplamlio.j.de natibfsilium,
quahs arena in hunc vfum optima fit*
Bafakesferra quide diuiditur/ed di£.
ficillimeivt Capj,expofitum e&
Sigilla varia b Gagate efformatun
qualia qui diui Iaco bi CompofteUa-
ni reliquias vifun t»in fiiis pileis affixa
ferre folent.
Sj§ccuiaria>qu£ vulgb feacftras vo*
DigitizedbyGoOgk
De
canti e vitro maxime fiunt : aliquan».
4o e Phengite,dc quo fupra Cap.j,dt.
ximus. Sajpius etiam e Speculari la-
piderquiab his ipfis nomen tuiic. So«
let autem rhombi figura marginibusi
$reis mcludi,
no plumbeisi
vtyitrum.-fi.i
cut appofita:
? figura often-i
dit. Plurade;
hoclapide,fi
lapiseiyeges:
fupraCap.2.in£elenite. •
- Specuia e vitro praripue fiunt, &
exchalybehodie.plimetiam exalijs ;
rnetallis.argenteamaxime: &Brundi
fina,£lannoac2remixtis.LegePiiniui
libro Sj.capite^.vbietiampoculaita ;
figurarifcnbit , expulfis (exf>rej&)-in-
tus crebris ceu fpeculis,vt vel vno in- .
tuente, populus totidem imaginum
fiat,Hodieetiam confpicilia dicla pa ;
racur, angulisreferta,qu* remyifam i
jaul* i
^Google
t ?*9
multlplicant* Specularis kpis,a fpc
cularibus vtiam didum cftjnonaipc
culis nomen habet. Catopyrites ia
Cappadocia prouenit, Plinius libro
57.capitedecimo>vbi conijcio legea
dum Catoptrites , (nam Catoptron
Grascisfpeculumeft: <&eundemeflc
de quo ftatim fubijcit : Cepites , fiuc
Cepocapites 3 candida efhyenaru no-
dis coeuntibus>candore imagine re-
gerens.Et ijdem forte dequibus pau-
16inferius:Cepionids(inguit)inAeo
lide Atarncniic pago>quondam op-
pido v nafcpntur > multis coloribus
tranflucenteSjalias yitrea2, aliasCry-
ftaUina^,alias iafpidea2. fed & fordidis.
tantus eft mtoryt imagines reddaiit
ceu fpecula.Cepus Gr^cisliortus eft;
vnde <&Cepo quadrupedtnometii
colorum yarietatc :& gemma nirniru
Cepites vel Cepoides > tuim&fiu?, (no
CepionidesOveiCapkesCnon Cepo-
capitesjquod AeoHcum eft r ?.in *.
conuerfo. conuenit autemin Aeoli-
'*P 5
DigitizedbyG00gIe
ifenafcenti gcmm? Aeolicum noim&
Fiunt Venetijs vitrei quida globi per*
£orati,vario colorum genere pukkct
rimi,quosnonimmenr6 tunttsd&tfl
xcris.ego fimile fegmentum gtobi «!
lafpidumgcnerevidi. Heliatropiums
gemmafpeculi modo Solem accipit/
deprehenditqg dcfe&us fubeuntelu:
aam oilendens , Idem ibidem. He*
Ch^ftites quoq* fpeculi naturam ha«i
et inreddendis imaginibus >quan-i
fiuam rutila, Ibidem* nos plura de eo
fupra capite £patm* enim fimilis t& i
Nitentium q usdam, imagiaes rerum i
f eddunt , vt Carbunculuscx Orcho* :
meao Arcadi#:& omnes kpides du*
ri,6poIitifuermt>Agricola- E Sma-
ragdis ilias quarym corpus cxtenfum l
cftjfupins rerum imagines rcdchix& i
ob id Nero princeps gladiatorum pu
gnasSmaragdo fpe<Stauit.
Tabulis aleatorijs aptantur lafpi-
$es>Erafmus Stella.
Tedis adhibenturteguls&imbri
DigitizedbyGoOgk
ees e lutoraut lamins e lapide fifsili.
. Torno formari Iapides qui finta^
pti>?&f y<&o&- Grasee dixeris,<quinimi-
xum ferro cedutjijdemc^ *rt*H-m funt,
jd eft> fe#ionem admittunt % rppx in
V.Iitera dicetur.
V* Vafa(ficut &pocula, de qui-
busiam fupradiximus) diucrfa exo-
mni metallorum genere fiunt 5 funde-
do^aut malleis ducendo. Plura elu-
j to^rgillaqj afigulis finguntur, & ££U
lia dicuntur*
FifliUbw cwnajfefe^mt^^dthockaregenu
Alia vero e Iapidibus &faxis diuer
[ fis excauatis c^dendo a lapidicidis
feut latp|ijis $unt % AHa tprno exijld^
V CpchkariuexOphke^elmamoyeZc^
^Mcio^ideJupermsde Cochlearibus.
?« Salmmex*jti^
xides -vpguentarm^ yuas akbajl?4 <vo~,
, cant^fimu
j. lebestomamse UpiiehbetudiBo^cut^
itize^byGoOgle
Kurij,qui pagus cfl Rhstorum w
^egiusvltraAlpes>proximeClauen'
aamoppidum lacuiLario (quemCo:
menXem hodie Yocant}yicinu>inm6-i
te praximo* ff ofsi lapides quida pui;
licoIoriSi^molliufculijadlebetcs&i
varia vafa tornantur;<% inde in diuer-
fasltalis viciriasqjregiones cxportin
tur.Io.Auguftinus Pantheus chemi-
ita ) hupclapidemLebetpmyocat,& )
11! fallor*aho nomine petram Colum:
binam^nefcioquam pbcaufam. In,
Siphno(inquitPliniushb.35.cap.2a.)'
Japis eft, qui cauatur , torcaturqj in':
va& coquendis cibis vtilia, velad c-i
fculcn-i
,GoogIe
*m
Ifculcntorum vfusrquod & in Comcfi
jltaliaslapidc accidcre fcimus* Sedia
| Siphnio fingulare , quod excalfa&us
I olco nigrefcit durcfcitq$,natura mol
iltfsimus. Hornm & Agricola memi-
nitlib-7»4c^iatibfluE laxis mollibu^
linquife&iri opgretraitebilibus^ri
j srarij faciurit formas ad $s fundcndfi
I aptasrquia igncm fuftinet.qualia funt
[ apudChattosfaxainfufcd cineraccai
i in qubrumformas quoduis metaHS
[ liquidumfuhditur. Hocgcni^s inSi^
I phno>&in Italia circa Comum cxca-
! uatur, tornaturq* in va£a CG^ushdts
I cibis vtilia^quse circuridahtuf circu-
I lis ferrcis,Sed dura faxa j quaniprimu
exlapidicinisexemptafuerintifcrrd .
; funt tra&arida/namia aere magisilu*
I refcunt^Ex his fiuiit &m6itariiphar
j macopolarurn;& cotes, &c. I-Jcpa-
titcnlapidemfupra(iri Rlitera hmiis
capitis)a quib&fdam Germariis voca
ridtxi,qui inter argillam & lapideni
fcre medius fit;is quoq$ tornan fimiii
yGoogle
fer vt Comenfis iam dictus poteft : &
quidemfacilius,cum eo roolliorfit:
& forte qubd aimiam moliis fitinv-:
fum vaforumnondum venit: ego ta-:
menvafcula quaedam exeo mihipa-i
rarifeck Tornatur & Gagates ad m:
nora quaedam vafcula, vt falina v &ini
codcm genere Succinum ad crepun-:
dia qu*edapreciofa,vtlagenulas par-|
uas,&c. J" Ex Ophitealbo veteres va;
fa&cadosfaciebant.
Noftra state (inquit Erafmus Stel
la)miramurCatinuefmaragdo apud
GenuamciuitatemLigurice,quonuI-:
luspreciofiorvifus vfquam,nullagi«;
ma nobilior,nulla fpecies vafis rnira- !
. bilior>quo dicunt Chriftu in.vltima;
ccena fua vfum fuifTe ex apparatu He :
rodis regis , qui a Galilaea Hierofoly- :
ma ad-agnu Pafchale comanducandu
yenirc decreuerit : fed diuina jpuide- .
tia confilio mutato alibdiuerterit. Bi
GalliaNarbonenfi in coenobio quo- ]
dam Lugdunenfisagri,ali4 parop&i
' ccr- .
^Google
cernitur, qua fim*%er vfum Chriftut
voiunt in ea coena v fed minor multa
(uperiori, nobiUtate^inferioj%
Iconadiun&a
hiccftvafis>patc
rf inftar^quoda-
lig. Porcellana,
alij a Maiorica
mediterrancima
ris infula denqminant. Eft aut tcila fi-
ue ma|eriafiglina^albp c«ruleoq$di
ftin^a>figlinaartc;fubflant« dur^fb
lidaec^ & albs pcr tqtum*Nos dchu--
iufmodi yafis plura fcripfimus in liW
de Aquatilib.C^rpI]arip dc conchis»
paginajj^ fcq. tf Dc poculi$>fu-
pralegesin P.litcrahuius Capitis.
: Vcrt^ctili j^fii fcu i^
faos fuipos pnerant m ulicrcs,ex ijfde
pxb 9 fieri pp{suc,c quib*vafa,vulgare$
teftacei fut,aut vitreLVidim* & e Suc
cinq, Ha<^en 9 dc varijs reru figuris^q
cx lapidib.au c metaliis artc fiur, ad a-
liquevmvit 5 vuIc.De%ftitiofi^
yGoogle
figuris, notis & eharacteribus, qu^i
pinguntur aut-exprimuntur quoquoi
modo ingemmis autalijs fofsihbus.1
cum eas ex religionis noftre. inftituto :
nequaquam approbemus, quod vell
ridiculakvel impiaj fint, vtraqtj vana^ ;
nihil addemus. Multa de ijsKirani-,
dcsmagus,&Pliniusinterdumobi-:
terac irridens,aliJ9,Dcijfdem Camil \
lus Leonardus Pifaurenfis in Spcculd :
lapidum toto fere libro tertio agit;
Iafpis viridis,Galeno tcfte, apperi- i
fus itomachu & os ventriculi luuat; i
quare & annulis inferiturv inquit,in- ;
fculptum gerens draconem radiari- i
tem.Talem ego etiam memini mevi- :
difTeLaufanna olim apud ciue queri- :
dam fcribam.Ego tamen.inquitGale i
nus, efficaciam eius etiafinehacfcal: :
ptura probaui,fada torque ex eiu£ i
modilapillisjitavtcolldfufpen^ i
fi os ventriculi contiri-
gerent.
i)Z !
,GoogIe
: i*4
tahus fofiilibtusilltfj, ^&flant^JjmitajitWi
_. ; h^umJimiUtj^i^em^ aUquampr^ g
- i ;„• . fcfsy^PjQvAifletiterarui . . J
Ithpphyta quagdam funt, fcu Iapi
^.^dcs 4>ftk&M$ tj iGgut 2oop]iytadt
cjmus,) insejb^lantai . & lapides me-
dia,vt Cor^lIiuoi,.Iuncus lapidefces;
^aiiaqu«s^r«ecipue.niarina. Hsc
iutcmjQifaiot"-, <% qugcunqtin iapi-
■d jbus radrccsaguati cum itoperfecid
aut ficcioj:.eaiiiQe50iilantur,n.ec cau?
km p^pt&dic^hda ro>nec ijore nec
|emen prpferunt X ficut inter herbas
Mniapid*lbfitites*qu*lapidibus Sc
mum pierunq* innafcuntur Adianti
genera, PhyllitiSi Hemipnitis » & hu>
*ufmodi.fed hscradices Habent ma-
nileftaSi^cPiliciin terra nafcenjiaffi-
nem naturaro*qu# vero ad lapidum
formaro, accedut,exteriori faltem par
Qa
DigitizedbyGoOgk
De ^
$s,radicibu$ earent, &imam fui p>ar
cemvqua adhajrecfbperlipidibus m
conchis ,qui ad&afcuntur extendtrt
pateUarumraftar inh«rentes. RadiJ
ces^ipiteSjramii cortices^folia, flo,
re$>fru^us 3 mutatur4nlapides in hii
fontibus&fluuiis: quoscomemora<
tfi liha.de naturaeorii qu# effluutcs
cerra, Agricola^ Sunt qua* non tarc
forma vcLfubftantia 5 quim acciden^
te aliquo,vc colore> ddore, ad aliqua
iHrpemaccedant. Telirrh&os cine-
reicoloris aut ru£fi,candidis radick
bus ipedaturvHimus* Exmarinis
attc "maritimis piantas aliquas^qu^ la^
pide^ videnturifl fuperncie potife
mum r Cpkri% enimlignum fubcft)
inHifloriaflirpium^xhibebimus ^ft
ro. Gemmasaliquotl plantis deno^
minatas Pliniudib.37-cap.1r. enume?
rat 5 quas noshic etiamvfuo quanque
loco,non omittemus. Cepiten vef
Cepoidemvabhortisnomiiiatam &b\
colorum varietatem, prascecknti ca-:
pkc|
DigitizedbyGoOgk
p\ie inemorauimus > inter Hlas qu£
ipcculiinftarimagincs rcgeranfc La^
pilli quidam alba crifpac^ fpecifc>fe-
mmibu^autalijsrebus quaspharma*
eopotefaccltaro incruftaM>& vulgd
con^iones vocant, fimilesviuxta
fealaeum Bulicame vcl Oche didutn
in agro ViterbienS reperiuntur.
xAl Arundinislndicseinlapidem
^er&>Coral ti) fere natune fimilis , mc
mmitTheophraftusin librb de lapi-
dibuSi-Gatamkes nqmen habet a ca-
lamo:feruntq$ plures fimulconiun-
^osinuenmiPlinius; l-nucmo&Ia
fpidis calamofimilis mentionem fa*
ifom. Gracr arundinem>calamum
vocant,& fpeciem eius^nam fyrin^
gi$m faciunt, Syringites ftipulse in*
terncidiofimtlis > perpctua fiftuia ca~
uatur,Fliiiius.
■C. Gorallinl vulgo no tnirilt medt
ci berbulamiritima 3 q & riaxis Cnc
radicenafcitj&fubftaciaforis taaq e
limoquodaalbicatctircunato fcrme
DigitizedbyGoOgle
lapidefccntem hab e t. Ei us i cone qu$
res p&ijlo poft cum Fungulis marinis*
Coriandri femina magnitudine &i
forma interdum refert Stalagmites a<
nobis didtus^q ui e gu ttis thermarum:
CaroIinarum.Bohemi^ cocrefeit : a-:
lias vero piforum. Iconem qusere in:
Piiteramox*
Croci color appellauit Crocia ja- !
pide J^inius. Et aIibi;Sunt & vitrei&s
fimiles Chryfolithi^veluti croco re-
fulgenteS* Fuerintautem ijdem fort^ i
Crocke.
? Adamantis fpecies alia efi Macedoi
nicajCucumeris feminipar^mius, i
/: Fab# magnitudine Ale&oriasi
eii. . Cyamea nigra eft/ed fra&a ex fe :
fab^fimilitudineparit^PIinius. Con- :
ftateaforteeplunbus quafi fauis;vt
alij quidam lapidesepifis>&c.inqu§ :
refoluuntur;vtfrangipro refolui Pli- !
nius dixcrit Lapis (nigenvtStoba?- :
us habet,PIutarchus non habet)fab? i
fimiIisinNiIonafcitur;quo vifoca- 1
nc$ i
DigitizedbyGOOgk
jiesnon latrantJdem optitn? facrt ad
Vexatbs d#monio*aiunt enim qtfam-
primum naribus appofitus fuerit>da5
monium egredi 3 Thrafyliis apud S to-
b#um Sermone98V&PIu|^rchusde
iluuijs.SyluaticoXithodasmpn eftja-
pis d^monis^quidicitur QagateSj»&
ipfeniger, & fuffitu d^mones fugjirc
fertur. fed figuram certam is iiuil-kai
%abet;Ebrte^
de eo magriitudinem,2c7r)/; &v*#©' > fuf-
iSriiuftit; &€Kqt^*pro leoy tc^wy
vcl Qtmofr Chriftophorus Bncelius
lcribitiehabtiffle, lapidem , qui a i>ur
fbne vu^ det^minatur,n
tufiHiiientjb^^ris> mediofcriy^
Izx magnituditte & figura, Fab fifci-
rmam aliquiypcant conchas Ctiiu0a
marinse opercBltfm lapideu ; de qu$
fnfir^intef Cbnchas,; Encelius capi-
te vhiajoiibri s*de lapidibus &gem-
inis,Por c^riafnxonchulam >infub
gcnere minima> Fab? marmac & Vnt-
i»ifia¥^eri^tiomnie acdpew tMet.
DigitizedbyGoOgle
2 >
HUcesiMiaT^uHBam fonti-.
,bu^ytS«mm:I»iia.Iapidcfcfi.tJ! , Qi^ i
fanusinMeteoris.
Flores. • Gafidancm Medici mit-:
?unt coloris olorini, velutrfiorihui'
fparfura 1 Plinius.Idem ahbi fcribit A» i
chatcs rcpcriri in Thracia alibi^,^.
lmiles]jniitu.m floribus-. '
FoBa Grjeci <?</&.# &Vfc7*A# vocli i
JEupcxaJos quatuor colorcs habct,cf i
^u^um^ncum^mm^malijPlinius.' .
,.. ^W,.. . , ; :'■"',. ; ....
C^phcus dc lapidihus. cj u ornm ver- 1
fijum egolcmroamoji P6^««»f yVcor <
4ex Aldinu* habct,fed . Evsqrw*A§r f$. ■
jPerim. LeucopetalQS candorem iuV
liisex auro difling;juit»PJinius.
Galeazius ^undelia Vef onenfis, i
jumrai medici Alpifij patrujus,lapidl >
)iajbuit 4 g nihil aliud vidcbat repr^fea :
tarf , |grana frumeti inuice connata, ;
.j^f^^^sl^^fc^lorccl i
. " *"'" '""" ##£;
^Google
_ :.~m n7
$difsimq cxprimit, herbula maritr
tima luc cxhibita^cgai Coraliina etiaia
fuperius ano-
bi$mcm° ra ^
fobijciit Hps
foagulo^, <jui
Andrpfaccsdi
&aa}aGra»ci&
bcrba faciunt*
vtprimus(o i <?
{ciam)Antqn.
Mu&Brafauo
l^Sj&poftcii
Matthiolus Sc;
ncnfis*iUorum
fententiamnq
proborTlicoplMxllus librp ^czg.t.
pltorixftirp^tradltin marladco-
lunas liprc^lhfi^itaT^theef^Ji^
^heophraJliq^ex^abet t mmari ruh*a}hC&
abun^aucritaqua^ngosiuxtamarc
|antur. $ Lagisjungifer a4a>ira|>ili%
i£ agudkomanqjmagnoin pcio$fe
yGoogle
: :\^iiuni vidimus NeapoH^quo iiri!
gtlo.tradJ5tinucniriXrufla craf&efcl
Ea terrs dodrante cperta 3 afperf^!
tepida irrpratione, qiiarto pofl dif
fofcgps edi t,Iuiius (^iar S<^!iger.H^
mofaus in Corollario^ ^g^ e ' jap^i
Lyncurio vel I<y acis vulgp di<3b>fa<$:
fangos nafqfcribitjvnde^nosre^
tiuimus in Lupiccruarij hiftoria C;
(^u^rendum aute an ideni huicfu>:
gifero lapidifi t is qui a pharmaco^o-i
lil^^ufiasiiprpXyricurio vcndit:
gfeb^qu^dam puriicofa^&cvt pfc:
nbus epdem in ibco fcripfimus. ,
Ws Hyacint^sgemma^omensti
colore ftoris nimirum acceptt. - ::
*^ ^^liincoslapidTOsapiid marerm
^um^rouenireyquosntmo yife a^
mpoisit diicerm^retutere qmex
Mdiz mifsi ab AIixandrG^id mare na
^igarunt ; item pMfas marinas illifi
iqubad in aqua fiMipoIorem algs m
4kt#habere ; cunrvero^xemptas $k
^<MemponunturiiiK^faIi fimilesfe
yGoogle
rina?rauerut y Theo^aft«*- t^i^'
ftir-p.iib, 4 ,cap.S. vbi cskm^ftsibit ia
finueiufde maris Heroo cognomina-
to.Laurum efle>& Olcam &^h?mik uum..
Verurri hoti vifidia, fecilapidis ipecic* xhyma,
partc-enaari e-miaente^m-iiia tamc vi
Hdifeus,tam folijs qulmgerminibus^
Golorem quoc^flbrisin thymo , tanc^
nondum p.erle&c flof ucfi*, iiquido
deprehcncli. " Iunci m lapidcm verfi
ge»efa^uo¥J^flcsAldrouandus mc
dk^^ce-lfentifsimus^offonis ha^
bevj^-lapidiminiuncp amicus qui-
dam^e^Mohfpeli}HWeQi<t 5 in*adi-
cis qU odam yetuti-nbd^totumafedi-
tum &inhatum » quema ^iroqtfoda
doftolapidem-Cyperi vocairi aiebatj Cyp«i
&a^aihuletumaduerfufepilepfiam, a P w *
fi rcclc memihijinagni^cri;
"■& • tegumiaum ^ecic^apidcs qui
da inucniuntur,pifis (de (Juibus mox
inP^autientibus fimiJes^partim jeo-
agmehtati exf>turibus ccu-granis aut
|emihibus,p«aimctiamgrahia fingu-
-*- } ' Qq 5
dbyGoogle
Dej_
H&&paa&tf}tfsiua foris tuaicatei
gurttur,vtintus ctiam. plane refcrunt ;
icgumina vera>duritie fumma, & ne
yalidornm quidem dentium mprfui :
:ccdeute«JUthpiprea dixeris Qraicc,
Huiuimodigfanis audioagros quof.
4amalicubi pienos>vcluti fatps, repe :
rhi. Bguraovcxprimit leotis atena :
Afric«, ^caicuii in colIe.Ca.ppa.do~ ;
cia: r A.gricoIa. ; <3alcnus lib.9r.dc iim« i
phcibusmedic. jn Argarp Cappa^o- ;
cjai Cqui tnQQS altifiimus; cft Strabo- ;
iii,<Sc|cmper infummo nrues habct):
lapides quofdarn nafcifcribit >quiuV
injiiter vt, Spongiarum lapides>con-i
tracakulps renii vtilss fint , & in fu c- '.
eumcoioreia&eum fpluatur.Piinius:
tk37.cap.1q. Capniten ak in Cappa->
clpcia & irt Phrygia nafci y ebori nnii-s
jlem; qrti nimirum fuccum, etiam eiut
dem colpris rxddiderit. egp hunc n*p:
Capnitenpiur,iniisfpiris fumidu ^ cffe
putp.fcd Ccpitcn fiue Capite(de qup;
jfupra <di$i , boc in capite^eundemcj
* : - - Cato-s
yGoogle
Catoptriten.di&u>in Cappadotia, &
in Aeolide quocj prouenicnwogbCOr
lorccandido; &c. Hzc qbiter*nara
Cappadocici illi lentium figura lapii
li s a Capite Cappadocico nimiru . dif*
fcrunt. Strabo* Ub. 17. .4« pyi-arnid^
bus Aegyptifcribithis yerbij;; : Ex tri-
turalapidu(Wfl Aarvjr^iacerui qui-
dara ante pyramldes iaeeacin quib*
lapiUVc| forma & magnuudine letip
inucniun^(4«^*w^TV?r%^^l
j09 ^«Jts^AOquibufda etia veluti cor-
ii^vmsm- ^ " 7 ^^ » intcrprcs raalp
vertityquida vt hord^igrana (qna?.fc-
midccorticata excurrunt.) E>icjk reU .• ?
quias;ciboru,quib 9 opcr« vefccbant ?
in iapide induratas-Quod quide fatis
yerifiipilc eft. nam & apudnqscqllis
qu^iiam eftqtlongus^in ca^pq fitus,
qui tofi calculis in modu letis plenus
cft^sSff4'^f£tsost4*'^i' $*«& W A/foH^I
^rofta«^lego /arcsgaa^jSic^Strajpqy , Ai
IrQuadus £ononie. taie c pyramidib»
lapillum habet, & Chelklom* vulg&
di&o ab hirundinibus,perfimilem e£
£e ait. Atizoen gemmam inlndia,&
-in Perfide ac Ida monte nafci tradit
Dcmocritus 3 argentconitoreiulgen^
tcm,magnitudine trium digitorura,"
lad lenticul^ figuram f odori&iucun-;
dijPHnius-
fnarnm*: lilia» Vt Entrochosdiuifus rot^
rum effigiemrepr^feritat ^ita Encri-t
noslilioru.cum enim angulata parsj
vna ab altera feparatur , vtracj quin*.
lilia ofieridit.nam alterius enjinentif
ingrediuhturin alterius ftrias, qazlk
betvero talis pars quirios habet an-;
gui^Iatera totidem* Vtrmq$- quina,
|iIia:vndePeritacrinos Gra^ce poteft
-dicLConftat autem expluribus ! inter:
dum comuri<2is, Agnafcitur lapidi-
busiiiru|>ro nigri cotoris ? ipferufus.
Fra&is fingulij intus eft lapidis lu-
daici color^uor^ac fplendor, quares
obtinet candem vim medcndi.Rcpe-:
■fitur in fofiVmoeniorumi vrbis Hil-
*'~ ; J ' " • ; - : V\ ~ J J ~ "-*' '.!'■■ - " ** u ^- - iJ - ~ ** de&:
yGoogle
ivw:-/
4csheimi£,Agricola. Germanke ; m-:
terpretatur Itigmfiwt.
Linum asbcftmum,idem quod A-
miantus Agncols. In Acheloo flu-
uio nafciturlapisliucns Linurgus (a*
ivfyvsi) di&us ab cuentuJintcolo cm
fi imponas>ftV <#>?©' #«**?* *? $&&
hxfA§ca/<x ^tyywyyivvjm* Plutarchus
de fiu Juijsu Videtur autem locus depra
uatus. Porte hoxpines fuperftitiofc
crcduli,iapidem ialinteolo ligabant»
cuius cplorem (^iftflc noh %«/*#) #f-
yiojj vel ^^y^jid eft 3 candidum fi ac
cipcrctlapiSjliuorcdepofitOjbeneo-
mmabantur & fperabant de fuis a-
moribus.
Lhholpcrmonhcrba^ a femine la-
pidco nomen tulit. durum cnim id*
&fragile candidum<^»margaritis ma
griitudin^figura Sc colore fimiie ha
bet.Suntqui eandemherbam Leon-
tion 3 &Leoninum lapidem nonijnec:
hodie vulgo milium Solis ; & cius fe-
mcnforte Lapidi§ Solis nomine intel
yGoogle
ligiturapud Haliahatbe ■■ Pra<£ti catliKi
io.in Antidoto de Caphura* Herbai
a rionnullis Lachryma Iobi vocata,:
folij.s afundinaccis, fimilia Lithofpcr
mo femina profert* nifi quod aiulto-i
maiora &naturapertufa iurit:quar*i
filoeatraijciunr plebeij.&progfoba
Jis precarijs alicubi vturitur. Alia-
eft Leoruice, qu£ alio nomine Caca-.
Iia vocatur 3 cm fcmen margar itis mi-
nutis fimikJarcrMia granda depe-:
de^apudPIinium & Diofcoridem.
M. Maluam Gr^ci malactien> ali
quando molochen vocant> vndege-;
ffiinoracn, Non traflucct Molo-s
chkes Ipifsius virens,a colorc maluss
nominc accepto^reddendis laudatai
figni-s,'& infantiuffi cuftodia quada*;
innato contra pcfieula ipforumme-
dicamine 3 Plinius> AgricblaSKof^!
djtf interpretatur , nominc etiam a-:
pudGermanosferuato* Vide fupra.
Capite 5.
Cenehriten milij gra-nis veiuti fpar
yGoogle
fis infigncm PJimqs nominafc Fuerit
atit£ idcm forte Am monitcs vct Ara-
mit« minor^nis pifciumiimili^i&c»
Etidcm fortcjaut fimilis^Mcconi-
m. Videiconcm mox in P. Jitera.
_■"■ ' DcLithofpermo, quod hodieMi-
lium Solis vocitantjpaulo antc dixi,
2V. Narcifeitaj lapidis meminit
Dionyfius Afer : quo tcftc in Colchi-
dcfunt petrx ,/tiipuavBij) &pi,y£xuaf±
| W^EuftathiusNareiffopIant*
j (flori)eolorefimiIcm&peliucidum
mtcrpretatunvt v&tyix fortepro -sw
toQiyylx accipcrc oporteac.
Cifsites in candido collucet ede-
r<e folijs.qus totam tcncnt ■: Narcifi
■fites venis etiam ederae diilinguicur
Piinius hbro trigefimofeptimo , ca-
pite vndecimo. rcliquit autcm du-
hitandi locum, ne Narcifsitcn cunj
Cifsitc forte confuderit, cdcne» 4 qua
Cifsitc? denominatur, fimilem vtraii
quefacicns,nulla, N«cif«iaSkrci£
«tcmcntioae* -
,GoogIe
IV l Paj^j^^cxpritB^lccpiiite^
tc^ui^Ii^graaa repradfeijtaty Eftaij
tem railij & papaueris (emmitosjea-;
demier^ tum magnitudotuxrxfigijr^
Smaragdi Medici rerurn iraagines!
complc^uijtur 3 vtverbi gratiapapa-
uerum , £ut amum pinnarumqjj &c<
Piinius* Mecon Gracis papauercji-:
citur, vreodem nomine aren*e cju^:
dam ipecies Polluciyfubtilioris m
xnirura*
Phycitcscxalg^iimilitudineappci
Iatur 3 Plinius. ;
. Piforum &> lentium Cmilitudinem
lapides aliquoshabere fuperius inL
litcra dictum e£L Iconem eim pofuijm
pm pgulopoif pnncipiurn Capitts quartu <
iVidefupenus inCoriandro. Pift
lapidea multa inucniri audio inagw;
prope oppidum BernerifiumHelueH
tior um ad Arulam } a pontc per i d fl^-:
mcn denominatum. PifoiithutB ri:
mc mifitlo JPlacotomijs medicus d
inii
yGoogle
tii.
inie doctus., hoc tempore Dantifci:
Mitto(inquit )lapidem cx multis gra
nisquaficompactumrqui copiosein
oppido Alflcbeft inucnitur>& ex mo
tibus cfroditurad murosextruedos
Eius fpecics vna friabilis eft^altcra n6
item.(£rE>p{?cm Vocant*.
. Porfi,quodGr«cis prafon eft, co-
lor JPrafium gemmam nominauit.
Viridantium gemmarum, inquit Pli--
nius,plura funt genera., vilioris eit. tur
ba:Prafius>cuius alterumgenus fan-
guiheis pun&is obhorret>tertium Vif
gulis tribus difHnclum eft , candidu*
Pr^fertur his Chryfopraiius>porri fuc
cum & ipfa referens: fed haec pau.1 ulut
dcclinat a TopaZio in aurumi Or-
pheuspetfamvoeat,
&Contra afpidis venenum prsdicat.
De Chryfoprafo legc fupra in Auri
mentioneCapite^ Reccntifsimiau
thorcs Topazi; duo gencra faciunt^
Rr
yGoogle
• * n
Ffafoidem arq* CfaryfaptcronyfimM
lem chryfoprafo. eius enim tota fr
militudo ad iuccumporri dingitur,
Piinius.
Ti Thyrfitcs Coralio jSmilis.in po
tu-ibmauminduccrcfcrtur^Camiiln
Leonardus.
V. ViolarnGneciionvocat. Ion
(gcmma)apud Indos yiolacea eli> fed
raro faturo coIorelucet^PIinius. Imi
taturlafpis 8c violas, Erafmus SteMa;
dc colore nimiru ianthino>id eft> Vro*
lacco fentiens. Ego lapidem a G«
orgioFabricio iamolim,qui violaso
tiaiii odorcprsefeferretyaccepL At
Geodes Mifenus & Beraingeri Iapif,
inquit AgricoIa> non ipfi olent yio
lam^vtncc Aldenbergij faxi fragracs
Hufcus. ta;fedmufcusquieisadharcfciu
Violaceis iluoribuspido-
:_: respingunt>Agri~
cola,
m
yGoogle
0£ F-B VTICI BVS JN LiA«
pides -verjtSs & fmticum^eoru/n-vepartium
aliqm cum Fofiilibm fimilitu&in?.
'caput vnr%
FRutexinlapidem vcrfusTiburtii la %&*&>
apudVIyilcm Aldrouandum Bo
noniav Virgs* frondes^aiiaquc, hv
qnofdam fontes immcrfa lapidefcuti
vtCapitex;retulimus* Afgentum &
alia q uardam metalla ipontc naturas
mfodinisaiiquando ceufruticis aut
capillorumfpccicnafcuntur» Silices
quidamrepcriuntur ramofiin modu
Corallij.Encclius. Vide moxfcquen-
ti Capitc dc Stelechitis.
i£ Gi{sitcsabhcdcradcnominat.?^lia^
Vidc praecedenti Capitci in Narcifsi- ^
te : cum eo cnim confundcre Plimus
videturlibro 36.cap.11. Videntur au-
temlapides duo diueril: Sc alius fortc
ab eis Cifsucs iliefuerii, quemeiufV
delibri capite decimo circa Coptoa
aafci traditjt candidam>& videri miui
Rr 2
— - * CigitizedbyGoOgle
habcrcpartum>qaifentiaturctia ftre
pitu.cx quibus vcrbis ad Aetitas hiic
rcfcrendum effe apparet,&: forte non
a cifTo.id cft,hedera 3 fcd aliundc dcri
uari.K<*s% quidemverbum procoa
cipcrcinfacris Carminibus aScptua- :
ginta tranflatis legitur ; ty &pz?iUu& h \
niovHoi y.% k ytkrn§ f«r # Kvuy vero in ea-
dem fignificationc poeticum videt.;
Heder^ folium in lapidis naturam :
verfum> AldrouadusB onom? feruat. i
P. Lapis piperiscft,qui reperiturs
intergranapip®ris,colorc & magni-;
tudine non difsimilis, Andreas BcU:
lunenfis.
R. Rhodites arofe fimiikudinei
(incolorenimirumam ScMelitesMa
li coloris fcquitur) diclus memora-i
turPlinio, C^terumvtAftrkcsmuli
tis depingitur ftellulis a natura, @tg^ i
fttin Germanicediclusrficfpecicma- (
liam repcriri audio * multis infignem
rofis.
S. Potia(F*Jua)caniciem quanda:
Spartii
DigitizedbyGoOgle
Sparti imJjcat:candcm duriorem* ni-
|ra Spartopolips, Plinius. Agricola
hos lapides nihil ab Amianto dirlerre
putat. §unc fane fifsiles quidarolapi-
dcs,quos Amenti nominc pharroaco
polsvocitanfqui &fiisilirec"ta9 &
denfaexilturo fibrarum fpccie, & co-
lore cauo fpjendidoqj capillos fenu
praefeferunt*
jt ,: .- . ■ .-■■-■-
-r>r \ARBO R I b vs ■ xjt-:
'tymj; parrihwt&rerum fqfiitiumcum :
• ■ maffinitd.te.* Cap. IIC^
^TEmoruro umilitudinem expri-
J^ roit Achatesi (Plinio etiaro te-
fte)&Marroory)ride,Agricola, Den
driteslapifabafbore fuurotforoe eft
I mutuatfDsanterpretantux-au^roC°"'
| raUium^^^cCapitemb^fequenti.
Dendrachates yelut arbufcula infi
gnisiPlinxuslib.37.cap.10. VbiViftu
| laexoneratadlsuaminlittorePuci^
i cifinuSj&Cirepcriuntur coflcreti fai-
j'-- ' ' ' Rr 3
dbyGoogle
m ^
tumlnis giebai fans duras> diuerfojl
€olorum,qu£ accenfe ardeac, icdno
fuaui Gdore. His adnafcuncur arba*
fcuhe pallid^& q pifces olenc ; Que*
- 5S cus f^*cetatquc Buxi;altae tre$,au|
^ fummumquatuorpalrriCs.Caren|ve
roradicibus^&CcutPatell^A^^
yocantGr^ci^adglebasadh^reLTa
"lesciTcvidecurlapides^quibtssinm^
ri^vtTheophraftusfcribit, adnafcun \
tur Quercus v & Abiet^s. tamccfi $e I
e^fdem oftreorum teftif dicit adna- ;
ici,Agricoialibr,4.de nat.fofsiIium,
Germanice autem intcrprccatur,ffei- f
t|C^«r&pum(e>id eft.arbufculaspa^
uas marmas. Et eiufdem operisU;
bro 7^Cumnatura (in qui t) iapides^ -
borumfimiles procreeo ddigentervj;
dendum eft an corticem f &.iaVduIl|j
aliacg habcant-qus fl abfunt, nanitk
pites in lapides conuerfi funt.fedna-;
turafecklapidesAipitum fimdlimos,:
quaies^ntxrabesiftcHildc^heimiC)!
& c.pauio Atxtb autcm dxx« m in cra* ,
yGoogle
auElboganoinuJtascSe permagnas
Abietesin lapides vna cum comci-
fcus vcr&s, &c Lege pluraibidem.
Gcmmam Sardam , in qua natura
arborcm & Luna: eclipfim cxprcfsit,
cxhibuifbpra Gapitc fexto inter Or-
namcnta. ioannesKentmanus mifit
ad mc portiuhculam arboris erfbfF»
iu Vaileloachimica: q uam fcribit in-
tegram cumramis & folijs inuentatn
ciTc»caaucrfam inlapidem > in fodi-
na^locoad menfuras quas vocant
ia(fyt&> (q uaru m vnaqux<$ altitudi-
acm bominis equo iafidentis conti-
net^feptuagintamec arbor folum>fcd
etiam terra dreunqua^adyna eiuf-
dcm altitudinis mcnfuram , in lapidc
indurufirat. Ab" eodcm accepi, li-
gna,carbones,foIiajcortices J ona,co-
chas*quas obdu<:untur materia lapi-
dofaje foatc Francfordianoad Odc-
ram. Pelignis inJapidc mutatis*ptu
radeincepsafferent jn Afrk^Alni»
<^ucrcus,& Vlmtmontanaemetionc.
'.?' Rr 4>
DigilizedbyGOOgk
D
De Silicibus ramofis> fcripfi fupr|i
Capite primo. Scelecbi tcs ^ipitisfpe. I
ciem oftendit, cuiusratni funt muth
latixolore cij^ereus repcritur iaChar :
tis ad Spangeberguin arcem,&gricot :
la.Iconetn dabimus infra Cap.ii.cum :
Q£$ocoIJis, Stelechitas£tiam(a fimi I
litudine adtruncos arborum>quos
Grsci s^lj^ vocanydicipoffuntlai
pides 5 <juorum menrionem faciam in i
fra Cap f xr. qui etiam ramorum rud|f ;
meiuahabent*
Tigurafuhjequens adnumemm i.ponim
xlapidem ofiMaUferfmfimikm.
tignum i
yGoogle
n$
Jignum fubterraneum > quod aji *
qvtie lignq in lapidem verfum ari>ir
trantur :? in G^llia vulgo lapidem ful-
minisappcliant:vtfcripfi fupraCap,
3, Eft vbradcq induretur hgnum, vt
yclCotescxco fiant>autficri pofsint*
Samqthracia infuU ciufdem nqmi
nisgemmam dat nigram^c fin^pon-
dere Jigno fimiIem>Plinias.Forte au-
temGagatcsh^c fucritf JLignum ia
Bolum Arinenil cqnuerfum > Aldrp?
uandusBqnqnia? habet. Orbis (csk*-
f «)difti^i§ ligniSjiniquiqr* tra&atu-
que diffisiliqj: quam nodtis artifici
obftakfii^iUtcr $utem yt in lapidibus
| qui^mulijs(4^^)vocatur,nafci
\ mdetur,Tbeqphraftu$W^
j cap^, lnue#iuntur e&arnlapides&
| aiia interdiHn plantis/arborum pr^-
j cipue lignis>)inciu&LcgeTheophra
| ftumlqco iamxitato > & Scajtigerum
I Exercitationis ij/.partc !• Lapisqui
j trucqarborispro cuncimqre impin-
! gi fokt a fcctus rctinct a Aetius.
P Rr 5
yGoogle
iA. Abies Graxis Ikkm cft/vade
fEiatit* lapidi nomen. H^pnatma
€|uarci generis Elatite vocari Sotacui
ifaditapudPIiniumXone aure Abic^
ci$ lignum aliquo modo refert pe$:i*
plim alpc^tUj aliterve.
Alni lignum m lapidum cbnuer*
fum>Clcchrite$a quibufdahodie vo*
eacur.naffl ckthram Gra*ci Alrtum & :
mnu Tak -ad me mifit Gc.Pabriciu$ i
cum innato pyriic. Pbinanus in Me
jcdris cap.44.de amarisfQntibu^: 1
~r Vlim Upidefiere Sarni
ffgmleo /^fomealtiuwjft&cisq; MdnipUsz \
Etpaie£mrori&sk%to CMmuhninexHimos. i
• ^ Amygdaloides dici poteft iapis 4* i
mygdaii ofsi *perfimilt$y<|ttalem Vc-
rona mifFum accepL inuenitur etiam
cidem fru<5lui idem faccbaro incru-:
ftac&fimilis.
B* Befcorao lachrymae fimilis^Boi
aoni^ apud Aldrquardum.
€< Cerafum rcprasfentat Crocal-
lis^Plinius 57.ro JBidemglokiluseCo:
" *.;■ ~- ,-' " ral-
DigitizfedbyGoOgle
tv?
f allio tornatus fimilis eft. &fk&te# $£
fanfetiJuf. Grammatiriincerpretaatur
jp^culum^lapidcmalbicantemyai:^
namlitpraleni. Suntautcfn ij calculi
&rme*otund* > ct«S quadam fpecis
licploradefiit*
JE^ ; Ebenus arboris peregrin^e no~
men>Gr^ci$ & Latinis yfi taturn , He-
braic£ priginis cft.anomme eben #
t^dJa.pidcni figni|l£4t.Iapidem au- -
temebenilignum fuo pondere refert*
_ lc^^lmdcftEbenumfofsilejquod
AgCf £plf Germ anice ^r&pocf kttt in-
terpret5tur^(qua$ dicas ftipicem vei
truflcum p4ruum fubcerrancum,) 8c
intejf res Ibfsiles leues cum Gagate,
Pumipe & Tofjs nuincrat. Etfdb fi-
nem libri feptimi de nat>fofsiiiu; Hilr
de$heiiBianq ui r, intra terrara alumi-
np%n,ad (iuxta) lignu in lapi de mu-
ta^m^in eius comifluris, jrcperitur
^benu folsile: qu od etia fparluminar
forujapiducauernis>tanquai inaluo,
iatere Thcpphraftus non rgrioxma*
DigitizedbyGoOgk
Ve rg
'
Stirps eftnigra.folijs &fru<3:u carcsj
eornu politi modo fplendidajblida;
fed leuis omninocj a{pe$u fimilisGa
gat#Iapidi,fednatura admodumdu
^erfa^vt quod ignem no fentiat* Hoc
Ebcnum ramolum Venetijs olim qui
dam mihi pro Corallio dedttj)e hoc
Paufanias accepit a Cyprio mcdico^
radiccm effe terra c6ditam>&c ^fAbj
XkB^cnu & oc diffcrt- Exhebenus > quam (gem-
mam)Zoroaftresfpeciofam 6ccandii
damtradit, eaq$ aurifices aurum po-
liuntjauthore Plimo.Eundem lapidc:
Agricola Samium vocat : yel e Samioi
candido(nam & alterius coloris inuc
nitur) hac gemmam fieri tradit. Vide<
fupra Capaan ijs qu^ de Aftere Sa*
xniofcripfimus„
F. Fagumarbore recentioresvo-
cant j Gxyam Gr^corum * Germani:
?Sftc^;& a triquetra huius arboris frui
duum figura S&itd^fimiies eis maf-i
fulasaurijqu^in montibusBohemig
imicnhtntar. ^Sy citeg iapis a fici co:
iore
DigitizedbyGoOgk
tzS
bre nominatur Plinio lib.37.cap.11.
<?. Glandem Graci balanon vo-
cat>vndcBalaoit*lapidi nome, Ba-
lanitas genera duo habet, fubuirides,
&Corinthij «ris fimilitudinc. Ulaa
Copto,ha?c exTroglodyticaregione
veniunt>mcdiasfccante$ammca ve-
na,Plmius. Vide inferius in Phoeni-
cite.Phcenix empalma eft» cuiusfru-
dumetiam balanum vocant Gneci.
$ Glandemlapideaminporcoin-
uentam, olim mevidilTemcmini: 8c
rurfus alias non difsimiiem lapidem,
quem e Suis ma&ati vefica exemptit
laicbant.
&_ PhoenkGraecis Palraaeft, cn-
iusfru&umetiam balani,id eft>glan-
dis nOraine appellari dixi. Phcenici
tes ex baiani fimilitudine appellatur,
Kinius. Lapidesquidamemarmori
Dus } autfaxis fiunt. quod genus funt
lapides ludaiei, Trochitas , Dactyli I-
d«i,&contimiie8.LapisautemIudai-
cus aDiofcoride di£us,Syxiacavab
^Google
2>fi
I
Aetio vocatun&ab alijs Phankite»
vclab oliuaenuclei fimilicudmc Pyre
neivelTecolithu^a vi lapldem (reaii
mt veficaOiiqucfecicndi.NonnuIIit
Eurrhcxus, quod, quia comminuit
calculos & mcu£tvnnam,facilefiuc
j?c videatur,6cc. Pfec fere Agricola
libro quinto de naturafo&iiium.Nos
hic quatuoreius difFcrcntiarum figti
Easpofuimus.
n Mmimus&rotundioTjOuifo
re figura ; fceniina, vt conijcio,exiffr
raatus a vetcribus.-freq uenter & cotrf.:
muniorpharmacopobs.Reliquitresii
obkmgbrariores* mafculi, & csetera.
ser
yGoogle
tcitium ftriacumcognominarcliecti
In eo quidem& fecundo principiunn
quoddam, £ quo lapis enafci vide-
tur,anf* aut vmbilici inftar apparct*
vc in Aetitis nonnulliSi
SuntquiCyftcolichon voccncia
cft,veficavlapidem.*qu6d calculos c-
ittSComminuerccrcdcrcturvGalenu*
id«cgat,in folisrenumcalculs com-
minueridis cificaccmfaciens. Teco-
lithos quidcm eciam Spongiarumla-
pkles a. fimili cidectu, a qurbufdam va>
cariFIinius tradit .* vbi aliqui Cyfteo-
lithosIeguc,quod minusprobo. Eu
rcos nuclco oliua: fimilis eft , ftriata
concharum modo> nofl adeo candi-
da.Plinius* Galenoludaicus lapis eft
tffgvdp®' ffl *> ftSfMCj (id eft, fcite con-
cinnata; figur*> quod vocabulum a<S
Eurcos vidctur aecedere.-) & lincas
habet veluti torno fa&as .' qucd ter-
tiocx quatuor ilIis,quos delincaui-
uimus>conuenirevitktur.
Pyrcncab oliuas nticleo dictac&
^Google
»'/;*
Wic aliquahdo inefle pifcium fpini
videtur^Plinius. EcaiibuTecoiitfaes
olea? nucleo fimilis videtur: nequeeft
gcmmehonos.fcd lingcHtiumcalcu^
losfrangitpellitq^
Z, Laurum Gnecia daphnen nufi
cupat. Daphniam(lapidem)7,oroa*
ftres morbis comitiaIib 9 demonftrat,
Plinius. Ad Lutetias Parifiorum fa«
xum nupcr diuifum coron«e laures
fpeciem reddidit>Agricoia*
- M. MaliCydonijfereodorelapiS
quidam albus & friabilis cft, is Cydo
nitcsdici poteft,cxOfteocoilis 5 qui
ofsiumbominis fimilitudine nafcuii
tur 5 cadem(jfrafl:a ferruminant* In-
dicam(gemma s qus politur)mali cd*
lore autolei vindis, oesimprobanf)
Plinius : qui & Meliten a mali colore
di&um commemorat* folent autciti
Gr#ci malum cum fimpliciter nomi*
nant, Cydonium intelligcre, 4 ^ e *
Hcfpilcus, fpileus iapis.inquitCardanus Jcu Pea
texochc> apad mc eft^colore fafco,
durus,
DigitizedbyGoOgk
durus>magnitudine mefpili>quod ia
lapide txanfifle dicas, Vbi ftri^ e ver-
tice defcenduntjapis buxeo eft colo
re,qubd partes ill» attrit^ fmz. Vires
autem eiineffe exiftimatno leucs^fed
nobisignotas* Ego fi ex charaderibr
natune vires funt «ftimandafc vt qui-
dam putant, Mefpileu lapidem plus
adMefpilosarboresforte tutandas t|
ad homines virium habere coniece-
xim, ^Mpdiite^
betjfacieiB^minim^ gemm^ vngue
ti odore;attrita y etiam nardi>PIinius;
£idem Aromatitis in Arabia nafciti
j& in Acgypf o .circa Pifas * vbiq$ lapi-
dofa,& niyrrhs coioris Sc odoris^oB
ioc reginis frequentata* Antacha-
tes ctiam cum vritur , myrrham ei re-
;dolet. Antip^thes la&i immifia fi iri
eo coquatur 7 facit id myrrh#iimile >
Idem. ^Myrfinitesmelleum colore
babet,myrti odorem^innss*
n: Nuds iuglandis magnitudine,
^ fpecicvitrLnafciturgcmmaBelusdi-
Ss
DigitizedbyGoOgle
&a In Arbciis>Piiaiu3#
o. Oka exfuiuo> nigro, viridiat
candido colorc iapxs > CatmiiasLco*!
nardus finc authorc. ^fOlius nuclco
fimilcm Pyrenen & £urcon,& Tcco-<
Inhon/upra in ludaieo diximu^lice^
raG* ^flndicam (gemmam)Malicoi
lorc mt olei viridis, onmes impro*]
bancPlinius» '
Oftry£arboris(quam nosCarpk
nu Latine vocaraus, GcrtBacicc S)&
gcn6fe^)iignum in durifskxiatn filice*
am<$coteni mutatum iuXta Franco-i
furtum ad Moenum&& inVvirtcn-:
bergcnfi Sueuia , a fe vifum VaLGor^
dusprodidk.
K- Paimatiiapides circa Mnndaffi
in Hiip ania* vbi Csefar litta tor Pom-
pcium vicit,rcpcrifi tur > idq$ quotie$
fregeriSjPiinius* Videntur quidem ta
Jes eile Hii , qu ales Trochitfe & AfteH
ri# a hobis sxhibitijhoc eii,piurcsin*
incem conncxi^iimiics intcrfc oeh
£cfi:Paimati vcro vndc dicaatur, noa;
faci-l
DigitizedbyGoOgk
fkile dixerim.De Ccruis palmatia m
Hiftoriaanimalium diximus. jPb«
mciteslapis - di&us c'(U fimilitudinc
balani , id eft , fru&us palm* arboris*
quaraphceniceGracciyocant. jCk
caspirisfimilis cft s PIinius.
Q^ Dryn Graeci nominant Quer-
cum/vndeDryit£ lapidinorae-Dryi-
te$ trucis arbprum fimttis.cft , & ligtii
! modoardet>Plinius. Etfi autelignu
( qucraiimfubtcrrajVt&aliamukajtc
( - porislonginquitate aut alia vi, lapide
I fccrc potcfi,& Dryitesappellarirvidc
\ tur tamcn alius eflc Piinij Dryitcs, no
; cx Iigno mutatus , fed a natura fic fa-
j &us« Exco quidem quodligni mo-
I do ardctjbituminis nonnihil ci mifce
j ri vci totum efle bituminofum &Ga-
j gattccognatumcomecerim. Pyntea
I c qucrno iigno Io.Kentmanus nabct:
I quiDryitcn ctiam ad mc mifit, trcio-
j msfpccic^nigrumfriabilcmsgufraa*
I ttamcntofum:f amo> fi vras, fuifureo*
j , Quernum lignum aquis merfum^
|. ■ - DigitizedbyGoOgle
nigrcfcit durcfcitq$adeo vtpro Ebe*:
no quidam vendkent,
T.. ThurisLibanochrus fimilitu-'
dinetn (colorcm) oftendit, fed fuccfi;
mellis,PIinius.
V. Dionyfias nigra ac dura > mi^
xtisrubendbus macuhstex aquatrita
iaporem vinifacit,&cbrietatire£fta
rcputatur>Plinius.
DE C OR u£L LIO.
Caput JC.
[Qralliutn marisplanta cxfucc<a
__ /lapide£cete>ficut & Antipathefc
Hicenimdurefcit cumex profundo
marisextraJtaplanta a circunfufo &$
re,vcluticandesferruminaquamim-i
mcrfum^temperatur & fohdefcit , A«
gricpla* Idemfubfinelibri^dcnat
fofsilium;Theophrailus(inquit)Cu-
rallium vocat;ali) Lithodendron pai
ikhoden- tim exeo qaodinlapidem conucrtaj
ron * tur>partim qubd arbufcula fit* qu&
Dendritis. obrem & Dcadrite vdcatum^iP^
T)tm
DigitizedbyGoOgk
pfa dcm6ftrat,frutcxeft fub acma ma
rina^iridiSjbaccas habes fimiles cor-
nis natiuis fpecie &magnimdme J ctc.
Reliquabreuitatis caufa omitto.Gor
gonia nihil aliud eft § Corallium.no Gorsoni*
dbyGoogle
sninis caufa, quod induritia Iapidis
nujtatur>PIinius. Iconem cius^quale
habiiLfupenus adieci: non qubd om
nescandem omninoformapr& fefe*
rant.caenim m diuer&s variat. Radi*
ce caret/ed vcjtlia» plergqac marin?
piantsfaxis pateilarurn inftaradhs*
yet. Rubrum»album& nigruminue
nitur.infmgulis autem colonbusrur
fusmult^funtdiiierenti^. Ijft %vo&
albicatfcris^intus rubet. Scxu etiam
diftinguutur. Rubri mas rubenci.cn
foemmadilutioreft. Adhominil^p-
ceritatejn aiiqu^do accedere audto.;
i; Gypfumi
qcF cor^lioHi
dcs cpgnormj
nari potefU
eft eiMmCc*!
rallioaibog-;
\AWM^J r-v fimile, ramo-:
iHlllF /®dbS fa feu fruticl-
te fpecie.
Z, Cprallij
fpe-l
yGoogle
qfl ^g maiorvcl verrucofc nomi-
oaSotcil, quam Petru» Coldebcr-
jmspharmacopolaAntucrpiaad me
piautn mifit,& in cpiftoia dcfcnpfit:
Corallium cale(inquit)habeo,ea qua
vides magnitudme, [quutmrfere palm&
rummmorum,etfip4rtesdu&fyrem&muti
Ut&frnt-ktitudo in trmcopiBo , <ju& nmi-
rwmcircumferenti&dimidiw fire implet,
P4lmu6fere\T>biktifimaejl:cokyerofeofr<>
pe, hoc eil, in aibo modice rubente;~\ coior
1ntus,vtin firacturis apparct, cinerc-
us.Durities &pondus 3 Corallij rubn.
Parre infima rupi a dhaefcc Superticies
totaiineisin2qualibusfcatet,qu£in
huius picturas ramo infimo tantum,
qui heuo fpectantis lateri opponitur,
aliquaex parte exprimuntur. Vndic^
ctiam frequcntes habct verrucas •• cx
quibus nos pauculas cxprefsimus :in
ijsftigmat^quiE vidcs>pori funt aper
ti.Hz vcrruca: veficulas , cum in mari
funthab«nt 3 quasCongrifugunt. In
mari Uifpanico pifc.aw>rum rctibas.
; ; ■ u 4
DigitizedbyGoOgk
De
fc
adhsfit dum pifcarentur CotegroR
Audio&maioresmulto huiusgene-
nsplatasreperiri.H^cColdebcrgus.
j. Pfeudocoralliumalbum^vide^
turhoc 3 autfungofumnominari pof-
ft. Suntautemceu cylindri quidam ,
breoeSjin^qualeSjtuberofi, & veluti )
leuiccrarticalatijfragiles, penn^an- \
ferinasfere crafsitie. Conft&nt autem :
ambientecruftaalbida 3 & parte inte-
rioretotafungofaacfriabiIi,pienara.
diolis exilibus & crebris , qui a com- :
municcntroincipiunt,& mcruftaml
definunt. Subfhntia afperiufcula^&i
dentifricijsaptavidetur.de qua dixe-:
risquoddeH^;
lofachnc & Ali
cyonioArifto-
teles ; ferro li-:
cet acuto feca-i
tinon cito cc*
dere^cito autej
fi quis fimul di
giets tcratjCpfriari. Sapormamfeftui
cinuln
dbyGoogle
*34
cinullus, Pi£um fuperius pofitum»
CoralUumalbumvcrum cft^auteflb
putat apud pharmacopolas pafsim»)
quodarubro vcro fubftantiano di£-
fcrt,fed coloretanmm:etfi quida ,-Co-
rallium album non reperiri putant,
aut fi reperiatur>inutile efTe. Polp ia ?<>U+
Hifpaniavulgo vocari audio, id q<F
pafsim apud pharmacopolas pro Cq
rallio aloo receptum cfUnueniriau-
tcm in Catalania Hifpanias a pilcanti-
bus Corallium rubrum>& in Iitus ah-
ie&um>a pmereuntibus legipro Cq
rallioalboiibram eius drachmis ar-
t genteisfeptemvelo$:ohaberi pofle,
I cu Coralli) albi vcri velvna vnciaeo
| pcio emedsfit.Polo di&u carere cor-
| tice 5 & crefccrc in fundo maris;vera
I Corallia in faxis deorfum tendcntia
j nafci;Poloautemperfundumdilata-
ri,m i jfdem quidem locis vbiCorallia
crefcunt.H#c anita fe habeant^confi
deranduou Corallium quidem albu
pharmacopoliorum, exiguus quidl
*'■'- Ss 5
DigitizedbyGoOgle .
trun-culus cfle videtur, ccu StcIccE|
$esmarinus,mearibus pertotumc*|
uis,(cum veru fortafsis folidum fit>) |
folidifsimurn Lguifsimurnq? > cumra* 1
mispaucis acbreuibus ceu mutilis, |
^^ a \ AntipathcsPIiqius gcmmamnigrif
r nontranilucentcmefiefcnbk* DioJ
fcorides Corallio gcntilem facit>ra* j
xnofiorem,&c Hodie rarifsimum
e(taudiotamen viros quofdam rcru
maturalium ftpdio dedkos id habcre t
vt Peuceru Vitcbcrgs, Aldrouan#
Bononias cum fuo corticc faxco, Ni
grum verum in Gallicia Hxfpanix ia«
jucniri audio ;fpuriumc Barbaria vci
Aphrica mitti^Sauaiia vulgo di&um, .
de quo mox fequcmi Capite dicarp,
& cxhibcbo iconem* Coraili) nigri
nomcnEbenofofsilialiquos tribue* i
Kjfupradidum cft.
C©iaBiSL Corallisminiofimiliseft,gignitur-!
quc in India & Sycne > Plinius* Co* i
Coraiiw ralioachatcsfimiiis eft Corallo aure- ;
^ isgut?i34iftitt^*>I<ici», Aliblwfr"-
gutn$;
yGoogle
1*
guttisaureis Sapphirimodo earadi-
ftin&a eflc tradit^qualis.inquit^copi-
ofifsima eft in Crcta,{acra appellata.
Tbyrfitis Corallio fimilis cft>Ca-
jniliusLeonardusfineauthore.
Alcyonij genus aliqui putant ef-
fc, fpongiofum aut potius fiftulofum
quiddam,coralIij rubri colore. pa-
raiieli cnhn & retii funt mcatus>feu
canaIicuii 5 inanes^ntcrnodijsquibuf
dam diftm<Si;qu£ dum inter fc coalc
fcunti fuperfiaes aliquotpcrinter-
ualla eonftituunt.P^ntibus facilfcfra
gilc hocgenus cftinfipidum fcre,fub
iaifuou Hoc quidam puto Alfyo-
nium petrsum vocant. lapidea cnim
ci fubftantia eft.Petris quidcm anin-
nafeaturhaudfpo*
&E iALIIS QVIBVST>\£M
pLntk Marinis qu& LpidefcunU
Caput XI*
INter plantas qu^inmarvaut mari-
tious iQciSjfaxiSjtcftiSj au t ali % n%-
yGoogle
Iclntes lapidefcue, nobilifsimum cft
C0ralliua3.de quo &cognatisei,2).
xime di&um eft.ignobilioresveroac
minis nots ali<e qu ajdam funt, de q.
kusdeinceps paucis agemus* jDe
Buxo & Quercuqu^ glebis bitumi.
nofisadnafcuntur,videfupra mozi
Capitis nooi principio. CoraHina,
Juncus>Laurus, Olea, -Phyci t-es, Thy.
^iumjCapitez^mcmorantur.
n Lithophytm
marimm^ 4
fpongiolaem-
jfcenteabedt
radice.
*. Lapk fpom
cufolioherbi
cuiufdammfr
rin&percdui
eius tra/eute.
Arbufculam
hanc marinaa
Io.BauhinoE
medico
yGoogle
f$£
mcdico diligcniSsimo acccp'u vid«-
ramautempnus &collegeram fimi-
les in m.editerranei maris Galltasiitto
rCiSpccies cius du* funt.- quae hic re^
prarfentatur, omni ex partc albicatfo
risjhoccfhcruftaquada e limotqu*
ad lapideam fcrc,fcd molliorem & ,a-
rcnaccam^ dentibus mandasjriabi-
lemcfc fubftantiam acccdit. Alteriu*
crufta in quibufdam partibus , rubti
fcu purpurei coloris cfttvnde nonnui
li Corallijs cognatam «ffc plantam fa
fpicati funt. Conftatautem partesil-
tepurpureas crufta multb crafsiore»
& tuberofa. Vtra<$ lignum intus m-
gricans>durtfsimum ,& fine mcdullA
habet,Cytififere ligno fimile. Cruft*
afpcfiu afpera eft , y t Pice» rami,cui
foha deciderunt,reli&is veftigijs.Ve-
ftigiabscinpriortfpecie promment
modtce ab omni ramulorum partc
rotundacum pun&o cauo ceu cen-
tro,acetabulis minimis fimiha: inelt
autcm finguiis minimu quid ruftum,
yGoogle
ceu vennieuius muftipes.tn akera, fi i
benememini,cauafunt>£ueaacura,fi
.ucquoddcfluxcre. Corccx nonaiius
prster cruftam cuam dixi. Ugni du- :
rinem fi fpe&es, Quercum manaam ;
dixens aut Ebenum,Cytifumve: fi a- i
fpcra virgarum vefHgia , Piccam aus i
Encam marinam.Huius gcneris arbu
-fcul*,alia? fuas virgas redta in fublimc :
tcndunc-alisintranfuerfumccia. Po- '
ncmusautcaliasquo^icones inHi^
ftoriaScirpium.Hscdumfcribcrcmj i
epiftolam ab amico aecipio,de hac i^ :
pfa planrain h«c vcrba ad mc fcribe- i
us.-Frucicemhuncmarinum inlitore
parma. Baiano,incoI* vocancParmafua lin-
gua:quem cum rcsherbaris-peritifsi*
mis vms oftendiflcm,aIij aiiter,Coral
Jiumimpcrfeaum,Adarcen,Antipa-
thes,Autolides Ariftotelis appella- ,
banc.SicilIe. Sed cum alia: eciam fi- I
milesmultajhuiufmodipiants repe* i
nantur,quajlicetinfuperficielapide-, .
fecrcvidcantur,intus tamenligneam s
auc
^Google
1$?
«utherbaceam naturatn perpetuore
tinencvclomnes ilt* Corallio(cuiuf
& Antipathcs fpecies cft)cognat*«-
runtjquod non probo: vel potius fua
cuiu% generis, forma fuerit, & fingu
1* ficukatibus inter fe differ eateSj
cruftaiingulischrooahavccau&ex-
terna^innafcente, Corticem an huki£'
tnodi arbufculaj initio habearit,qui
cruftae poftea concorporetur &abea
corrumpatur, quarrcndum efl diHge
tius. Geterum Autolides Arifioteltf
auifquisnominauit, fomniaCe miht
vidctur.ego in eius libris ulcnihtile-
giffe memmi.In altero quidc ex duo-
bus deplantis,qui ei adfcribuntur li-
bris,vbi dcftirpibus faxorum incoli*
agit>his verbis: [<*» $v*>p<*> y-nk rifof
yey&cjncc huius necalterius ihrpis
nomcn 'ppnitjfcdin gcnerc tancum
dc ijs loquitur. Poftremo Adarce,
planta non eft,fed plamis > vt arundi-
mbui & «*igi§ kcuum(marinoru)ad-
dbyGoogle
teetcruftae potiuspIantarum,de d-
bus nobis fcrmo eft, quam ipfi$ C og-
nata. Tfaeophraftus Hiftori* likl
cap,7.Ficum marinam ait carere fo-
lijs> non magnam cflc t eiu$<* cortici
colorempuniceum. H^cigiturvidc-
npoteft,quamcxhibuimus,fecunda
prafernm fpecies.-autilli fimillimarfi-
cut & illa cuius e lapidc enafcentis
lconcmhic fubijcimus.
*• L&pis e qm
planta mari-
tia fuperwri
eadem forfiy
autcognatae-
najcttur^ aut
innajcitur po-
tius^bajiinla
tumfe [parge
te radicis lo~
co+ Proditex
eodem &* mu
fcwquidam**
U oflmmarinicuiufdamtefla>eidelapidi
ddnata
yGoogle
ij$.
£ : Oflreipriuutim d&itefta htpided ePrufi*
* fiaJjhhojlreumdixerim.
" PfcuddcoraHium riigru hanc plan Pfctdoco-
tam dixerisantus emm lignum trant glUi2U
ppr omnes partcsibris fubftantia £e- ~
■- "Tt
dbyGoogle
Dej
nata 3 non ita rn ollis ac friabilis vt pr?-
cedentium. Cutem extima fi adimas»
& expolias^nigro colore pulchrfc ni-K
tebit* Accepi a rhopopola quodarn,
quiexltaliaattuiit.is aicbat Coralliu
nigrumaliud vcrum elicraliud vcrb
fpurium& xsn?|t/^>hocipfumfciIi-
cet;idq$ e Barbariailue Afri cx adferri
Sauaiia^ Satialia nomine.adbsrere faxis in ma
rLextrahi aute e profundo ad orgyias
fere fexaginta.Interior pars,vt dixiji-
gnum eft;inde partim cornea quxda
& tcnacior crufta > partim Iapidea,
hoceftduriorfragiIiorq}>non tamcn
friabiliSjCircumnafcitur. Color cutis
cfufcoJuteo&fubiiiridicMat. Scd
crufta illa crafla & nigredine alidve
coiorcfplendcnsjfi polia^ in minori
bus tantupa ramis cft, qui fuperiores
funt& prominest, minimo intusli-*
gno.Crafsiores partcs plerasqj (ni fak
lor, aiat infcriores fakc) cutetantunx
teguntunquam firaciaSjmarinus qui
dam &pifcofus odor featitur:& roox
lignum
yGoogle
iiCummcct.Plancaquamhabeo, qma
quc fercpalmoslonga cft.RadixTcu
Safis pouus plana fere lata<$ eft,fcd
jnsquahs, & afpera tofacea quadata
fobftaritia & cauernofa, lata digito*
quiric$,16riga feptcm. Truncus & p-
cedentes abco partcs qu*dam latje
funt, ptin ramos vt voia feu palma
manus indigitos finduntur; vndc Pal
tria marina non immeritb nominart
poiTet; ABaquidem videtur,fed co-
gnata Palma mariria Theophtafti (Hi
Ipri» 4,7* vbi de alijs etiammarun*
p!antisagit)cuiab intense rubro feii
puniceo colore nomen Palmx com-
municatum videtur.pptius quam a fi
£Ura:et£caquct9v.taliaplera9(pr?-
ter colorcm &folia)conuemre ei vi-
dentur^CauUsjcriedius>inquit,tranfit
pertotu.paagicaeft:cau.dice admo-
Sumbrcur.virgisreais, qu^ ab mtc-
riorc partcfurfum tendunt,no inam
Htuafcdvelutinlatitudine^c. Hoc
d byGoogle
nocatudignumeilhacinplata^quod ■:
fimiliter yt m Coraiho racni aliqui, vc '
lutiexaduerfoinuicemoccurretesia
vnum coalefcunt* Sufpicatus fum
aliquandoAgricolamhancplantata i
pro Ebeno fofsili dcfcripfiffc. vidc fu I
praCapite 9*
t)E L^€T? 1T> I BVS, QV I ^CB
homine aut quadrupede aliquo Aenominan** .
tur> autin ek reperimtur. Cap. XI L
qwAjnpartesiresdimfimM*.
^sX^S PJirM^f, VE X\jfc i
pidibusquiab homjnedenominan*
tur,aut in eo nafcuntur»
A Ndrodamas argcti ni torem ba- ;
X^betvtAdamas^&cPhnius.
De calculis qui in corporc huma- ;
npnafcunturjlibrum admirabiicmi- i
hi dicafum lo.Kcntmanuscdidtt. De »
lapidum in animalibus generationc
lege Alcxaadrum Benedr&umycap. :
84*. :
DigitizedbyGoOgk
i4o
$4j$^)i^ecalcu]1s. Lapidesaliquot
k merpbris "hqminum, & ab aniniali-
b us n ominatos rece nie t Plinias libro
',37,cap.ii. _ . r
Partium corporis humani aliae utn
plices fuht,ali* copofi t«. I^ps a prio
ribus ordiemur ,'i.nter quas funt pili,
caro s ofla >vngties. Capillorum figu OpillL
ramxxprimunt> Amiantus/ AIumen ?
Argentum rude purum> Agricola. Vi
~de piura de hifce Cap- i.}n lincarum
jpentioner
\4rgenti frutica-
fione fm pilos ' cri~
fbo$&cmcinw$ re
ferenm>fguram hic
dpgofuu
Veneris
<rme§.
\ Veneris cnpejs
nigerrimi nilp-
ris contiseht in
{cfoecierufficri
nisPlinius, Poly thrix in vindi capilpoiy&rj
: ;-•;-' Tt j
DigitizedbyGoOgk
tatur^fed (Iego ? &ad) deiluuia coma- i
rum faccrediciturjPlinius, Sic & Po- '
lytrichum»id eft, Adiantum; quod &
Veneri$capilIqsvuIgbvocant:quod -
h erba quidem cft, fed in lapidibus &
parietibus nafcitur, Coliculosautem :
habetnigros acnitentes, capillis fimi
les;vndeEbenotrichcn,Tcrr£capil- >
los & Cincinpalem vocataliqui.Hac I
herbam fi forte Plinius pro lapi.de ac- s
eepi|,& Poly tricha>&Venens crincs i
appelIauit:contrariumfecirqu^m in
Leucographide>qu<e cum lapisfit,ab
ipfb inter herbas rcccnfetur. Boftry- :
Boftry^hi- chiten2oroaftresvocat,crinibusmu i
licrumfimiIiorcm,P]inius;malim,fi-
milem.namBotryitis> qu# pracedit»
noncspillisfedvuisfimiliseft. £yri-
ten funt qui & Sideriten vocitcnt , &
botfrychiten JHtermolaus Barb- Puto
autem pyrita? fpeciem inueniri, qux .
refcratpilos;aut iiasft/^hoceft^cir- ;
rhos, concinnos, vel plexos mulieru
€rine$ f AdBofirychitsaomeaacce
di| ;
DigitizedbyGoOgk
«4«
&t Borfycites, nefcio quis aut vnde Borfycit*
di&us:de quo Plinius etiam dubitaf-
^e vidcturrRatio nominu,inquit,nbn.
eft in Borfycite/m nigro ramofa,can
didisautfanguincisfrondibus. Idem
ne Sycites£t,a fico diclus,querenduy
In fanguine crauam aliquando fa-
burra dcprehendimusyScaliger. Sar-
dam vcl Sardium gcmma, vulgo Car- Carneola.
rieolam vocant,(ahqui non rcfte Cor
neolamOiviuo & rofeo carnis huma
n«e colore. Sarcophagusj qui & Af-
fiu^carnes & cadauerahominu exc-
dita quo forte Germanicumnomen
-@«rcfe fa&um eft. Onyx Gnecis cft Onyx.,
vnguis, yhde & gemmarnome. In O r
ftyche Sudines diciteflccandorc vn-
guisKumanifimilitudinc,PKnius. Ta
K Aldcnburgi in Mimiainneniri fcri-
. Bit Vale.Cordus. Murrheus Onyx,
Propertius. Cadmia quaedam ony-
chitis cognominatur apud Plinium.
De Enofteis & Ofteocollis,in fccu
ds^mus capitispai*tedicam.
Digitized by V3OOQIC
Pyrrhus^qui aduerfus Romano?
belium gefsiohabuifTe traditur Acha
ten.inqua xj.Mufe & Apoilo citha-
ramtenensfpe<5terentur> noarte, fed
fpontenatune itadifcurrentibus ma
cuIis,vtMufisquoc£ fingulisfuared-
derentur iniignia , Plinius, Scaliger
Exercitatione 117. contra Cardanum
n^egantem h^cita cafu contigiffe;Cur
(inquit}autApoilinem aucMufasin
Achatepidas credere voluifti^Macu
las in iapidibus muitas fofpeximus:
quibus vidi potetioresprofuoquea
quefuperciiio varia imponere nomi
na.Marmoris fruftum fe&um ad late-
ritium panetem ktcruftandum , edi-
*dit effigiem barbatifenis;qua adPau-
lumpniiium Eremitamvno confen-
fu omnes referebant.Sanepingunt e-
iufmqdi>£iantem, paimacea ami&um
iWea. Eum lapidem Leonardus Craf
fus ciuis nofter afFerendum curauit
ad Maximilianum^cum efTemus Ra-
tisbon«.H*c ilic. InPariomarmo-
renu-
yGoogle
femirabileproditur, gleba lapidisv- j
jiius cuneis diuidentium ibluta, ima-
ginem Sileni mtus extitifTejPIinius.In
Sagari fluuio Phrygis gignitur lapis
Autoglyphus dictus , ab eo quod na- hviiyla
tiuaei Matrisdeumimago infit J Piu-ij©'.
tarchus defluuijs. Et rurfus : In Ta-
naifluuioScythi£,nafcitur IapisCry
ftallo fimilisvhumana effigie , corona
tus,&c, Conftantinopoli in Sapien
tiae templo funt du» candidi marmo
ris difle&i crufbe ; quaruni vtriufquc
maculajnonnihil cmerei coloris , ita
fpontenatur? difcurrun^vt totam di
ui Ioanis BaptiftxjVeftititergorcCa-
mcliiimaginemjreprafententjprjetcr
alterum,pec[em quem non fatis expri
muntjAgricola. Ccrcopcs apudEu
ftatniualicubi o£sA<^%'t«? lcgimus,
ideftjinlapides conucrfos : poetje in
Simias mutatos fabulantur : vt Oui-
diusNioben alioscj Gorgonei capi-
tisalpc&uin faxa diriguiflc:&inSa-
cris vxorcm LothinftatuamSalis.
Tt 5
DigrtizedbyGOQgle •
&Bmm+ Callimo inuento in Geode, xmm
imagines lmpreffie fuerunt;quarum
GcFabricius & iigurain aanulo^qug
Mc expnmitur,& 4?fcription&m aj
fcosmifit
CalHmushic/mquit, fere lupini ef!
magnitudine, forraa cius rotunda &
oblonga 5 corpuspartim peUucidum»
vi cryftalB:pirtim nebuldfum , vt Sar
d&> aut gernm* quam vocant huis.
Inuentuslapillus eft in Geodegran-
dLqui inciufos fluores varios habu-
itjfedin mcdio iacuitfcparatusata vt
srgentum capillarpautin lapidc, aut
in pyritcinuenitur^quafiimppfitum
£t y & pars corporis integrinon fit Jgi
tur &forma>&; trafiuciditas , &I0CUS
$ftt%3%m |>er fe admirationem mo-
ucnt;
DigitizedbyGoOgk
J4J
tienttied multomagis funtimpreffie
ji naturaimagines admirandae.ex vna
cnim partelapillus, m latus finiftrum
Verfus J duasrefertiacies 5 & terti* vc-
luti vmbram:primam monacho fimi-
lemcum cucullo, alteram viro gran-
di imberbi 5 tertia vt vmbra no cogno
ftitur.VermsinIatusdexterum, vna
tantum faciem habet priori non difsi
milem,qu« cucullataefbqua vultum
conuertit, eapars lapilhpellucct in-
"ftarturia^bbofa^feu (vt ta&antius)
^concaua^qua Grzcis 9pQkp'gv& dt«
"citur.Curaui autem includendum e-
iufmodifunda:, quarin annuli fuprc-
mo inuerri potefUtavt vtrin<$ confi
derari pofsintinfculpta? naturs artifi
ciQimagincs.Geor.Agricolx defcri-
ptio»in lib.^.fbfsilium editionis po-
iVerioris;paul6 efr alia. Verum & ipfa
Conuerfo^Ejs modislapillo,avcro a-
lieriffpiane hon apparct.Hancin exi-
guo corpore varietatem, nullus arti-s
|§x&us exprcflcrit. Hatfc itte; -
DigilizedbyGOOgk
CmCoidct Corrpidescamcicrh^misfimilis I
cfLPiinius. Ko*cr% & vsffH Grarcis ca~
pur fignificatVvnde *$f ^«^V, capiti i
iimilis* Idcmfuerit K6f<no&$'fiucC6t :
fiusOrphe^quemcontramorrus 6c i
i&us venenatos , fcorpij prifertim s
commendat; ""'""/
tOrion* Qt/fl* f oy% ^<no^/rU hiky &Avy/ , m*(# i
ConiecerimautemAchat^cogna 3
tumeffe.ineoenimvariaeimaginesrc i
. periri folent : &fpecies eius quaedam :
contraaraneorum&fcorpionuidus :
laudatur.Si cui tamen non capitis fi- :
gura,fcd color & canicies in Gorfoi- i
de efTe videtur , idem efto cum Polia i
^^fequente. Polia [rwui,fubaudi a/- j
^jcamciemquandam Spartiindi- i
spartopa. «ccandebduriorcm, nigraSparto- i
&os. poIios 3 PIiniusIibro37.cap*ir.mi]iim i
verbis illis,eandem duriorem VIocus t
cil fufpedus. Agricola tuin Polia , tu 1
Spar- :
DigitizedbyGoOgk
i44
Spartbp(>Ironpracodctxi lapide ac *
cipir,& Amianxum intcrprecatur.
Ex o.ra palpebne > vbi hordcoloru
collcdioncsfiuntjlapillum cximiinf^
fihius^tritico^gurajColorcjnagmiu^
dinepareyduritiafuperiorcjScaligcr.
Bcli oculusalbicans, pupillam pinBtliocuP*
gltnrgram,e medio aureo falgorelu-
centemv H^cproptcr fuam fpecieta
faeratifsimo AiTyriorum,deo dicat,
PiiniuS. Agricola Ub* 6.dc nat.fb£si^
lium;Iuniores(inquit)corrirpto ¥0-
cabuio^efioculum C&efof eJ) vocanc-
ctfi ipjS itafehanc gemmara ^ppella-
re &iunr>qu6d puichra fir,&aiiquam
ad oeulu fimilitu dine h ab ea t. Ada- A ^ affl£ *
du nephrbs^^g^ renem fignificat,) p ros *
eiufdemocuius dicitur. Deus &hic
colitur Syris 5 FIini us«p o teft au tem la^
pis idetp partim renis 3 partim oculi fi
militudrnem pne fe ferre,rotunditate
figursprsfcrtim. Leucopbthalmosicucopis*
bcuti humani fpeciem exprimit, Agri tfaalnaa-
cola* AtBIiaius ii.^xapax.teucoph-
yGoogle
t1aalmu$,inquit,^ oeuli [pd j
ciem candidam nigramq$ cotinet. Es I
fc^ h ~ mox fequeti capite : Lycophttialmos i
quatuor eitcolorumjexruulo & ian ;
guineoinmedio nigru candido cin- i
gitur,ytLuporumqculi s iQisperom-> i
nia fimilis* Vnde ap paret eandem tiTs \
gcmman^&pr*ccdenti quoq$capi- i
tCjLycophthalmon > nonLeucoph- i
thalmonlegi oportere, deceptumqj
Agricolam qui humani ocuii fimili- I
Triopli- tudinem eitribuit. Triophthalmos :
titaimo;»* vero Plinio di&aIonacenafcitur,& i
tres hominis fimul oculos exprimit* i
Auriculafimiiitudinemcxprimuc i
lapides interdu gemis fimiies > Agric#
Vidicgo lapidcm generatum fub i
lingua cuiufdana viri^prohibentem ci
locutionem,& eo remoto a rcdij tei lo I
quela>Abynzoar.
InpuImonibusqu«ftorisAlbreti-* :
ci 1 lapidcsaiiq.uotdurifsimos..&5qua ;
bili fuperficic,argiliaceo coiore de-« i
prehendimus a $caiiger* Nupcrami-
cus .
yGoogle
cus quidammeu$>mcdicus do&ut ia
$ueuia,his verbis ad me fcripfitrLapif,
(quemmitto)proxime cx thorace ca
iufdam monialis cum maxima tufijl
prodijt pcr intefualia»fem«I vel his
manno,fanguinis reie&ionc ex refpi
ratorijs partibus cnm tu&i erumpea
te.Iaborat,ambuiat hinc indcr& per*
cgrcproficifcitur.colorata & elcgas
cft»nec dcvllis doloribus conqucri!,
nifiqu6danhelitusfcetcat,&dimcui
tatcm fpirandi fentiat. tufsis rara j fic •
ca.p>thifimvixe0ugiet. Matthiolus
& alter medicus in Epiftolis adfcrunE
nullum exvetuftioribus authoribus
de lapillis hcpatisfcripfifle. Im6 & dc
hepatis & pulmonis quocj caiculis,
Nic.olus diflerif.quamuis m animaU-
busma&atis idem etiam confpiciaE.
-Monfpcfluli in difiedionc iuuenis
cuiufdam , plurimos lapides pulmo-
num fubftantis infixos fuifle auimad
uerfumcft.
Dc cakuiis quibufda corporis hu-
^Google
inani^exthorace.Iicpat^inteftiniSjfci:
le, dcc$ tophis in articulis & intefti- [
nisjege Vuierum De pneftigijs libri
j-capjiitemlo.Langium in Epiftolis :
medlcinahbus Tomo 2. 'epift. 37. de
calculisgenitis in pulmone^ follicu-i
lo fellis,renibus & vefica- Salfeld^ in i
Thuringijs ex puteo vigintiduas or- <
gyiasaltocfFoffus eftlapis, qui folidi
pe&oris fpeciem pr* fe ferebat , lon^
gusfefquipedem Jatus palmos tres.
craflusanterioriparte,vbi cofbeter-
minabantur^digitos fex.fedfpina va~ '
cuaeratab eo,quod medullam expri
meret.Agricola. : :
In ventriculohominiscalculosro :
tundos>duros&albos colore inuen 1
tos Norimberg^amicus quida meus :
anatomes pentus mihiretulit.
Iniecore &alioraolim>&poftre- ;
mb Senatorisinuentoslapides atros: <
qui in aquam inie&i inturn uere; & ia :
remigis hepate lapidem durifsimum
inuentum, camei coloris dilutiJuL
C&far
DigitizedbyGoOgk
i4rf
t)sefar Scaligcr refert., Auguftinus
Barbadicus patriuus Venetus, cu ih-
tertoihorbo obijffer/m eius difie&i
iecoremuetuseftiapis iuxcafclhsve
ficaigrandior ohu^ nuclco; &>iquod
inigis mirum eft> viridis ad higredine
declinahs.-qui colos durionbuslapi-
dibus folum inefle folet, Cardanus ia
Varijs; Delapidibus ihiecore &fel
lismeatui legeihEpiiloli* Matthioli
52^3^4. per totatn illam paginam. 6t
fequentem.
Defperata abomnibusvaletudihc
fenem, fummo doloreinteftinorumi
cumvideremuscarerefebre>neq}tu-
morem extaf e quempiam : quotidia-
nis deiecHonibus aluum exchcrare;
pondus in ipfis inteftinis fentire/ata-
li quadam conie&uralapidem fube£
fcrat^enemataexBdeiho &oleo no
ftroTelino^croceo malagmate, buiy
ro* certodecodo iofundiiufsimus.
Terrio tlyfmate magna vis lapidum
fcdu&a cfbScaliger. In inteftinis aii-
Vu
yGoogle
De
quando retmentur feecs omnino jpi
ptercrafsitiem &duntiefu«e fubftan*;
tia:,intantum quodefficiuntur quafi i
lapides,Abynzoar.
Adadu nephros(hoc eft, ren)di£*
lapis.-vide fupra in jjs qui ab oculo i
denominantur.
Subfequerisfiguratreskpides ex* :
hibetrprimum exveficahominisex- :
traclum } qualisacquantus fereappa |
ret^afperumjracemiquadam f^ecie. i
Secundum,mdem e vefica,minore, :
Ixuem. Tertium erembus>que ad- i
natum fuiffe apparet.
Lapides e vefica deprehendi mul* I
tos,ceparum modo lamellis incrufta :
t.os, > inferiore fubinde coloris diueT- :
iiDuo :
^Google
fitDuopncterhaiccgencra, Vtruncg
apudmceft. Ex Bouilhs oppidanus
noftris adiutus mcdicamentis emin-
xit vitreum, fane cxilla nobili Praxa-
goras pituita;dum mingeretur, albu-*
minismollitie^emiflum nitri duritia
ac fplendore* Senatons filius eiecit,
piiltts modo multos > ac maximos : %
aeris cotavftu poftea ingypfeam tuta
fpeciem tum firmitatem concreuere.
Hicquoq* nunc re&e valet> Scaliger.
Toforum & capiliorum qui con-
crefcuntinrenibus 3 pareft generatio
nis modus,GdenasCommet jinlib.
6,Epidem. cap. y. In renibus Ferdi-
nandilmperatoris defun <Sti, calculos
muttos reperunt medicuficut &in ve
fica .*.& dum viueret intcrdura fupra
triginta,fine vllo dolore>cum exigiio
ardorc emingebat* Non tamenhoc
morbo confumptus obijt>fedmaio->
ribuscaufis.namdummedici poftri-
dic&morte inteftinaatq$vifcera exi-
merentaometum aliqua cx parte cor-
Vu 1
yGoogle
ruptum, ac fincomni adipe, ficut& l
inteftina&ftomachum deprehende;
rut: & pulmoneni magna ex partc pu
tfcjdum acgrauiterfcetentem, cum pi .
tuita & fanie ita membranis pc&orii i
infiniftro latere adhsrente>vt difE-:
culter auelli polTent*
Monfpelij in cadaueris cuiufdafii;
diffectione ,tcfticuli lapillispleniin* i
uentifunt.
Diphris {lego DiphyesiftQvh, cum -jt- .
grkok^fexuduplici) duplex,cadida aC
nigra,mas acfoemina,genitaIe vtriuf-
quefexusdiftinguentelinea,Piinius. :
In dicecefiTreuerenfi,cum cemen-
to pro reparandis ftru&uris > qu«e vi- ;
tium fecerant,arcis Erebrcitefteinen- :
fis eruercntur,inuenti funtlapides ni- i
gricantcs & duri,qui muliebre pude-
dumexprimerentjAgricoia. Carda- ;
nus lapidi huic Hyfterapctra nomen :
finxit,nonre&e:nequeenim vstfct,*
ywcuKetsy tM&oy fignificat. addit & Ma i
risburgiinueniri.
Ratio
^Google
14S
Rationominumnoconftatin Bor
fycite,&c:nec in Gcmitcvelut in pc-
wacandidis manibus interfe cople-
xis,PIinius. Ego aliquando conieci
|UiniumproGemite,legere debuifle
Gamite,Ytrationominis &origo co tcti&ns.
ftaretinuptijs,quas Graci yw vo
cantanquibusiponfi&fponfie ma-
aus>tanc| fidc inuice datiu,copulant;
Idaei daSylt inCretaferreo coiorc
pollicemhumanum exprimunt,Pli-
nius.VidefupraCap.s P^ritatquida
digitis fimilcs inueniuntur.
E,x podagricoru iuncturis,muria,
&Cafeo vctullo,& Pyrit* viti fcobe,
rupta cutcplurimoslapides extraxi-
musjcadore fteatis * duritia inui&os,
$caJigcr.
Mvrmecias^nigra habet eminenti-
asiimilcs verrucis,Plinius ; in quo no Myrmc-
probo,quQid tcrminationem Graco
rumin ias,£cemininamfacit, quafi ge
mam fubaudiat.cum Grasci fimplici-
t« tihv fubaudircfoleant,gcncrema.
..,.," ' ' Vu 3
DrgitizedbyGOOgk
7>e)
fculinoinflexioneprima. Suntquil
fimilitudine quadam ftrumarum in
gutture hominis St&ffifcm, id eft, :
Strumeilapidesappellentur,de qui- i
busfubfinemCapitisprimidiximus* i
Fiuoresetiam di<3i Germanis, & Cry :
ftalliinterdu,eadem fpecienafcuni. <
CWP itis XII. PURS II. ■
pe iUts yu£ a quadrupedibus denominantur, •■
&u&primwm ingenerea comunibus cjutn >
rumuk ammalium fartibm , tumfi-
miUribiK,tum comtojltts.
ANimaliaqusdamJapidibusaut i
faxisinclufaviuunt,vt bufonu :
genus,quod Ranam venenatam fof- i
iilem Agricola vocat ; de quo nos ia i
Hiftoria Quadrupedum ouiparom :
pag.74,Oftrea etiam quxdam viuen- ■
tia in faxis mcdijs reperta^eonftat.
AlbertusMagnus dc rebus metalli
cislibri i.trad. 2.cap. 9 . Admirabile, :
iaquit,omnibus videt, quod aliquaa
do i
DigilizedbyGOOgle
tA9
«lolapidcs inueniuntur,qui intus &
foris habent effigies animalium. Fo-
ris enim habcntlincamcnta, & quan-
dofranguntur,inueniuntur in cis fi-
guraunteftinorum.Cuius rcicaukm
dicit Auieenna efle,qubd animalia ie
cundum fe tota aliquando mutantur
in lapides, & pracipue in lapides fal-
fos,no duros vt plurimum,&c. Tofi
gignuntur inanimaiium corporibus
ex purulento huraore , vel ex hoc cu
pituitacommixto.-quafesfiuntinar-
ticulari morbo, GaienusComment.
lan lib.tf.Epidem.cap.J.
Hxmatites lapis fanguinis colore HpaatiKi
exprimit, medicis & pharmacopolis
notus.<£inWtttftatt GermaniSjAgri-
colainterpretantc. Speeiem eius al*
teram Schiftum,id eft,fcifsileaut fifsi
lemnominant. Nigri turritiinhoc
gener-e , VaL Cordus meminit. Hav H?macha
tnachatcs fanguinei coloris Achates te $.
eft^apudBliniumlib.sz-cap- 10 *. Vui '-
ga quidem noftrilafpidis fpccienve-
Vu 4
DigitizedbyGoOgle '
luraemcolons.^luffldnappcllant,!
perfuaiione, quaC fanguinem fiftat Q, i
geftetur^aut manu comprimatur du i
jncalclcac. jli fangqinejn mamillis .
roeramarumconcodro inanimabbu$
«*&«« lacik.aquo nomen Galacfo iapidi i
Jmpoficum.quodisadcoticulam vel i
inpilatrituscumaquaad oculorutn :
remediainlacrei coloris fuccum re« '
ibluatur.-vt & alij quidam , & Mcliti- i
resquQ<|t afucci eiufdem dulccdinc i
fic dictus.item Leucographis vclMo I
rochthusappeliatus.&quiinArgao, :
Cappadocismontenafcuntu^quo- i
rum meminit Galenus,
ScuumGr*cipropricsfc*f nomi- :
nant,adipem ttj^a^w.- quod PJioius
steames, ; n s.teatite lapide non animaduertilTc I
yidctur.AmcmhriscorporumCingt) i
habentnomina^Hepatitesaiocinerc, .
SteatstesfingulorumanimaUum adi- .
pe numerofa; Conijjcias autcra c Gras
coaliquofcriptorcmalehaicvertiile I
?iinium.&ciress < «3i'Tio78 7jsi^?^ ,
$U- i
DigilizedbyGOOgk
*$*
$\m%*hw%h&£*4Qf*t?> id cft, aninu-
Jium feui fimilitudine infigaeiBf &&•
ftg&Qatcm Gr*cis videtur & pro in
fignivcicxccllcntCj&pro numero{<*
vcl multiplici quibufdan* diflfcrctijf
accipU
i. <j£mtdnti
quibufddm di&i
Upidis frujlu$.
Veriorem e Cy~
pro 3 Cdp.primq
fofuu
2. Stedtites
forte^elLeu-
cowaphidi Morochthoye (dh£s Momxo)
covnatm*
° Steatites bic propofitus lapis vo-
cari pofFe videtur , quod moilis eius
fubftantia fit feuo perfimiiis , fcd du-
riufcuia, Morochtho cognata,vtfu-
fpicor;iicetenim fufciin rufio coio-
ns fi t,iineas tamen aibas in iigno du~
eit,fi aflricctur.quod fi lapis aiius fub
ftantia fimul, & pinguedine & colo~
Yu 5
yGoogle
re Stcatit*e fimilior inucni&tur* i$ e$@
Steatites:qualIsfortereperietinTer-.
rarum veiBolorum(vt vulgo vocant)
genercqualis maxime cft^ufaftc , id
eft 1 tcrrafailonii,vcl <&eiffitbt> id eft,
Saponis terra,nominata: quas fi duri-
or& lapidi fimiliorfit, s%xiii(wM^
Cmbrrfi. W elI * ri nihilvetabit.
iniikudo. Cadmise fofsihs > quam Cobalttmi
Germanivocant>fpcciem vidi ferreo
colore , yirofo odorc , cruliacea fpe-
cic $£ cerehro fere fimili.
offa&fsi* Thcophraftusautoreftoflae tcr-
ranafd,inucniriq; lapides -otfcos>Pli~
aius. Humoremhuncterne(equo
lapis fpccularis fit,quidaoo autumant
cryftalli modoglaciarLEtin lapidem
cocrcfccre manifefto apparet ; quad
cum fer« decidercin puteos tales * &
(etiam)medullx exofsibus earum ia
candem lapidis naturam poft vnam
hyemem figuranturjdem Plinius-
^ Fontes quidamimmerfa fibi in la-r
|>idisnaturamcQnuertuat. Franco-
for~
yGoogle
_ V
fordia; adOderam fons eft > cuius vl
ligna^olia^corfices.ofT^conch^ob
ducunturraateria iapidofa. Qu*da
resfofsilesfuntfimiles ofsibus,cuiul-
rnodi cft iapis Arabicus.alia^medul-
Ix quam continent o(Ta,quod genus
cft marga liquida candidi coloris,A-
. gricola. Videtur fane marga: nomen Marg>, :
Germanicae originis eiTe.S&arifenim
Germani,noftri 3ttarg,me4ullamvo
citant. Inofteos lapis diuifus, ofsiu EaoSew,
ef6gier#pr*Efentat, Agricola.-qui huc
lapidem Gcrmanice interpretatur,
^ttO^crtjlcirt. Idem Ub.5.de natibfst
liuro:Cotibus,aquarijs grandibus ta-
tumCinquit>tyra{>ani figura d^ur, &
cx faxo molari duro fiunt.Ex his aute
ipfis,quavexinferiori Germania affc-
runtur,vari» nigro & candido colo-
rcqujedam fradae o&sff>ecie repra:-
fentant;quas iccirco yostvs Grxci ap ^
pellarent. Eftin aUimaliPorus ofsis*^*-
duritia (inquit Scaliger ) a Natura in
<|uafi dcfun&i o£sis lo cu fuJtc#a fuc*
^Google
CCnturiatave.Callum Latini appcllat* i
$ic & in tcrra ofla lapidea, autlapi-
dtes: ofleos eadem meditata cft, vt legi j
rxiusapudPlinium,
Rgurar qua? fobduntur quatuonl*
pidumfunt^quos Qfteolithos dixe- <
fis>abamicismiflbrumv
%ccies pii Ex his primus in Palatdnatu loci* i
m& arenofis copiose nafcitur cx febulo, :
o&iumipccie^^tA^Q^^hoceftjtru-^ i
coruoi )
yGoogle
___^ t *j*
fcorum quadam forma,cum rudimea
tisramorum,vnde & s-nAt^nw dicl
pou v unt;vero«iTDa > a fimilitudinc of-
fium:vel Ammoftei, compofita ab a-
rena & oflfc di&ione : vcl Ofteocolli 4
a facukate qua ofla fra&a intra cor-
pus fumpti,&foris emplaftris additi,
mirificefefruminant.&ab eademHo
loftci: vnde <3c Germanice <Stttttt>ctt
&^d#rinappcHanupoffuntautcm
«tiatn @mtptflcm&@feut&eirt noml-
ftartrfcdnomen @<mtKfteittSaxo arc^
nafio potiustribukur.^juci$ettt ali
quinommant»ficut&ftiUatitioslapt
des,dequibus fupra di<5tum eft,quod
ad offafraaa valcant , &1>mUtobtU-
djctt* NoftrifaxaqufcexLatdmijse-
ruuntur 1 & quafirefnnguntur, vel cx
ciduntur,^jac$tdttappellat.Deho-
rumlapidumnatufa & vfuComme»
tarium doclifsimumThomas Eraftus
rei medica: profeflorHeidelbergeyvir
in omni philofophia futnmus, in mc-*
am grauamconfcripfit.-quehuirno
^Google
T>eg
ftr# Jucuhradoni quianon licet infev
rere,vt cupiebam,propter feftinatioH
ncm typograpln , prima quacj occa-
fione aliaSjedendumjVt dignus eft,cu
rabo*
differunt;tertius quidemeafola;quar
tus vero fubftantia quoc^.-qu^non a-:
reriofa vel terrea & friabiiis ei eft, fcdi
tenacior & ofsi fimilion odor aut fa-
por potiusjidem qui cornuiMonocc :
rotis falsodicto, quoddiu fub terra
marcuit>gratus & fubaftringens* Eu
pxfitloa.Ke.ntmanus.&akeri lapidi
inclufum fuiflc , figmficauit , Enoftei !
ndmine»
Quarta. Quartus aclarifsimomedicoloaa »
ne Dryandro felicis memoria^ priua- ;
^ciechitcstimStelechit^nominc ad memifTus !
eftdifJertautema pr£Cedentibus>g> ,
eisdurior, magiscj lapidcusfit, (im6 i
foiiduslapis,cum lllilcucs, molles 8c
friabilcs,albi4 finryprimus & fecun-
du$ etiam caul:vcn6 modo foris 5 fcd !
intug
yGoogle
mtm quocf p« fe fer ant,) & colori*
fufcii figura modice inflcxa coftarum
inftar, Egohuncvnumtantumduos
polliccs longum vidi. c6ijcioautcm
hunc tantum cfTe>quiinfaxi^c qui-
bus Cotesaquans fiunt>inucniri ab
Agricola fcribitur.cacnimcolorc Sc
fubftantiarefert,
Quod ad facukatcm attinct>n6 dti
bitoquinadmukos afte&us egregifc
faciat,albi pr#fertim iUi ac probe ma
turi,fimcdici curationc cxpcriri vel-
lcae* Sed nimia plerorumquc iner-
tia &ignauia eftjmultorum ctiam &o
Iiditas>qui veterafolum rctinenda a-
iunc^noua experimenta non facicn-
da > tanquam periculofa. immo ntf
vetera quidem;fi a Gaicno aut illi*
quos fequunturjmedicis no cradita,
pauci$>velplebi &rufticis forte tan-
tum in vfu fint, facile admittunt* Ego
Ammofteorum vim ad ofta conf oii-
danda,& chirurgis vulgaribus &agre
fiibus quoc^ ilUteratis hominibus &
yGoogle
feaioribus traditam,perq$ aliquot fe*
tula confirmata>natura ipfaindican-i
te & propemodum loquentc illairi
*x ea quam habcutforma >non Vulga
rcm effemukoruni&fidedignofum'
liominum, tum indo<5fcorum> tuiii e-t
tiam do&orum quorundam experi-
mends credo:& medicos adhortor
¥t pharmacopolas iubeant hos lapi-i
«lesfemper inproptuhabere.-qui pj
culdubiO adaliaetiammultavtiles e-
runt, qua?cun<£ ficcari» fifti, aftringi,:
£ncviiaacrimoniaopusfuerit.Laua-
ri etiam vt ab arena crafsiore feparen-
tur>& in paftillos formari potcrunr.i
Lemnia? terra: inftancui non imparesi
fortevircsin preferua.ndis ctiamapci
ftiIentiacorporibushabuerint:ijpne:
fcrtim quiinhocgencre odoratiores
funt,qualis videtur qui in ditione Co i
mitumaSoims>non procul vrbe Ie-
naefFoduurmontearcnofojfemoris'
quandoque figura & magnitudine, ;
«juando^ alioru ofsium, $&ainkucl} i
appci-
^Google
i*4
appellant : & vtuntur ad fra&a crura
c6folidada,intracorpus pcr aliquot
dies exbifaito>& ad dentium nitorem
tonciliahdum; vt Laurcntius Hiel do
fiifsimus medicinse mlenenfi Acade
iniai profeflbr ad mefcnpfic^acfimul
inifit lapidem: qui juihi mali Cotonei
fere odore repnefentare vifus eft.Liri-
gu# leuifsime adh^rentfrufiula eius.
minimum enim glutiriofi , idq$ probe
cxiccatum habct* caucrhulis etiamo
dicefpongiofuseftjideoc^leuior» E-
iufdem planefacukatis& fubftaritie, taclun**
Laclun* etiam di&um a noftris vidc-
tun&ipfuminterdum fatis boni odo
ris.figuram ncfcio. plura autem de eo
fcripfi fupra Capitc 2* Nupcr vero ofteit*
lapides quofdam ofsibus vitisperfi- fcadl#
iniles,fedfolidos &paruis foramini-
bus in fuperficie pienos>Petrus Col-
dcbergus pharmacopoeusAntuerpia
ad me mifit: m farcinis nucum muica
tarum repertos: vnum rcdtum fere> al
terum curuum inmcdio promincntc
Xx
yGoogle
treuarticulo infigncm^quiintus quo~
queipongiofam ofsiumquorunaam
compage pne fc ferthos Ofleitas fce-
tidos appcllirim.attriti cnim vel vfti f
lotij veterisinfhrautofsis vftx foctct,
vt ofla vcra fuifle in lapidcs mutata
fiupiceris.
Ab Ammofleis illis> qax in Palati-
ni Ele&oris ditione non procul Spira
ad RhenumvrbeEpifcopalifodiunt,
& aiijs quinon procullcna Saxoniar,
non differt Darmftetenfis Iapis>quc
anobiii viro Io.Guii.lleifFcflenio ac-
cepi;& fimiliterad oflafra&ain cruri
bus aut brachijs commendatur,fi dra
chma vna aut fefqui dctur quotidicg
triduu>applicatis intenm etiam cm-
^laflris^quibusmilcetrquanquam &
fine his proficcrc aiunt,modaofla ab
initio ritcfucrintreflituta*
fo&K E&km }n locis non pracui Spira
vbiofleosilloslapideserui iam dixi-
mus,inueniuntur etiam Cornua , aut
Cornibus fimilcslapidcs^ quos Cera-
titas
yGoogle
tkas $ixeris. Vulgo Monocerotfi taft
quamindiluuib perorbcm terraedi-
fperforum cornua cfle pdtant.fcd ma
gnitudo&figuralonge aliacft, <| vc-
rorumMonocerotis cornuum, quo-
rum vnum Argcntin^vidi.Hsc qui-
dcm fimiliter fub terra fponte natur^
nafcLvt iam didos Ofleitas, non du-
bitant emditi:non tamc efabuiofor*
t£,fedargilla. Portiuncula quarn do-
difsimus Eraftus ad me mifit, alba>
xnollis & lcnis eft, fimilis medullas,
nullis vtOftcitasporis, folida plane*
fragilis & friabilis,cximi'e ficcans &a~
ftnngcns>validius multo^ Ofieits,
aclingu«eadh*erensvalidc; mandcntt
grata>veluti amygdali odore* Vircs
contravenena&c^etcras;, cafdcm fc-
re quas Bolo Armenias ci tribuerim*
InucniunturhsecetiamalibUvtinSpe
cu fubtcrraneo(quem <Saumanp|oi
vulgo voc4nt)propc Elbingerodap
fylu# Hercynias fiueChcrufcas in di-
tionc ComitumScoibcrgenfiu,in cu-
yGoogle
IusDefcriptionenondumedit3 J pr£-«;
£tansnobiiitatc& do&rina vir loan*
GuiLReifreftenius.-OfTa verojnquit,!
quanliic infohtasmagnkudinis effo-
diuntur.muki impoftores pro Mono
cerotisfragmecis>fimpiicioribusvea,
dunt.fed quia vicinish^c fraus nota;
eft , ad remotiora loca fe confcrunc .
nebuloncs.
Dc Afteria gemma qux inclufam i
lucempupilhemodoquandarncon-:
tinetjactrasfundit cum inclinauonc i
velutintus ambulantem ex alio atq*
alio reddens,diximus fupra Cap.2,
Sof^ SoIariseftiapis,qSolisoculusap- 1
pellaturvfiguram habens pupilhe-, cx
qua lumen emicat>Marfihus Ficinus* i
Zmilacesin Euphrate nafcit,Pro-
connefio marmori fimilis, medio co- :
lorcglaucOjPlinius* ■ Agricol* h#cvi :
detureflefa&acxidgenus marmore, i
cuiusfragmenta.vtficrifolet, flumus
detulerit, Camilius Lconardus apud i
Plmium iegit Zmilaces fcu Zmilan-
this# i
yGoogle
this,inmedio habens quafi pupillam
glaucicoloris.Orpheus meminit Ia-
pidis cuiufdam quem Barbarum no-
minatinEuphratenati.- & eumyidet
Baccho gratum facere, cui nimirum
etiam Smilax hedera accepta fertur.
Callais inrupibus inuijs ac gelidis o- Caibfc.
cuiifigura extuberatjcuiterc$ *<&*-
ret.PImius 37,8. Oceliusgcmmaeft
tricolor, cuiusmediumcandidu cft,
extremarum partium vna ferruginea,
alteranigraopaca eft,Cardanus. Ea-
demaut fimilisforte fueritLcucoph
thalmus, fcu potiusLycophthalmus
Plinij^equopartei.huiusCapitisdi
xi.colorem cnim habet rutilum: & in
mcdioniger candido cingitur, quod
ma^is conuenitoculo,q quod dcO-
celfo fcribitCardanus in libro de Ge-
mis:Operis vercDe fubtilitate hb.7.
Ony cms(inquit) tertium gcnus fcrru
ginei eft coloris in fupremo,mimo
nigrijinmcdiocandiditvocaturaple
rif<£ Oculus.Sic ilic:& forte oculino
X Digitized by V3OOQIC
mtn ab Gnychio corruperunt illite-
rati>ficut & Nicoli altcrius fpccieiini
eodem genere* Alius eftTrichrus Pii
nio,atnplici coloredi& 9 :niger ipfe,|
fuccos vcro reddes> a radice nigrum,.
medio £mguineum 5 fummo candidu.
Chelonites etiam ille y quem vulgo i;
Bufone denominant>lapis c candido;
fofcus>inmedio quandoq? cceruleu;
habet oculum. Zenothemis traditi
©nychem plures habere varictates, i-i
gneam,nigram,corneam > cingetibus!
candidis venis ocuii modoiinterucni
entibusquarundampculiSjobliqui$|
venis,Idem.
fiH** £o{ C^ntesquocj fofsilesinueniuntur
alicubi.fiue ex cadaueribus animaliui
quorundam, fiuefpontenaturs orti„
Dcn te in lapidem verfum Alchro uaa^ ;
dus Bononias feruat*
i. Laph Hy&niznomine apr&ftanti£rH\
flshemij medico Ge.Piclorio ad me mi[fm> \
OmbrijsqtpQrundamfoni cognam^durip^
mM} i
DigitizedbyGoOgk
Xff
'mmjuhfiauus.
x. Densinlapidem-verJuSy-vellapisodoM
toidcsjd eft y dentiformts:aut papitt&fimilif*
§Hte&<fiLH$:quem d IoSabricio Montanotfa-
jioreEcclefa CurienfisapudRh&tos doBifii
mo accepu
Infpccu fub
terranco pro-
peElbingcro-
dam ( dc quo
pauloantefcri
pfimus)rcpc-
riunturofIa&
dentcs tam hominum quam anima-
lium aliorum>maxima: actantacma-
gnitudinis>vt vix credi pofsitvixiffe
vnquam tantae magnicudinis homi-
nes autanimaliavlla. Egoin volumt
ncDcaquatilibusCorollario deHip
popotamo>dcntis maximi apud nos
inuenti ieoncm pofui: fcd poftca aliii
quadruplo fere maiorcm ex Polonia
accepii a vira nobiii quodam aedifi*
Xx 4
DigitizedbyGoOgk
crj futunfundamenta iacienteinuerv
t,um>vna cum cornu maximo > quodi
plericj;Monoccrotiseireputarut:fed:
crafsities & figura eius curua obftat.l
LuiT -. <5Iofropctradiaulapidera(GIot.
tidera Cardanus ncminat fine autho- :
re)alij hominiSiVtPlinius^alij alteriu?
animalis lingu^ comparant; alij den- 1
tipifcisLamia:.
CordiCmi Encardia cognominatur & Cardj-
les - fce:yna iq quanigra effigies cordis e- ;
minet.altera eodenomine, viridi co- :
lore.cordis fpeciem reprafentat. Ter I
tianigrucoroflendit,reliquafuipar-
te (ambiente, Agricola) candida,Pli- :
nius. TelicardioscplorecordisPeri
fas apud quos gignitur, magnoperc :
dele<5Ut,MacuIamc£appellant,Ide. !
Hepatites. JH[cpatites a iocinere nome habet,
Plinius.
Enorch». Enorchiscandidaeftrdiuifa^fra- i
gmentis teftium effigicm rcprefentat,
Plinius. Agricola Germanice intcr- :
prctatur J^obm jf ffiJ. Figuram eius rc :
pcries i
DigilizedbyGOOgk
f *t
perics Cap.i.intcr rotundos. Pyritae
ijuidam tcfticulis binis aut ternis &~
xnilesrepcriuntur.
C\AFITIS XII PofJtS JZ&
Derebmfofilib^us in Quadmpedibus a~
nimantibus reperiuntur > -yel aliquam cum
ei$ eamm^vepartibusfmilitminem
habenu Etprimumde
rnanfuetu.
SArckes bubulas carnc$ pr*fen-Boi*
tat^Plinius,
Bouis capiti lapillum tradunt inef-
fe>quem ab eo expui fi necem timcau
inopinatis p-
cifocapitecx^
cmptii adalU-
gatumq^mire
jpdeffe denti-
tioni/Plinius.
Lapishicni-
gricans filicea
durkie, (nam idu ferri etiatnignis eli-
Xx 5
DigitizedbyGoOgk
I
citurjoculivituliui fcre a capitcer-i
tra<fti,magnitudincm &figuram prae:
fefert; otiyictiieurhiSoij, vel KlQq^ck^.
x dixcriSjGermamce ^Ugffrin-HuncIai
j pidemIo.Pontanus$axoniac princi-i
pum medicus exccllentifsimus Go-;
ihaadmemifit*
InBouiscorde lapidem Inucntum» \
vii fidc dignus mihi retulit. Bucar-
dia bubulo cordi fimiliSj Babylonc i
santum nafcitur>Pliniu$.
IiMmiencarum fecundoventren^ i
ueniturpii^ rotunditate nigncans ta
phus^nullo pondere: fingularc vtpu- )
tant,i?emedium #grc parientibus, fi
tcrramnonattigent, Plin Jibr.ir. cap. i
57.quidamctiampartumabeogef^a-. I
to cullodiri nugancur. De his pilis, !
&earumgenerationeIege qux loan^ .
nesVvierusDepr^digijsdsmonum i
Iib.3xajj.fcribit.Eg0 iimiles^pugno :
maiores, leuifsimos, fuperficiekeui, .
vidi&habeoJncapris alpinis ctiamj, :
qaasRupicaprasPlinius voca^firaU :
DigitizedbyGoOgle
ies reperiuntur,& in alijs quibufdam
forte.ScaligerExercit.125. Equus (m-
<;uit)dumha?cprodcrernus,egerebat
Tofosdurifsimos,leuifsimos,fterco-
ris facie, rotundos, quorum vnum
habcmus, _
Delapide in felleBoum , i auroni
maxime.iam olis» annotaui quedaro,
in Hiftoria Quadrupedum de Bouc
G.psgina 70.& inTauro 109. Deeo
demlegeAuicennainvltimo exqua,
tuoriHiscapitibus,qua: librofecun-
do eius B ellunenfisprjemifit:vbi & dc
fcriptionem eius & ex eo remedia po
nit,, Syluaticus MaiTatum interpreta
tur lapidequi inueniaturin felleBo-
uis. Scaligcr Haram Arabice dici
fcribit. Eum qui eftin felleTaunad
iderumfacercMofesKimhi fcriptu
rcliquitin fuisCommentarijs. Ego
talem ab amico miffum habeo > ruffi
coloriS)friabilem.
EreneBouis lapideAld^ouandus
Bononishabct.
DigilizedbyGOOgk
\j€mmom$ -velHammonk cornu Plmij^ alim
qaaw <Ammotyte$ -yel Hammites eiufdem $
^uemouispijcium comjiarat,
Hammonis
eornuinterfa-
cratifsimas Ae
thiopi^ gem-
v mas,aureo co~
lore , arietini
cornus effigie
jreddens^jpmit
tkurpnedsuina fomnia reprsfentare* ■
Piinius, Videtur autem isfaepegem- :
masputaffequilapides funt , ficut & i
Hammonitesanobispofitusrquem a
lo.Kentoianoaccepi. Eftautemve- i
luti cornu arietis in fc reuolutu, A- !
f«kolaiib<^denat*fofsiiium*eumdc I
Ioplite,id cil; 3 quouislapideceu ar- i
matura mduto, locutus fuiffct,fub- :
dit;SimiIiter Cornu Ammonis > <5c a- ;
lij lapides armantur: fed corum arma t
exaurovel orichaico-poiito pleruq$ :
videnturefTefa&a* Atlibro^.Dcot '
tu& :
DigitizedbyGOOgk
tu & caufis fubterraneoru : Hammo-
nis cornua (inquit) qu* pleruncj ar-
maturaferri politi colorem referen-
te,obducuntur,fucco aluminis infe-
&a > aurei colorisfiunt-; ficofuccono
inficiuntur armaturs* colorem fer-
uant. Idenx alijs quibufdam lapidi-
bus accidit. Ammonis cornu ma-
gnum.cutus dimetiens eft digitorum
feptem, & reuolutio in (t(c duplex> *
vt apparet* & fpecics tota pulchre
crifpis vndantibusq* lineis articula-
tim (nodofum eft enim/niqt,& quafi
iun<9turis coh*ret)difHn£ta^a loan-
ne Kentmano ad me mifTumeft depi
dum; ipfe vero a perito & fcne medi-
co Burchardo Mythobio Cornu i-
pfum ac.cepit Mifit <5caliud depi-
&um,cumarmaturaferreicoloris*
Cardanus in libro de Gemis> Ham
mdniumlapidem cornibus anetisfi-
mileonprimu ex tnbus rarifsimis eflTe
fcnbit,fine authore , nefcio de q^a ge
ma intelligens; cum noflrum necge-
ma,ncc admodum rar um fit.
yGoogle
PRO SEQySNTlBJTS ICO*
nestantum> quzfculpt&inpromptu erant po
fuimus: c&teris qu& adidem argumctum ad~
ferripQterant.omifl^icumfypographi
fefiinatiofic T/ro-eret*
Be^oar apud<Arabes dicii lapidh fitbro*
tundi dijferentia tripiex^fecundum mamittt
dinem>cumfra*menti$ exiguis quatuor. Ta*
fes autem lapides Ferdinandm sAwuflw Im
perator habuit aliquot : cuius deiineationes
has qualefcunq^cumfragmentulkprofpeci-
mine, archiatros tum eimficut & mncfMi
Maximiltani Cs.fam^Sigufti^ /oannes Cya
zoadmemifK
AJkerapofita cfiinterduasfigu-
ras
dbyGoogle
raslapidis fpecie oualis>magnitudi-
^irautem quar hicapparet ,-duplexfe
re ad fabam>fufcuSofpIcndidus> leuis,
moIIis;ab vna partc fimplicior , ab al-
teralineas quafdam habet. qui Cerui
lachryma a recentioribus diritur > &
Bcioiir lapidi sequipollcre exiflima-
tur.Hancinfpiciendaad mcmifit do-
ttifsimus mcdicus Adolphus Occo
AuguftanusR
C+APVT x?r&
PRoCapitc XniquoLapidcsab
Auibus denominati, aut cx aui-
bus fumpticnumerantur, noaUos m
pr£fcntiapi£os ^i } ^
habemus>quam
quihicexhiben
tur.
i. Hieracitcn;
& 2«Pcrdiciten:
ab aliqua pen-
narum m his a-
uibus fimilitudinc di&os. Eos autesa
aloanneKentmano apccpi^
yGoogle
Cheiidonias ab Hirundinibus di-
£os,vtab AquilisAetitas, Aie&oria
a GaIlo,fupra dedimuSi
Batrachit» vel Crapodin«e vulgd
dic-ti lapideSjaBufombus.quorum ca
pitibuseos contineri perfuafum eft*
Suntautcrafpecies eiustres hic exhi-
bitajjtnagnitudine difkrentes rfigura
hemifph2rica,caui intus, foris conue
xi. Quartus maior&oblongior eft.
Casteros fere 8mtmfLtitt,id eft, Bufd
numlapidesnoftrivocat. Quartum,
qui rarior cft,audio (Sd&fattgenjfem
o&agroffcr^rptfcnjletn vocari,id eft,
Serpentmmlapidem, tanquam Ophi
tendicas. Tertium minimu minusqj
Cauum,CaIuari« Bufonis nomine ab
Hier.
^Google
Hier.Cardano IccepK Scd in niiiuf.
mbdilapidum nominibitpnaghajpaf
fimVarictas^c inccrtitudo eft*
'mE L*AV IVIBVS QVJ y£-
4, quatilium animantium ej^em??jfe~
- './.* y^A Caput JCIIIJi
T Apislflcbianus>e quo xs confla-
J^tur^
fcis formam £neis fquamis coipipua
pr# fe ferens&liquando & aliorii ani-
maliunnego duosfinguiis, vnu vcro
geminis pifcibus infignem habeo ab
amicis miffos. Agricola Eiflebianu
lapidem vocat>& imagines eXprime^
re fcribit pifciu ^Lucij, Perc*> Pafleris
marini,de natibfsiUib.i. Libro io.au ***
te eiufde operis>Spinoaprifcis - ; di&0/< %
DigitizedbyGoOgle .
lapidi cunde,aut cognatu facit , fifsi-
Ic,nigru>bituminofum,aerofum , &c.
Lapilli cpifcui
quorunda O-
ccani , Afcllo-
ru prafertim
gencris capiti-
bus,tales,tan-
tk|.
4
yGoogle
fti
In tribus bifcc formuiis>qu« aot^-
tjar litcris A.B.Glapidcs cxprimunl»
quos Gloflopctras appellamus ,ali$
Lamiarum dentes, Cardanus Glotti-
dcs,Germanit>latcr JfJn0Uit.'id eft, Na
triculinguaSiGioflbpetra nigricahs,
inquit Agricola, Germanis Natricu
lingua dicituncui fimilis non cft , fcd
magislinguaePici. Reperitur in tetra
aluminofa. Sieille. apudnos nonni-
gro>fcd^bicante in rofco ferc colo-
rc& fplendido rcperiuntur,faxis in-
tcrdum inclufi.Veheno prajfcnte fu-
darc in mcnfa crcduntunfed facile ad
vaporem alij quo<$ laeucs & praeduri
iapides fudant.Differunt colorcma-
gnitudine*figura.Aiij dentatis aut fec
ratis marginibusfuntjalij lauibus.De
eo qui in A.formula cxprimitur,plu-
ra lcges in Voiumine Aquatilium no
{tro,vbideCanccarcharia & Lamia
agimus,pag.2io. Informula C.adnu
mcrumprimum exprefluslapis^fimi-
* lis cft c«eteris,fubflatia> duritic & fplc
,::■; " r Yy '.> r
yGoogle
doreifcdauisalicuius^Mcrulefcr^ro
firi fupcriorem partem pras fe fert, mi
noroeteris,& vero Lami» aut Car-
chari* dcnti (qualem Petrus Colde-
berguspharmacopoeusAntuerpiaad
me mifit)'fimillimum. Vnci retrb emi
nentes>dentisvelutiradicesfunt;auc
fi quis adlinguse fimilitudincm refer-
rc malit,ofsi Hyoidi bipartito,quod
lingusanimaliumfubditur^non dif-
fimiies. In eadem formula media fi
gura Gloflbpetram latiufculam & fi-
ne radice fua repnefentat. Tertia ve-
Cor » ufa *rolapidem Cornu ferpetisa quibuf-
pcnns * dam didum: quo nomine pi&urara
hanc Georgius Sittardus medicus fa-
ne do&ifsimus & 15giore vita dignus
Norimberga olim adme mifit,
i. GenusCochle^marin^artepo
lit£,cum fuo operculo plane lapi-
deOj quod vulgb Fabam marinam vo
cant > pronanumero 2* fupinaqj par-
tenumero^.exprefTo* VideinHifto
ria
yGoogle
ria Aquatiliura noflra pag^Sj- inter
ca»tera$ CochleasideCochlca csriata
aRondeletiodida.
* Cochleaq-r
da(alo.Kent>
mano ad me
xnifla, ficut <&
^lia? plijres,)
qua ct^Hfoi^H
afu^ficiefer-
ro fimili , vel
Jiopliten cognominareliccbit. Lapis
efhntus cultro cedensdForis crufta te
nui,fplendida j & ferri politi inftar in -
te&usjfufci vel cinerei coloris. Ambi
tus externus totus pulchre intortui
yGoogle
efUtavtmarginespIacentarum^rotu
ia coquinaria vcl placentaria difle&i,
Vidctur quidem fimilitudinem ali-
quamhabcreprimo afpc&ucumcor
nu Ammonis , fimiliter fere fhriata &
reuoluta fuperficic; plurimum vero
differt. nam huius exterior ambitus,
r*qn teretifiguravtCornu fpe&atqr*
fed inanguftummargine tortofc col
ligit:&tumforisferro fimiliof eft, tu
intu$Iapi$durior;totaq$ figuralati-
orjpIaniorjComprefsior. Sed nec^foc
tctin ore mandentis* vtillud* Media
par$>qua reuolutiodefiniccaua eft
ab vno latere;abaltcro protuberat,
nce apparent reuolutione s. Ad ferrii
ignem einittit.
i. Strombus Iapideus,Strombites.
2. Strombulus quidam mimmu$>fi
benerpemini.
5. Gonchs ftriat^aRondeletio di
$£g«nu$. Primum & fccuncjum cx
JusEneelius non rc&e proCheloni-
yGoogle
i6$
tis cxhibuit. Primo & alium fimilcm
pharmaGopolxqiiidamvocantAga-
pcn ncfcio quaratiohe. eft autcm exi
lior,&magis in acutu fuis fpiris cxit.
tr Pecjten la^deusr Subftatia intus
elf paflida,albicans , cculuti in iapi-
demindurati. " ■
2. Cochlea; •lapideaj genusplanum
vel fefsitambrufto colorcfons,Jntas*
arb^l^orichas & cochlcas huiufmo-
*y 4
dbyGoogle
■■;.. **#■
cti aliquot DominicusMonthefaurus
medicus&philofophusincompara^
bilis Vegb&s, & Francifcus Calceol*
riuseadeinvrbepharmacopoeuspe-*
ritifsimij^admc miferunt.
A> Lapis cu co chleis lapideis, par^
tim cxtantibus , partim in eo latenti-
bus 5 ita vt totus cxcis compofitus vi-
deatur. potefl: autcna Cqchlites vo-
cari.
JB* Ctenit«fpccries:qu«Hildcshe-
mij inlapidicinisreperitur. QrisCe-
ti(ytfcribitKentmanus> qui vtranq*
huiusformul«iconcmmiht)figuram
repnefcntans.
Coach»
yGoogle
i. Conchz oifofo&fvs&d ell>ferra-
t%aut ferreol* , filta clicere licet)gc-
nusJGaftanea; fere figura & magnjtu^
dine,cum germineglifcere mcipicn-
te,6cvmbiucoinfra. 2. Pe&unctt
lus ferreolus,«c75vwf <n<An§6&<AiS.
3, Anuslapicleustotus,
4« Vmbilicusferreu§,
■t'v
t Strombustantillus lapideus, &
totusfolidus : abimo tamcn pcr mo-
eiica cauitatchabct, cru0o albieans.
2. AU"usmaiufcuIus,fufci coloris.*
fuperius tantum in cochleam retor-
tus:inferiori parteplanus & pila: fcu
columnasrotudefere fimilis,nifipau-
16 anguftior cfiet in imo.
5; Porcellana minima, alba:no mu
Cata quidem inlapidcm;fed fuapte na
tura,vtreliqua? etiamporcellanarjfcr-
giclapidea.
l,j. Lapjdcs funt folicn,pugno mi-
nores,miro natureartificio depicri.
Pondus eismediocre > crufh ambies
filiceajalba, crafsiufcula, &pr«edura
eilin
^Google
eflin vtro^ euidcntius in altero: qui
planior eft,& Stella marinafuis radijs
rcfert. Primus altior & turbinatior
eft,~& ab Echini marini fimilitudine,
nifallor,cui tefta cxterior fit dctra&a,
Echinites voearipotc&In vtro<$ ra-
dijl fuperiore partc verfus ima defce
dut:iri ouo anguino (quod infra mox
dabimus,)contra.Idcm vero & accta
b ula que_dam hab et,hi duo no habet,
Pagurusla-
pideus>parte
fupinaexpreflj
fus.
<£in$tinintt
fr#.
i. Lapiscaud«Cancri,fiueAftaci
fluuiatilis potius,perfimilis, Ombriae
nominead mc mjflus.Ego fupra cap.
a.Ombriam alium exhibui.
2. Idcm >parte altcra. Totus pau-
lobreuiorcft fupcriorc pollicis arti-
,GoogIe
Be _
cuIo f ciu(Hc<^ferc latitudinc 6c crak
fitie,efafco pal!idus.Pars vna, qu* ia
ferior efle vi-
detur , fconis »— <$-.
trafuerfis rao-
dicc incuruis*
«juinis diftin-i
guitur,qu££
latcra cti$ in-
flexasafcedut,
Superior aute pars Ia?uis eft. In extrc-
mp tubcrculu rotundum prominct:
cuiin partc oppofita refponde t caui-
tas.Satis durus &grauis eft,
Z>£ L^fP IDIBVS QVl SER-
gentes&infeBdreferut. Cap.XK
LApis huiu
finodi,no
multamaior^
hic apparctjin
uetusci!inmo
tcquodaHeU
ueti#;ferpetis
infpirareuolu
yGoogle
I&
iieffigicitavt caputia circumferett-
tia pr"omineat,cxtremavero*auda#
centrofit. Erat &alia pars lapidis,io
ris aliqua ex partc ambicns tanaalte-
rius maiufculifcrpentis minore hunc
ambientis:quam inhac figurano ad-
didimus, qubd fraaaefTct. Hiclapis
aoud me e&fatis durus &fufcus,mfe
riore parte planus & informis , mfi $
vno in loco ferpentini corpons brc-
ueindicium apparet.
Lapishic adfflirabilis ffiUentuseft
inagri Tigurinitorrente,qucTofam
nominant>pugnomaiorpaulb,vncia
rura xxj.pondcrcc fufco albicans>in
tus verb,fi fcalpatur r candidu$ : mirc
yGoogle
&e
I duruSjforisprsBfcrcim^ambitar mim
I ccu crufta filicea > intus paulo molli-
or.figura ci lenticularis, vel globi di*
midiati.Vtranq > *fpecicmapudmefcr
uo. A feafi> qux plana & teuis eft in
xncdio>vt ad i.niimcrum apparet , q-
nz veluti cauda: fcrpcntium authcer
torum>vcrfus fuperiorem partem ela
tx paulatim attenuantur. Intcrftitiii
autcquodq^ intcrduas caudas, duos
acctabuIorum>qu£ ceu verrucae qu«e
dam cminent,ordines habet. Hoc
Ottum aafan&OuumanguinumPlinij v i£ ctur ^
defcriptum ab eo pluribus libro 29.
cap.j. Anveroaliquafit cognatio cu
Bron tijs ab Agricola defcriptis libro
5*de nat.fofsilium, nondu exploraui
Hos
yGoogle
' *:■■ .■■■"■ ■■■.'.-■.■"'.- . ■:■ ft
Hos przcedentes dops lapidcsl*e |
trus Coldebergus Antucrpia ad mc
mifit. Prior/pecieseftMarmorisG-
phitae,non inluperficie folum,miris
maculis,linei$ &figuris : fed intus c-
tiam per totum variegata , colore cx
albociacrea,maculssfufcistanquaiii
artc fa&is. Alter,forie ei cogencr eft,
fcd lincis plurinium differens : qu«
quidcm albo colore cymatili vcl vn-
darumfcredu&UjlatiufculsB pertotu
lapidem cernuntur,plenas vtrin<$ brc
uifsimis ceu pctiolis tranfuerfis> ficut
intervcrmcs fcolopendr*,aquarum ScoUfta
fimilitudineScolopendritcs driw*.
luclapisdicipo-
.. '" '!<<■■ - terfo
F 1 N I S.
ER.RATA,
* Sb»Ep ipbanij libeDo, folio itf. vcrfu 7. pronoQ»
lege notu InlibropriKioKcntaianijpoftfoIio-
rtiia numcnuB 70, ft<juentc« ali^uot ounier©**
«orrige»
^Google
yGoogle